26
DOSSIER DE VOET
Behandeling bij kinderen met neurologische aandoeningen
De soepele platvoet In de baby-, peuter- en kleuterfase komen standsafwijkingen van de voeten veel voor, het meest frequent de soepele platvoet.1 De incidentie van pedes plani bij kinderen van 1 tot 4 jaar is 8,6 per 1.000 en bij kinderen van 5 tot 14 jaar 13,6 per 1.000 kinderen.2,3 Zonder klachten hoeft deze voetvorm niet behandeld te worden. Kinderen met neurologische aandoeningen behoeven wel behandeling van deze voetvorm, omdat tijdens de groei er een hoog risico is op de ontwikkeling van een stijve platvoet. Bovendien heeft de voet een belangrijke functie voor het lopen. In dit artikel worden correctie van standsafwijkingen en de noodzaak ervan besproken. Tekst: Jules Becher
Figuur 1. Pes planovalgus: valgusstand van de calcaneus met talonaviculaire subluxatie en voorvoetabductie/ exorotatie.
Platvoet Een platvoet (pes planovalgus) heeft de volgende componenten: valgusstand van de calcaneus met mediale verplaatsing van de talus, talonaviculaire subluxatie met voorvoetabductie/exorotatie (figuur 1). Correctie van deze standsafwijking kan met behulp van een 3-punts druksysteem in het horizontale vlak (figuur 2) en met behulp van grondreactiekrachten (figuur 3). Een 3-punts druksysteem werkt op het moment dat een orthese/schoen wordt aangedaan, de grondreactiekrachten werken alleen in de standfase bij belasting van de voet. Bij kinderen met een lage spierspanning (hypotonie) en/ of spierzwakte komt deze standsafwijking voor vanaf het moment dat de voeten het lichaamsgewicht gaan dragen. Dit komt veel voor bij kinderen met chromosomale afwijkingen, zoals het syndroom van Down. Omdat het onzeker is of de onderbeen-voetspieren sterk genoeg kunnen worden om deze standsafwijking te kunnen corrigeren, wordt tijdens de groei uitwendige correctie met een inlay (steunzool) in een half-hoge schoen (figuur 4) of een supramalleolaire enkel-voet-orthese (EVO) aangeraden (figuur 5). Deze laatste kan zeer licht van gewicht zijn. Bij kinderen met een spastische parese is er vaak sprake van hyperactiviteit van de m. triceps surae in het midden van de standfase met tenenstand. Daardoor is de belasting van het voetgewelf verhoogd en kan ook een pes planovalgus optreden. Omdat de krachten zo groot zijn, kan een EVO nodig zijn om de voet te corrigeren (figuur 6). Klompvoet
Bij een klompvoet (pes varus adductus) gelden dezelfde principes, alleen zijn de drukpunten dan spiegelbeeldig. Correctie met grondreactiekracht kan worden toegepast met een drukpunt aan de laterale zijde van de calcaneus (figuur 7). Een congenitale klompvoet wordt volgens de PonsetiFiguur 2. Correctie van een pes planovalgus in het horizontale vlak: druk op de laterale zijde van de calcaneus, mediale zijde subtalair en de laterale zijde op de schacht van het os metatarsale 5 (MT5). De middenlijn van de calcaneus hoort tussen de 2e en 3e straal van de tenen uit te komen. Het distale kopje van MT5 verdraagt geen druk.
FysioPraxis | juni 2016
Figuur 3. Pes planovalgus correctie met grondreactiekrachten: het hele mediale gewelf wordt ondersteund, zodat bij belasting correctie optreedt. De correctie start bij de hals van de calcaneus en eindigt voor het distale kopje van MT5. 3a
4a
3b
4b
Figuur 4. Inlay met hielbakje en mediale opdruk (4a). Samen met halfhoog schoeisel met een stijve hiel (contrefort, 4b) wordt zowel een 3-punts druk als grondreactiekracht gebruikt voor een valguscorrectie. Figuur 5. Als alternatief voor schoeisel kan ook een supramalleolaire EVO voor correctie van een pes planovalgus gebruikt worden.
methode behandeld. Bij een spastische parese kan zich ook een pes varus adductus ontwikkelen, die primair met voetcorrectieprincipes conform de pes planovalgus behandeld wordt, met de drukpunten in spiegelbeeld. Bij een ernstige pes equinovarus-adductiedeformiteit is redressie-gipsbehandeling conform de Ponseti-methode geindiceerd.4
Invloed van de voet op het lopen
In het normale lopen is de kracht die de kuitspier (m. triceps surae) levert, van eminent belang. Met de kracht die de kuit levert, treedt ook stabilisatie van het knie- en heupgewricht op. Daarbij werkt een stabiel voetgewelf als hefboom om de kracht van de kuitspier te versterken met een factor 3 (figuur 8).