Gedragsverandering bij chronische aandoeningen
Motiverende gespreksvoering Ongezond gedrag is verantwoordelijk voor een groot deel van de chronische aandoeningen. Het ligt voor de hand het gedrag te willen veranderen om zo de gevolgen te verminderen. Maar hoezeer we als hulpverleners ook ons best doen de cliënt te overtuigen van de schadelijke gevolgen van het gedrag, tot gedragsverandering komt het vaak niet of slechts tijdelijk. Motiverende gespreksvoering blijkt een effectieve methode om die gedragsverandering wél blijvend tot stand te brengen.
Figuur 1.
Tekst: Linda Slootweg MSc
Fasering motiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering (MGV) is in 1983 ontwikkeld door dr. William R. Miller. Hij was werkzaam in de verslavingszorg en merkte dat behandeling alleen effect had als de cliënt persoonlijk gemotiveerd was tot verandering. Miller ontdekte dat die motivatie positief beïnvloed kan worden. De goede resultaten bleven niet onopgemerkt. MGV is door dr. Stephan Rollnick overgebracht naar de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk. Gezamenlijk schreven Miller en Rollnick veel artikelen. VERBETERREFLEX De kern bij MVG is dat de hulpverlener geen verandering aandraagt of opdringt. Het doel is het ontlokken van persoonlijke motivatie (verandertaal) vanuit gelijkwaardigheid. Dit is vaak een moeilijk punt voor hulpverleners. In de opleiding leren we wat goed is voor een cliënt in een bepaalde situatie. We neigen snel naar kennisoverdracht, om vervolgens de cliënt over te halen tot verandering. In de literatuur wordt dat de ‘verbeterreflex’ genoemd. In de praktijk blijkt dit niet te werken. De soms dwingende houding roept eerder weerstand op dan commitment. De valkuil is te belanden in een ja-maar-discussie. FASERING Door de cliënt volledig te accepteren en oprecht contact te maken, creëer je een veilige sfeer. In de MVG heet dit Engageren. Vervolgens probeer je als hulpverlener met open vragen te achterhalen waarvoor de cliënt komt. Dit heet Focussen. Met de focus op een of meer veranderdoelen is Ontlokken de volgende fase in MGV. Met ontlokken wordt bedoeld het achterhalen van de persoonlijke redenen van een cliënt om tot verandering over te gaan. Als de veranderbereidheid toeneemt, verschuift het gesprek van waarom iemand wil veranderen naar hoe iemand wil veranderen. Deze fase wordt
Plannen Ontlokken Focussen Engageren
het Plannen genoemd. Bij plannen gaat het om het ontwikkelen van de vastbeslotenheid en het maken van een actieplan. Ook hier is het essentieel dat de actie door de cliënt zelf aangedragen wordt. Figuur 1 laat zien dat engageren de basis van MGV vormt. Om een idee te krijgen of er sprake is van engageren, kun je de volgende vragen stellen: • Voelt de cliënt zich op zijn gemak? Voel ik me ook op mijn gemak? • Voelt het contact als een vorm van samenwerken? • Ben ik steunend en behulpzaam? • Heb ik begrip voor het gezichtspunt van de cliënt en voor datgene waarover hij/zij zich zorgen maakt? Met begrip van de cliënt wordt niet bedoeld dat je begrijpt wat de cliënt zegt of vindt, maar dat je je kunt inleven in zijn of haar situatie. Dat is een belangrijk verschil. Met het laatste wordt een sfeer van compassie en acceptatie gecreëerd.
OPEN EN GEÏNTERESSEERD MVG betekent vanuit een open en geïnteresseerde houding open vragen te stellen. Informatie geven mag, maar alleen als er toestemming is en je daarbij de cliënt de keuze laat wat hij met de informatie doet. Door te reflecteren op wat de cliënt zegt, verhelder je de verandertaal en toets je of je het goed begrepen hebt. De reflectie lokt de cliënt uit tot verder verhelderen, waardoor de cliënt de persoonlijke motivatie nog scherper voor ogen krijgt (figuur 2). De MVG-techniek klinkt misschien simpel, maar is het niet. MVG kun je pas op een doeltreffende manier toepassen, als je je de vraagtechniek eigen maakt en je je bewust wordt van je eigen verbeterreflex. Er is natuurlijk literatuur beschikbaar om je te verdiepen in de techniek,* maar het is aan te raden daarnaast een cursus te volgen.
N F P | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R F Y S I O T H E R A P I E V O L G E N S D E P S Y C H O S O M AT I E K
45
S P E C I A L I S T E N K AT E R N
Linda Slootweg is als psychosomatisch fysiotherapeut werkzaam bij MTC Delft. Daarnaast
Figuur 2.
is ze docent aan de Master Psychosomatische Fysiotherapie van de Hogeschool Utrecht. Ze is bereikbaar via lslootweg@mtcdelft.nl.
*Dit artikel is ontleend aan het boek
Motiverende gespreksvoering, mensen helpen veranderen (3e editie) van Wiliam Miller en Stephan Rollnick, een goed naslagwerk voor wie meer wil weten over Verandermodel van Prochaska en Diclemente
deze bewezen effectieve gesprekstechniek. FysioPraxis | april 2017
fp03SK.indd 45
06-04-17 14:24