32
DOSSIER DE VOET
Posterior tibial tendon dysfunction (PTTD)
Diagnose wordt vaak gemist Posterior tibial tendon dysfunction (PTTD) is een progressief verlopende aandoening die wordt veroorzaakt door degeneratieve veranderingen van de tibialis posterior pees. PTTD komt zeer frequent voor; ongeveer 10% van de oudere (postmenopauzale) vrouwen heeft deze aandoening.1 PTTD is gemakkelijk te herkennen en te behandelen, maar wordt helaas vaak niet gediagnosticeerd.2 Hierdoor lopen veel patiĂŤnten jaren met klachten rond, ondanks dat ze meestal verschillende artsen of fysiotherapeuten hebben geconsulteerd. Zonder adequate behandeling ontstaan irreversibele standsafwijkingen, zowel in de voet als in de enkel.3 Tekst: Bella van Dalen, Robert Wonink
Musculus tibialis posterior De m. tibialis posterior is een van de krachtigste spieren van het onderbeen. Het is een spier die met name gebruikt wordt in de standfase, waar deze de achtervoet stabiliseert tegen eversiekrachten en valgusstand. De tibialis posterior remt de pronatiesnelheid van de achter- en middenvoet na hielcontact. In de middenstand stabiliseert de tibialis posterior de midtarsale gewrichten. Doordat het transversale tarsale gewricht (gewricht van Chopart) wordt geblokkeerd, wordt de plantairflexiekracht van de gastrocnemius-soleusgroep versterkt en de richting van de trekkracht van de achillespees naar mediaal verplaatst (zie figuur 1). In de afzetfase adduceert de tibialis posterior het trans-
Figuur 1. Tarsale blokkade door de m. tibialis posterior, waardoor de plantairflexiekracht naar de metatarsalia efficiĂŤnt wordt overgedragen
Figuur 2. De m. tibialis posterior zorgt voor subtalaire inversie in de afzetfase
versale tarsale gewricht en initieert de inversie van het subtalaire gewricht en resupinatie van de voet (figuur 2). Of de tibialis posterior verantwoordelijk is voor stabilisatie van de longitudinale boog, is een punt van discussie. Bijna alle deskundigen zijn het er wel over eens, dat statische en dynamische krachten een rol spelen. De tibialis posterior zorgt voor een adductie en plantairflexie van het os naviculare ten opzichte van de taluskop, en fungeert op deze manier als een steunpilaar voor de mediale longitudinale boog. De tibialis posterior pees heeft slechts een FysioPraxis | juni 2016
Figuur 4. Deblokkering van de tarsus
Figuur 3. Subtalaire valgus
Figuur 5. Geen overdracht plantairflexie naar metatarsalia
excursie van twee centimeter. Dus een verlenging van de pees, hoe miniem ook, heeft een negatief effect op de functie van de pees. Bij disfunctie ontstaat een subtalaire valgus in de achtervoet en een deblokkering van de tarsus (figuur 3-5). Hierdoor ontstaat een ligamentaire overbelasting van de mediale voetboog (waaronder het plantaire calcaneonaviculaire ligament ofwel springligament). Als gevolg hiervan gaat de voorvoet draaien ten opzichte van de achtervoet, abduceert de voorvoet en zakt de mediale longitudinale voetboog in (figuur 6-8).4
Figuur 8. Inzakken mediaal geleng Figuur 7. Voorvoetabductie bij PTTD Figuur 6. Ligamentaire overbelasting van de mediale voetboog bij PTTD