NVMT | NEDERLANDSE VERENIGING VOOR MANUELE THERAPIE
44
S P E C I A L I S T E N K AT E R N
Einde terughoudend beleid huisartsen
Manuele therapie werkt bij chronische spierspanningshoofdpijn Op 26 september 2013 promoveerde manueel therapeut René Castien aan de VU in Amsterdam. In zijn proefschrift toont hij aan dat manuele therapie een effectieve behandeling is voor patiënten met chronische spierspanningshoofdpijn (CSSH). Op basis van zijn onderzoeksresultaten adviseert Castien om training van de isometrische spierkracht van de nekflexoren op te nemen in de behandeling van patiënten met CSSH. U leest een samenvatting van zijn onderbouwing. Tekst: dr. René Castien PT, MT
Chronische spierspanningshoofdpijn is een klacht die met een prevalentie van 2-5% kan leiden tot psychosociale problemen, werkverzuim en overtollig gebruik van pijnstillers.1 Het sociale en economische effect van CSSH op het individu en de samenleving vraagt daarom om een effectieve behandeling van deze vorm van hoofdpijn. Onderzoek heeft aangetoond dat er een relatie is tussen functiestoornissen van de cervicale wervelkolom en CSSH. Dit heeft geleid tot een innovatieve manueeltherapeutische behandeling bij CSSH. ONDERZOEK De effectiviteit van manuele therapie heb ik onderzocht door middel van een RCT (Randomized Controlled Trial, red.) waarin manuele therapie werd vergeleken met de gebruikelijke zorg door de huisarts. De manuele therapie werd uitgevoerd door vier ervaren manueel therapeuten gedurende acht weken. Het behandelprotocol bestond uit mobilisaties van de thoracale en cervicale wervelkolom, spierversterkende oefeningen voor de nekflexoren en adviezen over de
hoofdpijndagen bedroeg 12 dagen per 2 weken. De uitkomsten toonden een statistisch significant verschil in de vermindering van het aantal hoofdpijndagen ten gunste van manuele therapie. De resultaten na de behandelperiode van 8 weken lieten een verschil van -6.4 dagen zien [95CI %: -8.3 tot 4,5] en een effectgrootte van 1.6. De meting na 26 weken toonde een verschil in vermindering van de hoofdpijndagen van -4,9 [95CI%: -6.95 naar -2.98] met een effectgrootte van 1.2. De vermindering in het gebruik van pijnmedicatie was niet significant verschillend tussen beide groepen. MANUELE THERAPIE EFFECTIEF Uit mijn onderzoek blijkt dat manuele therapie een effectieve behandeling is voor patiënten met CSSH in de eerstelijnszorg in vergelijking met de gebruikelijke zorg door de huisarts.2 In het onderzoek werden de volgende potentiële mediatoren geanalyseerd: cervicale beweeglijkheid, uithoudingsvermogen van de nekflexoren en de voorwaartse positie van het hoofd. De analyse toonde aan dat toename van het uithoudingsvermogen van de nekflexoren voor 24,5% bijdraagt aan het totale effect van manuele therapie op vermindering van het aantal hoofdpijndagen. Verandering van cervicale beweeglijkheid of verandering in voorwaartse hoofdhouding blijken geen invloed te hebben op de vermindering van het aantal hoofdpijndagen. Op basis van deze resultaten raad ik aan training van de isometrische spierkracht van de nekflexoren op te nemen in de behandeling van patiënten met CSSH.3
groter uithoudingsvermogen van de nekflexoren voorspellen een hogere kans op herstel, terwijl de aanwezigheid van multisite pijn de kans op herstel vermindert.4 Mijn onderzoek heeft ertoe mogen bijdragen dat de huisarts in de nieuwe NHG-standaard Hoofdpijn die in 2014 verschijnt, niet meer wordt geadviseerd terughoudend te zijn in het verwijzen naar manuele therapie bij chronische spierspanningshoofdpijn.
PROGNOSTISCHE FACTOREN Ook heb ik het beloop van klachten beschreven
Manuele therapie is een effectieve behandeling voor patiënten met CSSH houding. De controlegroep ontving de gebruikelijke zorg door de huisarts, zoals beschreven in de NHG-standaard voor hoofdpijn.
bij CSSH-patiënten die manuele therapie hebben gekregen. Er werden factoren geïdentificeerd die gekoppeld zijn aan het herstel na manuele
In het onderzoek werden 82 patiënten willekeurig aan een interventie toegewezen. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 40 jaar, de gemiddelde duur van de hoofdpijn was twaalf jaar en de gemiddelde frequentie van het aantal
therapie. Bij 8 weken werd 78% van de 142 patiënten geclassificeerd als zijnde hersteld. Na 26 weken werd 73% van de 128 patiënten geclassificeerd als hersteld. Migraine, grotere mobiliteit van de cervicale wervelkolom en een
FysioPraxis | januari 2014
René Castien
Literatuur De literatuur staat op FysioNet, www.fysionet.nl. Het volledige proefschrift is te lezen via www.dare.ubvu.vu.nl/handle/ 1871/47959. Dr. René Castien PT, MT werkt als manueel therapeut bij Gezondheidscentra Haarlemmermeer Hoofddorp. Daarnaast is hij onderzoeker bij VUmc/EMGO. Hij is bereikbaar via r.castien@vumc.nl.