Doopsgezind NL februari 2012

te r! rs e ee mm nu

02

2012

Tijdgeest

van Heilige Geest tot Generatie Z

Hugo van Oudenallen doopsgezinde allesdoener

Afscheid Ciska Stark docent praktische theologie foto Jelien Veenstra

februari 2012 | Algemene Doopsgezinde SociĂŤteit

uitgelicht

fotomonument’ De tentoonstelling Doopsgezinden uit Frieslands Verleden in Tresoar, het Fries Historisch en Letterkundig Museum, is geopend op Wereldbroederschapsdag, zondag 22 januari 2012. Tijdens het openingsprogramma bood mr. Ernst de Lange, voorzitter van het HuisingaFrietema Fonds, de cassette met acht boeken met daarin het volledig beeldmateriaal van de 120 geportretteerden van het project Doopsgezind. Mijn passie! aan aan drs. Bert Looper, directeur van Tresoar. De opening werd dermate goed bezocht dat de inleidingen van gastheer/directeur drs. Bert Looper, organisator drs. Jelle Krol en Kees Knijnenberg en ook de openingstoespraak van prof. dr. Piet Visser in twee sessies werden gehouden.

De expositie is tot 31 maart 2012 in Tresoar te bekijken, evenals Doperse Diaspora en Doopsgezind. Mijn passie!

058 789 07 89 / www.tresoar.nl advertentie

Don atu s ver z ekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen‌

w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0

vooraf ‘Gut, jij haalt de gemiddelde leeftijd wel behoorlijk omhoog hè?’ Quasi nonchalant kijk ik de kroeg rond. Verdorie. Het klopt. Zelfs het barpersoneel en de deejay zijn van na 1990.

Ik ben omgeven door de zogenaamde ‘Generatie Z ’, de eerste generatie voor wie internet vanzelfsprekend altijd beschikbaar is (zie pagina 18). En dat is te zien in de kroeg.

Veel mobieltjes, iPods en weet ik wat voor hippe apparaten.

Tussen twee slokken bier door wordt een goede grap, of ‘gewoon’ de status-update, via Facebook gedeeld met de wereld. Ik zie dat pas thuis, de volgende dag. Een eeuwigheid later in de wereld van social media.

En juist in die tijd van snelle communicatie en continu bereikbaar zijn, komen de doopsgezinden met een nieuw blad. Met een (min of meer) vertrouwde naam en een compleet andere vormgeving. Een blad waar u de tijd voor moet nemen. Omdat er verhalen instaan die de moeite waard zijn om ze aandachtig te lezen. Persoonlijke verhalen, informatieve en hopelijk inspirerende bijdragen. Ter leering ende vermaeck. Soms met een knipoog, soms met een speldenprikje. En met volop ruimte voor wat er gebeurt in doopsgezinde gemeentes, instellingen, organisaties. En in die andere broedplaatsen van, welja, hoop, geloof en liefde.

Zoals bijvoorbeeld in Schoorl, waar het broederschapshuis een nieuwe doopnaam heeft aangenomen (zie pagina 11).

Het is een warm huis, waar de deur openstaat en waar jong en oud zich welkom en verbonden voelt. Zoals bijvoorbeeld de jongens en meiden op de omslag van dit nummer. Zie ze onverschrokken rennen op de eerste dag van 2012, de koude zee tegemoet. Twee stoere jongens voorop, de meiden er achteraan. En door het meisje dat aan de linkerkant de pagina op komt hollen, weten we dat er nog meer onderweg zijn. Waarom ze dit doen? Geen idee. Misschien als markering van het nieuwe jaar, van een nieuw begin.

Misschien omdat het een traditie is. Of gewoon, omdat het kan. Als er maar mensen klaar staan met een droge handdoek. En misschien zelfs met warme chocomel. Zoiets.

We hebben dit eerste nummer losjes opgehangen aan het thema ‘Tijdgeest’. Het is overbodig te zeggen hoe trots we zijn, hoe trots ik ben, op dit nieuwe blad. Maar laat vooral weten wat ú er van vindt. De mailbox staat open. En voor wie daar niet aan meedoet: we hebben ook gewoon nog een brievenbus.

Ik wens u veel leesplezier in deze eerste Doopsgezind NL nieuwe stijl!

Johan Tempelaar coördinator communicatie johan.tempelaar@ads.nl

inhoud

5

8

12

20

Doopsgezinde allesdoener

5

Hugo van Oudenallen vertelt over de activiteiten en groepen binnen het doopsgezinde jongerenwerk en geeft zijn visie hierop.

Huis van Bezinning en Bezieling

8

De doopsgezinde gemeente Leeuwarden heeft een meditatieruimte geopend, als rustpunt in de drukke binnenstad.

Afscheid Ciska Stark

12

Een gesprek met de scheidend docente praktische theologie aan het doopsgezind seminarium.

‘Ik kan niet anders’

20

Jolan Banai gaat met vervroegd pensioen en volgt haar roeping: ze emigreert voor haar stichting Veelkleurige Kansen naar Suriname.

en verder…

uit de kast

16

Sol Yoder column Gerke van Hiele ballast de Heilige Tijdgeest WereldWerk Een vruchtbare reis

4 10 14

boeken & bladen recensie

18 22

De waanzin die oorlog heet uit de tijd Het einde der tijden

24

column

Over de tijd

Want vaak lijkt het genieten wat de klok slaat en is er nauwelijks ruimte voor de donkere kant, die er onvermijdelijk ook is.

tekst Gerke van Hiele – fotografie Johan Tempelaar

Bij de afgelopen nieuwjaarsontmoeting in onze gemeente lazen we een stuk uit Prediker (3:1-8,15). Doorgaans is dat meer iets voor een trouwerij of een afscheid. ‘Alles heeft zijn tijd’ is het refrein, maar wat wil dat eigenlijk zeggen? Het heeft iets geruststellends. Er klinkt acceptatie in door, net als in de klassieke trouwbelofte over goede dagen en kwade dagen, ziekte en gezondheid, rijkdom en armoede.

Het boek Prediker ademt een cyclisch levensbesef. Het leven verloopt niet lineair – alles achter en na elkaar – maar juist in een cirkel, in een cyclus. Er is herhaling, dingen komen terug, dienen zich opnieuw aan. Er is een rondgang door de tijd met daarin een tijd om te lachen en een tijd om te huilen, een tijd om te verliezen en een tijd om te bewaren.

Dit heeft iets troostends. Alsof we ons hiermee kunnen verzoenen.

Dat is wel gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het valt niet mee om die uitersten van ons leven bij elkaar te houden.

Het is een krachtsinspanning om met deze twee polen te leven. Verdriet, verlies, vreeswekkend soms. Dat je hier doorheen moet! En aan de andere kant is er vreugde en verrukking zelfs. Wat prachtig dat je dit mee mag maken!

‘Alles heeft zijn tijd’ wil dan zeggen: leef het maar, waag het er maar op. In onze cultuur is dat best lastig.

Er is echter meer dan de tijd die verstrijkt. Die gewone tijd is Chronos, naar de Griekse god van de tijd. Al onze chronometers geven die tijd aan. Echter, naar bijbels besef is er ook nog een andere tijd. Ja, alles heeft zijn tijd. Maar er is ook zoiets als beslissende tijd of vervulde tijd. Dat is de tijd waarover het evangelie spreekt. Die tijd noemen we Kairos.

De betekenis daarvan is: er is een NU . Tijd om nu iets te doen, om je voor in te zetten. Dat is ook de sfeer van een politiek manifest als het Kairosdocument, met zijn oproep de politieke impasse in Israël en Palestina te doorbreken.

Kortom, niks ‘alles heeft zijn tijd’, Maar: doe er wat aan, breng weer iets op gang. Tijd is niet zomaar tijd om in te verdwijnen, maar ook tijd om er echt te zijn en een verschil te maken. Tijd om opnieuw te beginnen. In dit bijbels tijdsbesef passen onze goede voornemens en vanzelfsprekend ook dit fonkelnieuwe eerste nummer van Doopsgezind NL . Het getuigt van moed om ‘tussen Geest en tijdgeest’ weer een nieuwe start te maken. Het helpt ons niet om daar cynisch over te doen.

Dit bijbels tijdsbesef niet onder laten sneeuwen in wat ons allemaal bezighoudt, lijkt mij een goed voornemen voor 2012. Zodat we niet vergeten waartoe we van Godswege geroepen zijn, in de goede en kwade dagen van ons leven en gemeenteleven. Alles heeft zijn tijd, jazeker, Maar laten wij er zorgvuldig en hoopvol mee omgaan in het nieuwe jaar dat voor ons ligt. «

advertentie

17-20 mei (Hemelvaart) 6-jaarlijkse bijeenkomst van Europese

doopsgezinden in Sumiswald, Zwitserland 12-20 mei 9-daagse hotelreis langs Straatsburg en het Zwitserse doperse erfgoed, met mogelijkheid tot deelname aan de MERK. kosten A 1030,– op basis van 2 p-kamer met douche en toilet, toeslag 1 p-kamer: A 55,– (kosten voor deelname MERK : 185,– Zw. Fr.) uitgebreide reisbeschrijving

www.mennoniteheritagetours.eu Tour 1MERK info en opgave Ayold Fanoy (023) 528 60 36 of

ayoldfanoy@zonnet.nl

interview

Als 28-jarige voelt Hugo van Oudenallen zich al erg betrokken bij de doopsgezinde geloofsgemeenschap. In elk geval bij de jongeren, onder wie hij zeer actief is. »

Hugo van Oudenallen tekst Henk Blom – fotografie Anke van der Meer

5

elk woord van betekenis. Ik kan er daarom niet een enkel punt uit halen. Als jongere nam ik deel aan AKC -kampen.

Later werd ik betrokken in de leiding van deze kampen en trok ik veel op met doopsgezinde leeftijdgenoten, zo kwam ik ook bij de JDVG . Toen dacht ik: dit is mooi! Dit is goed!

In 2007 werd ik in het bestuur gekozen, waarvan ik later ook voorzitter werd. Toen was voor mij de tijd aangebroken om me te laten dopen.’

Wat betekent de JDVG voor jou? Wat heb jij met vrede?

Hugo van Oudenallen: doopsgezinde allesdoener

H 6

Hugo van Oudenallen heeft zijn betrokkenheid bij de doopsgezinde gemeenschap van huis uit meegekregen.

Zijn ouders waren actief binnen de gemeente van Aalsmeer.

Via de Algemene Kampcommissie voor Doopsgezinde Kampen (AKC ) en ander doopsgezind jongerenwerk kwam Hugo in contact met de jongeren in de Doopsgezinde Vredesgroep (JDVG ). Sinds kort is hij lid van de Broederschapsraad, het bestuur van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit.

‘Het gaat er om je bewust te worden van wat er in de wereld gebeurt en daarnaar ook te handelen. Je bent niet alleen op de wereld. Er is veel onrecht. Daaraan wil je - in het klein - iets doen. De JDVG is meer dan alleen gezelligheid. Het is zeker ook een groep vrienden, maar door de programma’s ga je je verdiepen in de onderwerpen die behandeld worden. Vanuit de JDVG probeer je nog meer jongeren te bereiken, niet in het minst via de kadervorming voor de AKC . En door de JDVG en de MVS (Mennonite Voluntary Service), die beiden een onderdeel vormen van Doopsgezind WereldWerk, is er ook een relatie met het werk voor solidariteit en vrede. Het is goed dat er de afgelopen jaren meer samenwerking is gekomen binnen het doopsgezinde jongerenwerk. Het is niet echt noodzakelijk dat er maar één jongerenorganisatie is, als er maar wel goed overleg is. Tijdens besturenweekends vindt uitwisseling plaats. Zo wordt overlapping voorkomen.’

Welke activiteiten bieden deze organisaties zoal?

‘De JDVG heeft samen met WereldWerk tweemaal per jaar

een weekendconferentie. De Werkgroep Midden Nederland voor doopsgezind jongerenwerk, WMN , houdt viermaal per jaar een weekend, uitmondend in een slotweekend rond Hemelvaart samen met andere jongerenorganisaties. De MVS heeft zijn werkkampen in binnen- en buitenland.

De zomerkampen van de AKC vormen de voeding voor deelname aan andere jongerenactiviteiten later. In het afgelopen jubileumjaar waren de ‘Menno Night’ en de ‘Menno Day’ voor jongeren een succes. Al komt nog niet iedereen, het gaat de goede kant op. Een gevarieerd aanbod is van belang. Voor al deze activiteiten is kadervorming noodzakelijk, al is dat niet gemakkelijk. Een nieuw beleidsplan voor het jongerenwerk is nu door de Broederschapsraad goedgekeurd. Daarin spelen ook de nieuwe media een rol. En er is aandacht voor het studentenpastoraat. Zo wordt er gewerkt aan een aanbod van jong tot oud.’

Je bent gedoopt? Wat was voor jou het belangrijkste in je belijdenis?

Hoe is de relatie van jongeren met de gemeenten?

‘Op 10 oktober 2010 heb ik me laten dopen. Dat was in Aalsmeer bij Liesbeth Geijlvoet. In mijn belijdenis is voor mij

‘Jongeren hebben over het algemeen niet zo’n band met de gemeente, maar voelen zich in het landelijk netwerk met

interview

‘Gemeenten moeten zich afvragen wat zij de jongeren te bieden hebben.

Het is van belang dat jongeren zich elkaar verbonden.’ Wisselwerking tussen de gemeenten en het jongerenwerk is daarom belangrijk. Gemeenten die graag er thuis voelen.’

jongeren in hun midden zien komen kunnen deze beter niet direct ‘doodknuffelen’. Zij moeten hen ruimte laten en zich afvragen wat de gemeente de jongeren te bieden heeft.

Het is van belang dat jongeren zich er thuis voelen.’

Je bent nu lid van de Broederschapsraad. Wat houdt dat voor jou in?

‘Na een half jaar ervaring heb ik een beter beeld van wat er in de broederschap leeft, al heb ik nog lang niet alle ‘materie’ onder de knie. Wat me opvalt is de informele sfeer, de openheid. Je mag er veel zeggen. Het is ook fijn dat Andrea Wieffering, die ik als jongerenvertegenwoordiger in de BR ben opgevolgd, lid blijft van de BR , ook al heeft ze nu een

voorjaarsconferentie

ander aandachtsveld. Mijn motivatie om lid te worden van de BR is het belang van het jongerengebeuren, het jongerenbeleid binnen de doopsgezinde geloofsgemeenschap. Daarom heb ik ook de lekenpredikerscursus voor jongeren gevolgd. Ik vind de eigen identiteit van de doopsgezinden belangrijk, met de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en de vredestraditie. Het afgelopen jubileumjaar gaf in dat opzicht een hoopvolle ontwikkeling te zien.’

Binnenkort is er weer een conferentieweekend van JDVG en WereldWerk?

‘Het zal gaan over Follow your dreams, durf te dromen en maak je droom waar. Verdere uitwerking gebeurt door de conferentiecommissie.’

Op (9), 10 & 11 maart 2012 houdt Doopsgezind

WereldWerk in Fredeshiem haar voorjaarsconferentie met als thema: Het recht om te dromen (31e mensenrecht)

Het maakt een vrij verloren indruk, maar in het plantsoen voor je huis staat een tentenkamp van de Occupy-beweging

We verdiepen ons in mensenrechten, maar ook in de geboden die we uit de bijbel kennen. Na een korte inleiding kunnen we kiezen voor workshops waarin we ons bezighouden met:

‘Nee, ik denk dan niet direct aan de Occupy-beweging. Ik heb daarvoor wel begrip, maar ik vind de beweging niet erg reëel. Het is net een tentje buiten de maatschappij. Het initiatief op zich is goed, maar het heeft te weinig draagkracht. We hopen binnen de conferenties aansluiting te krijgen met de jongeren. Een nieuwe groep onder hen moet het weer overnemen en verder dragen. Voor ons is de vraag actueel of je gedoopt moet zijn om lid te zijn van de gemeente. Voor de jongeren moet er een aantrekkelijk aanbod zijn, al bepalen jongeren allereerst zelf wat ze leuk vinden. Dat blijkt ook uit het succes van de regioweekends, die het afgelopen jaar in Noord-Holland en NoordNederland georganiseerd zijn (en waarbij Hugo ook actief betrokken is – HB). Deze weekends zijn opgezet door de regionale jeugdwerkers met medewerking van veel vrijwilligers. Het leuke is dat je een duidelijke ontwikkeling bij de deelnemers ziet.’

• Zelf ergens recht op hebben, de ander recht doen • Kies je ja of nee?

• Vecht voor je recht met compassie; waar houdt dat op?

• Creatief De conferentie begint zaterdag om 14.00 uur en duurt tot zondag na de lunch. Vanaf vrijdagavond is er een speciaal programma voor jongeren (16-30 jaar). Afhankelijk van de aanmeldingen is er tijdens de conferentie opvang dan wel een programma voor kinderen. kosten

A 15,– voor kinderen; A 25,– voor niet-werkende jongeren.

Volwassenen betalen naar draagkracht A 50,–, A 75,– of A 90,– (kostprijs). aanmelding

Vóór 1 maart 2012 bij Jet Visser-Romijn 0180 419952 of jetromijn@hetnet.nl. Jongeren mailen naar de JDVG via jdvg.doopsgezind@gmail.com meer informatie www.dgwereldwerk.nl

De komende conferentie stop je als voorzitter van de JDVG. Hoe kijk je terug op je bestuursactiviteiten?

‘Ik heb ze niet bewust opgezocht. Ik vond het belangrijk en ik vond het leuk. Wel maak ik me enige zorgen over hoe het verder gaat als ik stop. De AKC en JDVG gaan zeker door. Maar ook de vernieuwing moet doorgaan. Bestuursfuncties moet je niet te lang blijven vervullen. Gelukkig heb ik nu mijn inbreng binnen de Broederschapsraad en daarnaast via individuele contacten.’ «

7

Een weg naar de toekomst tekst & fotogafie Bart Smits

In november 2011 opende de doopsgezinde gemeente Leeuwarden een stilte- en meditatieruimte met de naam Oergong. Een plek van stilte en onthaasting in een tijd van herrie en haast. Waar de deur openstaat voor bezinning en bezieling.

‘Veel mensen zoeken naar zingeving, onthaasting en herbronning. Ze verlangen naar een plek van stilte, waar ze met hun levensvragen terecht kunnen.’

Aan het woord is Tjitske Hiemstra, predikant van de doopsgezinde gemeente Leeuwarden.

‘Mensen stappen niet zo maar een kerk binnen, die drempel ligt hoog. In ons nieuwe Huis van Bezinning en Bezieling naast de kerk aan de Wirdumerdyk is

8

ruimte voor hun vragen. In de sfeervol en sober ingerichte meditatieruimte kom je weer bij de bron van je bestaan – zoals psalm 23 zegt dat ‘mijn ziel op adem komt’ (vertaling Huub Oosterhuis). Meditatie brengt je dichter bij je ware zelf, bij de mens zoals God jou bedoeld heeft.’

Een maand voor de feestelijke opening van het Huis van Bezinning en Bezieling op 6 november vorig jaar,

met 200 bezoekers, kwam het Handboek christelijke meditatie uit, onder redactie van Lex Boot. Dit boek getuigt van een groeiende belangstelling voor mediteren vanuit de christelijke bronnen. ‘Ook in Leeuwarden zien we veel interesse voor christelijke meditatie en zingeving. Die ontwikkeling biedt groeimogelijkheden voor de toekomst. Tegelijkertijd blijft onze doperse spiritualiteit praktisch, het wordt geen navelstaarderij.’

bezinning & bezieling

De naam ‘Oergong’ symboliseert de innerlijke verandering van drukte naar stilte.

Stilte

Met deze filosofie voor ogen geeft Tjitske Hiemstra, samen met Marijke Hekkema, leiding aan meditatiegroepen om te komen tot verdieping, stilte, bezinning en bezieling.

Op de donderdag dat ik hen bezocht, waren de mensen die aan de meditatie (lectio divina) hadden meegedaan zojuist vertrokken. In de sfeervolle huiskamer hadden ze stilgestaan bij psalm 23: ‘Jij mijn herder, niets zal mij ontbreken’.

‘God is onze herder’, vertelt Marijke, ‘maar we blijven niet levenslang schaap. We zijn bedoeld om zelf herder te worden voor onze naaste.’

Tjitske vult aan: ‘Het Huis van Bezinning en Bezieling heeft de naam Oergong (Overgang) gekregen. Deze naam geeft aan dat je overgaat van de drukte aan de Wirdumerdyk naar de rust op het Menno Simonsplein. De naam Oergong geeft een innerlijke verandering weer van drukte naar stilte, van je hoofd naar je hart. In deze Friese naam zit het woord ‘oer’, dat wil

zeggen dat dit terugtrekken uit de drukte om weer verder te kunnen, iets oerouds is. Van Jezus zelf wordt verteld dat hij zich regelmatig terugtrok op een stille eenzame plaats om te bidden.’ Mensen kunnen op verschillende tijden in de Oergong terecht.

Op vrijdagen is er om 12.30 uur een korte viering, waar meestal zo’n vier tot acht mensen op af komen. De viering bestaat uit lezing, stilte en muziek. Op zaterdag kan men er van 14.00 tot 16.00 uur een kaarsje branden, stil worden, lezen of in gesprek gaan. Op dat tijdstip is ook de kerk open. En eens in de maand is er op zaterdagmorgen meditatief mandalatekenen rond een bijbelverhaal.

Icoon

‘Aan de wand van de huiskamer hangt een icoon van de gastvrijheid, of Drievuldigheid, van Andrej Roebljev.

Abraham ontvangt drie bezoekers (Gen. 18: 1-15) afgebeeld als drie engelen, later geïnterpreteerd als Vader, Zoon en Heilige Geest. Meditatief kijkend naar de icoon word je ook zelf uitgenodigd om je bij hen te voegen rond de tafel.

In Oergong hopen we dat onze gastvrijheid zo uitnodigend is, dat mensen zich geborgen weten en op adem kunnen komen.’

In de mooie brochure lezen we onder meer dat gebed je dichter bij God brengt. Marijke: ‘Bidden is praten met God.’ ‘Dat gesprek moet je gaande houden, want een relatie waar niet gepraat wordt houdt geen stand.

Gebed versterkt onze verbondenheid met God’, aldus Tjitske.

Terug naar de trein loop ik over het Menno Simonsplein de Wirdumerdyk op. Van de rust naar de herrie. Met de eerste zinnen van een zojuist gekregen gedicht van David Hodges in gedachten: ‘Durf te beginnen aan de lange reis in een mensenleven, van je hoofd naar het hart’.

Dat mag zo zijn, maar Leeuwarden houdt het hoofd er wel bij. En met het oog gericht op de toekomst! «

gedachte Tjitske Hiemstra schrijft elke veertien dagen een ‘Gedachte’ in het Friesch Dagblad. Hieronder haar bijdrage van 8 november 2011.

Marijke Hekkema & Tjitske Hiemstra

Rusten onder de sterrenhemel

Het nieuwe Huis van Bezinning en Bezieling aan de Wirdumerdyk in Leeuwarden is een oase van rust geworden. De naam Oergong vertelt van de weg die je kunt gaan van buiten naar binnen, van de drukte naar de stilte, van je hoofd naar je hart.

Tijdens de ontwikkeling van dit stiltecentrum zaten we evenals Abram bij tijd en wijle letterlijk onder een flonkerende sterrenhemel, en we hoorden de Eeuwige zeggen vanuit Genesis 15: ‘Tel de sterren, als je kunt’, en Abram ‘vertrouwde op de Heer’.

Bij elk nieuw initiatief gaat het ten diepste om vertrouwen op de weg die je gaat. Om de droom die in je hart is gelegd en waarop je in je leven metterdaad antwoord mag geven. Zo’n oerverhaal rond Abraham kan jou dragen, omdat de belofte van de zegen van de Eeuwige met je gaat. Niet dat de weg van Abraham of van ons een gemakkelijke weg zal zijn, maar van tijd tot tijd even rusten onder de sterrenhemel brengt je terug bij je bron van vertrouwen.

9

ballast

De Heilige Tijdgeest Ballast wordt gebruikt om de stevigheid of stabiliteit van een schip te vergroten. Je kunt het zo verstouwen dat het schip optimaal vaart.

Het houdt een zeilschip rechtop of zorgt juist dat roer en schroef dieper in het water komen te liggen. Maar dreigt het schip op de klippen te lopen, dan kan de overbodige ballast worden gedumpt om te overleven. Hoe ziet de geloofsballast er uit die we aan boord hebben? tekst Wieteke van der Molen – illustratie Feike Wouda

‘Heilig’ betekent zoiets als ‘afgezonderd’, ‘apart gezet’ van het gewone, het alledaagse. In een nummer van Doopsgezind NL met als thema ‘tijdgeest’ is er eigenlijk geen beter onderwerp dan precies die geest die apart gezet is van de alledaagse tijdgeest: de Heilige Geest. Waar God en Jezus gevoelig liggen bij de geseculariseerde medemens, kunnen ze zich wonderlijk genoeg nog wel iets voorstellen bij de Heilige Geest.

Zeg maar iets van verbroedering en verdraagzaamheid, een vredig gevoel van mensenliefde en verbondenheid.

Het is wel een mooi acceptabel idee, zo’n Heilige Geest. Onze eigen tijd wordt er eigenlijk warm noch koud van.

Verbazingwekkend

En hoe zit het in de gemeente?

Welk beeld hebben wij? Wij bidden regelmatig om de Heilige Geest, maar we zouden raar opkijken als er ineens een duif binnenkwam vliegen, of er vuurtongen zichtbaar zouden zijn. Zo zien we de Geest helemaal niet (meer).

Maar hoe dan wel? Gaat het bij ons en de Heilige Geest ook niet om zo’n

10

‘gevoel’? Om de mogelijkheid dat er iets kan gebeuren? Om je verbonden weten met de mensen en iets Groters?

Dat klinkt dan toch verbazingwekkend gelijkvormig aan het beeld dat er in de wereld leeft van de Geest…helemaal niet zo apart gezet, zo heilig. Is onze Geest onderhevig aan de geest van deze tijd? Begrijpen wij überhaupt waar we om vragen?

Profetisch leiderschap

Bijbels gezien is de Geest de krachtige vorm van leiderschap die door God op een leider van het volk wordt gelegd om het volk uit een benarde situatie te leiden.1 Ook wekt de Geest van God profetieën die lijnrecht ingaan tegen de waan van die dagen.2 De Geest van God is in de Bijbel niet iets dat aangeroepen of afgesmeekt werd. Het was ook geen gevoel van verbondenheid.

Nee, heel soms overkwam de Geest een enkeling. Rauw, drijvend, overweldigend. De uitwerking ervan was gigantisch, door de rol die die enkeling te vervullen had. Of hij/zij wilde of niet. Zo ook Jezus. De Heilige Geest die in de vorm van een duif op Hem neerdaalt na zijn doop is weliswaar

een prachtig beeld, het past nog steeds naadloos in het bijbelse plaatje.

Profetisch leiderschap.

De Geest laat los

Met Pinksteren echter gaat de Geest echt helemaal los. Geen enkeling, maar een menigte die elkaar aansteekt. De Geest is overdraagbaar. De Geest is een massamedium. Dat is nieuw! Grote groepen gelovigen die in vervoering raken is niets nieuws 3, maar dat dat zonder gebruik van (verdovende of hypnotische) middelen en rituelen gebeurde, dat was wel nieuw. Dat de Geest van een God zo’n grote groep mensen raakte was ongekend.

Ongehoord! 4 Profeteren, de tijdgeest aan de kaak stellen, leider van de gemeenschap zijn werd met Pinksteren een zaak van alle mensen. Dienaar van God zijn in woord en daad, werd iets heel gewoons. Iets bereikbaars.

Iets voor alleman. Over een goede boodschap gesproken! Wat een openbaring. En dwars tegen de tijdgeest in.

Niet te stuiten

We zeggen wel: met Pinksteren begon de gemeente. Daar begon het echt, dat andere, dat ons apart zet van de wereld. Daar kregen de mensen als

1 Bij Mozes, de zeventig oudsten onder Mozes, Jozua, Othniël, Jefta, en Simson bijvoorbeeld.

2 Dat deed de Geest bij onder andere Bileam, Saul, David, Jesaja.

3 Denk aan feesten ter ere van Dionysos/ Bacchus, de bacchanalen. Of aan wervelende derwisjen, etc.

4 Dat blijkt overigens ook al uit de smalende opmerkingen van omstanders over dronkenschap op de vroege ochtend…

De Heilige Tijdgeest

nooit te voren deel aan Gods kracht en visie in de wereld. Rauw, drijvend, overweldigend. Ze werden stante pede heilig. Het koninkrijk van God stond duidelijk op het punt om door te breken. Ook in de brieven van Paulus wordt dat keer op keer duidelijk: iedereen kan de Geest krijgen! En die onderlinge erkenning zorgt voor een gevoel van verbondenheid en verwachting… nog even en de wereld wordt totaal anders, kijk maar naar de Geest die ineens iedereen raakt! Hier gebeurt iets buitengewoons. Iets heiligs. Onhandelbaar, ontvlambaar, niet te stuiten. De kracht van God. Eenmalige uitspatting?

Toch is dat inspirerende democratische wonder (Gods kracht voor iedereen) in de loop van het christendom vervlakt tot ‘een vredig (warm?) gevoel van mensenliefde en verbondenheid’. Hier en daar herkennen we in de geschiedenis nog wel de ‘oude’ manier van werken van de Geest, in enkelingen die grootse geïnspireerde dingen tot stand hebben gebracht, tegen de geest van hun tijd in. Maar zoals toen met Pinksteren… had die Heilige Geest daar dan een eenmalige uitspatting? Is het Grote Plan van God met de wereld mislukt? Of worden wij zo beïnvloed

door de tijdgeest dat wij de Heilige Geest zijn gaan zien zoals die door de wereld om ons heen wordt geaccepteerd?

Er is een gezegde: Weet waar je om

vraagt, voor je het weet krijg je het.

We zouden toch raar opkijken, zondagochtend. Rauw, drijvend, overweldigend heilig. En voor iedereen. «

metamorfose

Broederschapshuis Schoorl heeft nieuwe naam Op oudejaarsavond werd in het broederschapshuis in Schoorl door zo’n 90 gasten en vrijwilligers het glas geheven op het nieuwe jaar en op de nieuwe naam: Dopersduin.

In de nieuwjaarsweek voltrok zich in het broederschapshuis langzaam maar zeker de metamorfose naar Dopersduin. Briefpapier, enveloppen en visitekaartjes met de nieuwe naam en het nieuwe logo werden afgeleverd, folders in frisse nieuwe huisstijl kwamen binnen, de borden aan de weg en op het terrein werden vervangen en op de gekste plekken werden stickers geplakt over het oude logo. De nieuwe vrijwilligersoutfits konden niet meer op tijd worden geleverd, maar met wat creativiteit en een strijkbout ondergingen de oude shirts een metamorfose en konden de vrijwilligers in stijl hun werk doen. Op 1 januari verschenen zelfs de toetjes in Dopersduinstijl.

Logo Dopersduin

Het is nog wel even wennen en nog niet alle aanpassingen zijn klaar, maar Dopersduin gaat met frisse moed het nieuwe jaar in. Met deze naamsverandering willen we een meer open uitstraling naar buiten creëren zonder daarbij de doopsgezinde identiteit te verliezen. Dit jaar bestaat ‘het huis’ 80 jaar en met deze nieuwe naam hopen we de idealen van Dopersduin nog lang levend te houden.

Geertje Damstra

11

docent praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit te Amsterdam

Ciska Stark

‘Hedendaags theoloog is geen moraalridder!’

I

12

In tegenstelling tot de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw, waarin met name de bevrijdingstheologie en de feministische theologie grote invloed hadden op ons denken en handelen, bestaat nu de indruk dat het stil blijft in theologenland.

Toen en nu

Ciska Stark: ‘We missen inderdaad binnen de theologie de richtinggevende stemmen, de grote geesten en de charismatische figuren. Het is een teken dat theologie in deze tijd geen vanzelfsprekend gezag of aanzien meer heeft. Wie wil nog theologie studeren? Het is geen keuze die bovenaan staat bij havo- of vwoleerlingen. Je moet er heel specifiek voor gemotiveerd zijn. Er is veel veranderd sinds de jaren ’60. De veranderingen van toen hingen sterk samen met de maatschappelijke ontwikkelingen, de ontzuiling was

tekst Tea G. Rienksma – fotografie Johan Tempelaar

in volle gang. Die is inmiddels voltooid.

De theologie kenmerkte zich door grote visioenen over het koninkrijk van God, waaraan wij zouden moeten werken. Naar die theologie verlang ik niet meer terug. Die had iets arrogants.

Alsof wij kunnen voorschrijven hoe de wereld er uit zou moeten zien. In dat verband denk ik aan de grote Duitse theoloog Moltmann die met zijn theologie van de hoop voor ons, West-Europese christenen, een grote inspiratiebron was. Maar waar men in de Derde Wereld veel minder mee kon.

In de jaren 90 van de vorige eeuw kwam als reactie op het maatschappelijk engagement van de jaren ’70 en ’80 de nadruk te liggen op individuele spiritualiteit. Denk maar aan mensen als Thomas Merton, Anselm Grün e.a.

En aan de grote belangstelling voor bewegingen als Taizé, Iona.’

Verbinding tussen persoonlijke spiritualiteit en engagement

‘In onze tijd is een beweging groeiende waarin men zoekt naar een samengaan van persoonlijke beleving met maatschappelijke betrokkenheid. Politieke, economische en milieuthema’s komen daarbij weer terug. Het is voor mij het goud in onze huidige samenleving.

Naast het sterke consumentisme zie ik een verlangen naar diepgang, naar relationele waarden. Hierbij is de theologie met haar oriëntatie op bijbelse waarden van betekenis. Miroslav Volf (1956, Kroatië) zegt: alles wat we hebben is gegeven. Dat besef is een prachtig tegenwicht voor het consumentisme, voor de drang alles te

interview

Dr. Ciska Stark was van 2007 tot 1 januari van dit jaar docent praktische theologie aan het doopsgezind seminarium. Aan haar leggen we de vraag voor hoe de theologie reageert op de huidige tijdgeest. moeten bezitten. Het betekent tevens het loslaten van een moralistische houding. De tijd dat theologen de moraalridders van de samenleving waren, is voorbij. Ik zie nu een toenemende belangstelling voor ethiek, bijvoorbeeld voor duurzaamheid en milieu. Ik heb onderzoek gedaan naar de wijze waarop jonge predikanten, met vijf tot tien jaar ervaring in de gemeente, de tijdgeest verwoorden in hun preken. De meesten benoemen deze tijd helaas als negatief. Velen zien de kerk en het geloof als slachtoffer van deze tijd. Het kan ook anders: deze tijd en de mogelijkheden van de huidige techniek en samenleving zien als door God gegeven kansen.’

Theologie in de context van levensverhalen

‘Een nieuwe ontwikkeling is de helende theologie. Dat is een theologie waarbij naar de context van verhalen gekeken wordt. De verhalen in de bijbel worden gezien als verhalen van mensen die hun levenstrauma’s te boven gekomen zijn. Niet meer de grote, voor iedereen geldende algemene waarheden, maar de waarheden van individuele mensen of van groepen mensen. We zoeken naar wereldwijde verbondenheid, maar willen ook dicht bij huis betrokken en verbonden zijn. Denk aan de slogan: think global, act local. In de theologie noemen we dat de lokale theologie, de theologie op schaal, op menselijke maat. Niet alleen mensen hebben hun eigen verhalen, ook iedere gemeente heeft een eigen verhaal, een eigen situatie, die erom vraagt er naar te handelen en te leven. Denkend vanuit de lokale theologie betekent dit dat iedere gemeente een eigen karakter heeft, van waaruit gezocht wordt naar verbinding met en betrokkenheid op de omgeving. Naast deze belangrijke

lokale netwerken zijn ook grotere netwerken mogelijk, o.a. via internet.

De doopsgezinden zijn bij uitstek geschikt voor deze netwerksamenleving, vanwege haar congregatione karakter. Dan is er natuurlijk de vredestheologie. Daarin gaat het niet meer alleen om vragen van vrede en geweld sec. Ook vragen op het gebied van economie en gerechtigheid komen in de vredestheologie aan de orde.

Daarom is Fernando Enns met zijn leerstoel niet alleen voor de doopsgezinden in Nederland belangrijk, maar wereldwijd.’

Kerken en de tijdgeest

‘De moderne communicatiemiddelen en internet hebben een enorme invloed op onze waarneming. We komen uit een geschiedenis waarin eerst de mondelinge vertelling, en later het geschreven woord de focus van onze waarneming waren. In onze huidige wereld is het beeld veel bepalender geworden. Maar nu beleven we niet alleen een overgang van een lees- naar een beeldcultuur, maar naar een multi-mediale cultuur.

Of die democratischer is dan een leescultuur, weet ik nog niet. Maar internet biedt mij wel de mogelijkheid in contact te komen met werelden die ik in mijn gewone leven niet zal betreden. Dat schept nieuwe netwerken, over alle grenzen heen. Het betekent het definitieve einde van alle denominaties. Maar wat dit verder voor de kerk betekent? Dat is moeilijk te zeggen. Waar zetten de kerken op in? Er is veel mogelijk en alles bestaat naast elkaar. Je kunt bijvoorbeeld blijven kiezen voor de oude vormen, vanuit een bewuste keuze als tegen-

cultuur, maar dat is wel een beetje saai en je bereikt slechts een zeer beperkt gezelschap. Bovendien ademt ook een tegencultuur tijdgeest. Ik geloof sterk in de Geest van God die, zoals het Pinksterverhaal schetst, in vele vormen en talen mogelijkheden schept voor nieuwe geloofscommunicatie.’ «

achtergrond Ciska Stark (1963) is geboren op Texel. ‘Texel heeft mij gevormd’, vertelt ze. ‘De nuchterheid, de directheid en het relativisme gaan in mij samen met een zekere sentimentaliteit en hang naar romantische idealen. Ik voel daarin een verwantschap met de doopsgezinden. Dat herkende ik bijvoorbeeld toen ik deelnam aan het Doopsgezind Wereldcongres: diezelfde onafhankelijkheid en zelfredzaamheid en toch een wereldwijde verwantschap. Dat hebben eilandbewoners ook. Toch hoor ik er op Texel niet echt meer bij. Ik ben er weggegaan. Ik leef een beetje tussen twee werelden.’

Ciska Stark ging in 1981 theologie studeren aan de VU in Amsterdam en werd in 1990 predikant in Zuid-Holland. In 1995 werd ze docent aan de VU en promoveerde ze in de praktische theologie. Als coördinator van de predikantsopleiding kwam ze in contact met de doopsgezinde broederschap. Pieter Post en zij gaven samen college en er ontstond intensief contact met de toenmalige rector Alfred van Wijk. ‘Op een gegeven moment waren alleen Piet Visser en ik nog over op het seminarium. Ik ben voor een periode van twee jaar interim rector geweest, maar vond eigenlijk dat op deze plek een doopsgezinde moest zitten. Het heeft me bijzonder geraakt dat er zoveel vertrouwen in mij was.

Per 1 januari heb ik afscheid genomen van het doopsgezind seminarium. Ik heb gehoor gegeven aan mijn verlangen weer meer onderzoek te doen en van twee naar één werkkring te gaan.

Ik blijf voor de PT hU aan de VU werken, dus hoop de goede contacten te blijven onderhouden. Het seminarium heeft nu weer een goede staf: Alex Noord als nieuwe rector, Piet Visser en Fernando Enns als hoogleraren, binnenkort een docent bijbelse theologie en hopelijk een opvolger voor mij voor praktische theologie.’

13

WereldWerk

Een vruchtbare reis In oktober reisde een groepje Europeanen door Brazilië en Paraguay.

Allemaal doopsgezind en allemaal actief in het adoptiewerk. Zij reisden onder de vlag van IMO , de Internationale Mennonitische Organisation, waarin vijf hulpwerkorganisaties uit Duitsland, Nederland en Frankrijk samenwerken. tekst Nelleke Kan-van Dishoeck – fotografie Sjoukje Wethmar

Ook heeft IMO banden met Zwitserse doopsgezinden. Deelnemers waren Sjoukje Wethmar, één van de IMO voorzitters, die ook het adoptiewerk in Nederland beheert, IMO -secretaris Conny Wiebe uit Bonn, Lydie Hege uit Krefeld, die het adoptiewerk voor Duitsland doet, en José Bakker uit Zaandam en Ayold Fanoy uit Heemstede, die samen de internationale coördinatie voor hun rekening nemen.

Kinderen

Er zijn adoptiekinderen in Afrika, maar de meesten wonen in Brazilië, Bolivia en Paraguay. Zij komen uit gezinnen

waar armoede, geweld, alcohol en drugs aan de orde van de dag zijn.

Nogal eens ontbreekt een vader. De kinderen krijgen ondersteuning via plaatsing in een kinderdagverblijf of een school; ook is er aandacht voor hun gezondheid. In vijf dagverblijven en negen scholen, waarvan drie met internaat of herberg, nam de groep een kijkje. In Asunción is een herberg voor kinderen die niet thuis kunnen wonen.

In de Chaco is een internaat bij de school voor de Indiaanse kinderen die vaak te ver weg wonen om een middelbare school te kunnen volgen.

IMO helpt soms op een andere manier, bijvoorbeeld met de bouw en/of inrichting van een lokaal of een speelplaats, of door extra personeels-

Geven of ontvangen? tekst Els de Quant

14

De afgelopen drie jaar is het Community Centre van Shirati in Tanzania, het broederschapshuis van Shirati en wijde omgeving, met hulp van Doopsgezind WereldWerk gerenoveerd. Dit was een grote klus voor de broederschap in Shirati, met name voor wat betreft organisatie, logistiek, beheer en ondernemerschap. Het heeft een enorme impact gehad op de lokale bevolking en er is veel werkgelegenheid bijgekomen.

Het broederschapshuis is volop in bedrijf en er wordt geld verdiend. Het komt niet zelden voor dat er vijfhonderd maaltijden per dag gekookt worden: de logeerkamers zitten vaak vol. In het centrum worden congressen georganiseerd, workshops gegeven en gasten ontvangen. Het afgelopen najaar is het gerenoveerde centrum officieel geopend. Aad en Evelien Joor waren erbij en ikzelf. Ik had al een uitsparing op de muur naast de

training mogelijk te maken. Dit alles met als doel kansarme kinderen een gezonde ontwikkeling te bieden en onderwijs te geven, opdat zij hun talenten later kunnen inzetten op een passende plek in de maatschappij.

Contacten

Stuwende krachten achter deze projecten zijn Zuid-Amerikaanse Mennonieten. Met hun gemeenten bestaan vaak banden van tientallen jaren, maar natuurlijk wisselen de vrijwilligers zowel daar als in Europa regelmatig. Om alles goed te laten verlopen is het heel belangrijk dat men elkaar kent. Dat bleek ook nu weer tijdens een vergadering van twee dagen in Asunción, waar vrijwilligers

hoofdingang gezien en dacht dat daar mogelijk een plaquette zou komen.

Dat leek me wel mooi. Maar toen de plaquette werd onthuld schrok ik me een hoedje: daar las ik mijn naam! Eerst begon ik te huilen en toen dacht ik: dit is veel te overdreven. Gelukkig werden ook WereldWerk genoemd en alle doopsgezinde gemeenten in Nederland. Zeer terecht natuurlijk.

Bisschop John O. Nyagwegwe zei: ‘We wisten niet wie het Community Centre voor de eerste keer heeft gebouwd, maar nu weten we het wel en dat willen we niet meer vergeten.’

Nu is er in Tanzania een andere

Deze kinderen boffen: ze krijgen aandacht en een goede maaltijd.

uit de vier bovengenoemde landen naar toe waren gekomen. Samen liepen de aanwezigen alle organisatorische punten langs, en er werd gesproken over welke kinderen in aanmerking komen voor het adoptieplan. De Braziliaanse vertegenwoordigers vertelden over hun project tegen geweld, waar deze kinderen thuis veel mee te maken krijgen. Hier worden de grotere kinderen zeer actief bij betrokken, maar ook de ouders of begeleiders. Een inspirerende bijeen-

cultuur dan in Nederland waar het gaat om het tonen van erkentelijkheid.

Alles gaat uitgebreider en uitbundiger.

Natuurlijk zeggen we in Nederland ook dank je wel, maar kleiner en ingetogener. Met mijn Nederlandse aard ervaar ik dat ook: zo is het wel genoeg, of: nou nou, dat lijkt me overdreven.

Maar in feite kleineer ik daarmee de dankzegger. In mijn jaren in Tanzania ben ik me hier heel erg bewust van geworden. Nu probeer ik de dankzeggers ruimte te geven, omdat dat voor hen heel belangrijk is. Ook God wordt veel en uitbundig gedankt, want ondanks armoede en ellende is God

komst, waar het doel waar je samen aan werkt helemaal tot leven komt.

Armoede

Niet alleen op de dagverblijven en scholen nam de groep een kijkje, ook gingen ze bij een aantal kinderen thuis op bezoek. Dat was een pijnlijke ervaring. De kwaliteit van de huizen verschilt van een bouwvallige hut tot door de regering gesubsidieerde stenen huisjes. Maar zelden zijn er genoeg bedden, zodat men ’s avonds nog iets

dé grote hulpbron waaruit moed geschept wordt. Echt geweldig om dat mee te maken.

We zeggen: ‘Het is beter te geven dan te ontvangen’, maar het is ook makkelijker om te geven dan te ontvangen.

Geven wordt door de doopsgezinden in Nederland in ieder geval uitgebreid en van ganser harte gedaan. Paulus schrijft er het volgende over in zijn tweede brief aan de Korintiërs, hoofdstuk 9, de verzen 6 en 7: ‘Bedenk dit: wie karig zaait, zal karig oogsten; wie overvloedig zaait, zal overvloedig oogsten.’ «

als matras op de grond moet leggen.

Soms wonen de kinderen in wijken waar je als Europeaan niet onbegeleid kunt rondlopen, maar bekenden van de bewoners kwamen met de groep mee, zodat ze toch konden kennismaken met deze zeer moeilijke omgeving. In een aantal van de huizen tref je - letterlijk - een hoop vuilnis aan; dit verzamelt men in de hoop daar nog iets mee te verdienen. Het verschil tussen arm en rijk is er vele malen groter dan bij ons.

Geven of ontvangen?

Hier werd wel heel duidelijk hoe noodzakelijk het adoptieprogramma is. En dan te bedenken dat er nog heel wat kinderen op de wachtlijst staan. Zowel in Brazilië als in Paraguay bieden Mennonieten ruimhartig steun. Maar vanuit Europa worden de bijdragen minder. Dat komt deels doordat de euro in waarde zakt, maar ook doordat hier het aantal financiële adoptieouders afneemt. Nieuwe ondersteuning – via een adoptiekind of met een algemene gift – is hard nodig. Iets voor u, uw kring of uw gemeente?

Meer informatie

adoptie@dgwereldwerk.nl «

15

uit de kast Over doopsgezinden wordt gezegd dat zij ‘stillen in den lande’ zijn. In deze rubriek dagen we hen uit om uit de kast te komen, zichzelf te laten zien en hun geloof onder woorden te brengen.

in gesprek met

Sol Yoder tekst Jan Willem Stenvers – fotografie Johan Tempelaar

Sol Yoder (81 jaar) is lid van de Doopsgezinde Gemeente in Amsterdam. Elke woensdag staat Sol bij het Beursplein om te demonstreren tegen de handel in wapens die daar plaatsvindt. Sol komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten.

16

Wat betekent ‘Doopsgezind’ voor u?

Wat is voor u ‘gemeente zijn’?

Ten eerste de vrijheid om je eigen weg te gaan ondanks tegenkrachten van autoriteiten. Ten tweede zijn wij als doopsgezinden niet alleen maar ook samen als gemeente.

Door gesprek komt deze gemeente tot elkaar. Dat betekent ‘Doopsgezind’ voor mij: vrijheid om je eigen weg te gaan en door gesprek tot elkaar komen.

Binnen de gemeente is de belangrijkste taak om door gesprek, Bijbelstudie en gebed tot eenheid te komen. Buiten de gemeente is de belangrijke taak om te getuigen, de mogelijkheid openbaar maken dat zo’n gemeente kan bestaan.

Welk Bijbels figuur zou u een dag willen zijn?

Een van de figuren die Paulus aanspreekt in zijn brieven en toespraken: leden van de gemeente. Ik hoor er dan bij en de gemeente erkent mij.

Welke (niet bijbelse) persoon is voor u een profeet?

John Howard Yoder uit Amerika. Hij was docent in de theologie in Eckhart en heeft het boek: ‘De politiek van het kruis, de weg om te gaan’ geschreven. In Nederland is het theoloog Sjouke Voolstra voor mij.

Deze twee mensen deden wat een profeet deed. Waar iedereen denkt de goede kant op te gaan, gaan zij een andere weg en laten zij zien dat men de verkeerde weg gaat.

Waarop mag de regering wel bezuinigen?

De ministers die naar internationale vergaderingen gaan overladen zich met grote luxe. Ik moet daar van overgeven.

Laat ze vruchtensap drinken in plaats van de allerbeste wijnen.

Waarop mag de regering nooit bezuinigen?

Op dit moment bezuinigen we tachtig procent en belasten we twintig procent voor het bedrag dat we nodig hebben.

Ik vind dat je dit moet omdraaien. Laten we niet bezuinigen en belasten op diegene die een uitkering hebben of die in armoede zitten of geholpen kunnen worden de armoede te ontvluchten. Belast de mensen die boven de Balkenendenorm verdienen heel zwaar en radicaal boven een bepaald bedrag alles afbelasten.

gewonnen als iemand langsloopt en zegt: hé daar heb ik nooit aan gedacht, de wapenhandel. Ik ben geen eigenaar van een krant of tv-zender, maar op deze manier kan ik op mijn manier mensen aanspreken.

Waar bidt u voor?

Voor de maaltijd bid ik altijd: Heer wij danken u voor deze altijd.

Mogen wij delen dat diegene die honger lijden En uithongeren Die koud zijn tot vriezen toe Die nat zijn en kletsnat Voor mensen en dieren Dank u dat Naomi zorgt voor de dieren Wij danken Jezus Het is echt naar als je kletsnat bent en nergens naar toe kan.

Het gebed voor de dieren is voor mijn vrouw Naomi.

Hoe ziet de hemel er uit?

Ik zie het Nieuwe Jeruzalem voor me. Een grote stad, waarvan ik hoop dat het ook een buitentuin heeft om in te kunnen wandelen. Iedereen is daar herkenbaar, kan met elkaar communiceren en is in gemeenschap met god.

Welk boek ligt er op uw nachtkastje?

In mijn huis staan drie nachtkastjes, bij mijn bed twee en in de gang een. Op geen enkele ligt een boek dat ik lees voor het slapen gaan. Mijn ‘boek’ voor het slapen gaan is het tv-programma NewsNight op BBC . De interviewer in dat programma Jeremy Paxman is ongenadig.

Waar mogen we u voor wakker maken?

Wat brengt de activist in u naar boven?

Ik neem deel aan een wekelijkse stille wake voor de beurs elke woensdagmiddag tegen de wapenhandel. Ik heb al

MERK Elkaar de hand reiken over grenzen heen De MERK , de zesjaarlijkse conferentie van Europese doopsgezinden (Mennonitische Europese Regionale Konferentie), wordt gehouden van 17 tot en met 20 mei 2012 in Sumiswald, Zwitserland.

Het zal een boeiende vierdaagse worden! Grenzen op velerlei gebied zijn in ons leven belangrijk, denk maar aan de opvoeding, de omgang met elkaar, geloofsgesprekken, uiteenlopende meningen en opvattingen.

Voor een noodsituatie denk ik .Voor de rest kan je mij beter niet wakker maken. Een mens moet ’s nachts slapen om overdag wakker dingen te kunnen ondernemen. «

Tijdens de MERK heeft elke dag zijn eigen thema: elkaar de hand reiken omdat God ons ruimte geeft, omdat Gods geest ons leven geeft, omdat Jezus iedereen een kans geeft, en daarom: ga op weg met Gods zegen.

(Amsterdam) en Renze Yetsenga (Groningen) deel uit van het programmacomité.

Volgende maand komt Janneke Leerink uit de kast.

Slot Rachselwald bij Sumiswald

Meer informatie

Volgende nummer Doopsgezind NL en op www.merk2012.ch

Noteer de data in uw agenda en bekijk de blauwe folder in uw gemeente.

Folders kunnen aangevraagd worden bij: ADS , Singel 454, 1017 AW Amsterdam, 020 623 0 914, ds@doopsgezind.nl.

Namens de Algemene Doopsgezinde Sociëteit maken Elma Schlecht

17

boeken & bladen

belastingcake (Mattheüs werd van tollenaar apostel). Ieder recept wordt voorafgegaan door een passende bijbeltekst en een korte uitleg. In het tweede deel van het boek laat Vonk zich inspireren door het laatste avondmaal van Jezus en zijn discipelen. Het verbindende element daarbij is een recept van Jezus’ olijfoliebrood.

Daarna zijn de toetjes wat minder bijbelvast, maar niet minder creatief, eigentijds en smeuïg.

generatie Z Ken ze, begrijp ze

‘Ik ben ik, maar wil wel als wij denken’.

Deze woorden van de 14-jarige Steffan kenmerken de jongeren die geboren zijn tussen 1992 en 2010 en gerekend worden tot Generatie Z. Psycholoog Jos Ahlers en trendwatcher René Boender hebben een boek geschreven waarin ze deze jongeren positioneren in het kader van maatschappelijke ontwikkelingen in gezin, politiek, religie en sexuele verhoudingen. Ze willen met dit boek input geven om Generatie Z serieus te nemen. Want voor je het weet is het zover en gaat deze generatie de werkvloer opstromen en meespelen in het economisch en maatschappelijk speelveld. Deze jonge mensen vormen de eerste generatie die volledig is opgegroeid met de computer en onlinecommunicatie. Zij zijn de hele dag – echt waar, bijna geen uitzonderingen! – online en in de weer met mobiele telefoon en smartphone. Op de toekomstige werkvloer zal dat niet anders zijn. Twitteren en facebooken doen ze in werktijd, maar ze beantwoorden net zo gemakkelijk zakelijke mailtjes ’s ochtends om zes uur of ’s avonds laat.

Volwassenen, de babyboomgeneratie in het bijzonder, worden gewaarschuwd deze generatie niet af te serveren als verwend, individualistisch en contactarm. Geen sociaal contact meer? Ze stikken van het sociaal contact. Alleen gaat veel van dit contact digitaal. Nou en? Generatie Z wordt getypeerd als beredenerend en goed argumenterend. Dat is te veel eer, lijkt me. Beïnvloeding van de boze buitenwereld valt toch ook deze generatie ten deel?

Generatie Z is een aanrader voor wie pubers wil begrijpen, in het besef dat

18

Hemelse toetjes van Renée Vonk verscheen bij uitgeverij Kok, A 14,90

de grootste uitdagingen niet bij Generatie Z liggen, maar bij ons ouderen.

tijdgeest

Bonte bundel van Jan Terlouw

Generatie Z van Jos Ahlers en René Boender is uitgegeven door Bertram + de Leeuw, A 19,95 Jehannes Regnerus

hemelse toetjes 50 bijbelse nagerechten

In het Mattheüsevangelie staat beschreven hoe Jezus zijn twaalf apostelen uitzond over de aarde om van het hemelse koninkrijk te verhalen: ‘In elke stad en in elk dorp waar je komt, moet je uitzoeken wie het waard is je te ontvangen’. En: ‘Wie jullie ontvangt, ontvangt mij’. Culinair schrijfster Renée Vonk gaat er van uit dat de apostelen goed verzorgd werden, ook waar het de maaltijden betrof. Zij schreef, geïnspireerd door de twaalf apostelen, een boek met 50 bijbelse nagerechten. Voor iedere apostel een zoet en een hartig nagerecht. Thomas bracht de schrijfster tot een ijskoud kunstje en ongelovige thomassoufflés. Van Mattheüs zijn er riante tollenaarstoetjes en een

Jan Terlouw is tachtig geworden en dat zullen we weten. De oud-politicus en natuurkundige is vooral bekend als kinderboekenschrijver. Maar ter gelegenheid van zijn bijzondere verjaardag bundelde Terlouw zijn verhalen, essays, lezingen en gedichten in boekvorm: ‘Hoed u voor de mensen die iets zeker weten’. Het is een bonte bundel geworden die Jan Terlouw heeft proberen te ordenen rond een aantal van zijn interessegebieden. Zo staat hij uitgebreid stil bij thema’s als leider-

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen.

schap en duurzaamheid. Ook het geloof komt aan bod. Niet verwonderlijk voor de zoon van een Gereformeerde Bond dominee. De agnost Terlouw ziet geloof vooral als iets irrationeels, als ‘een middel om mensen hoop te geven’. Hij ontkent de zingevingsaspecten niet maar kan er zelf niets mee, omdat wetenschappelijk niet bewijsbaar is dat er een God bestaat.

In zijn boek toont Jan Terlouw zich vooral een moralist die vragen durft te stellen. Bij het cynisme en de ongerijmdheid van deze tijd. Bij alles wat al te stellig maar onbewijsbaar wordt geponeerd. Het boek is daardoor een verademing in een tijd van plat populisme, een aanklacht tegen de huidige tijdgeest.

Hoed u voor de mensen die iets zeker weten verscheen bij uitgeverij Lemniscaat, A19,95

sexy vegetariërs Nieuwe glossy

Tijdens mijn studietijd wees mijn moeder mij ooit, als goedbedoelde waarschuwing, op een medestudent.

Bleek gezicht, veel geitenwol en lang, flets haar. Zo zagen vegetariërs eruit.

Zelf koos ik, volgens overlevering, voor het vegetariërsbestaan toen ik drie was. In die decennia was je als vegetariër vooral iemand die iets miste.

Het nieuwe, uiteraard glossy, tijdschrift Vega probeert het vegetariërschap sexy te maken door artikelen over diervriendelijke schoonheidsproducten, (eet)lustopwekkende recepten en interviews met bekende personen die ‘het’ ook zijn. Zo hebben Floris van Bommel (van de schoenen), schrijver Ronald Giphart en tv-presentatrice Antoinette Hertsenberg hun coming out. Schrijfster Renkse de Greeff (‘Ik ben nog wat grillig’) lijkt daar bijna

van een andere wereld waarin een plek voor allen is.’

Illustratief is in hetzelfde nummer van de Linker Wang een interview met een PvdA’er en D66’er die met holle oneliners het verlichtingsfundamentalisme omarmen.

Linker Wang verschijnt 5 x per jaar.

Jaarabonnement A 16,– www.linkerwang.nl

Religie Nu aan toe. En uiteraard hadden we al Stella Mc Cartney (de dochter van…) en Jort Kelder.

Vega verschijnt 1 x per kwartaal en wordt uitgegeven door Sanoma Media, A 7,95

onverdraagzaam Veeg uit de pan voor links

Niet glossy en ‘dus’ van een andere tijd is de Linker Wang, het tijdschrift van de religiewerkgroep van GroenLinks.

Een interessant artikel van theologe Erica Meijers veegt daarin de vloer aan met ‘de nieuwe onverdraagzaamheid bij links’. Ook vrijzinnigen en linkse mensen zijn ‘uiterst vatbaar voor populistische beelden van islam en religie’. Die populistische beelden ontstaan door de ‘eigen vrijzinnige identiteit te stellen tegenover een conservatieve religie’.

Als voorbeelden van linkse onverdraagzaamheid tegenover gelovigen noemt Meijers de wetsvoorstellen rond het ritueel slachten (inmiddels afgewezen in de Eerste Kamer-MM ) en de zogenaamde weigerambtenaren.

‘De openheid die links zichzelf zo graag aanmeet, betekent dat je mensen niet vastpint op wat achter hen ligt, maar hen meeneemt met een visioen

Fotografische staalkaart van religieus Nederland

Alfred van Wijk

De Rotterdamse mediakunstenaar Eddy Seesing werkte zeven jaar lang aan een representatief fotografisch portret van alle in Nederland actieve religieuze bewegingen. Seesing ging eropuit met een Linhof Kardan Color camera om tot ‘meer monumentale composities’ te komen, waarbij de religieuze voorgangers als centrale figuren worden afgebeeld ‘in hun natuurlijke habitat’.

De voorgangers ‘acteren voor de fotocamera een moment uit hun voorgangerschap’. Van hersteld hervormden en boeddhisten tot moslims en joden van allerlei signatuur. Het doopsgezinde portret laat Alfred van Wijk zien in de vermaning van AmsterdamNoord, bij de zegening waarmee hij de gemeenteleden uitzendt naar hun eigen plaats in de wereld. Door de gekozen methode van werken zijn de portretten soms wat al teveel in scène gezet en popperig geschminkt. Toch serveert Eddy Seesing ons een fraaie en imposante staalkaart van (multiculti) religieus Nederland. Zoals zo vaak zeggen beelden meer dan woorden.

Religie Nu is uitgegeven bij Uitgeverij Thoth, A 34,50

19

veelkleurige kansen

‘ Geloof is meer dan iets van het hoofd, het is een manier van leven. Als je een heel aantal jaren gepreekt hebt, kan dat tot gevolg hebben dat je ervaart dat woorden niet genoeg zijn. Als je nodig bent kun je niet anders dan je verant woordelijkheid op je nemen.’

20

Uitdagingen Stichting Veelkleurige Kansen

In Nederland kun je veel voor mensen betekenen, maar in Suriname is er nood van een andere orde. Hebben wij in Nederland goede doktoren en goede medicijnen, in Suriname hebben de mensen in het binnenland soms alleen een doktersassistent die hun behandeling bepaalt. Hulpmiddelen zijn schaars. Is er bij ons goede scholing voor elke jongere die iets wil leren, in een land als Suriname hebben sommige kinderen niet de kans om na de lagere school verder te studeren. Binnen het kader van deze problematiek probeert de Stichting Veelkleurige Kansen oplossingen te bieden. In februari vertrek ik naar Suriname om diverse projecten te coĂśrdineren.

n in Suriname tekst & fotografie Jolan Gaaikema

Onze stichting is nog jong, maar we hebben al het een en ander bereikt. In Nieuw Aurora is door de bevolking een bibliotheek gebouwd die we van een groot aantal boeken hebben kunnen voorzien. Daarnaast gaven wij boeken aan bibliotheken bij Abra Broki en in Santigron. Ook gaven wij materialen aan scholen in Brownsweg, Pokigron, Abinaston, Laduani, Gujaba, Maisiakriki, Heikununu en Corneliskondre.

Verder voorzagen we gehandicapten van driewielfietsen, rolstoelen en rollators.

Naai- en jeugdprojecten

Onlangs zijn we gestart met een microkredietproject in Nieuw Nickerie onder leiding van mevrouw Liem, een

Nederlandse. Terwijl haar man als chirurg mensen in het ziekenhuis aldaar opereert, wilde zij ook iets doen. Daarom geeft zij naailes aan enkele moeders, die dankzij de lessen straks hun gezin kunnen onderhouden en tegelijkertijd op de kleintjes passen. Later zullen we vergelijkbare naaiprojecten met andere kundige leraressen opzetten in Sunny Point, Gujaba, Nieuw Aurora en Corneliskondre. Op mijn reis door het binnenland, ruim twee jaar geleden, kwam ik in een dorp waar de mensen geen toiletten hadden.

Daar gaan wij in samenwerking met de bevolking iets aan veranderen.

Voor de toekomst staan er diverse jeugdprojecten op de agenda. We willen enkele gezinsvervangende tehuizen maken voor weeskinderen. Ook willen we kansarme kinderen uit de districten, die na de lagere school verder willen studeren, nieuwe kansen geven. Bij wijze van ‘pilot’ hopen we enkele kinderen van wie de ouders geen internaat kunnen betalen, in een tehuis op te vangen en de kans te geven door te studeren. Persoonlijk hoop ik daarnaast getraumatiseerde kinderen met teken- en schildertherapie en toneelvormen te begeleiden, zodat zij hun problemen de baas worden. Ook maken we maken plannen voor een kinderopvang in Sunny Point.

Steun

Onze stichting krijgt steun van diverse medici die hulpwerk willen doen in Suriname. In april 2012 komen twee artsen een maand lang naar Suriname. Zij zullen gaan bekijken hoe zij voorlichting kunnen geven in het binnenland.

Ook verzorgen ze een aangepast EHBO -lesprogramma.

Vanzelfsprekend houden onze artsen spreekuren voor zwangeren en mensen met een handicap. In het binnenland gaat er veel vaker iets mis bij een zwangerschap dan in Nederland; daar willen onze medici iets aan doen.

Bovendien willen zij kijken wat voor revalidatiemogelijkheden er zijn voor gehandicapten.

We hebben heel wat plannen en we staan nog maar aan het begin. We geloven in onze roeping en in de talenten van mensen. Voor mij is het een roeping om naar de overkant van de oceaan te gaan, ik kan niet anders. Het is een voordeel dat ik met vervroegd pensioen ben. «

Ook u kunt iets doen voor onze stichting met uw talenten en middelen – samen kunnen wij meer. Kijk op: www.veelkleurigekansen.nl

21

recensie

De waanzin die oorlog heet Een onlangs verschenen roman over de Eerste Wereldoorlog laat de verschrikkingen zien van een strijd die nergens over ging tekst Bart Smits Ja, misschien ging die strijd over macht en jaloezie tussen landen. Maar aan het eind waren de overwinnaars Engeland en Frankrijk er bijna even slecht aan toe als de verliezers Duitsland en Rusland. En de voor Duitsland vernederende vrede die het land moest sluiten vormde de voedingsbodem voor de Tweede Wereldoorlog. Net zoals de val van het tsaristische regime in Rusland uiteindelijk leidde tot de Koude Oorlog. Tijdens WOI sneuvelden ruim acht miljoen soldaten, raakten zeven miljoen blijvend invalide en werden er vijftien miljoen min of meer ernstig gewond. Daarnaast kwamen miljoenen burgers om het leven, onder andere in de steden en dorpen rondom de slagvelden in België en Noord-Frankrijk.

De witte veer

De roman ‘De witte veer’ – zo noemde men in Engeland een gewetensbezwaarde – van de Ierse auteur John Boyne begint in 1919 en speelt zich af in Norwich. De eenentwintigjarige Tristan heeft een afspraak met Marian, de zuster van zijn vriend Will die de oorlog niet heeft overleefd. Tristan draagt een groot geheim met zich mee dat uiteindelijk beider levens voorgoed verandert. In flash backs worden we gewaar wat er is gebeurd. Vanaf 1916 zijn jonge mannen in Engeland verplicht zich te melden voor het leger.

Na een korte opleiding vertrekken Tristan en Will naar het westelijk front, nog vol goede moed, omdat ze niet weten wat hen te wachten staat. Ze ontmoeten daar jongens die dienst weigeren. Er is geen goede regeling voor hen, bijvoorbeeld vervangend werk in eigen land. Ze moeten op het slagveld tussen de vijandelijke linies de doden en gewonden per brancard afvoeren. Zonder geweer, dat wel, maar levensgevaarlijk: bijna niemand overleeft het. Anderen, die de ellende in de loopgraven niet meer aankunnen en weigeren nog langer te vechten, worden door soldaten van het eigen leger geëxecuteerd. De bijzondere vriendschap tussen de twee jongens komt door deze gebeurtenissen zwaar onder druk te staan. De ontknoping is ontluisterend.

‘De witte veer’ laat zien welke psychische schade soldaten die een oorlog hebben overleefd, vaak de rest van hun leven

22

met zich mee dragen. De roman heeft verschillende lagen en is spannend en superieur geschreven door een auteur die al een bestseller op zijn naam heeft staan: ‘De jongen in de gestreepte pyjama’. « De witte veer door John Boyne is uitgegeven door Boekerij, A19,95. Oorspronkelijke titel: The Absolutist. Vertaling Mechteld Jansen.

echte helden?

De pas verschenen omvangrijke roman van de Vlaming Stefan Brijs, Post voor mevrouw Bromley, gaat over hetzelfde onderwerp als De witte veer. Het boek speelt in Londen.

Zowel de overheid als de publieke opinie oefenen grote druk uit op jonge mannen om voor het vaderland te strijden.

Aanvankelijk is er nog geen dienstplicht, maar thuisblijven stelt men niet op prijs. ‘Het land heeft dringend helden nodig. Echte helden’, zo klinkt het alom.

kort Legaat Vereniging voor Vrije Geloofsopvoeding NVVZ

Bijzonder vakantiehuis Ierland

Aan zee, in het prachtige natuurgebied Connemara. Als groepsOp het moment dat de uitgave van accommodatie of per kamer.

De Kandelaar werd beëindigd kreeg www.letterdyfehouse.nl de NVVZ de beschikking over een Overleden legaat, bestemd om het vrijzinnig Op 76-jarige leeftijd is onverwacht jeugdwerk in de leeftijdscategorie in haar slaap overleden onze lieve 4-12 jaar te stimuleren. Een aantal moeder, schoonmoeder en oma jaren hebben verschillende organisaties daarvan geprofiteerd.

Guda Schaap-Hagenaar Kinderkringen, verteluren etc. kunnen voor een project of een extra injectie een beroep doen op dit fonds. De jeugd heeft de toekomst!

U kunt uw aanvraag sturen naar of inlichtingen verkrijgen bij M. Rosen Jacobson me.rosenjacobson@gmail.com of 010 461 27 02 Boekhouder (DG en 65+ in Noord-Holland)

weduwe van Klaas D. Schaap Marianne en Ruud Phaff-Schaap Rinske Dick en Ria Schaap-Dekker Lisa, Luuk Isis, Freija, Dagmar

Doopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ADS ) en verschijnt tien keer per jaar.

Het blad wordt kosteloos toegezonden aan alle leden van de Doopsgezinde gemeenten. Belangstellenden die het blad willen ontvangen kunnen dit kenbaar maken via de aangegeven contactgegevens. Eenmaal per jaar wordt een vrijwillige bijdrage gevraagd om de kosten te kunnen dekken.

De Doopsgezinde Gemeenten van Hindelopen en Workum willen gezamenlijk een nieuwe start maken.

Wij zoeken iemand die als

Pastoraal werker (0.3 fte) samen met de leden hieraan met enthousiasme wil meewerken.

Als u het doopsgezinde gedachtegoed onderschrijft, zien wij uw reactie binnen veertien dagen na verschijning van dit blad graag tegemoet, ook als u nog studerende bent.

Voorwaarden volgens ADS richtlijnen.

Inlichtingen

br. J. van der Goot, 0514 52 23 54 Schriftelijke sollicitaties

Heiloo 2 januari 2012 De crematieplechtigheid heeft inmiddels plaatsgevonden

Oplossing Kribtogram 2011

heeft nog tijd beschikbaar voor horizontaal boekhoudwerk, ook DG gemeenten. 1. grijs, 3. kapverbod, 9. traan, 023 565 29 50 of 06 53 44 70 37 10. achtereenvolgend, 12. rabat, 15. boeketreeks, 17. tuingodin, Vakantiehuis Achterhoek 18. half, 20. au, 21. mikken, Droomt u wel eens van een 24. strooiploeg, 26. aandenken, vakantiehuisje in Nederland? Dan 27. personage, 28. nes, 32. plaatsis het een idee om dit eens te vinden, 33. hogeogen, 34. pinkpop, proberen. Ons vakantiehuisje in de 35. duw, 37. karweien, 39. nar, Achterhoek is voor een jaar te huur. 40. stalmeester, 41. heil, 42. gastvrij, Maak alle seizoenen een keer mee.

44. kenniscentrum, 47. pique, Houten huis uit 2006. Drie slaap48. skipiste, 51. gasolie, 52. beker, kamers, terrein van 1675 m2.

54. kanttekening, 56. np, Ook met de trein bereikbaar.

58. emailleren, 59. oost, 60. os, 030 271 53 81 of laura@hupkes.net 61. keukenhulp, 62. knoop

colofon

Vacature

Hoofdredactie Johan Tempelaar

(coördinator communicatie) Eindredactie Marijke van Duin Redactie Henk Blom (instellingen en vredeswerk), Martin Maassen (boeken en bladen), Tea Rienksma, Bart Smits, Henk Stenvers (adviseur) Nieuws uit de gemeenten

Lieuwe Durksz, Neeltje van ’t Hoff, Jolanda Valk Illustrator Feiko Wouda

br. M.Mantje Koffepaed 4 | 8711 | HZ Workum | m.mantje@planet.nl

verticaal

1. grabbelton, 2. ijshoen, 3. kerstpakket, 4. venten, 5. balk, 6. doeken, 7. krib, 8. part, 11. droom, 13. aanlegvergunning, 14. achtbaan, 16. stuurgroep, 19. en, 21. meestamper, 22. mono, 23. codebericht, 24. sop, 25. pianokwartet, 29. spandraad, 30. stap, 31. middelpunt, 34. punt 36. weerzin, 37. kassucces, 38. strijkers, 43. tuinieren, 45. napluizen, 46. rome, 49. inkt, 50. extraneus, 51. gietloop, 52. brood, 53. kerstkind, 55. ezel, 57. pickup, 58. even

volgende maand In het maartnummer van Doopsgezind NL : • Doperse Diaspora • AKC is klaar voor de zomer!

• Arlette Kouwenhoven, schrijfster van het boek De Fehrs • Drie doopsgezinde exposities • Vaste rubrieken als Ballast en Uit de kast en nog veel meer…

Pieter Hoogland

Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, Haarlem Druk Drukkerij Banda bv, Heerenveen Advertenties Saskia Meerts Oplage 8000 stuks Papier G-Print Proost & Brandt, FSC -gecertificeerd Contact redactie & advertenties

Singel 454 | 1017 AW Amsterdam t 020 623 09 14 | f 020 627 89 19 dn@doopsgezind.nl www.doopsgezind.nl

Abonnement Groot letter CBB 0341 56 54 99 of info@cbb.nl

Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin maart.

Kopij en brieven uiterlijk 11 februari aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen. © ADS 2012

23

historie

Het einde der tijden Mocht uw nieuwjaarswens dit jaar beantwoord worden met een meewarige blik, een mismoedig schuddend hoofd of een waarschuwende vinger, dan zou u te maken kunnen hebben met iemand die denkt dat de wereld in 2012 aan haar einde zal komen. tekst Anna Voolstra

handen aangrepen? Wie de huidige financiële crisis als straf van God ziet en als teken voor het naderende einde, kan zich wellicht gemakkelijk verplaatsen in de zestiende-eeuwse tijdgeest.

Toen vreesde men voortdurend de Dag des Oordeels die elk moment kon aanbreken en werd iedere epidemie gezien als straf van God. Begon de geschiedenis van het Nederlandse doperdom bovendien niet met Melchior Hoffman, die profeteerde dat de Apocalyps in 1533 aanstaande was?

In het midden latend hoe betrouwbaar deze voorspelling was, mogen we wel concluderen dat apocalyptische denkbeelden de dopers niet vreemd zijn.

Münster Uit de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.

Deze gedachten kunnen al dan niet geïnspireerd zijn door de Maya kalener, de kwatrijnen van Nostradamus, de profetie van de Hopi Indianen, het Chinese orakelboek I Ching of simpelweg door John Cusack in de Hollywood rampenfilm 2012. Daarin bereidt men zich voor op het ergste.

Doperse doemdenkers

Wellicht bevindt een aantal van deze doemdenkers zich ook binnen doopsgezinde gelederen. Is het immers niet toevallig dat de doopsgezinden in 2011 alle denkbare aanleidingen om nog één keer groots feest te vieren, met beide

24

Zo waren er op ’t Zandt bij Delfzijl in de koude januarimaand van 1535 zo’n duizend mensen op de been om de nieuwsberichten uit de Duitse stad Münster te horen. In Münster waren dopers aan de macht die voorspelden dat wanneer datzelfde jaar de Eindtijd zou aanbreken hun stad behouden zou blijven. In afwachting van de komst van de Heer, werd Münster belegerd door wereldlijke heren, zoals Keizer Karel V . Zonder versterking van buitenaf zou de stad het niet tot het einde der tijden uithouden. Hiertoe werden zendboden uitgestuurd, die ook in Groningen uitkwamen.

Verlossing

Herman Schoenmaker was de profeet die de duizendkoppige menigte in vervoering bracht. Hij verkondigde de ware Messias te zijn - en God de Vader bovendien - terwijl hij zijn heilige dorst leste uit de bierton. Toen een man uit de menigte zich uitgaf voor de Zoon van God, bood Schoenmaker hem een kan bier aan en sprak: Neemt ende drinckt den H. Gheest int lyf.

De zondige wereld zou na drie dagen gestraft worden en de verlossing zou aanbreken. In de laatste nacht lieten zo’n driehonderd mensen zich dopen.

Gespannen wachtte men in de vrieskou het Einde der Tijden af.

Al wie daar kwam, het was niet de Heer, maar slechts de stadhouder van Groningen met veertig militairen. De menigte verspreidde zich en liet God de Vader moederziel alleen achter.

Toen men hem trachtte gevangen te nemen, greep de naakte Schoenmaker een hooivork en verdreef hen aanvankelijk. Uiteindelijk werd hij gevangen gezet in Groningen, waar hij stierf. De Zoon van God was er eerder al vandoor gegaan.

De benodigde versterking heeft Münster niet bereikt. De dopers verloren de stad. Het jaar 1535 verstreek zonder dat de wereld aan haar einde kwam. De Doopsgezinde Historische Kring wenst u een gelukkig 2012! «