Gele vlaggen: lastig en tijdrovend? Verwijs op tijd door Met de directe toegankelijkheid van de fysiotherapeut is een goede screening zeer belangrijk geworden. Naast aandacht voor rode vlaggen hoort hier zeker ook aandacht voor herstelbelemmerende psychosociale factoren bij, de zogenaamde gele vlaggen. De praktijk wijst uit dat gele vlaggen moeilijk worden herkend waardoor patiënten onnodig lang ronddolen in de zorg. Verwijzing naar een psychosomatisch werkend fysiotherapeut kan deze trajecten aanzienlijk verkorten. Tekst: Mariëlle Dekker
Binnen de richtlijn KANS (Klachten Arm, Nek en Schouder) van het KNGF1 wordt geadviseerd extra aandacht te hebben voor gele vlaggen. Tijdens de themadag over KANS op het FysioCongres in november 20122 bleek dat aandacht voor gele vlaggen nog zeker niet vanzelfsprekend is: zowel huisartsen als fysiotherapeuten vinden het een lastige en tijdrovende materie, terwijl bij een groot deel van de mensen met KANS die chronische klachten ontwikkelen, sprake is van psychosociale herstelbelemmerende factoren, zoals somatisatie, angst om te bewegen, zich veel zorgen maken, geringe sociale steun en pijncatastroferende gedachten.3 HIATEN IN DE PRAKTIJK Eind november werd bij de opening van het kenniscentrum ‘Lichaam, geest en gezondheid’ eenzelfde beeld geschetst.4 Patiënten blijven soms lang in de diagnostische molen hangen.
Het duurt vaak zes tot negen jaar voordat mensen met (ernstige) psychosomatische klachten in een gespecialiseerd centrum terechtkomen, zeker als er sprake is van een somatische aandoening in combinatie met psychoproblematiek. Intussen gaat de kwaliteit van leven bij deze patiënten sterk achteruit. Hoe kunnen deze hiaten worden aangepakt? PSYCHOSOMATISCHE FYSIOTHERAPIE De fysiotherapeut kan met een eenvoudige screeningslijst als de MHI-55 signaleren dat er mogelijk sprake is van gele vlaggen. Doorverwijzen naar een psychosomatisch werkend fysiotherapeut (PSF’er) is dan een optie. Een PSF’er is gespecialiseerd in het herkennen en
Een psychosomatisch werkend fysiotherapeut is gespecialiseerd in het herkennen en behandelen van herstelbelemmerende psychosociale factoren en psychosomatische klachten.
behandelen van herstelbelemmerende psychosociale factoren en psychosomatische klachten (afhankelijk van het complexiteitsniveau monoof multidisciplinair).6 Hij beoordeelt de fysieke klachten en de wijze waarop de patiënt met zijn gezondheidsproblemen omgaat (coping), zoals inadequaat ziektegedrag. PSF MAAKT ZORG EFFICIËNT Een PSF’er levert maatwerk als eerste stap in een ‘stepped care’-programma (de minst intensieve zorg). Hierdoor kunnen patiënten in een vroeg stadium (subacuut) behandeld worden. Zo kan voor een deel van de patiënten worden voorkomen dat de klachten chronisch worden. Indien de complexiteit hoger is, kan de PSF’er de patiënt begeleiden naar goede vervolgzorg. Daardoor komt de patiënt enkele jaren eerder op de juiste plek terecht. Zowel vroege behandeling in de eerste lijn als verkorting van jarenlange diagnostische trajecten werken kosteneffectief. Experts in de GGZ werken regelmatig met PSF’ers samen. Ze zijn van mening dat PSF’ers een belangrijke rol kunnen spelen in de vroegdiagnostiek, behandeling en doorverwijzing van deze patiëntengroep. VERWIJZING PSF IS KOSTENEFFECTIEF Bij patiënten met angstklachten kan angst zich uiten in de vorm van onverklaarbare lichamelijke klachten. Uit onderzoek is gebleken dat ‘stepped care’ en ‘collaborative stepped care’ bij mensen met angstklachten in de eerste lijn effectief zijn. Deze zorgvormen verminderen maatschappelijke kosten en sluiten aan bij de wensen van de patiënt.7-10 Bij deze programma’s gaat het in hoofdzaak om begeleide zelfhulp. De programma’s zijn vooral effectief als de behandelaar voldoende tijd neemt voor begeleiding. Goede samenwerking tussen huisarts, therapeut en indien nodig psychiater is hiervoor noodzakelijk. Kortom, denk bij onverklaarbare klachten en gele vlaggen aan doorverwijzing naar een PSF’er.
43
N F P | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R F Y S I O T H E R A P I E V O L G E N S D E P S Y C H O S O M AT I E K
S P E C I A L I S T E N K AT E R N
www.shutterstock.com
De literatuurlijst staat op FysioNet, www.fysionet.nl. Mariëlle Dekker werkt als psychosomatisch fysiotherapeut bij Fysiotherapie de Neve & van Alphen in Den Haag. Daarnaast is ze lid van de Wetenschapscommissie van de NFP. Ze is bereikbaar via mec.dekker@gmail.com. FysioPraxis | maart 2013
SPECIALISTENKATERN.indd 43
05-03-13 13:07