Koino athina ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ 2015

ΚΟΙΝΟ ΑΤΗΙΝΑ

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ Έρευνα πάνω στα αστικά κοινά στην Αθήνα

2015

Η έρευνα αυτή προέκυψε μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία συζητήσεων, έχοντας εμπειρία των χώρων που αναφέρονται και παρουσιάστηκε στο Commons Fest 2015, Μάιος 2015, Κτίριο Αρχαιολόγων, Αθήνα

Ομάδα εργασίας Νίκος Αναστασόπουλος Κωνσταντίνα Θεοδώρου Νίκος Καζέρος Στέλιος Μινωτάκης Βίκυ Παναγιωτοπούλου Ελένη Τζιρτζιλάκη Ελισάβετ Χάσα ΚΟΙΝΟ ΑΤΗΙΝΑ https://koinoathina.wordpress.com/

ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ /ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Γνωρίζουμε ότι η από κοινού διαχείριση πόρων αφορά τόσο την άυλη μορφή τους, όπως γνώση, πολιτισμός, ψηφιακή πληροφορία, γλώσσα όσο και την υλική, όπως το νερό, η ενέργεια, η τροφή.

Τα κοινά αρνούνται την έννοια της ιδιοκτησίας Διαχειρίζονται απλά έναν κοινό πόρο.

• Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τον αστικό χώρο ως κοινό πόρο; • Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε την από κοινού διαχείριση του • Πως μπορούμε να “δούμε” τον αστικό χώρο και την παραγωγή του ως ένα αστικό κοινό», ως έδαφος για την δημιουργία νέων μοντέλων δημοκρατικής- κοινωνικής αυτοθέσμισης;

Ο πόρος που διαχειρίζεται το “αστικό κοινό” είναι ο αστικός χώρος ως πεδίο των κοινωνικών σχέσεων Η ανάγκη για ένα νέο τρόπο διαχείρισης του υπάρχοντος αστικού χώρου, προς την κατεύθυνση των κοινών προκύπτει καθώς ο δημόσιος χώρος συρρικνώνεται και καταπατάται από τα ιδιωτικά συμφέροντα, ενώ ο ιδιωτικός εμπορευματοποιείται και περιφράσσεται. Αν και στο καπιταλιστικό σύστημα ο χώρος, ο αστικός χώρος αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα (Lefebvre, Harvey), τμήματα του ωστόσο μπορεί να απελευθερώνονται μέσα από διεκδικήσεις κατοίκων και κινημάτων.

Κοινός χώρος# Δημόσιος Χώρος Ένας παραχωρημένος από το Κράτος χώρος ή ένας δημόσιος χώρος δεν είναι απαραίτητα κοινός -γίνεται κοινός από τη στιγμή που συμμετέχουμε στη διαδικασία παραγωγής του.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Στον ορισμό του Κοινού Αγαθού, σύμφωνα με τους Negri και Hardt, τα κοινά υφίστανται ως μια έννοια πέρα από το ιδιωτικό και δημόσιο (*παραπομπή) ως προς τη χρήση και τη διαχείριση. Ακολουθούμε αυτή την θεώρηση και για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα “αστικά κοινά”.

• Προσπαθούμε να διερευνήσουμε τους τρόπους, τις πρακτικές δημιουργίας και λειτουργίας ενός “αστικού κοινού” και ιδιαίτερα τις χωρικές εκφράσεις του.

• Η διερεύνηση μας αφορά την περίπτωση της Αθήνας, και συγκεκριμένα την περίοδο από το 2008 και μετά, μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από την κατάσταση εξαίρεσης και κατά την οποία εμφανίζονται παραδείγματα που τείνουν να προσδιοριστούν με τον όρο αυτό. Μας ενδιαφέρουν τα αστικά κοινά που παράγονται στον αθηναϊκό αστικό χώρο ως μια νέα συνθήκη διαφορετικού τρόπου διαβίωσης και χρήσης της πόλης, λαμβάνοντας υπ όψη τις περιορισμένες δυνατότητες στο υπάρχον περιβάλλον.

ΤΑ ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Επιλέγουμε να αναφερθούμε σε 3 περιπτώσεις/παραδείγματα αστικών χώρων που λειτουργούσαν ήδη στο φαντασιακό της πόλης, και σε κάποια από τα οποία είχαμε/ έχουμε προσωπική εμπλοκή ανταλλάσοντας τις διαπιστώσεις και κρίσεις μας. Πρόκειται για υβριδικές καταστάσεις, υπό την έννοια ότι εντός δημόσιων ή ιδιωτικών χώρων ιδιοκτησίας αναγνωρίζουμε ότι αναπτύσσονται μορφές /πρακτικές με χαρακτηριστικά κοινών αγαθών. Η σχηματοποίηση που επιχειρείται γίνεται πάνω σε πέντε βασικούς άξονες- έννοιες. O συνδυασμός των διαφορετικών παραλλαγών τους αποτυπώνει τον χαρακτήρα κάθε “αστικού κοινού”.

Οι 5 βασικές έννοιες Φαντασιακό/ Από τις επιθυμίες στις διεκδικήσεις

Διαχείριση/ αυτοδιαχείριση- παράλληλη διαχείριση με άλλους φορείς

Βιωσιμότητα/ αυτονομία-οικονομία ανθρώπινων πόρων- υλικών πόρων

Συμμετοχή/ ανοιχτότητα- συλλογικότητα-πορώδες και δικτύωση

Συνδιαμόρφωση του χώρου/ δράσεις-δρώμενα- συμμετοχή στον σχεδιασμό του χώρο και της χρήσης

(αδόμητο οικόπεδο, ιδιοκτησία ΤΕΕ σε εκκρεμή ανταλλαγή με Δήμο Αθηναίων)

Πηγή φωτογραφιών: indymedia.gr | inexarchia.gr | Πάρκο Ναυαρίνου parkingparko.espivblogs.net/, logopoli.com

ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟ ΠΑΡΚΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ

Φαντασιακό | Από τις επιθυμίες στις διεκδικήσεις

Στο Πάρκο Ναυαρίνου των Εξαρχείων το όλο εγχείρημα υπάρχει στο φαντασιακό των κατοίκων της περιοχής και της πόλης γενικότερα πολύ πριν από τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008, ως όραμα για ένα συλλογικό κήπο σε μια πυκνοδομημένη αστική γειτονιά.

• Από το 1972 το οικόπεδο ανήκει στο ΤΕΕ και το 1990 το προσφέρει στο Δήμο Αθηναίων για να γίνει πλατεία, ζητώντας να αποζημιωθεί (Μαρούσι/ μεταφορά συντ. δόμησης). Η ανταλλαγή δεν υλοποιείται κι έτσι το οικόπεδο παραμένει για χρόνια, νοικιασμένο σαν πάρκινγκ.

• Με τη λήξη της μίσθωσης του πάρκινγκ στο τέλος του 2008 το ΤΕΕ επαναφέρει το θέμα οικοδόμησης του οικοπέδου. .• Στις 7 Μαρτίου 2009 η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων μαζί με τη συλλογικότητα «Εμείς, Εδώ και Τώρα και για όλους Εμάς» ενημερώνει τη γειτονιά, κινητοποιείται και ζητάει άμεσα τη μετατροπή του οικοπέδου σε χώρο υψηλού πρασίνου.

• Η κινηματική διεκδίκηση εμπεριέχει την δυναμική των γεγονότων του 2008.

• Η αρχική ενεργοποίηση / κατάληψη έγινε με την ανοχή του ιδιοκτήτη (ΤΕΕ). Διαχείριση

• Για την διαχείριση του χώρου δημιουργήθηκε α) ανοιχτή Συνέλευση με χαρακτηριστικά τις συναινετικές δεσμευτικές αποφάσεις και την εναλλαγή στη συχνότητα (διαθεσιμότητα/ επείγον), β) ομάδες συμμετοχής / εργασιών, γ) οικειοθελής οικονομική υποστήριξη, δ) blog (υπερτοπικότητα).

• Ο χώρος από ιδιωτικός και περιφραγμένος μετατράπηκε σε ανοιχτός και κοινός. Βιωσιμότητα

• Αποτελεί τον κήπο της γειτονιάς που φιλοξενεί μέρος της κοινωνικής ζωής των κατοίκων της πέρα από λογικές κέρδους και ιδιοκτησίας.

• Η φυτική σύνθεση στο πάρκο είναι μοναδική στο κέντρο της πόλης σε ότι αφορά την ποικιλότητα (πειραματικός και εκπαιδευτικός παραγωγικός αγρός-μποστάνι) και τον τρόπο καλλιέργειας και διαχείρισης (χρήση οργανικών μεθόδων, κομπόστ, κλπ) με εξαιρετικά αποτελέσματα • Αποτελεί ζωντανό και δραστήριο χώρο εκπαίδευσης: μαθήματα για παιδιά, ενήλικες με ελεύθερη συνεισφορά (οικονομική βιωσιμότητα, αλλά και διατήρηση ενδιαφέροντος, δεσμών με την γειτονιά).

• Εγχείρημα με τοπική αλλά και υπερτοπική συμμετοχή και διεθνή στήριξη.

• Δημιούργησε, αν και δεν υπήρχε πρόθεση, υπεραξίες για τα περιβάλλοντα καταστήματα-διαμερίσματα και η συνύπαρξη με το πάρκο τους είναι πολύτιμη. Συμμετοχή

• Η ανοιχτότττηα του ίδιου του χώρου - ανοιχό πάρκο χωρίς περίφραξη- το καθιστά ευάλωτο σε παραβατικές συμπεριφορές όπως η χρήση ουσιών που δεν μπορούν να συνυπάρξουν με άλλες πιο ήπιες χρήσεις- όπως η παιδική χαρά Το ζήτημα αυτό θέτει με άμεσο τρόπο την ανοιχτότητα ενός κοινού- το ερώτημα ποια είναι η κοινότητα του πάρκου οφείλει να απαντήθεί τελικά και να αποκλείσει όσους υπονομεύουν την ίδια την ύπαρξη του κοινού.

• Κατά διαστήματα υπήρχαν προβλήματα όπως η μικρή συμμετοχή στη συνέλευση. Αυτό που λειτουργεί θετικά είναι οι τρόποι υπέρβασης των προβλημάτων μέσα από διαρκή ανανέωση προσώπων.

Συνδιαμόρφωση

• Η συνδιαμόρφωση και διαχείριση του χώρου αποφασίζεται μέσα από την ανοιχτή συνέλευση (προγραμματισμός, κατασκευές, καθαριότητα, πότισμα, χτισίματα, οργανωτικά κλπ), • Στη γενική αρχική διαμόρφωση εφαρμόστηκαν διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού του. Ωστόσο υπήρξε σοβαρή διένεξη όταν ήρθε από έξω η πρόταση- ως εφαρμοσμένη διπλωματική στο ΕΜΠ- για τοποθέτηση ενός κοντέινερ (ΚΑΝΤΙΝΑ, χωρίς να προκύπτει απο ανάγκη της συνέλευσης - προκάλεσε έντονη κριτική προς το ΕΜΠ ως θεσμό και διέσπασε την ανοιχτή συνέλευση.

• Η ιδιαιτερότητα της περιοχής ενισχύει τη δυνατότητα συνδιαμόρφωσης: γειτνίαση με ΕΜΠ (θεσμός), αρχιτέκτονες κλπ που συνεισφέρουν και αυτοί με τεχνογνωσία.

(αρχαιολογικός χώρος μέσα σε δημόσιο πάρκο)

Πηγή φωτογραφιών: non-violence.gr, akadimia-platonos.blogspot.com,lefkadaslowguide.gr, politeiapolitismos.com

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

Περιβάλλον: στα όρια της βιομηχανικής ζώνης, σε πρώην υποβαθμισμένη , αλλά ήσυχη ήπιας δόμησης γειτονιά Ιστορικά : Η Ακαδημία του Πλάτωνα στην κοιλάδα του Κηφισού . Οι απαλλοτριώσεις και ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαιολογικά ευρήματα. Τo 1993 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο όρισε την Ακαδημία Πλάτωνος ως χώρο, στο οποίο θα ανεγερθεί το αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Φαντασιακό

• Οι αρχικές διεκδικήσεις της Επιτροπής κατοίκων κτλ (πριν το συνεργατικό καφενείο) είχαν να κάνουν με θεσμικές κυρίως διεκδικήσεις: την προστασία του πάρκου από επιχειρηματικά συμφέροντα στην περιοχή, τη μέριμνα για συντήρηση της υποδομής από τον Δήμο και να μένει ανοιχτό.

• Το φαντασιακό γύρω από το Πάρκο ως κοινό αγαθό άρχισε να στήνεται σταδιακά από την ομάδα του Συν. Καφενείου. Αρχικά ο στόχος ήταν η επανοικειοποίηση του Δημόσιου χώρου, γι’ αυτό και η πρώτη δράση πριν ακόμη ανοίξει το καφενείο ήταν μια γιορτή μέσα στο πάρκο. (09/2009, το καφενείο άνοιξε μετά 01/05/2010) Αυτό για τους κατοίκους έσπασε το “ταμπού’ της χρήσης του πάρκου- δηλ. διεκδικούσαν το πάρκο αλλά δεν μπορούσαν να φανταστούν πως αυτό γίνεται με τη δράση και παρουσία τους εκεί.

• Το φαντασιακό για ένα “Αστικό Κοινό” έγινε πιο συγκεκριμένο πολύ πρόσφατα με κάλεσμα για από κοινού, από όλες τις συλλογικότητες, διαχείριση του πάρκου, το οποίο όμως δεν ευδοκίμησε. Διεκδίκηση

• Η διεκδίκησή του γίνεται τόσο θεσμικά όσο και μέσω ενεργειών στο χώρο, με in situ παρουσία • Η ενεργή συνεχής παρουσία των συλλογικοτήτων του Πάρκου συμβάλλει στη διεκδίκησή του.

• Στην περίπτωση διεκδίκησης μεταφοράς του ψηφιακού μουσείου η διεκδίκηση δεν πέτυχε γιατί δεν είχε ζυμωθεί η συλλογικότητα (ήταν ασθενής). Διαχείριση

• Διαχείριση άτυπα συμφωνημένη από διαφορετικές συλλογικότητες που βρήκαν τον δικό τους χώρο πέριξ του πάρκου (Συνεργατικό Καφενείο, Πολιτεία, Επιτροπή κατοίκων) είτε στεγάζονται στο καφενείο. (Ομάδα Μετάβασης Ακαδ. Πλάτωνα.)

• Διαφορετικές συλλογικότητες και ομάδες κατοίκων που η καθεμία αποφασίζει με δικές της τακτικές ανοιχτές συνελεύσεις πρόγραμμα δράσεων για το πάρκο. Συνυπάρχουν- δεν συνδιαχειρίζονται το πάρκο. Υπήρξε μια απόπειρα για μια γενική συνέλευση των επιμέρους συλλογικοτήτων αλλά δεν προχώρησε. Μόνο η εξωτερική απειλή -αιτήματα προς τον δήμο κτλ συσπειρώνει κάπως. Βιωσιμότητα

• Αναζητείται ένα βιώσιμο μοντέλο για τη συντήρηση του πάρκου.

• Από πλευράς δράσεων είναι ένα πάρκο που ζωντανεύει με δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν τόσο η γειτονιά, όσο και κάτοικοι από άλλες περιοχές της πόλης.

• Πρακτικές αυτοχρηματοδότησης όπως το καφενείο, τα μαθήματα με ελεύθερη συνεισφορά, η εφημερίδα της επιτροπής κατοίκων.

•Οι εξωτερικές απειλές λόγω της κομβικής του θέσης και των σημαντικών αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται στο πάρκο.(ιδιωτικά συμφέροντα, η άποψη αρχαιολόγων και ΥΠΠΟ για περίφραξη και είσοδο σε αυτό με εισιτήριο) συνήθως συσπειρώνουν.

Συμμετοχή / Ανοιχτότητα

• Εγχείρημα με τοπική αλλά και υπερτοπική στήριξη και συμμετοχή, διεθνή ανταπόκριση μέσα από διαδικτυακή παρουσία και προβολή.

• Στενή σχέση με τη γειτονιά και τα σχολεία , δηλαδή “χωρική διεύρυνση” • Οι επιμέρους συλλογικότητες είναι ανοιχτές, αλλά δεν υπάρχει μία Γενική Συνέλευση για να συμμετέχει κανείς • Δημιουργία ενός μεγάλου δικτύου των Φίλων του Πάρκου.

Συνδιαμόρφωση

• Ο από πάνω προς τα κάτω σχεδιασμός συγκρούεται με τις διεκδικήσεις των κατοίκων. Επιδιώκεται ανασχεδιασμός των επίσημων προτάσεων για το πάρκο με σχέδια των κατοίκων.

• Από πλευράς Συν. Καφενείου υπάρχει το όραμα για ένα “Πάρκο -Αστικό κοινό” και προσπάθεια για συσπείρωση των επιμέρους συλλογικοτήτων σε μια από κοινού διαμόρφωση- διαχείριση.

(κατειλημμένο θέατρο, ιδιοκτησία ΤΑΙΠΕΔ)

Πηγή φωτογραφιών: thepressproject.gr, enet.gr, σελίδα Εμπρός facebook, embros-theater.blospot.com,

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΜΠΡΟΣ

Φαντασιακό

• Το Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο Εμπρός βρίσκεται εντός μιας περιοχής που από το 1998 υπόκειται σε διαδικασίες εξευγενισμού. Πρώην τυπογραφείο της εφημερίδας Εμπρός, και στη συνέχεια θέατρο που είχε εγκαταλειφθεί.

• Πρωτοβουλία από τους κατοίκους για το άνοιγμα και χρήσεις του χώρου μέσω θεσμικών ενεργειών που δεν προχώρησε.

• Διεκδίκηση με δυναμική καλλιτεχνική ενεργοποίηση από την κίνηση Μαβίλη τον πρώτο χρόνο 11/201110/2012. Κατάληψη: ενέργεια απελευθέρωσης και όχι κατοχής- ιδιοποίησης του χώρου, οικειοποίηση του χώρου με κλειστές συνελεύσεις • Η ιδιοκτησία (ΕΤΑΔ) επιχείρησε να αντιδράσει στην αρχική κατάληψη σφραγίζοντας το κτιριο, αλλά εμποδίστηκε ένα πλήθος ανθρώπων που το επανακατέλαβε (κατάληψη). Μετά από αυτό το γεγονός δημιουργήθηκε η ανοιχτή συνέλευση του Εμπρός η οποία και συνεχίζει έως σήμερα να διαχειρίζεται τον χώρο (η κίνηση Μαβίλη αποχώρησε).

• Από εκείνη την περίοδο (το πρώτο έτος της ανα- κατάληψης ) γινόταν συζήτηση για την σημασία του χώρου ως αστικό κοινό, χώρος ανοιχτός στη πόλη και στους κατοίκους με καλλιτεχνική, πολιτική, κοινωνική κατεύθυνση. Συνδέθηκε δε με άλλα αστικά κοινά όπως το Teatro Vale κ.λπ.

• Καλλιτεχνικές δράσεις και κινητοποίηση μεγάλη συμμετοχή υποστήριξη από το εξωτερικό με σημαντικές δράσεις εξασφαλίζουν μέχρι σήμερα ένα είδος ΑΠΟΔΟΧΗΣ από την Πολιτεία. Διαχείριση

• Ανοιχτή συνέλευση κάθε Κυριακή • Οι δράσεις αποφασίζονται από τη συνέλευση • Δουλεύει με ομάδες λειτουργίας με διαφορετικό αντικείμενο (ομάδα επικοινωνίας, καθαρισμού, κτλ) Βιωσιμότητα

• Αυτοχρηματοδοτούμενες δράσεις με ελεύθερη συνεισφορά, • Δεν έχει συζητηθεί η όποια ανταμοιβή των συμμετεχόντων στην αυτοδιαχείριση • Η συμμετοχή ανταμείβεται με ικανοποίηση του φαντασιακού, επιθυμίες, προσωπικές συναλλαγές.

• Η περιοδική συνέλευση τείνει να έχει τα χαρακτηριστικά ενός κλειστού συστήματος που δυσκολεύει τα καινούρια μέλη. Δυσκολία ως προς τις συλλογικές διαδικασίες. Δεν συμμετέχουν στο εγχείρημα οι περισσότεροι από αυτούς που κάνουν τις δράσεις. Συμμετοχή| Ανοιχτότητα

• Εγχείρημα υπερτοπικής εμβέλειας και με διεθνή ανταπόκριση.

• Επιμέλεια, πειραματισμός σε διαφορετικά επίπεδα της καλλιτεχνικής έκφρασης- σύνδεση με την πολιτική συνθήκη • Η μνήμη του χώρου, οι ιδιότητες του ως κατειλημμένου και ως αστικού κοινού, οι απροσδόκητες συναντήσεις, που έκαναν και κάνουν καλλιτέχνες από Ελλάδα και εξωτερικό να επιθυμούν να δουλέψουν σε αυτό το χώρο. ΟΜΩΣ: • Η ανοιχτότητα- βασική έννοια προσδιορισμού του Εμπρός ως αστικό κοινό, δεν λειτούργησε γιατί η ανευόρων ανοιχτότητα χρησιμοποιηθήκε ως μέσο για την καπηλεία του χώρου από άτομα που με τη δραστηριότητας τους περιόρισαν το εγχείρημα.

• Η αρχική συμμετοχή της γειτονιάς έχει μειωθεί, κάτι που αποδυναμώνει το εγχείρημα.

Συνδιαμόρφωση

• Δεν διαμορφώθηκε ένας νέος υλικός χώρος αλλά συνδιαμορφώθηκε ένας νέος καλλιτεχνικός χώρος.

• Η δυνατότητα “στέγης” που προσέφερε το εγχείρημα σε διαφορετικά καλλιτεχνικά σχήματα οδήγησε σε πειραματικές μορφές τέχνης που αναπτύχθηκαν εντός και εκτός του χώρου, στα διάφορα τμήματά του.

• Όλες αυτές οι ενδιαφέρουσες επιμέρους προτάσεις δεν κατάφεραν να καταγραφούν συστηματικά να ενοποιηθούν σε ένα μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, παρά παρέμειναν αποσπασματικές και αυτόνομες με αποτέλεσμα την ακύρωση του καλλ. πειράματος

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο πόρος που διαχειρίζονται τα αστικά κοινά είναι ο αστικός χώρος, ως υλικός χώρος και ως κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται εκεί / είναι το αστικό έδαφος επιτέλεσης των κοινωνικών σχέσεων. # Η δημιουργία του αστικού κοινού έχει ως αφετηρία τις επιθυμίες και διεκδικήσεις προς την συγκρότηση ανοιχτής κοινότητας η οποία θα το νέμεται και δεν θα το κατέχει (Νομή vs Ιδιοκτησία) # Τα αστικά κοινά είναι σε συνεχή διαδικασία πραγμάτωσης, χωρίς τελική ολοκλήρωση.

Φαντασιακό/

• Οι πρακτικές δημιουργίας αστικών κοινών εκκινούν από ένα όραμα- φαντασία και μια συλλογική επιθυμία που συνδέεται άμεσα με τις διεκδικήσεις.

• Τα κοινά θα είναι πάντα υπό διεκδίκηση-ακόμα και όταν το κράτος παραχωρήσει έναν χώρο, το πεδίο της διεκδίκησης μεταφέρεται στις εσωτερικές διεργασίες. Η διεκδίκηση μπορεί να έχει πολλές μορφές - φύλαξη, ενεργό και διαρκή παρουσία, αιτήσεις προς τους φορείς.

• Η χωρικότητα ενυπάρχει σε επίπεδο φαντασιακό και το φαντασιακό αναζητά χωρικότητα.

• Το φαντασιακό στον αστικό χώρο μπορεί να αφορά έναν κενό ιδιωτικό χώρο όπως το οικόπεδο Ναυαρίνου, μια υπάρχουσα δημόσια υποδομή όπως το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα ή ένα άδειο δημόσιο κτήριο τοπόσημο όπως το Εμπρός.

Διαχείριση

• Η έννοια της αυτοδιαχείρισης είναι συστατική και θεμελιώδης αρχή των κοινών μπορεί όμως να συνυπάρχει με την παράλληλη διαχείριση από κάποιο φορέα.

• Στα αστικά κοινά αναγνωρίζουμε ως πρακτική διαχείρισης τους την in situ ανοιχτή συνέλευση ατομικοτήτων και συλλογικοτήτων που συνθέτουν και την ανοιχτή συλλογικότητά του ως δομή λήψης αποφάσεων που βασίζονται στις αρχές της άμεσης δημοκρατίας • Kάθε αστικό κοινό εμφανίζει την δικιά του χωρική ιδιοσυστασία, τη δική του δομή κανόνων που μπορεί να εξαρτάται και από τα χαρακτηριστικά του χώρου. Στα αστικά κοινά η δομή τους κατασκευάζεται και η χρήση επαναπροσδιορίζεται συνεχώς. # ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Μία διαφορά ενός αστικού κοινού από ένα θεσμοθετημένο δημόσιο χώρο έγκειται στο ότι μπορεί να νέμονται τον τελευταίο διαφορετικές συλλογικότητες/ ατομικότητες κτλ χωρίς όμως να υπάρχει συλλογική διαχείρισή του. Πρακτικές ενδυνάμωσης του αστικού κοινού /Βιωσιμότητα

• Σημαντική η αποδοχή του εγχειρήματος από τις τοπικές κοινωνίες. Σε μια αλληλένδετη σχέση το “αστικό κοινό” συνιστά διεύρυνση του χώρου των τοπικών κοινωνιών.

• Πρακτικές διαχείρισης και ενδυνάμωσης, διάχυσης, δημοσιοποίησης του εγχειρήματος (για να δημιουργηθεί η απαραίτητη κρίσιμη μάζα που θα το υποστηρίξει). Οι πρακτικές αυτές εμφανίζονται τόσο αστικό χώρο όσο και στον ψηφιακό.

• Συνυπολογισμός των ανθρώπινων πόρων • Ανοχή ως προς την απαλλοτρίωση πόρων από το δημόσιο ή ιδιωτικό, όπως το νερό ή το ηλεκτρικό ρεύμα σε μια κατάληψη. Ο όρος απαλλοτρίωση νομιμοποιεί την ενέργεια όταν αυτή δρα προς το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και υποκαθιστά τις ανύπαρκτες παροχές ενός ελλειμματικού κράτους πρόνοιας.

• Οικονομική αυτάρκεια όπως μέσω της ελεύθερης συνεισφοράς.

Συμμετοχή | Από την τοπική Ανοιχτότητα στην υπερτοπική Δικτύωση

• Καθορισμός και αποδοχή κανόνων μέσω συνέλευσης που η συγκρότησης της είναι συνήθως υπερτοπική.

• Τα αστικά κοινά ως προς τη συμμετοχή είναι πορώδη - επιτρέπουν φιλτραρισμένα τη συμμετοχή νέων προσώπων και δεν είναι αδιακρίτως ανοιχτά • Στη διαχείριση και στη χρήση μπορεί να συμμετέχει κανείς ως άτομο, ή ως συλλογικότητα, ως ομάδα.

• Τα αστικά κοινά όταν αποκτήσουν χωρικότητα τότε μπορούν να λειτουργήσουν ως πυκνωτές δημιουργώντας ομόκεντρους κύκλους συμμετεχόντων.

• Τα αστικά κοινά έχουν ανοιχτή δομή και σχέσεις με τις δομές της πόλης και της γειτονιάς και σε αντίθεση με την έννοια της κατάληψης χώρου (κλειστό σύστημα / περίφραξη).

• Τα αστικά κοινά μπορεί να παράγουν χωρική υπερτοπικότητα δημιουργώντας άυλα δίκτυα με άλλες δομές κοινών και τοπικότητα δημιουργώντας άμεση επαφή με τον υλικό χώρο και τους ανθρώπους της γειτονιάς.

Η Συνδιαμόρφωση του Αστικού Κοινού

• Μέσω της συν-διαμόρφωσης και συν-δημιουργίας των χωρικών σχέσεων.

• Οι ίδιες οι επεμβάσεις / δράσεις / δρώμενα / χρήσεις στον υλικό χώρο είναι πρακτικές συνδιαμόρφωσης του αστικού κοινού.

• Προσαρμογή της χρήσης και του χαρακτήρα του “κοινού” στα φυσικά χαρακτηριστικά • Συμμετοχικός Σχεδιασμός/ Χωρικά σχεδιάσματα in situ.

Συνοψίζοντας ... Ο όρος “αστικά κοινά” και η συνθήκη που περιγράφουν, έχει μπει στη συζήτηση για την πόλη της Αθήνας σχετικά πρόσφατα. Στα τρία παραδείγματα που αναφερθήκαμε το ξεκίνημά τους έγινε με όρους όπως “επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου” (Συν. Καφενείο), “ενεργοποίηση” (Εμπρός), “κατάληψη ιδωτικού- ανάκτηση του δημόσιου χώρου” (Πάρκο Ναβαρίνου). Ο όρος και η συνθήκη “αστικά κοινά” περιλαμβάνεται στο φαντασιακό εκ των υστέρων, και περισσότερο ως συλλογικές πρακτικές που εφάρμοσαν και εφαρμόζουν in situ αυτά τα εγχειρήματα. Για να επιτελεστεί και να είναι βιώσιμη π.χ μια “ενεργοποίηση” ή μια “επανοικειοποίηση” ενός αστικού χώρου χρειάζεται συλλογική συμμετοχή και διαχείριση, μια διαφορετική συλλογική αυτοθέσμιση. Στις ιδιαίτερες συνθήκες της Αθήνας των τελευταίων χρόνων, της βιοπολιτικής, της κρίσης, του χρέους και της νεοφιλελεύθερης λιτότητας, των ευάλωτων σωμάτων και του απειλούμενου χώρου, σε συνθήκες δηλαδή πολεμικές, τα “αστικά κοινά” αποτελούν συλλογικές υποκειμενικότητες που παράγουν τα σώματα ενάντια στις περιφράξεις, μέσα από την επιτελεστικότητα και παίρνουν χωρική μορφή. Κλείνοντας, όλα τα παραπάνω συσχετίζονται με το ερώτημα που είναι ανοιχτό ως προς την απάντηση του, για το ποια είναι τα όρια των “αστικών κοινών” μέσα στο περιβάλλον που προαναφέραμε;

ΚΟΙΝΟ ΑΤΗΙΝΑ 2015