3⁰ Matemática

Page 1


PRESIDENTE DE LA REPÚBLICA DEL ECUADOR Rafael Correa Delgado MINISTRA DE EDUCACIÓN Gloria Vidal Illingworth VICEMINISTRO DE EDUCACIÓN Pablo Cevallos Estarellas Subsecretaria de Calidad Educativa Alba Toledo Delgado

EDICIONES NACIONALES UNIDAS GERENTE GENERAL Vicente Velásquez Guzmán EDITOR GENERAL Edison Lasso Rocha EDICIÓN PEDAGÓGICA Ana Lucía Arias Fernando Cueva COORDINACIÓN EDITORIAL Gabriela Paredes CORRECCIÓN DE ESTILO Jaime Peña Janet Herrera DISEÑO DE COLECCIÓN Duo Diseño y asociados Eliana Ruiz Montoya DIAGRAMACIÓN Duo Diseño y asociados Eliana Ruiz Montoya ILUSTRACIÓN Archivo EDINUN MINISTERIO DE EDUCACIÓN DEL ECUADOR Primera edición julio 2010 Quito – Ecuador Impreso por: GRAFITEXT La reproducción parcial o total de esta publicación, en cualquier forma que sea, por cualquier medio mecánico o electrónico, no autorizada por los editores, viola los derechos reservados. Cualquier utilización debe ser previamente solicitada.

DISTRIBUCIÓN GRATUITA


Vamos a compartir el conocimiento, los colores, las palabras. El Ecuador ha sido, según el poeta Jorge Enrique Adoum “un país irreal limitado por sí mismo, partido por una línea imaginaria”, y es tarea de todos convertirlo en un país real que no tenga límites. Con este horizonte, el Ministerio de Educación realizó la Actualización y Fortalecimiento del Currículo de la Educación General Básica que busca que las generaciones venideras aprendan de mejor manera a relacionarse con los demás seres humanos y con su entorno y sobre todo, a soñar con la patria que vive dentro de nuestros sueños y de nuestros corazones. Los niños y niñas de primero a tercer año van a recibir el libro de texto en el que podrán realizar diversas actividades que permitirán desarrollar sus habilidades. A partir de cuarto año, además del texto, recibirán un cuaderno de trabajo en el que van a dibujar el mundo como quieren que sea. Estos libros tienen un acompañante para los docentes. Es una guía didáctica que presenta alternativas y herramientas didácticas que enriquecen el proceso de enseñanza-aprendizaje. El Ecuador debe convertirse en un país que mire de pie hacia el futuro y eso solo será posible si la educación nos permite ser mejores ciudadanos. Es una inmensa tarea en la que todos debemos estar comprometidos, para que el “Buen Vivir” sea una práctica cotidiana. Ministerio de Educación 2011


Estructura del texto Cada una de las secciones del texto de Matemática para tercer año de educación básica, ha sido estructurada tomando en cuenta las precisiones del Documento de Actualización y Fortalecimiento Curricular 2010, establecidas para lograr el desarrollo efectivo de destrezas con criterios de desempeño en niños y niñas, y posee las siguientes secciones: Entrada de módulo Presenta una llamativa imagen y un hermoso y motivador cuento de tipo matemático que muestra la estrecha relación que existe entre la Matemática y el área de Lengua y Literatura. La trama de este cuento se relaciona directamente con los conocimientos del módulo y con el eje transversal con el cual se trabaja, para lo cual, se enriquece esta página con un n grupo de preguntas que buscan despertar el interés de niños y niñas, activando sus conocimientos y favoreciendo el desarrollo llo de la socialización y la expresión verbal espontánea de situaciociones significativas, experiencias, pensamientos y reflexiones.

Mapa de conocimientos del módulo

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Consiste en un organizador cognitivo–gráfico, que permite a niños y niñas tener una visión global y motivadora de los conocimientos que van a adquirir, facilitando la visualización de la interrelación que existe entre los diferentes bloques curriculares y familiarizarse con los términos que se emplearán en el módulo a través del glosario matemático.

Tratamiento de conocimientos Esta sección gira sobre la activación de nuestro sistema de inferencias, por ello, niños y niñas podrán ser sus propios constructores del aprendizaje, desarrollando las destrezas con criterios de desempeño correspondientes a su nivel de aprendizaje, mediante un proceso que permite observar, descubrir, hipotetizar, conceptualizar y, finalmente, comunicar lo aprendido; para lo cual, cada tema ha sido trabajado bajo la óptica que presta el área de Entorno Natural y Social, con la finalidad de hacer un trabajo integrado y práctico, considerando la utilización de ilustraciones motivadoras y el uso de situaciones problémicas cotidianas, apoyadas siempre en la representación de material concreto como regletas Cuisenaire, ábacos o materiales Montessori.


Practico lo que aprendí Al concluir co cada tema se plantean diversas actividades que serán ejecutadas por los niños y niñas a fin de reforzar y retroalimentar ejec sus conocimientos, garantizando así el desarrollo de destrezas con criterios de desempeño. En cada una de estas secciones se co exponen dichas destrezas para verificar el desempeño alcanzae do d e identificar las dificultades.

¡A trabajar con Inteligencias múltiples! Son actividades que promueven la generación de soluciones novedosas a problemas y ejercicios de razonamiento, relacionadas directamente con los conocimientos del módulo; constituyen alternativas variadas que permitirán conocer las diferentes aptitudes de nuestros niños y niñas.

Proyecto P

Compruebo lo que aprendí Es una hoja recortable en la que se lleva a cabo una evaluación sumativa. Constituye un instrumento de evaluación que el maestro o la maestra aplicará al finalizar el tratamiento del módulo. Al ser un elemento desprendible, facilita la actividad evaluativa sin necesidad de manipular los textos.

Autoevaluación Es una escala de valoración descriptiva de tipo iconográfico que permite al niño o niña reconocer sus aciertos. Un colorido podio identifica la valoración del desempeño de cada estudiante en el módulo. Y, en el Módulo 6 se presenta una aplicación estadística que recopila los datos de todas las autoevaluaciones del texto, permitiéndole al niño o niña visualizar en forma pictográfica su desempeño a lo largo del año escolar.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

E una sección considerada como integradora del aprendizaEs jje; busca el desarrollo psicomotriz y dinamiza el trabajo de aula. Promueve al estudiante evaluar su desempeño y reprea sentar en varios paisajes la expresión de sus sentimientos y percepciones sobre el proceso de aprendizaje desarrollado en el módulo. Cada proyecto favorece la interrelación del área con otros conocimientos de Lengua, Entorno, Estadística, Música y Arte, permitiendo a niños y niñas demostrar su creatividad al usar diversos materiales de fácil adquisición.


Índice

Módulo 1

Los conjuntos Los números naturales del 0 al 99 Patrones numéricos Sumas sin reagrupación Suma en la semirrecta numérica Sumas con reagrupación Suma con descomposición Problemas de razonamiento Sistema geométrico y de medida Líneas abiertas y cerradas Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 1: La banda pesada Autoevaluación

Módulo 3

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

9 11 15 18 20 21 23 25 27 28 29 31 32 34

Una vida sana

Conjunto universo y subconjuntos Números pares e impares La centena Las centenas en el ábaco Relaciones de orden en las centenas Centenas en la semirrecta numérica Suma con centenas Resta con centenas Elementos de algunas de las figuras planas Mediciones de longitud con medidas no convencionales Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 3: Pares o nones Autoevaluación

Módulo 5

Módulo 2

Los seres vivos

Relación de correspondencia Relaciones: mayor que >, menor que <, igual que = Redondear a la decena más cercana y estimar respuestas Sustracción sin reagrupación de los números naturales del 0 al 99 Sustracción con descomposición Sustracción en la semirrecta numérica Sustracción con reagrupación Problemas de razonamiento Líneas poligonales Líneas paralelas e intersecantes Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 2: La ensalada nutritiva Autoevaluación

Módulo 4 65 68 70 73 74 75 76 77 78 79 81 83 84 86

Nuestros alimentos 37 40 43 45 49 50 51 53 55 56 57 59 60 62

Mi provincia

Números naturales hasta el 699 Representación de cantidades en ábacos de números naturales hasta el 699 Composición de cantidades hasta el 699 Descomposición de cantidades hasta el 699 Adición sin reagrupación con números naturales hasta el 699 Sustracción sin reagrupación con números naturales hasta 699 Propiedades de la adición, aplicaciones Problemas de razonamiento Cuerpos geométricos Medición de capacidades con medidas no convencionales Medición de peso con medidas no convencionales Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 4: ¡Eureka! Autoevaluación

89 91 92 93 96 97 100 104 106 110 113 117 121 122 124

Mi casa grande: Ecuador

Números naturales hasta 999 Composición de cantidades Descomposición de cantidades Relaciones de orden Adición sin reagrupación Adición con reagrupación Operadores de adición y sustracción Problemas de razonamiento Sustracción sin reagrupación Sustracción desagrupando Problemas de razonamiento El dólar Monedas dólar Combinaciones simples de dos por dos Pictogramas Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 5: Conociendo a mi país Autoevaluación

127 128 129 130 131 132 133 135 136 137 139 141 142 144 146 149 151 152 154

Módulo 6

Fiestas de mi país

Mitades Tantas veces tanto Los términos de la multiplicación La multiplicación en la semirrecta numérica Secuencias numéricas: el doble Secuencias numéricas: el triple La secuencia del 4 y del 5 La secuencia del 6 y del 7 Problemas de razonamiento La secuencia del 8 y del 9 Problemas de razonamiento Números ordinales El año, los meses, las semanas y los días Las horas y los minutos Compruebo lo que aprendí ¡A trabajar con inteligencias múltiples! Proyecto 6: El calendario de festividades Autoevaluación Recortables

157 160 162 163 165 166 167 168 170 172 174 176 177 179 181 183 184 186 187


Mรณdulo 1

Los seres vivos

Habรญa una vez 8Q FRQMXQWR SHTXHxLWR VH WUDWDED GH GRV KHUPDQLWRV HOORV WUDEDMDEDQ HQ HTXLSR SDUD FXLGDU OD QDWXUDOH]D /D SHTXHxD QLxD PLPDED ODV DYHV PLHQWUDV HO KHUPDQR DGPLUDED D ORV MDJXDUHV (Q FDVD WRGD OD IDPLOLD SUDFWLFDED HO UHFLFODMH DVt KDEtD PHQRV GHFHQDV GH IXQGDV GH EDVXUD FRQWDPLQDQGR HO DPELHQWH /D JHQHURVD QDWXUDOH]D FRUUHVSRQGtD VX DIHFWR EULQGiQGROHV IORUHV DURPDV \ FRORUHV

El preguntรณn

1. ยข4Xp GLIHUHQFLDV HQFXHQWUDV HQWUH ORV VHUHV GH

HVWD LOXVWUDFLyQ" 2. ยข4Xp VLJQLILFD SDUD WL VHU XQ VHU YLYR" Objetivo del mรณdulo: Aplicar todos los conocimientos matemรกticos adquiridos en Segundo EGB en adiciones con descomposiciรณn utilizando nรบmeros naturales del 0 al 99 de manera concreta, grรกfica y simbรณlica para resolverlos en problemas de razonamiento. El buen vivir: Educaciรณn ambiental

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Miro y aprendo


Los seres vivos

Bloque de relaciones y funciones

Mapa de conocimientos

3DWURQHV

PiV

Glosario matemรกtico Patrรณn: Modelo que sirve de muestra para sacar otra cosa igual.

$

%

&

^ ^

&RQMXQWRV

ยซ

1~PHURV QDWXUDOHV GHO DO Bloque numรฉrico Glosario matemรกtico

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Reagrupaciรณn: Acciรณn y efecto de agrupar de nuevo o de modo diferente lo que ya estuvo agrupado.

'HFHQDV

6LQ UHDJUXSDFLyQ

6XPDV

&RQ UHDJUXSDFLyQ

$ELHUWDV \ FHUUDGDV Bloque geomรฉtrico

/tQHDV

5HFWDV &XUYDV

8

8QLGDGHV


Los seres vivos Los conjuntos %ORTXH QXPpULFR 1. 2EVHUYD ORV VLJXLHQWHV HOHPHQWRV 2. ,GHQWLILFD WRGRV DTXHOORV TXH WHQJDQ DOJR HQ FRP~Q 3. &XHQWD FXiQWRV HOHPHQWRV WLHQHV GH FDGD XQR

Te diste cuenta

([LVWHQ GRV WLSRV GH FRQMXQWRV XQR GH SODQWDV \ RWUR GH DQLPDOHV &RQMXQWR es la

se le

UHXQLyQ

QRPEUD

ejemplo

de

con las

HOHPHQWRV con

OHWUDV PD\~VFXODV

y se representa con

A=

GLDJUDPDV R VLJQRV GH DJUXSDFLyQ

FDUDFWHUtVWLFDV FRPXQHV

/RV FRQMXQWRV VH UHSUHVHQWDQ PHGLDQWH 6LJQRV GH DJUXSDFLyQ

A A=

B

{ {

,

,

Llaves

B=

, Llaves

,

{ {

'LDJUDPDV

9


Los seres vivos Practico lo que aprendĂ­ 1. 2EVHUYD ORV VLJXLHQWHV FRQMXQWRV \ HVFULEH HO Q~PHUR GH HOHPHQWRV

TXH KD\ HQ FDGD XQR El conjunto F tiene .‌.. elementos.

F N

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K

El conjunto N tiene .‌.. elementos.

L

El conjunto L tiene ‌.... elementos.

2. 3LQWD HO UHFXDGUR TXH GHVFULEH D FDGD FRQMXQWR

3.

alimentos de dulce

Ăştiles escolares

alimentos de sal

Ăştiles de aseo

alimentos agrios

Ăştiles para coser

2EVHUYD ORV VLJXLHQWHV FRQMXQWRV \ FRPSOHWD ODV RUDFLRQHV

A=

F=

,

,

• El conjunto F estå representado en • El conjunto A estå representado en • Los elementos del conjunto C son • Los elementos del conjunto A son • Los alimentos son elementos del conjunto • Las vocales son elementos del conjunto 10

Destrezas con criterios de desempeĂąo

• Reconocer conjuntos y sus elementos. • IdentiďŹ car criterios de clasiďŹ caciĂłn para formar conjuntos.

C=


Los seres vivos Los nĂşmeros naturales del 0 al 99

%ORTXH QXPpULFR

/D PDPi GH $PDQGD OH SLGLy TXH RUGHQH VX GRUPLWRULR \ TXH FXHQWH FXiQWRV REMHWRV GH FDGD FODVH WLHQH $\XGHPRV D $PDQGD D FRQWDU

1.

,GHQWLILFD FRQMXQWRV GH REMHWRV GH OD PLVPD FODVH \ WUD]D GLDJUDPDV SDUD MXQWDUORV

2. &RPXQLFD FXDQWRV REMHWRV GH FDGD FODVH KD\ \ FRPSOHWD ODV

Hay

Hay

Hay

juguetes.

cuadernos.

pinturas.

3. $QDOL]D FXiOHV GH HVWRV REMHWRV SRGUtD $PDQGD UHFLFODU 4. $KRUD LGHQWLILFD HO Q~PHUR GH GHFHQDV \ GH XQLGDGHV \ HVFUtEHODV

HQ ORV HVSDFLRV YDFtRV El nĂşmero de juguetes corresponde a El nĂşmero de cuadernos corresponde a El nĂşmero de pinturas corresponde a

decena y decena y decenas y

unidades. unidades. unidades.

5. 5HFRUWD ODV UHJOHWDV GH OD SiJLQD \ UHSUHVHQWD GH GRV IRUPDV

GLIHUHQWHV FDGD XQD GH ODV FDQWLGDGHV DQWHULRUHV /XHJR JXDUGD WXV UHJOHWDV HQ XQ VREUH SXHV YROYHUiV D QHFHVLWDUODV

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

VLJXLHQWHV IUDVHV

11


Los seres vivos %ORTXH QXPpULFR

6DQWLDJR FRFLQDUi HVWD WDUGH QHFHVLWD VDEHU FXiQWDV PDQ]DQDV KXHYRV \ SDQHV WLHQH

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

1. &XHQWD HQ FDGD FDVR ODV GHFHQDV \ XQLGDGHV

12

2.

8VD ODV UHJOHWDV GH WX WH[WR \ UHSUHVHQWD ODV GHFHQDV \ ODV XQLGDGHV FRQ ODV ILJXUDV FRUUHVSRQGLHQWHV 'LEXMD HO Q~PHUR GH UHJOHWDV TXH XVDVWH HQ FDGD FDVR

3.

(VFULEH HO Q~PHUR TXH UHSUHVHQWD D ODV UHJOHWDV TXH GLEXMDVWH decenas

unidades

decenas

5 unidades

decenas

= 25

unidades

Aprende

(Q HO iEDFR

5HSUHVHQWDFLyQ JUiILFD 2 decenas

unidades

D

U

2

5


Los seres vivos Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH ODV FDQWLGDGHV UHSUHVHQWDGDV HQ ORV iEDFRV

2. 5HSUHVHQWD JUiILFDPHQWH HQ HO iEDFR \ HQ ODV UHJOHWDV ODV VLJXLHQWHV

FDQWLGDGHV 1~PHUR

ÉEDFR

5HJOHWDV

13


Los seres vivos Practico lo que aprendí 3.

4.

(VFULEH ODV GHFHQDV \ XQLGDGHV TXH IRUPD FDGD Q~PHUR 2EVHUYD HO HMHPSOR cantidad

decenas

unidades

95

9

5

cantidad

14

unidades

19

17

50

28

47

82

39

&RPSOHWD HO FXDGUR GH FRPSRVLFLyQ \ GHVFRPSRVLFLyQ GH FDQWLGDGHV Composición

5.

decenas

Descomposición 78

=

=

27

=

70 + 1

=

41

=

90 + 3

=

14

=

30 + 9

=

36

=

40 + 3

=

10 + 7

43

70 + 8

8QH FRQ OtQHDV FDGD Q~PHUR FRQ VX QRPEUH 29

ochenta y tres

11

sesenta

72

cuarenta y cuatro

37

treinta y siete

56

veintinueve

60

noventa y uno

44

cincuenta y seis

91

veintidós

83

setenta y dos

22

once

Destrezas con criterios de desempeño

• Reconocer y escribir números del 0 al 99. • Representar gráficamente números del 0 al 99.


Los seres vivos %ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV

Patrones numĂŠricos

0LUD FXLGDGRVDPHQWH HO WDEOHUR \ FRPSOHWD OD VHFXHQFLD

1.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Acertaste, se trata de

$KRUD FRQWHVWD OR VLJXLHQWH ÂżCuĂĄl es la ďŹ gura que corresponde al nĂşmero 15? ÂżCuĂĄl es el nĂşmero que corresponde al prĂłximo

Te diste cuenta

?

(Q HVWH JUiILFR HO SDWUyQ HV

ÂżQuĂŠ nĂşmero se debe sumar al anterior para llegar a otro de la misma ďŹ gura?

3.

([DPLQD OD VLJXLHQWH OLVWD \ FDOFXOD FXiO HV HO VLJXLHQWH Q~PHUR

Te diste cuenta

La respuesta correcta es 23, seguro que lo hiciste bien. Contesta: ÂżSi continĂşa la lista, estarĂ­a el nĂşmero 30 en ella? ÂżPor quĂŠ?

Aprende

(VWD OLVWD GH Q~PHURV UHVSRQGH D XQ SDWUyQ QXPpULFR (O SDWUyQ GH HVWH HMHPSOR HV VXPDU DO Q~PHUR DQWHULRU

8Q SDWUyQ QXPpULFR SXHGH IRUPDUVH DO VXPDU R DO UHVWDU XQ PLVPR YDORU DO Q~PHUR DQWHULRU

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

15


Los seres vivos %ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV 4.

0LUD FXLGDGRVDPHQWH ODV VLJXLHQWHV IORUHV

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

$KRUD FRQWHVWD OR VLJXLHQWH โ ข ยฟCuรกl es el patrรณn de esta lista de ๏ฌ ores? โ ข ยฟQuรฉ color de ๏ฌ or estarรก en la posiciรณn 9? โ ข ยฟQuรฉ color de ๏ฌ or estarรก antes de la ๏ฌ or lila (posiciรณn 10) y cuรกl despuรฉs (posiciรณn 12)? 5.

$QDOL]D HO VLJXLHQWH SDWUyQ QXPpULFR \ REVHUYD TXH KHPRV GHMDGR GRV HVSDFLRV YDFtRV

Aprende

,PDJLQD XQD IRUPD SDUD HQFRQWUDU HO SDWUyQ GH pVWD OLVWD GH Q~PHURV 3DUD HOOR WRPD HQ FXHQWD D GRV Q~PHURV FRQVHFXWLYRV \ OXHJR FRPSUXHED FRQ RWUD SDUHMD GH Q~PHURV FRQVHFXWLYRV

(Q XQ SDWUyQ HO Q~PHUR TXH VH HQFXHQWUD DQWHV VH OODPD DQWHFHVRU \ HO TXH HVWi OXHJR VH OODPD VXFHVRU

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Practico lo que aprendรญ

16

1.

2.

(VFULEH HO Q~PHUR TXH FRPSOHWD OD IUDVH โ ข El antecesor de

es 38.

โ ข El sucesor de

โ ข El antecesor de

es 57.

โ ข El sucesor de

es 71. es 99.

)RUPD ODV VHFXHQFLDV GH Q~PHURV GH DFXHUGR DO SDWUyQ TXH VH LQGLFD

Patrรณn menos 5

Patrรณn mรกs 3


Los seres vivos Practico lo que aprendí 3. (QFXHQWUD HO SDWUyQ \ FRPSOHWD ORV HVSDFLRV YDFtRV Patrón

Patrón

4. 2EVHUYD OD VHFXHQFLD IRUPDGD FRQ ODV UHJOHWDV VXPD ORV YDORUHV

GH ODV UHJOHWDV

¿Cuál es el patrón?

5. (Q OD VLJXLHQWH FXDGUtFXOD UHDOL]D OR VLJXLHQWH a) 8EtFDWH HQ OD FDVLOOD TXH FRUUHVSRQGD D WX IHFKD GH QDFLPLHQWR

\ SLQWD ODV FDVLOODV SRVWHULRUHV FRQ HO SDWUyQ ´PiV µ b) 8EtFDWH HQ OD FDVLOOD \ FRQ RWUR FRORU SLQWD HO SDWUyQ ´PHQRV µ

Destreza con criterios de desempeño

• Construir patrones numéricos a partir de sumas y restas.

17


Los seres vivos Sumas sin reagrupaciรณn %ORTXH QXPpULFR $QGUpV \ *DEULHO FRQWDURQ SRU VHSDUDGR VXV FDQLFDV \ TXLHUHQ VDEHU FXiQWDV WLHQHQ MXQWRV 3DUD HOOR GHEHQ VXPDU YHQ DSUHQGDPRV

Yo tengo 23

Yo tengo 44

ยฟCuรกntos tenemos entre los dos?

Decenas Unidades

โ ข 5HSUHVHQWD FRQ WXV UHJOHWDV

โ ข โ ข

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

โ ข

18

โ ข

OD FDQWLGDG GH FDQLFDV TXH WLHQH FDGD XQR $QGUpV WLHQH GHFHQDV \ XQLGDGHV *DEULHOD WLHQH GHFHQDV \ XQLGDGHV &XHQWD HO Q~PHUR GH UHJOHWDV GH XQLGDGHV \ GH GHFHQDV TXH WLHQHQ MXQWRV (QWUH ORV GRV WLHQHQ XQLGDGHV \ GHFHQDV

Andrรฉs

2

3

23

Gabriela

4

4

44

Total

6

7

67

Suma con descomposiciรณn Pasos: 1. 2. 3.

'HVFRPSyQ FDGD FDQWLGDG HQ GHFHQDV \ XQLGDGHV ,QLFLD VXPDQGR OD FROXPQD GH ODV XQLGDGHV /XHJR VXPD OD FROXPQD GH ODV GHFHQDV

+

2 3 4 4 6 7

= =

2 4 6

y y y

3 4 7


Los seres vivos %ORTXH QXPpULFR

Aprende

Suma o adición

es

tiene

aumentar su

65

signo

+ 13

es

más

sumandos

ejemplo

78

+

y sumandos

suma total

suma total

Practico lo que aprendí 1. 5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV 3UDFWLFD OD VXPD FRQ GHVFRPSRVLFLyQ En mi aula hay 26 niños y 21 niñas. ¿Cuántos estudiantes hay en total?

En un bus viajan 42 personas sentadas y 16 de pie. ¿Cuántas personas viajan en total?

2.

R= Viajan...................personas

5HDOL]D ODV VLJXLHQWHV VXPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ 2EVHUYD HO HMHPSOR

+

+

2 2 4 5 6 7

= =

3 7 4 1

= =

Destrezas con criterios de desempeño

2 4 6

y y y

y y y

2 5 7

+

4 1 1 6

= =

y y y

+

8 3 1 0

= =

y y y

• Resolver adiciones sin reagrupación. • Reconocer le valor posicional de números del 0 al 99 a base de la composición y descomposición en decenas y unidades.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

R= Hay....................estudiantes

19


Los seres vivos

Suma en la semirrecta numĂŠrica

%ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD ORV VDOWRV TXH UHDOL]y HO QLxR \ ItMDWH KDVWD GyQGH OOHJy

Uf, lleguĂŠ

0

59 60 61

62 63 64

65

66

67 68

69 70

71 72

73

74

IniciĂł en el 60 2.

(O QLxR UHDOL]y ORV VLJXLHQWHV VDOWRV

Primero saltĂł 6 puntos Luego saltĂł 5 puntos

3.

LlegĂł al 71

(VWD VXPD HQ OD VHPLUUHFWD VH UHSUHVHQWD DVt 60 + 6 + 5 = 71

Practico lo que aprendĂ­ 1.

(VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD VXPD TXH VH KD UHDOL]DGR HQ FDGD VHPLUUHFWD QXPpULFD

Inicia en el 52, salta 4, luego 2, y ďŹ nalmente 3

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

4

20

0

51

52

53

54

52 + 4 + 2 + 3 =

2 55

56

Inicia en el 37, salta 5, y ďŹ nalmente 3

57

58

2.

36

37

38

39

59

60

61

37 + 5 + 3 =

5 0

3

3 40

41

42

43

44

45

46

*UDILFD XQD VHPLUUHFWD QXPpULFD SDUD FDGD VXPD HQ WX FXDGHUQR GH WUDEDMR (VFULEH HO UHVXOWDGR 17 + 3 + 5 =

Destrezas con criterios de desempeĂąo

67 + 4 + 2 + 1 =

89 + 9 =

• Utilizar la semirrecta numÊrica para resolver sumas de números del 0 al 99. • Ubicar números naturales del 0 al 99 en la semirrecta numÊrica.


Los seres vivos Sumas con reagrupaciรณn

%ORTXH QXPpULFR

6H RUJDQL]y XQD FROHFWD GH VHPLOODV SDUD UHIRUHVWDU XQ ERVTXH 7RGRV FRQWULEX\HURQ YHDPRV FXiQWDV IXQGDV GH VHPLOODV VH ORJUDURQ UHXQLU 1. 5HSUHVHQWD FRQ WXV UHJOHWDV ODV FDQWLGDGHV TXH FDGD QLxR \ QLxD WUDMR

Representaciรณn grรก๏ฌ ca

1 2 4 6 2 2

+

Observa que hay su๏ฌ cientes unidades para formar una decena.

12 + 4 + 6 = 22

2. 8VD ODV UHJOHWDV SDUD UHSUHVHQWDU GH IRUPD GLIHUHQWH OD FDQWLGDG WRWDO 3. &RPR SXHGHV REVHUYDU VH UHXQLy GHFHQDV \ XQLGDGHV GH IXQGDV

Pasos para sumar con reagrupaciรณn 1. Suma la columna de las unidades. Si el resultado es igual o mayor que 10 quiere decir que hay una decena mรกs. 2. Escribe las unidades y lleva 1 a la columna de las decenas.

3. Suma la columna de las decenas, incluida la decena que llevaste.

1 2 4 + 6 2

1 2 4 + 6 2 2

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

GH VHPLOODV 4. &RPXQLFD ยข&yPR FRQWDPLQD HO DPELHQWH XQ LQFHQGLR"

21


Los seres vivos Practico lo que aprendí 1.

$JUXSD ODV XQLGDGHV IRUPD GHFHQDV \ VXPD

+

2 3 1 8 4 1

+

3 5 1 6

+

1 6 1 8

2. 5HSUHVHQWD ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV FRQ WXV UHJOHWDV OXHJR

DJUXSD ODV UHJOHWDV GHO PLVPR YDORU \ UHVXHOYH OD VXPD $QLWD WLHQH SODQWDV \ (GXDUGR WLHQH ¢FXiQWDV SODQWDV WLHQHQ MXQWRV" Representación de las regletas

Representación total de las regletas

$QLWD '

(GXDUGR

5HVSXHVWD 3. &RQVWUX\H OD VHFXHQFLD GH Q~PHURV VDELHQGR TXH HO

SDWUyQ HV ´VXPDU DO Q~PHUR DQWHULRUµ

22

Destrezas con criterios de desempeño

• Resolver adiciones con reagrupación con números del 0 al 99. • Representar el algoritmo de la suma en números del 0 al 99.

8


Los seres vivos %ORTXH QXPpULFR

Suma con descomposiciรณn /HH \ REVHUYD OD UHVROXFLyQ GHO VLJXLHQWH SUREOHPD

1. โ ข

(Q HO iOEXP GH OD QDWXUDOH]D GH 3DEOR KD\ FURPRV \ HQ HO GH 6DQGUD KD\ ยข&XiQWRV FURPRV UHXQLUtDQ HQWUH ORV GRV"

D

Descomposiciรณn

U

3 2

+

30 \ 8 + 20 \ 7

8 7

5HVSXHVWD 5HXQLUtDQ FURPRV HQWUH ORV GRV

6LJXH HVWRV SDVRV 1. Descompรณn cada sumando en decenas y unidades. 2. Inicia sumando la columna de las unidades. Si el resultado es igual o mayor que 10 entonces hay una decena mรกs. Escribe las unidades y lleva 10 unidades a la columna de las decenas. 3. Ahora, suma la columna de las decenas, incluida la decena que llevaste. ยกY ya tienes el resultado!

'HVFRPSRVLFLyQ D U

3 8 2 7

D

U

D U

= 30 y 8 = 20 y 7 15=10y5

5

'HVFRPSRVLFLyQ

5

D

U

1 3 8

10 30 y 8

2 7

20 y 7

65

60

+

5

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

23


Los seres vivos Practico lo que aprendí 1.

5HVXHOYH ODV VLJXLHQWHV VXPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ Descomposición

D U

+ 7 8

1 5

2.

= = =

y y

+ 5 7

3 5

= = =

y y

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ

Un niño recicla 26 periódicos diarios y su mamá 45. ¿Cuántos periódicos reciclan entre los dos?

R =

Francisco lee en un minuto 44 palabras y su amigo Jorge 37. ¿Cuántas palabras leen entre los dos?

R =

24

Descomposición

D U

Destreza con criterios de desempeño

En una frutería hay 63 manzanas y 19 naranjas. ¿Cuántas frutas hay en total?

R =

En una florería hay 27 claveles rojos y 59 blancos. ¿Cuántos claveles hay para la venta?

R =

• Resolver sumas de números del 0 al 99 con reagrupación mediante la descomposición.


Los seres vivos Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR

1. Un perro corre en 3 minutos 58 metros y un gato en el mismo tiempo corre 39 metros. ¿Cuántos metros corrieron los dos? 58 + 39 Datos

Razonamiento

P: 58 m

9D

Operación

5 + 3

D

U

5

8 =

3

9 =

(1)

8

7U

Comprobación por descomposición

1

Sumar la cantidad de metros G: 39 m que corrieron el perro y el gato. T: ?

+

+

9

Descomposición (10)

+

9 (1) 7 =

9 (1) 7

97

=

50

y

8

30

y

9

90

y

90

+

(1) 7 10 + 7

7

Respuesta: El perro y el gato corrieron en total 97 metros.

Practico lo que aprendí

24 + 47 Datos

Cp: Cg: T:

Razonamiento

las fundas de alimento del camión grande y pequeño.

7D + 1U

=

Operación

2 + 4

4 7

Respuesta: Los 2 camiones llevaron en total

Comprobación

+

D

U

2

4 =

4

7 =

Descomposición +

=

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

1. Para los damnificados por la erupción del Tungurahua, un camión pequeño lleva 24 fundas de alimento y un camión grande lleva 47 fundas de alimento ¿Cuántas fundas llevan los 2 camiones?

fundas de alimento. 25


Los seres vivos Practico lo que aprendรญ 2. En un รกrbol hay 28 aguacates y en otro hay 65. ยฟCuรกntos aguacates hay en los dos รกrboles? Explica verbalmente el proceso que seguiste. Datos

Razonamiento Operaciรณn

Comprobaciรณn

Respuesta: 3. En una canasta hay 16 naranjas y en otra 9 naranjas. ยฟCuรกntas naranjas hay en total? Explica verbalmente el proceso que seguiste. Datos

Razonamiento Operaciรณn

Comprobaciรณn

Respuesta:

Trabaja en equipo -XQWR FRQ FXDWUR FRPSDxHURV R FRPSDxHUDV FDPLQHQ DOUHGHGRU GH OD FDQFKD GH VX HVFXHOD \ FXHQWHQ HO Q~PHUR GH SDVRV TXH KD\ FRQ HVRV GDWRV IRUPXOHQ XQ SUREOHPD \ UHVXpOYDQOR HQ VX FXDGHUQR 26

Destreza con criterios de desempeรฑo

โ ข Resolver problemas de razonamiento de sumas por descomposiciรณn.


Los seres vivos Líneas rectas y curvas

%ORTXH JHRPpWULFR

2 5

4 1

3

1.

2EVHUYD OD WLHQGD GH FDPSDxD TXH SURWHJH D ORV QLxRV 6XV ODGRV VRQ ILJXUDV JHRPpWULFDV TXH MXQWDV IRUPDQ XQ FXHUSR JHRPpWULFR

2.

8QH FRQ XQ OiSL] GH FRORU ORV SXQWRV HQ IRUPD DVFHQGHQWH /DV OtQHDV TXH WUD]DVWH VRQ UHFWDV

Te diste cuenta

Reconoce las líneas Líneas curvas

Líneas rectas

Siguen una misma dirección.

No siguen una misma dirección.

1.

(VFULEH HO QRPEUH GH ODV OtQHDV TXH VH UHVDOWDQ HQ HVWRV GLEXMRV

Destrezas con criterios de desempeño

2.

&UHD WX SURSLR GLEXMR XWLOL]DQGR OtQHDV UHFWDV \ FXUYDV

• Reconocer líneas rectas y curvas en figuras planas y cuerpos.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Practico lo que aprendí

27


Los seres vivos %ORTXH JHRPpWULFR

Líneas abiertas y cerradas

Línea cerrada

1. 2. 3. 4.

Línea abierta

2EVHUYD ORV GLEXMRV TXH UHDOL]DURQ HO QLxR \ OD QLxD &RPXQLFD ¢4XLpQ WLHQH HO GLEXMR FRPSOHWR" ¢3RU TXp GHFLPRV TXH HO GLEXMR GH OD QLxD HVWi LQFRPSOHWR" 0DUFD FRQ HO OiSL] GH FRORU TXH SUHILHUDV OD ILJXUD FRPSOHWD

/DV OtQHDV SXHGHQ VHU DELHUWDV R FHUUDGDV

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

/tQHDV DELHUWDV

28

En las líneas abiertas el punto de inicio no se une al punto final.

/tQHDV FHUUDGDV

En las líneas cerradas el punto de inicio se une al punto final.

Practico lo que aprendí 1.

2EVHUYD HVWDV ILJXUDV 3LQWD FRQ WXV OiSLFHV GH FRORU URMR ODV OtQHDV DELHUWDV \ GH FRORU D]XO ODV FHUUDGDV

Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer líneas abiertas y cerradas.


Nombre:

Compruebo lo que aprendรญ 5

Puntos

1.

2EVHUYD HO JUiILFR GH ORV QLxRV \ QLxDV TXH WUDEDMDQ FRQ ODV UHJOHWDV (VFULEH ODV FDQWLGDGHV TXH IRUPy FDGD XQR

formรณ el

formรณ el

formรณ el

formรณ el D 'H DFXHUGR D ODV FDQWLGDGHV TXH WLHQH FDGD XQR GH ORV QLxRV HQ HO HMHUFLFLR DQWHULRU VXPD HQ IRUPD JUiILFD \ QXPpULFD

tiene

+

tiene

tiene +

tiene

3

Puntos

2. 'HVFXEUH HO SDWUyQ \ FRPSOHWD OD VHFXHQFLD

Evaluaciรณn

29


Compruebo lo que aprendí 3

Puntos

4.

5HVXHOYH ODV VLJXLHQWHV VXPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ Descomposición

D U

D U

+ 2 7

+ 4 8

1 4

3

Puntos

2

Puntos

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

30

6

5.

(VFULEH OD RSHUDFLyQ TXH VH KD UHDOL]DGR HQ OD VHPLUUHFWD QXPpULFD

0

35

6.

4 7.

Puntos

36

37

38

39

40

41

42

43

44

(QFLHUUD HQ XQ FtUFXOR ODV OtQHDV FHUUDGDV

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD 8Q DYLyQ OOHYD SDVDMHURV \ RWUR OOHYD SDVDMHURV ¢&XiQWRV SDVDMHURV OOHYDQ HQWUH ORV DYLRQHV" Datos

20

Descomposición

Razonamiento

Operación

Comprobación por descomposición

Respuesta:

Total puntos

Evaluación


A

¡

trabajar con inteligencias múltiples!

1.

8VD OtQHDV UHFWDV \ FXUYDV SDUD GLEXMDU \ SLQWDU XQD GH ODV QHFHVLGDGHV GH ORV VHUHV YLYRV

2.

8WLOL]D ODV OHWUDV GH WX QRPEUH SDUD UHSUHVHQWDU WX FXHUSR PLUD HO HMHPSOR

EDISON LASSO

Me llamo: 31


Proyecto módulo 1 La banda pesada Objetivo Reconocer y construir patrones en expresiones rítmicas que permitan relacionar los contenidos aprendidos con expresiones de su entorno.

Materiales Botellas plásticas, granos secos o piedras pequeñas, alambres con tillos perforados en la mitad, 3 palos de escoba de 15 cm, marcadores, pinturas, etc.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

$JUXSHPRV \ UHDJUXSHPRV ORV PDWHULDOHV FRQVHJXLGRV

32

Actividades 1. Organícense en grupos de 4 ó 5 personas. 2. Recopilen todo el material que necesiten. 3. En la botella metan granos o piedras, tapen con uno de los palos y ya tienen su maraca. 4. Ensarten los tillos en el alambre, lo cierran y ya tienen su pandereta. 5. Con los palos sobrantes ya tienen sus claves. ¡Fenomenal! está lista su banda musical.


-XJXHPRV FUHDQGR SDWURQHV FRQ ORV LQVWUXPHQWRV HODERUDGRV

chin

lc ap tin

Actividades recomendadas

• ¿Cómo se sintieron al realizar el proyecto?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

Cada grupo, según el ritmo que le toque, debe crear un patrón de sonidos. • El primer grupo en reggaeton. • El segundo grupo en rock. • El tercer grupo en tecnocumbia. • El cuarto grupo en música nacional. • El quinto grupo en canción infantil. • El sexto grupo en rocolera. • El séptimo grupo en ópera. • El octavo grupo en sanjuanito.

• Escriban en su cuaderno, los sonidos que formaron el patrón.

33

Presentamos y valoramos • Cada uno exponga lo que representó. • Comenten lo que sucedió en el juego. • Expresen lo que les pareció este proyecto pintando un día soleado o lluvioso.


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Logros

5HDJUXSR REMHWRV VHJ~Q VXV FDUDFWHUtVWLFDV FRPXQHV SDUD IRUPDU FRQMXQWRV &RQVWUX\R SDWURQHV QXPpULFRV EDVDGRV HQ VXPDV 5HFRQR]FR UHSUHVHQWR HVFULER \ OHR ORV Q~PHURV GHO DO HQ IRUPD FRQFUHWD JUiILFD \ VLPEyOLFD 5HVXHOYR DGLFLRQHV FRQ UHDJUXSDFLyQ 5HVXHOYR \ IRUPXOR SUREOHPDV GH DGLFLyQ D SDUWLU GH VLWXDFLRQHV FRWLGLDQDV 5HFRQR]FR OtQHDV UHFWDV \ FXUYDV HQ ILJXUDV \ FXHUSRV JHRPpWULFRV &RRSHUR HQ HO FXLGDGR GHO DPELHQWH = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

1. 2EVHUYD ORV FDVLOOHURV GRQGH UHJLVWUDVWH ODV ;

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

2. 3LQWD HQ OD WDEOD OD FROXPQD TXH WLHQH PiV ; VHJ~Q FRUUHVSRQGD 6L HV OD SULPHUD FROXPQD StQWDOD GH DPDULOOR VL HV OD VHJXQGD StQ WDOD GH D]XO \ VL HV OD WHUFHUD StQWDOD GH YHUGH

34

3. $KRUD HVFULEH WX QRPEUH HQ HO SRGLR GH DFXHUGR FRQ HO FRORU TXH SLQWDVWH DQWHV

Evaluaciรณn


Mรณdulo 2

Nuestros alimentos

Habรญa una vez 8Q SXQWR TXH VRxDED VHU DVWURQDXWD ,QWHQWy OOHJDU DO FLHOR GDQGR EULQFRV \ RWUDV YHFHV HQ ODV DODV GH XQ FROLEUt SHUR QXQFD OR ORJUy (O DPDEOH VRO YLHQGR WDQWR LQWHQWR IDOOLGR H[WHQGLy XQR GH VXV UD\RV \ OH LQYLWy D VXELU (PRFLRQDGR HO 3XQWR JULWy ยดยฃPH YR\ DO FLHOR ยต /RV GHPiV SXQWRV IDVFLQDGRV OR VLJXLHURQ GH SULVD 0DV FRPR HUDQ WDQWRV \ WDQ XQLGRV VH WUDQVIRUPDURQ HQ XQD OtQHD TXH DO FKRFDU FRQWUD HO VRO OD OtQHD VH URPSLy \ FD\y D OD WLHUUD OOHQDQGR FLXGDGHV \ FDPSRV GH PXOWLFRORUHV OtQHDV FXUYDV UHFWDV ODUJDV FRUWDV GHOJDGDV JUXHVDV \ SROLJRQDOHV

El preguntรณn

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

Miro y aprendo

1. ยฃ4Xp ERQLWR VXHxR HO GHO SXQWR ยข+DV WHQLGR

DOJXQD YH] XQ VXHxR ORFR FRPR HVH" ยข9HUGDG TXH SRGHPRV HQFRQWUDU SXQWRV \ OtQHDV HQ WRGDV SDUWHV" (QFXpQWUDORV GHQWUR GH WX VDOyQ

Objetivo del mรณdulo: Establecer relaciones de correspondencia entre elementos de varios conjuntos, para aplicarlos en problemas de razonamiento de restas con reagrupaciรณn. El buen vivir: Cooperaciรณn


Nuestros alimentos

Mapa de conocimientos

$ Bloque de relaciones y funciones

&RUUHVSRQGHQFLD

5HODFLRQHV GH RUGHQ

>

!

%

=

<

Bloque numérico &RQ UHDJUXSDFLyQ 6XVWUDFFLyQ 6LQ UHDJUXSDFLyQ

Bloque geométrico

/tQHDV SROLJRQDOHV

Glosario matemático Poligonal: Figura geométrica plana limitada por líneas rectas cerradas. Intersecante: Encuentro de dos líneas, dos superficies o dos cuerpos, que recíprocamente se cortan. 36

/tQHDV SDUDOHODV H LQWHUVHFDQWHV

(V PX\ FRWLGLDQR HQFRQWUDU HOHPHQWRV \ VLWXDFLRQHV FRPR HVWDV


RelaciĂłn de correspondencia 1.

2EVHUYD HVWRV FRQMXQWRV

•

El conjunto P contiene diferentes alimentos y se llama conjunto de partida.

•

El conjunto M contiene distintos platos y se llama conjunto de llegada.

•

Entre el conjunto P y el conjunto M hay una relaciĂłn de correspondencia.

P

Nuestros alimentos %ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV

M

&RPXQLFD •

ÂżCĂłmo relacionan las flechas a los alimentos y los platos ?

•

ÂżPor quĂŠ no sale ninguna flecha de la pizza?

•

ÂżPor quĂŠ salen dos flechas del alimento pastel?

•

ÂżPor quĂŠ al plato con el filo verde llegan dos flechas?

•

ÂżPor quĂŠ al plato con el filo rojo no llegan flechas?

2.

No todos los alimentos y los platos tienen relaciĂłn de correspondencia.

$QDOL]D OD VLJXLHQWH UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD

F

N

5HFRQRFH •

ÂżCuĂĄl es el conjunto de partida y cuĂĄl de llegada?

•

ÂżQuĂŠ elementos forman parte del conjunto de partida?, ÂżQuĂŠ elementos forman parte del conjunto de llegada?

• •

ÂżPor quĂŠ al nĂşmero 6 no llegan flechas? ÂżCuĂĄl es la relaciĂłn de correspondencia

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Te diste cuenta

entre las manzanas y los nĂşmeros? 37


Nuestros alimentos %ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV 7DPELpQ KD\ UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD HQWUH FRQMXQWRV IRUPDGRV SRU Q~PHURV FRPR YHUiV HQ ORV VLJXLHQWHV HMHPSORV

E

J

Te diste cuenta

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

4.

38

•

•

3.

$QDOL]D OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD HQWUH HO FRQMXQWR ( \ - OXHJR FRQWHVWD

•

ÂżCuĂĄles son mayores, los nĂşmeros del conjunto E (de partida) o los del conjunto J (de llegada)?

Este grĂĄfico representa la correspondencia “cada elemento del conjunto E menos 8â€?.

2EVHUYD TXH ORV Q~PHURV GHO FRQMXQWR GH SDUWLGD $ VRQ PHQRUHV TXH VXV FRUUHVSRQGLHQWHV GHO FRQMXQWR GH OOHJDGD % &RQWHVWD ÂżQuĂŠ operaciĂłn se debiĂł realizar para encontrar los elementos del conjunto de llegada?

ÂżCuĂĄl es la relaciĂłn de correspondencia entre los elementos del conjunto A y del conjunto B?

A

B


Nuestros alimentos

Practico lo que aprendí 1.

2EVHUYD OD VLJXLHQWH UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD ´PLVPR FRORUµ \ SLQWD FRQ ORV FRORUHV TXH IDOWDQ

2.

'LEXMD ODV IOHFKDV TXH FRPSOHWDQ OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD \ FRPSOHWD ODV VLJXLHQWHV IUDVHV

R

P

B

3.

(ODERUD XQ FRQMXQWR GH YHUGXUDV \ RWUR GH ORV DOLPHQWRV TXH SXHGHV SUHSDUDU FRQ HOODV /XHJR HVWDEOHFH OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD HQWUH DPERV FRQMXQWRV \ FRQWHVWD ODV SUHJXQWDV

¿Cuál es el conjunto de partida y qué

N

El conjunto de partida es elementos forman parte del conjunto de partida?

El conjunto N es el conjunto de •

La relación de correspondencia es

¿Cuál es el conjunto de llegada y qué elementos forman parte del conjunto de llegada?

¿Cuál es la relación de

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

correspondencia entre los conjuntos? Destreza con criterios de desempeño

• Asociar elementos del conjunto de salida con elementos del conjunto de llegada.

39


Nuestros alimentos

Relaciones: mayor que >, menor que <, igual que =

%ORTXH QXPpULFR

$QGUpV \ *DEULHOD HVWiQ MXJDQGR FRQ ODV OHWUDV PLUD ORV FRQMXQWRV TXH IRUPDURQ

C

V

2EVHUYD ORV FRQMXQWRV GH YRFDOHV \ GH FRQVRQDQWHV TXH VH HQFXHQWUDQ MXQWR DO QLxR \ D OD QLxD 2. &XHQWD HO Q~PHUR GH REMHWRV GHO FRQMXQWR 9 \ GHO FRQMXQWR & &RPSOHWD OD VLJXLHQWH LQIRUPDFLyQ 1.

• El conjunto V tiene

elementos.

• El conjunto C tiene

elementos.

• El conjunto C tiene

elementos que el conjunto V.

• El conjunto V tiene

elementos que el conjunto C.

Comparemos las cantidades

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

3DUD FRPSDUDU FDQWLGDGHV XWLOL]DPRV ORV VLJQRV ! PD\RU TXH PHQRU TXH R LJXDO

C

V

El nĂşmero de elementos de C es mayor que el nĂşmero de elementos de V. Porque 22 > 5

V

C

El nĂşmero de elementos de V es menor que el nĂşmero de elementos de C. Porque 5 < 22

Aprende La abertura de los signos > Ăł < siempre se dirige hacia la cantidad mayor. 40


Nuestros alimentos %ORTXH QXPpULFR 3.

$QDOL]D HVWRV FRQMXQWRV GH OHWUDV

M 4.

D

&RQWHVWD • El conjunto M tiene

elementos.

• El conjunto D tiene

elementos.

• El conjunto M tiene

nĂşmero de elementos que el conjunto D.

¢4Xp VXFHGLy" (O FRQMXQWR 0 \ HO FRQMXQWR ' VRQ LJXDOHV SRUTXH WLHQHQ ORV PLVPRV HOHPHQWRV

Trabaja 1.

• • • • • •

juega

Aprende

aprende

)RUPD HTXLSRV GH y SDUWLFLSDQWHV &RQVLJXH XQD EDUDMD \ MXHJD ~QLFDPHQWH FRQ ORV Q~PHURV GHO DO 8Q MHIH GH JUXSR EDUDMD \ UHSDUWH GRV FDUWDV D FDGD XQR &DGD SDUWLFLSDQWH IRUPD FRQ ODV GRV FDUWDV XQ Q~PHUR GH PD\RU FDQWLGDG *DQD HO QLxR R OD QLxD TXH IRUPD HO Q~PHUR GH PD\RU FDQWLGDG 9XHOYDQ D UHSDUWLU GRV FDUWDV \ DKRUD FDGD SDUWLFLSDQWH IRUPD FRQ HOODV XQ Q~PHUR GH PHQRU FDQWLGDG *DQD HO QLxR R OD QLxD TXH IRUPy HO Q~PHUR GH PHQRU FDQWLGDG

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Dos conjuntos son iguales cuando tienen los mismos elementos, sin importar el orden.

41 41


Nuestros alimentos Practico lo que aprendĂ­ 1.

3LQWD HO FRQMXQWR TXH WLHQH PD\RU FDQWLGDG GH HOHPHQWRV \ FRORFD HO VLJQR ! y VHJ~Q FRUUHVSRQGD

6 es menor que 12 6

< 12

( &% +, * . ) ' / $

11 es

6 es

4 es

2.

/HH OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD \ XQH ORV HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR GH SDUWLGD \ GHO FRQMXQWR GH OOHJDGD TXH OD FXPSOHQ

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

a. Los elementos del conjunto de partida son mayores. A

3.

A

B

(VFULEH HO Q~PHUR R HO VLJQR TXH KDJD IDOWD 15 13

15

50

<

65 Destreza con criterios de desempeĂąo

80

41

=

>

42

b. Los elementos del conjunto de partida son menores.

65 56

33

< >

< 31

93

17

71

50

49

• Establecer relaciones de orden empleando signos y símbolos matemåticos.

B


Redondear a la decena mĂĄs cercana y estimar respuestas

Nuestros alimentos %ORTXH QXPpULFR

1. ¢6DEHV FXiO HV OD GHFHQD PHQRU D PiV FHUFDQD"

5HVSRQGHU D HVWD SUHJXQWD VLJQLILFD UHGRQGHDU DO D OD GHFHQD PHQRU PiV FHUFDQD )tMDWH HQ OD VLJXLHQWH VHPLUUHFWD QXPpULFD 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Como puedes observar, el 15 se encuentra entre la primera y la segunda decena, es decir, 15 >10 y 15 < 20; por lo tanto, la decena inferior a 15 mĂĄs cercana es 10.

2. 5HVROYDPRV XQ SUREOHPD

)UHG\ QHFHVLWD VDEHU FXiQWDV FDMDV GH XQLGDGHV QHFHVLWD SDUD HPSDFDU FDUWRQHV GH OHFKH

0 57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

El 68 se encuentra entre 60 y 70. Como 60 < 70, entonces la decena inferior a 68 mĂĄs cercana es 60. Entonces Fredy ubicarĂĄ los 60 cartones de leche en cajas y le quedarĂĄn 8 cartones sueltos.

3. $QDOL]D HVWRV HMHPSORV Mariana se pesĂł esta maĂąana y observĂł que aproximadamente pesa 100 libras.

Calcula el nĂşmero aproximado de hojas que hay en los dos libros:

Como puedes ver, Mariana aproximĂł su peso a la centena inferior.

Como el primer libro tiene aproximadamente 28 hojas y el segundo 59, la suma del nĂşmero de hojas de ambos es aproximadamente 90 hojas.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Cuando no se necesitan resultados exactos, podemos utilizar respuestas aproximadas.

43


Nuestros alimentos Practico lo que aprendĂ­ 1.

(VFULEH OD VHFXHQFLD GH Q~PHURV TXH UHVSRQGHQ DO SDWUyQ

Decenas menores que 2.

3LQWD OD GHFHQD PHQRU GHO Q~PHUR TXH HVWi HQ HO FHQWUR GH OD IORU

3.

5HGRQGHD ORV VLJXLHQWHV Q~PHURV D OD GHFHQD PHQRU 34

4.

89

2EVHUYD OD OHFWXUD GH HVWDV EDODQ]DV \ OXHJR FRQWHVWD

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

44

47

•

¿Cuål es el peso • aproximado de Pedro?

•

ÂżCuĂĄl es el peso aproximado de LucĂ­a?

5.

8ELFD HO VLJQR y ! TXH UHODFLRQH ORV SHVRV GH ODV SHUVRQDV

ÂżCuĂĄl es el peso aproximado de AgustĂ­n?

6. (VWLPD HO UHVXOWDGR LQGLFD

XQ YDORU DSUR[LPDGR GH OD VXPD GH ORV SHVRV GH

LucĂ­a

Pedro

LucĂ­a y AgustĂ­n

Pedro

AgustĂ­n

Pedro y AgustĂ­n

LucĂ­a

AgustĂ­n

LucĂ­a y Pedro

Destreza con criterios de desempeĂąo

• Redondear números a la decena mås cercana de números naturales menores a 100.


Nuestros alimentos

Sustracción sin agrupación de los números naturales del 0 al 99

%ORTXH QXPpULFR

Habían 36 manzanas y se han comido 5. ¿Cuántas manzanas quedan?

10

10 10 Para saber cuántas manzanas quedan debo restar las que se comieron.

1.

2EVHUYD HO SURFHVR GH OD UHVWD HQ ODV UHJOHWDV habían – 3 6 se comieron 5 quedaron 3 1 &RPSOHWDU ODV VLJXLHQWHV UHVWDV habían tacho quedan

es

habían tacho quedan

– 5 8 1 3

La resta o sustracción

– 7 4 4 0

sus

quitar

términos

Su signo es:

son:

36 – 12 24

menos

minuendo

ejemplo:

36

sustraendo

12

diferencia

=

24

minuendo: es la cantidad mayor de la cual se va a quitar. sustraendo: es la cantidad menor que indica cuánto debo quitar o restar al minuendo. diferencia: es el resultado de la resta.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

45


Nuestros alimentos $KRUD UHVROYDPRV DOJXQRV SUREOHPDV SDUD KDFHUOR SXHGHV D\XGDUWH FRQ WXV UHJOHWDV

%ORTXH QXPpULFR

Una pescadería tiene 87 pescados y vende 36. ¿Cuántos pescados le quedaron?

87 – 36 Datos

Razonamiento

P: 87

Restar de los pescados que tenía (minuendo = 87), los pescados vendidos (sustraendo = 36)

V: 36 T: ? Respuesta:

Operación

Comprobación

87

36

– 36

+ 51

51

87

La pescadería se quedó con 5 decenas y 1unidad de pescados. 10

10

36 + 51

10

10

10

Un lechero vende diariamente 93 litros de leche. Si ya vendió 43 litros, ¿cuántos le faltan para completar los 93 litros?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

46

96 – 43 Datos

Razonamiento

Operación

L: V: T:

53 + 43 Comprobación

96 de los litros de leche, aquellos que se vendieron.

Respuesta: Al lechero le falta vender

+ 53

litros de leche.


Nuestros alimentos

Practico lo que aprendí 1.

(QFLHUUD HQ FDGD UHFXDGUR OD FDQWLGDG TXH VHUtD HO PLQXHQGR 8ELFD FRUUHFWDPHQWH ODV FDQWLGDGHV HQ IRUPD YHUWLFDO \ UHVXHOYH ODV UHVWDV (VFULEH ORV WpUPLQRV

24

67 6 7 M 2 4 S 4 3 D

97

62

87

4

2. (VFULEH HQ Q~PHURV OD RSHUDFLyQ TXH VH KD HIHFWXDGR FRQ

ODV UHJOHWDV

– 4 6 2 2

3. (VWLPD OD UHVSXHVWD DSUR[LPDGD GH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV \ OXHJR

FRPSUXHED WX HVWLPDFLyQ 5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV \ FRPHQWD FRQ WXV FRPSDxHURV \ FRPSDxHUDV HO SURFHVR TXH UHDOL]DVWH Sarita compra 65 ciruelas y se come 23. ¿Cuántas ciruelas le quedaron a Sarita? Razonamiento

Operación

Comprobación ',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Datos

Respuesta: 47


Nuestros alimentos Practico lo que aprendĂ­ Luis tenĂ­a 79 aviones de juguete y ahora tiene 35. ÂżCuĂĄntos aviones le faltan para completar su colecciĂłn? Datos

Razonamiento

OperaciĂłn

ComprobaciĂłn

Respuesta estimada: 4. (Q OD LPDJHQ HVWiQ UHSUHVHQWDGRV ORV YHORFtPHWURV GH GRV

YHKtFXORV ¢&XiQWR GHEHQ UHGXFLU OD YHORFLGDG SDUD QR VXSHUDU HO Pi[LPR SHUPLWLGR TXH FRQVWD HQ HO FDUWHO"

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Debe reducir

Debe reducir

5. (VWLPD OD GLIHUHQFLD HQWUH HO SHVR GH DPERV DOLPHQWRV

OLEUDV 48

80

Destrezas con criterios de desempeĂąo

OLEUDV • Resolver problemas de sustracción sin reagrupación con números del 0 al 99. • Reconocer el valor posicional de números del 0 al 99 al resolver restas sin reagrupación.


Nuestros alimentos

SustracciĂłn con descomposiciĂłn

%ORTXH QXPpULFR

(Q HO EDU GH OD HVFXHOD KDEtD SOiWDQRV VH YHQGLHURQ ¢FXiQWRV SOiWDQRV TXHGDQ"

10

10

10

6LJXH ORV VLJXLHQWHV SDVRV • Escribe la cantidad de guineos que había en total. Es la cantidad mayor.

DescomposiciĂłn

• Debajo escribe la cantidad de guineos que se comieron. Es la cantidad menor.

D

D U

• Descompón cada cantidad en decenas y unidades.

3 6 =

–

5 =

• Resta primero la columna de las unidades.

–

30 y 6 y 5 30 y 1

31

• Luego resta la columna de las decenas.

U

ÂĄYa tienes la respuesta!

+D]OR QXHYDPHQWH 5 8 =

–

1 3 =

D U

DescomposiciĂłn

–

50 y 8

–

10 y 3

7 4 = 4 0 =

DescomposiciĂłn

–

40 y

70 y 40 y 30 y

Practico lo que aprendĂ­ 1.

(VWLPD OD UHVSXHVWD GH FDGD HMHUFLFLR D U

–

9 6 = 4 3 = 5

Destreza con criterios de desempeĂąo

D U

DescomposiciĂłn

–

90 y y 3 50 y

–

8 4 = 1 2 =

DescomposiciĂłn

–

0

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

D U

y

• Resolver restas con números del 0 al 99 a partir de la descomposición de cantidades.

49


Nuestros alimentos

Sustracción en la semirrecta numérica

%ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD ORV VDOWRV TXH GD OD QLxD

–5

49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63

0

La niña realizó los siguientes saltos:

Primero saltó al:

5 8 5 Regresó: – 5 3 y llegó al:

La resta que se hizo en la semirrecta numérica se representa así:

58 – 5 = 53

Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD UHVWD TXH VH KD UHDOL]DGR HQ FDGD VHPLUUHFWD QXPpULFD D

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

– 6 0

60

62

63

64

– 65

66

67

68

69

D

– 4 0

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

– 6 78

79

Destreza con criterios de desempeño

80

81

82

83

U

D

0 77

50

61

U

– 84

85

86

• Resolver restas con números del 0 al 99 empleando la semirrecta numérica.

U


Nuestros alimentos

SustracciĂłn con reagrupaciĂłn

%ORTXH QXPpULFR

1.

$QDOL]D OD VLJXLHQWH VLWXDFLyQ (Q OD SURYLQFLD GHO &RWRSD[L &DUORV VHPEUy OHFKXJDV SHUR VH OH PDUFKLWDURQ ¢&XiQWDV OHFKXJDV SXGR FRVHFKDU"

2.

2EVHUYD HO SURFHVR GH OD UHVWD HQ ODV UHJOHWDV

Se marchitaron Puedo cosechar

3.

–

4 0 1 2 2 8

3DUD UHVWDU VLJXH ORV SDVRV 1. Compara las unidades. Como no puedes restar, pide prestado una decena. Ahora tienes una decena menos. 2. Coloca la decena prestada en el lugar de las unidades. En lugar de 0 unidades ahora tienes 10. Resta las unidades. 3. Resta las decenas tomando en cuenta que se disminuyĂł una. 4. Escribe tu respuesta y compĂĄrala con el material concreto.

D U

DescomposiciĂłn

3 10

–

4 0 = 1 2 = 2 8

30

–

10

40 y 0 10 y 2 20 + 8

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Sembraron

51


Nuestros alimentos Practico lo que aprendí 1. 8QH FRQ XQD OtQHD OD RSHUDFLyQ \ OD UHVSXHVWD FRUUHFWD

33

5 3 1 8

35

6 1 3 6

43

93

25

37

7 0 4 3

30

37

78

9 5 8

52

3 5 1 9

27

16 44

54

8 2 3 7

45

24

87

55

(QFRQWUDU OD GLIHUHQFLD HQWUH GRV Q~PHURV HV HQFRQWUDU OD UHVSXHVWD GH OD UHVWD

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

/HH \ UHVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV \ HVWLPD OD UHVSXHVWD GH FDGD HMHUFLFLR

En la tienda de Andrea se vendieron 22 ¿Cuántos faltan para vender 43?

R = Faltan 52

Destrezas con criterios de desempeño

huevos.

En una granja hay 43 Se venden 29. ¿Cuántas lechugas quedan?

R = Quedan

.

lechugas.

• Resolver sustracciones con reagrupación empleando diagramas. • Reconocer el valor posicional de números del 0 al 99 al resolver restas con reagrupación.


Nuestros alimentos

Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR

La panadera hizo 43 panes y vendió 27 panes. ¿Con cuántos panes se quedó la panadera? Datos

Razonamiento

Operación 3

P: 43 p V: 27 p T: ?

Restar la cantidad de panes que vendió de los que hizo.

4 – 2

Descomposición 3

(1)

3

1

4 –

30

(1)

3 = –

40

y

(1) 3

20

y

7

7

2

7 =

6

1

6 =

10

y

6

=

10

+

6

16 Respuesta: La panadera se quedó en total con 16 panes.

Practico lo que aprendí 5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV

Cristina recogió de su terreno 61 tomates de árbol, si 36 tomates de árbol le regaló a su mamá, ¿con cuántos tomates de árbol se quedó Cristina? Datos

Razonamiento

Operación 5

C: M: T: ?

la cantidad de tomates de árbol que recogió Cristina de los que le regaló a su mamá.

6 – 3

Descomposición 5

(1)

1 6

Respuesta: Cristina se quedó en total con

6 –

3

50

(1)

1 = 6 =

60

y

(1) 1

30

y

6

=

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

tomates de árbol. 53


Nuestros alimentos Practico lo que aprendí Compré un racimo que tenía 46 uvas, pero se han dañado 28. ¿Cuántas uvas están buenas? Datos

Razonamiento

Operación

Descomposición

Respuesta: 2.

3ODQWHD XQ SUREOHPD FRQ ORV VLJXLHQWHV GDWRV

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

• Juan lleva 50 centavos a la escuela. • Una manzana cuesta 25 centavos.

Datos

Razonamiento

Operación

Descomposición

Respuesta: 54

Destreza con criterios de desempeño

• Resolver problemas de razonamiento de restas con reagrupación.


Nuestros alimentos Líneas poligonales

%ORTXH JHRPpWULFR

£<R PH DOLPHQWR ELHQ

1. 2.

2EVHUYD DWHQWDPHQWH ODV OtQHDV TXH IRUPDQ HVWH SODWR GH FRPLGD 5HSLVD FRQ OiSLFHV GH FRORUHV ODV OtQHDV SXQWHDGDV Las líneas que trazaste se llaman líneas poligonales.

Aprende

Practico lo que aprendí /DV OtQHDV SROLJRQDOHV VH IRUPDQ FRQ OtQHDV UHFWDV 3XHGHQ VHU

1.

(QFXHQWUD HO SDWUyQ GH OD VLJXLHQWH VHFXHQFLD GH OtQHDV SROLJRQDOHV Patrón:

2.

Poligonal cerrada

'HVFXEUH OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQ GHQFLD \ XQH FRQ OtQHDV VHJ~Q FRUUHVSRQGD Líneas poligonales abiertas Líneas poligonales cerradas

Destrezas con criterios de desempeño

• Identificar patrones que utilizan líneas poligonales. • Infierir la clasificación de líneas poligonales en un diagrama de correspondencia.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Poligonal abierta

55


Nuestros alimentos %ORTXH JHRPpWULFR 1.

2EVHUYD HO GLEXMR GHO QLxR \ OD QLxD TXH GLVIUXWDQ OD YLGD VDQD 5HSLVD FRQ OiSLFHV GH FRORUHV ODV OtQHDV SXQWHDGDV

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Líneas paralelas

56

Líneas paralelas e intersecantes

Son líneas que tienen la misma dirección y nunca se cortan entre sí.

Líneas intersecantes

Son líneas que se cortan o se cruzan entre sí.

Practico lo que aprendí 1.

3LQWD GH URMR ODV OtQHDV SDUDOHODV \ GH D]XO ODV OtQHDV LQWHUVHFDQWHV

Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer y nombrar líneas paralelas e intersecantes.


Nombre:

Compruebo lo que aprendí 2,5 1. Puntos

2

Puntos

2.

5HVXHOYH OD VLJXLHQWH UHVWD \ HQFXHQWUD HO Q~PHUR GH GLIHUHQFLDV TXH GHEHV EXVFDU HQ HVWDV LOXVWUDFLRQHV

6 1 4 9

5HSUHVHQWD FDGD UHVWD HQ OD VHPLUUHFWD QXPpULFD (VFULEH HO UHVXOWDGR

0

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

0

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

40 – 11 =

2

Puntos

3.

(VFULEH OD FLIUD TXH IDOWD HQ HVWDV UHVWDV

4 8 4 1

5 3 2 0

1 6 3 3

9 4 3 7

Evaluación

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

71 – 9 =

57


Compruebo lo que aprendรญ 2,5 4.

,GHQWLILFD HO WLSR GH OtQHDV TXH H[LVWHQ HQ HO GLEXMR StQWDODV \ HVFULEH VX QRPEUH HQ HO HVSDFLR GH OD GHUHFKD

Puntos

(VWDEOHFH OD UHODFLyQ GH FRUUHVSRQGHQFLD HQWUH ORV HOHPHQWRV GH ORV FRQMXQWRV \ WUD]D IOHFKDV SDUD XQLU ORV HOHPHQWRV TXH VH UHODFLRQDQ

1 5.

Puntos

A

3 6.

Puntos

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

M

4 8.

Puntos

&RPSOHWD OD UHODFLyQ ยดUHGRQ GHDU D OD GHFHQD LQIHULRUยต

20

D

3 7.

Puntos

8ELFD ORV VLJQRV ! y VHJ~Q FRUUHVSRQGD 68

43

64

29

79

12

30 + 5

35

96

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD Una gallina ha puesto en tres meses 52 huevos, se han roto 19. ยฟCuรกntos huevos quedan? Datos

Total puntos

58 58

B

Razonamiento

Operaciรณn

Comprobaciรณn

Respuesta:

Evaluaciรณn


A

trabajar con inteligencias múltiples!

1.

0DUFD FRQ XQD ; OR TXH WH JXVWDUtD VHU VL QR IXHVHV XQ VHU KXPDQR

2.

'LEXMD TXp DQLPDO WH JXVWDUtD VHU \ HVFULEH OR TXH KDUtDV

3.

'LEXMD TXp SODQWD WH JXVWDUtD VHU \ HVFULEH OR TXH KDUtDV

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$ ',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

¡

59


Proyecto módulo La ensalada nutritiva t

Objetivo Comprender la importancia de una buena alimentación para podernos mantener saludables a través de juegos y enseñanzas y con la ayuda de padres, maestro o maestra.

Materiales Lápiz, tijeras, pinturas, marcadores, borrador, papelote, revistas, periódicos, libros viejos, etc.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

-XJXHPRV HQFRQWUDQGR OtQHDV SROLJRQDOHV HQ ORV OLEURV \ UHYLVWDV

Actividades 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

60

Organícense en grupos de 4 ó 5 personas. Recopilen todo el material que necesiten. Recorten de las revistas y periódicos imágenes de alimentos. Grafiquen en el papelote dos líneas poligonales cerradas, para que representen a dos conjuntos diferentes. Nombren a cada conjunto de la siguiente forma: “I” que representa al conjunto que tiene ingredientes y “P” que contiene alimentos preparados. Cada uno por turnos pegue en los diagramas que correspondan lo que recortó. Establezcan la relación de correspondencia entre ingredientes con alimentos preparados y tracen líneas que los relacionen. Expongan sus diagramas al resto de la clase.


Actividades recomendadas Cada grupo expone su trabajo: • El primer grupo habla sobre el collage que hizo. • El segundo grupo expone un tipo de desayuno con lo que hizo en el collage. • El tercer grupo hace un menú para el almuerzo según su collage. • El cuarto grupo realiza un menú para la merienda según su collage. • El quinto grupo narra una historia con su collage. • El sexto grupo compara su trabajo con el dibujo del libro y explica qué semejanzas y diferencias hubo en la actitud de los integrantes del grupo. • El séptimo grupo compara su trabajo con el dibujo del libro y explica las semejanzas y diferencias en la organización del proyecto. • El octavo grupo explica lo que es una alimentación nutritiva y una alimentación chatarra.

Presentamos y valoramos • Expogan su trabajo al resto de compañeros y compañeras. • Conversen sobre la importancia de las familias en nuestra mundo. • ¿Cómo se sintieron al realizar el proyecto? • Pinten en el paisaje un día soleado si se sintieron bien o un día de lluvia en caso contrario.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

(Q ODV LPiJHQHV GH QXHVWURV DOLPHQWRV HQFRQWUDPRV YDULDV OtQHDV LQWHUVHFDQWHV

61


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Logros

$VRFLR ORV HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR GH SDUWLGD FRQ ORV HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR GH OOHJDGD D SDUWLU GH XQD UHODFLyQ QXPpULFD HQWUH ORV HOHPHQWRV (VWDEOH]FR ODV UHODFLRQHV GH RUGHQ HQ XQ FRQMXQWR GH Q~PHURV FRQ ORV VtPERORV \ VLJQRV PDWHPiWLFRV 5HGRQGHR Q~PHURV QDWXUDOHV PHQRUHV TXH D OD GHFHQD PiV FHUFDQD 5HVXHOYR VXVWUDFFLRQHV FRQ UHDJUXSDFLyQ 5HVXHOYR \ IRUPXOR SUREOHPDV GH VXVWUDFFLyQ FRQ Q~PHURV GH KDVWD GRV FLIUDV = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

1. 2EVHUYD ORV FDVLOOHURV GRQGH UHJLVWUDVWH ODV ;

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

2. 3LQWD HQ OD WDEOD OD FROXPQD TXH WLHQH PiV ; VHJ~Q FRUUHVSRQGD 6L HV OD SULPHUD FROXPQD StQWDOD GH DPDULOOR VL HV OD VHJXQGD StQ WDOD GH D]XO \ VL HV OD WHUFHUD StQWDOD GH YHUGH

62

3. $KRUD HVFULEH WX QRPEUH HQ HO SRGLR GH DFXHUGR FRQ HO FRORU TXH SLQWDVWH DQWHV

Evaluaciรณn


MĂłdulo 3

Una vida sana mi Miro ro y aprendo

8QD QLxD XQ MLOJXHUR \ XQ FLHPSLpV TXH OXHJR GH KDFHU ODV WDUHDV \ D\XGDU HQ FDVD SHGtDQ SHUPLVR D VX PDPi SDUD LU DO SDUTXH D MXJDU &RPSDUWtDQ MXHJRV FDQFLRQHV ULPDV \ PXFKR PiV 6LQ HPEDUJR FLHUWR GtD OD QLxD HQFRQWUy D VXV GRV DPLJRV HQ GLItFLO GLVFXVLyQ HO MLOJXHUR FDQWDQGR H[FODPy ´6RQ DODV \ XQD SOXPD¾ HO FLHQ SLHV HVWLUiQGRVH JULWy ´VRQ FXHUSRV \ SDWLWDV ORV KH FRQWDGR¾ /D QLxD TXH DWHQWD HVFXFKDED DO GDUVH FXHQWD GHO PRWLYR GH OD GLVFXVLyQ FRQ YR] SDXVDGD GHFUHWy ´/RV GRV WLHQHQ UD]yQ PL PDHVWUR PH HQVHxy TXH SDUD PHGLU FDGD TXLHQ SXHGH GHILQLU XQ SDUiPHWUR 3RU OR WDQWR QXHVWUR SDUTXH PLGH DODV \ XQD SOXPD GH MLOJXHUR R FLHQ FXHUSRV \ GRV SDWLWDV GH XQ FLHPSLHV¾

El preguntĂłn

• ¢(VWiV GH DFXHUGR FRQ OD VROXFLyQ SURSXHVWD

SRU OD QLxD" Objetivo del mĂłdulo: Emplear figuras geomĂŠtricas para medirlas de manera no convencional y para formar conjuntos y subconjuntos que permitan realizar operaciones matemĂĄticas de suma y resta con reagrupaciĂłn. El buen vivir: Responsabilidad

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

HabĂ­a una vez


Una vida sana

Mapa de conocimientos

U Bloque de relaciones y funciones

&RQMXQWRV

Glosario matemático Subconjunto: Conjunto de elementos que pertenecen a otro conjunto más amplio.

&HQWHQD

Bloque numérico Glosario matemático

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

Centena: Conjunto de cien unidades.

64

6XPDV \ UHVWDV VLQ UHDJUXSDFLyQ

)LJXUDV SODQDV Bloque geométrico 0HGLGDV QR FRQYHQFLRQDOHV %ORTXH GH PHGLGD

$Vt TXH SXHGR PHGLU GH PXFKDV PDQHUDV


Una vida sana Conjunto universo y subconjuntos

%ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV

/XLV TXLHUH HVFRJHU XQ GHSRUWH VDOXGDEOH SDUD VXV UDWRV OLEUHV 2EVHUYD ODV RSFLRQHV TXH WLHQH \ D\~GDOH D VHOHFFLRQDU OD PHMRU DJUXSDQGR HVWRV REMHWRV VHJ~Q VXV FDUDFWHUtVWLFDV U

$ SDUWLU GH HVWH FRQMXQWR VH SXHGHQ IRUPDU PXFKRV VXEFRQMXQWRV D

T

7RGRV ORV HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR ' WDPELpQ VRQ HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR 8

Aprende

6H GLFH HQWRQFHV TXH ' HV VXEFRQMXQWR GH 8

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

J

Cuando un conjunto es subconjunto de otro conjunto, se representa con el signo

que se lee: “es subconjunto deâ€? o “estĂĄ incluido enâ€?. 65


Una vida sana %ORTXH GH UHODFLRQHV \ IXQFLRQHV

En sĂ­mbolos se lee asĂ­:

J

U

J es subconjunto de U o J estĂĄ incluido en U.

T

U

T es subconjunto de U o T estĂĄ incluido en U.

6XEFRQMXQWRV VRQ WRGRV ORV FRQMXQWRV TXH VH SXHGHQ IRUPDU FRQ ORV HOHPHQWRV GHO FRQMXQWR LQLFLDO XQLYHUVR R UHIHUHQFLDO • $KRUD REVHUYD HVWRV VXEFRQMXQWRV \ IRUPD HO FRQMXQWR XQLYHUVR P

P

M

F

M

Ă‘

F

Ă‘

F

El conjunto F abarca o contiene a los conjuntos P, M y Ă‘. Se dice entonces que:

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

F=

66

El conjunto F contiene al subconjunto P. El conjunto F contiene al subconjunto M. El conjunto F contiene al subconjunto Ă‘.

&XDQGR XQ FRQMXQWR FRQWLHQH D XQR En símbolos se lee así: R PiV FRQMXQWRV VH UHSUHVHQWD FRQ HO F F contiene a P P VLJQR TXH VH OHH ´FRQWLHQH D¾ F contiene a M F M F

Ă‘

F contiene a Ă‘

(O FRQMXQWR XQLYHUVR FRQWLHQH WRGRV ORV HOHPHQWRV 7RGR VXEFRQMXQWR HVWi LQFOXLGR HQ HO FRQMXQWR XQLYHUVR (O FRQMXQWR YDFtR WDPELpQ HV VXEFRQMXQWR GHO FRQMXQWR XQLYHUVR


Una vida sana Practico lo que aprendí 'HO VLJXLHQWH FRQMXQWR XQLYHUVR IRUPD WUHV VXEFRQMXQWRV \ HVWDEOHFH OD UHODFLyQ GH LQFOXVLyQ

1.

T

C

D

F=

T

F

C

F

T es subconjunto de F C

F D

F

)RUPD HO FRQMXQWR XQLYHUVR FRQ ORV VLJXLHQWHV VXEFRQMXQWRV \ HVWDEOHFH OD UHODFLyQ GH FRQWHQHQFLD 1, 3,

0, 2, P =

4, 6,

5, 7,

I =

N=

9

8

3.

F

N

P

se lee: N contiene a P

N

I

se lee: N

2EVHUYD ORV FRQMXQWRV \ HVFULEH ORV HOHPHQWRV GH FDGD VXEFRQMXQWR \ VX UHVSHFWLYD UHODFLyQ

A= b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, ñ, p, q, r, s, t, v, w, x, y, z

V=

V=

a,e,i,o,u

N= E=

V

A

F=

F=

A

V

F

N

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

D

E= Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer subconjuntos dentro de un conjunto universo.

67


Una vida sana NĂşmeros pares e impares %ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD ORV HOHPHQWRV GH ORV GRV FRQMXQWRV &XHQWD ORV HOHPHQWRV GH FDGD FRQMXQWR ,GHQWLILFD VL HV SRVLEOH KDFHU SDUHMDV GH DQLPDOHV HQ FDGD FRQMXQWR

Hay

Hay Todos los animales tienen pareja. 6 es nĂşmero par.

No todos los animales tienen pareja. Sobra 1. 7 es nĂşmero impar.

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

(O SULPHU FRQMXQWR WLHQH XQ Q~PHUR SDU GH HOHPHQWRV PLHQWUDV TXH HO VHJXQGR WLHQH XQ Q~PHUR LPSDU GH HOHPHQWRV

Los nĂşmeros pares terminan en 0-2-4-6-8.

2.

$QDOL]D ODV VLJXLHQWHV OLVWDV GH Q~PHURV \ GHWHUPLQD HO SDWUyQ SDUD FDGD XQD GH ODV GRV OLVWDV GH Q~PHURV

PatrĂłn

PatrĂłn

68

Aprende

Los nĂşmeros impares terminan en 1-3-5-7-9.


Una vida sana Practico lo que aprendĂ­ &XHQWD HO Q~PHUR GH HOHPHQWRV TXH KD\ HQ FDGD FRQMXQWR )RUPD SDUHMDV \ HVFULEH VL HV Q~PHUR SDU R LPSDU

1.

es nĂşmero

8 es nĂşmero

2.

(Q HO VLJXLHQWH GLDJUDPD VH UHSUHVHQWD D ORV SULPHURV Q~PHURV QDWXUDOHV 8VD OtQHDV SROLJRQDOHV FHUUDGDV \ IRUPD GRV VXEFRQMXQWRV XQR GH Q~PHURV SDUHV \ RWUR GH Q~PHURV LPSDUHV

3.

3LQWD ORV HVSDFLRV TXH WLHQHQ Q~PHURV SDUHV \ REVHUYD OR TXH VH IRUPD 7 2

41 2

4

20 5

22

8 10 15 Destreza con criterios de desempeĂąo

12

5

14 2

20 4 21

8

2 10

13

15

40

32

26

42

6 8

34 37 7 30 26 18 7

6

4

10 8

16

2

18

11

20

28

30 31

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

N

17

• Reconocer subconjuntos de números pares e impares dentro de los números naturales.

69


Una vida sana La centena %ORTXH QXPpULFR

La familia ayuda

1D

1. 2. 3. 4. 5.

2D

3D

5D

4D

6D

7D

8D

9D

2EVHUYD HO JUiILFR GH OD IDPLOLD TXH D\XGD HQ HO WUDEDMR GHO FDPSR )tMDWH HQ FDGD FDMD KD\ GLH] IUXWLOODV HV GHFLU XQD GHFHQD GH IUXWLOODV 6L FXHQWDV GH XQD HQ XQD WH GDUiV FXHQWD TXH KD\ HQ WRWDO FLHQ IUXWLOODV 6L FXHQWDV SRU GHFHQDV R GH GLH] HQ GLH] WDPELpQ VHUiQ FLHQ IUXWLOODV 7H VHUi PiV IiFLO FRQWDU GH GLH] HQ GLH] DQWHV TXH GH XQD HQ XQD Tablero posicional

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

10 decenas = 1 centena

70

10D

C

D

U

1

0

0

100 unidades = 1 centena 1 centena = 10 decenas = 100 unidades = cien y grĂĄďŹ camente se representa asĂ­:

=

cien - ciento

Aprende


Una vida sana Practico lo que aprendĂ­ $JUXSD ODV EDUUDV GH HQ 'LEXMD XQD FHQWHQD SRU FDGD GHFHQDV OXHJR HVFULEH FXiQWDV FHQWHQDV KD\

Hay centenas.

Hay centenas.

Hay centenas.

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

71


Una vida sana Practico lo que aprendí 2.

(VFULEH HQ HO WDEOHUR SRVLFLRQDO ODV FHQWHQDV TXH KD\ HQ FDGD FDVR C

D

U

2

0

0

2 centenas = doscientos

C

D

D

U

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

D

D

U

5 centenas = quinientos

C

D

U

U

C

D

U

9 centenas = novecientos

&RPSOHWD ODV FHQWHQDV TXH IDOWDQ \ HVFULEH VX YDORU WRWDO

C

D

6 centenas = seiscientos 72

U

7 centenas = setecientos

8 centenas = ochocientos

3.

C

U

6 centenas = seiscientos

C

D

3 centenas = trescientos

4 centenas = cuatrocientos

C

C

Destrezas con criterios de desempeño

U

C

D

U

4 centenas = cuatrocientos

• Agrupar objetos en centenas con representación simbólica. • Reconocer el valor posicional de una centena.


Una vida sana Las centenas en el ábaco

(Q HO iEDFR OD FHQWHQD VH UHSUHVHQWD DVt

cien

%ORTXH QXPpULFR

C

D

U

1

0

0

Practico lo que aprendí 1.

8QH FRQ XQD OtQHD OD FDQWLGDG UHSUHVHQWDGD HQ HO iEDFR \ VX UHVSHFWLYR Q~PHUR (VFULEH HO QRPEUH GH ODV FHQWHQDV

900

2.

5HSUHVHQWD ODV VLJXLHQWHV FHQWHQDV HQ ORV iEDFRV \ HVFULEH ODV FDQWLGDGHV HQ HO WDEOHUR SRVLFLRQDO doscientos

quinientos C

Destreza con criterios de desempeño

D

U

• Representar la centena empleando material concreto.

C

D

U

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

600

73


Una vida sana

Relaciones de orden en las centenas

%ORTXH QXPpULFR 1.

&RPSDUD ODV FHQWHQDV \ HVFULEH OD UHODFLyQ TXH H[LVWH HQWUH ODV GRV UHSUHVHQWDFLRQHV

3 C es menor que 5 C <

300

500

Practico lo que aprendí

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

2.

3LQWD HQ FDGD JUXSR ODV FDQWLGDGHV TXH VH LQGLFD

300

900

100

700

800

500

mayores que 300

200

100

700

400

900

300

menores que 600

200

600

700

100

900

500

mayores que 200

200

800

100

700

400

500

menores que 500

(VFULEH HO Q~PHUR R HO VLJQR TXH KDJD IDOWD 100 300

100

Destreza con criterios de desempeño

800

400

=

< >

74

500 600

>

> <

100

• Establecer relaciones de orden con números de hasta tres cifras.

900 700


Centenas en la semirrecta numĂŠrica

Una vida sana %ORTXH QXPpULFR

+ 100

0 1. 2. 3.

100

200

700

7UD]D ORV VDOWRV FRQ WX OiSL] GH FRORU IDYRULWR (VFULEH ODV FHQWHQDV TXH IDOWDQ (VFULEH OD FDQWLGDG TXH VH DXPHQWD SDUD OOHJDU D OD VLJXLHQWH FHQWHQD

/D VHFXHQFLD DVFHQGHQWH GH ODV FHQWHQDV VH IRUPD DXPHQWDQGR D OD FHQWHQD DQWHULRU

Practico lo que aprendĂ­ 6XPD \ IRUPD OD VHFXHQFLD DVFHQGHQWH GH ODV FHQWHQDV

0 100 100 100 100 100 100 100 100 2.

+ + + + + + + + +

100 100 100 100 100 100 100 100 100

= = + + + + + + +

100 100 100 100 100 100 100 100

= + + + + + +

100 100 100 100 100 100

= + + + + +

100 100 100 100 100

= + + + +

100 100 100 100

= + 100 = + 100 + 100 = + 100 + 100 + 100 =

(VFULEH OD FHQWHQD TXH VH HQFXHQWUD FRPR DQWHFHVRUD LQWHUPHGLD R VXFHVRUD 300

400

600

100

600

700

900

800

900 antecesora Destreza con criterios de desempeĂąo

200 intermedia

500

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

sucesora

• IdentiďŹ car secuencias ascendentes de centenas en la semirrecta numĂŠrica.

75


Una vida sana Suma con centenas %ORTXH QXPpULFR 3DUD OD ELEOLRWHFD GH PL HVFXHOD KDQ GRQDGR OLEURV SDUD FRQVXOWDU \ FXHQWRV SDUD OHHU ¿Cuántos libros donaron en total? Libros de consulta

Cuentos

+

C

D

U

3

0

0

2

0

0

5

0

0

3C + 2C = 5C 300 + 200 = 500 ¡Genial Nuestra biblioteca cuenta con 500 libros más!

Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH HQ FDGD UHFXDGUR

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

+

76

C

D

U

4

0

0

7

0

0

C

D

U

C

D

U

+

4C + 3C = 7C

+

Destreza con criterios de desempeño

C

+

• Resolver adiciones sin reagrupación con números de hasta tres cifras.

D

U


Una vida sana Resta con centenas %ORTXH QXPpULFR (Q QXHVWUD HVFXHOD KD\ XQ WRWDO GH HVWXGLDQWHV 6L YLVLWDURQ HO ]RROyJLFR ¿Cuåntos estudiantes se quedaron en la escuela? –

C

D

U

8

0

0

3

0

0

5

0

0

8C – 3C = 5C 800 – 300 = 500 En la escuela se quedaron 500 estudiantes.

Practico lo que aprendĂ­ (VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH HQ FDGD UHFXDGUR

–

7C – 5C = 2C

C

D

U

7

0

0

2

0

0

C

D

U

–

Destreza con criterios de desempeĂąo

D

U

C

D

U

C

D

U

–

–

C

–

C

D

U

–

• Resolver sustracciones sin reagrupación con números de hasta tres cifras.

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

77


Una vida sana %ORTXH JHRPpWULFR

Elementos de algunas de las figuras planas

2EVHUYD OD FDVD (VWi IRUPDGD SRU FXHUSRV FX\DV FDUDV VRQ ILJXUDV JHRPpWULFDV 3LQWD FRQ OiSLFHV GH FRORUHV VHJ~Q LQGLFD OD FODYH

1.

/RV FXHUSRV JHRPpWULFRV HVWiQ FRPSXHVWRV SRU ILJXUDV JHRPpWULFDV

Te diste cuenta /RV HOHPHQWRV GH ODV ILJXUDV SODQDV VRQ

Las ďŹ guras geomĂŠtricas que

tienen

tres lados

cuatro lados

Se llaman

Se llaman

triĂĄngulos

cuadrilĂĄteros

vĂŠrtice lado ĂĄngulo

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

Practico lo que aprendĂ­

78

1.

(Q FDGD ILJXUD VHxDOD FRQ OiSLFHV GH FRORU YHUGH ORV ODGRV FRQ D]XO ORV YpUWLFHV \ FRQ URMR ORV iQJXORV &RPSOHWD HO Q~PHUR GH ODGRV YpUWLFHV \ iQJXORV TXH SLQWDVWH HQ FDGD ILJXUD

tiene

lados

tiene

lados

tiene

lados

tiene

vĂŠrtices

tiene

vĂŠrtices

tiene

vĂŠrtices

tiene

ĂĄngulos

tiene

ĂĄngulos

tiene

ĂĄngulos

Destreza con criterios de desempeĂąo

• Reconocer los lados, vĂŠrtices y ĂĄngulos en ďŹ guras geomĂŠtricas.


Una vida sana MediciĂłn de longitudes con medidas no convencionales

%ORTXH GH PHGLGD

1.

2EVHUYD HO FXDGUR GHO FXLGDGR GH OD QDWXUDOH]D TXH UHDOL]y XQD QLxD ¢&XiQWRV ILGHRV XWLOL]y SDUD GHFRUDU HO FRQWRUQR GHO FXDGUR"

2.

&XHQWD \ HVFULEH HO Q~PHUR GH ILGHRV TXH SHJy OD QLxD HQ FDGD ODGR GHO FXDGUR lado Contorno =

+

+

lado

+

+

lado

+

lado

+

3.

$KRUD FXHQWD HO Q~PHUR GH REMHWRV TXH VH XWLOL]DURQ SDUD PHGLU HO FRQWRUQR GH ODV VLJXLHQWHV ILJXUDV

El contorno mide

El contorno mide

Medir el contorno de una ďŹ gura plana es encontrar su perĂ­metro. Su sĂ­mbolo es: P

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

Contorno =

Aprende 79


Una vida sana (O SHUtPHWUR GH XQD ÀJXUD HV LJXDO D OD VXPD GH OD PHGLGD GH VXV ODGRV

%ORTXH GH PHGLGD

Perímetro = lado+lado+lado+lado Perímetro = 8 + 1 + 8 + 1

Perímetro =

3DUD PHGLU HO SHUtPHWUR GH XQD ÀJXUD WDPELpQ SRGHPRV XWLOL]DU ODV SDUWHV GHO FXHUSR

3DVRV

3LHV

3DOPDV

&XDUWDV

Practico lo que aprendí

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

&DOFXOD HO SHUtPHWUR GH ORV VLJXLHQWHV REMHWRV

P=

+

+

Perímetro=

2.

P=

+

+

+

Perímetro=

(VFRMH XQ SDUiPHWUR \ FDOFXOD HO SHUtPHWUR GH ORV VLJXLHQWHV REMHWRV WX SXSLWUH \ HVWH OLEUR P=

+

+

Perímetro pupitre= 80

+

Destrezas con criterios de desempeño

+

P=

+

+

+

Perímetro libro =

• Medir contornos de figuras planas con patrones de medida no convencionales. • Estimar longuitud de figuras planas con patrones de medida no convencionales.


Nombre:

Compruebo lo que aprendí •

2EVHUYD HO JUiILFR GH ORV QLxRV \ ODV QLxDV HQ OD HVFXHOD

300

500 400

100

3

1.

5HSUHVHQWD JUDILFDPHQWH ODV FHQWHQDV TXH WLHQHQ HO QLxR \ OD QLxD

2

2.

2UGHQD GH PHQRU D PD\RU ODV FHQWHQDV TXH WLHQHQ ORV QLxRV \ ODV QLxDV GH OD LOXVWUDFLyQ

Puntos

Puntos

2,5 3. Puntos

&RPSOHWD HO VLJXLHQWH FXDGUR Representación gráfica

lectura

escritura

300 quinientos 400 3

Puntos

4.

8QH FRQ OtQHDV OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH FRQ OD QXPpULFD +

600 – 400 = 200 200 + 400 = 600

+

300 + 100 = 400

Evaluación

81


Compruebo lo que aprendĂ­ 2 Puntos 5.

E

)RUPD VXEFRQMXQWRV GHO VLJXLHQWH FRQMXQWR E

G

2,5 Puntos

6. ,GHQWLILFD ORV HOHPHQWRV GH HVWH UHFWiQJXOR 8VD XQD XQLGDG QR

FRQYHQFLRQDO DSURSLDGD \ PLGH HO SHUtPHWUR GH OD YHQWDQD

PerĂ­metro = lado + lado + lado + lado PerĂ­metro =

+

+

+

PerĂ­metro =

',675,%8&,�1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

2,5 7. Puntos

'LEXMD \ SLQWD XQ SDLVDMH XWLOL]DQGR WRGDV ODV ILJXUDV JHRPpWULFDV TXH FRQRFHV

2,5 8. Puntos

(QFLHUUD HQ XQD ILJXUD JHRPp WULFD SODQD HO VXEFRQMXQWR GH FHQWHQDV GHO FRQMXQWR XQLYHUVR ´Q~PHURV QDWXUDOHV¾

20

88

55

28

500

300

40

600

400

60

73

32

20

Total puntos

82

EvaluaciĂłn


A ÂĄAtrabajar trabajarcon coninteligencias inteligenciasmĂşltiples! mĂşltiples!

ÂĄ

&XHQWD HO Q~PHUR GH ILJXUDV TXH HQFXHQWUHV HQ FDGD UHFXDGUR LQGLFD VL HO Q~PHUR HV SDU R LPSDU

Hay

cĂ­rculos.

Es un nĂşmero

Hay

cuadrados.

Es un nĂşmero

rectĂĄngulos.

Es un nĂşmero

2.

Hay

Hay

triĂĄngulos.

Es un nĂşmero

(VFRJH GH HQWUH ODV YDULDEOHV D E F \ G OD RUDFLyQ TXH PHMRU GHVFULEH D OD LOXVWUDFLyQ

a. El niĂąo pinta su bicicleta.

a. El aviĂłn vuela muy alto.

b. El niĂąo arregla su bicicleta.

b. El aviĂłn estĂĄ despegando.

c. El niĂąo lava su bicicleta.

c. El aviĂłn vuela rĂĄpido.

d. El niĂąo vende su bicicleta.

d. El aviĂłn estĂĄ aterrizando.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

83


Proyecto módulo 3 Pares o nones Objetivo Reforzar el conocimiento de los números pares e impares mediante un juego que fomente la solidaridad y el trabajo en equipo.

Materiales 10 granos pequeños como fréjoles, maíces, etc.

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

'LH] FRQMXQWRV GH GLH] IUpMROHV IRUPDQ XQD FHQWHQD

84

Actividades 1. Organícense en grupos de 4 ó 5 personas. 2. Cada uno debe tener 10 granos; en la mano derecha encierran uno o más granos, el resto se guardan en la mano izquierda. 3. Ahora, cada niño o niña debe acercarse a miembros de otro grupo y en forma ordenada se preguntan: ¿Pares o nones? 4. Si un niño o niña acierta en la respuesta entonces gana los granos de su compañero, si ambos aciertan intercambian los granos que cada uno tiene. 5. Cuando un niño o niña pierde sus granos tomará los que le quedan en su mano izquierda, y si pierde todos los granos sale del juego. 6. Cuando un niño o niña se da cuenta que a su compañero o compañera le queda sólo un grano puede ayudarle con tantos granos como el niño o la niña quiera.


Actividades recomendadas Cada grupo expone su trabajo: • El primer grupo habla sobre lo que se siente ganar. • El segundo grupo expone sobre lo que se siente perder. • El tercer grupo explica lo que deberían hacer los que ganan. • El cuarto grupo explica que deberían hacer los que pierden todo. • El quinto grupo cuenta si alguien le dio una parte de lo que tenía al que se quedó sin nada. • El sexto grupo explica sobre el egoísmo. • El séptimo grupo explica sobre la solidaridad.

Presentamos y valoramos • Expogan su trabajo al resto de compañeros y compañeras. • Conversen sobre la importancia de las familias en nuestro mundo. • ¿Cómo se sintieron al realizar el proyecto? Pinten en el paisaje un día soleado si se sintieron bien, o un día de lluvia en caso contrario.

',675,%8&,Ð1 *5$78,7$ ² 352+,%,'$ 68 9(17$

3RGHPRV IRUPDU VXEFRQMXQWRV DJUXSDQGR ORV IUpMROHV SRU VX WDPDxR

85


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Logros

5HFRQR]FR VXEFRQMXQWRV GH Q~PHURV SDUHV H LPSDUHV GHQWUR GH ORV Q~PHURV QDWXUDOHV $JUXSR REMHWRV HQ FHQWHQDV GHFHQDV \ XQLGDGHV FRQ PDWHULDO FRQFUHWR \ HQ UHSUHVHQWDFLyQ VLPEyOLFD 5HFRQR]FR UHSUHVHQWR HVFULER \ OHR FHQWHQDV (VWDEOH]FR UHODFLRQHV GH RUGHQ HQWUH ODV FHQWHQDV 5HVXHOYR DGLFLRQHV \ VXVWUDFFLRQHV HQWUH FHQWHQDV 5HFRQR]FR ORV ODGRV YpUWLFHV \ iQJXORV GH ILJXUDV JHRPpWULFDV 0LGR HVWLPR \ FRPSDUR FRQWRUQRV GH ILJXUDV SODQDV FRQ SDWURQHV GH PHGLGD QR FRQYHQFLRQDOHV = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

1. 2EVHUYD ORV FDVLOOHURV GRQGH UHJLVWUDVWH ODV ;

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฒ 352+,%,'$ 68 9(17$

2. 3LQWD HQ OD WDEOD OD FROXPQD TXH WLHQH PiV ; VHJ~Q FRUUHVSRQGD 6L HV OD SULPHUD FROXPQD StQWDOD GH DPDULOOR VL HV OD VHJXQGD StQ WDOD GH D]XO \ VL HV OD WHUFHUD StQWDOD GH YHUGH

86

3. $KRUD HVFULEH WX QRPEUH HQ HO SRGLR GH DFXHUGR FRQ HO FRORU TXH SLQWDVWH DQWHV

Evaluaciรณn


Mรณdulo 4

Mi provincia

Habรญa una vez 8Q FRQMXQWR GH HVWXGLDQWHV TXH VDOLy GH H[FXUVLyQ D XQD SDUURTXLD UXUDO SHUWHQHFLHQWH D VX FDQWyQ (Q HO FDPLQR (PLOLD H[FODPy ยดยฃ$OJXLHQ GLEXMy HQ HO FDPSR WULiQJXORV UHFWiQJXORV \ FXDGUDGRVยซ \ DGHPiV ORV KD SLQWDGR ยต SHUR VRQULHQWH OD PDHVWUD UHVSRQGLy ยด/RV FRORUHV TXH WX YH] QDGLH ORV KD SLQWDGR VRQ ODV SODQWDV TXH FRQ HVPHUR ORV FDPSHVLQRV KDQ FXOWLYDGR HQ WHUUHQRV TXH WLHQHQ IRUPD GH WULiQJXORV UHFWiQJXORV \ FXDGUDGRVยต $QLPDGRV SRU OR TXH VX DPLJXLWD HQFRQWUy ORV GHPiV QLxRV \ QLxDV VH SXVLHURQ D REVHUYDU \ SURQWR GHVFXEULHURQ VREUH ODV PRQWDxDV SLUiPLGHV FRQRV \ FLOLQGURV IRUPDGRV FRQ ODV QXEHV GH HVWH FDPSR PDUDYLOORVR

El preguntรณn

1. ยข4Xp ILJXUDV SXHGHV LGHQWLILFDU HQ HVWH SDLVDMH"

ยข&yPR HV HO SDLVDMH GRQGH W~ YLYHV" Objetivo del mรณdulo: Resolver problemas de razonamiento empleando medidas de capacidad y de peso no convencionales que tengan la forma de figuras geomรฉtricas para sumar y restar con nรบmeros naturales hasta el 699 por composiciรณn y descomposiciรณn. El buen vivir: Identidad

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

Miro y aprendo


Mi provincia

Mapa de conocimientos &

Bloque numĂŠrico Glosario matemĂĄtico Asociativa: Propiedad que permite juntar nĂşmeros unos con otros, de manera que al sumarlos den el mismo resultado.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Conmutativa: Propiedad que permite sumar nĂşmeros en diverso orden, obteniendo siempre el mismo resultado.

88

8

1~PHUR QDWXUDOHV KDVWD HO

& ' 8

&RPSRVLFLyQ \ GHVFRPSRVLFLyQ

& ' 8

3URSLHGDGHV GH OD VXPD DVRFLDWLYD \ FRQPXWDWLYD 6XPDV \ UHVWDV

Bloque geomĂŠtrico

Bloque de medida

'

0HGLGDV GH FDSDFLGDG

6LQ UHDJUXSDFLyQ &RQ UHDJUXSDFLyQ


Mi provincia

NĂşmeros naturales hasta el 699

%ORTXH *HRPpWULFR %ORTXH QXPpULFR

(Q YDULDV SURYLQFLDV GHO (FXDGRU VH SURGXFHQ IORUHV TXH VRQ H[SRUWDGDV D PXFKRV SDtVHV ODV PiV FRQRFLGDV VRQ ODV URVDV ¢&XiQWDV URVDV VH H[SRUWDUiQ"

Plantas de exportaciĂłn

400

+

20

+

7

RepresentaciĂłn grĂĄfica 4 centenas + 2 decenas + 7 unidades = 400

+

20

+

7

=

Se lee: cuatrocientos veinte y siete.

5C + 1D + 4U =

C

D

U

5

1

4

500 + 10 + + 4 = Se lee: quinientos catorce

C

D

U

4

2

7

6C + 3D + 1U =

C

D

U

6

3

1

600 + 30 + 1 = Se lee: seiscientos treinta y uno

Practico lo que aprendĂ­ 1.

&RPSOHWD HO VLJXLHQWH FXDGUR RepresentaciĂłn grĂĄďŹ ca

Escritura

Lectura

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Se lee: cuatrocientos veinte y siete

423 89


Mi provincia Practico lo que aprendí 2.

(VFULEH HQ HO WDEOHUR SRVLFLRQDO \ HQ HO UHFXDGUR FHOHVWH ODV FDQWLGDGHV UHSUHVHQWDGDV JUiILFDPHQWH 8VD WXV UHJOHWDV SDUD UHSUHVHQWDU HVWRV Q~PHURV

C

D

U

5

2

4

5C + 2D + 4U =

C+

Se lee:

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

90

D+

D

U

C

D

U

U=

U

U=

C+

Se lee:

3.

D

Se lee:

C

C+

D+

C

D+

U=

Se lee:

/HH ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV \ UHSUHVpQWDODV JUiILFDPHQWH Seiscientos cuarenta.

Cuatrocientos treinta y tres.

C

Destreza con criterios de desempeño

D

U

• Reconocer, representar, escribir y leer números hasta el 699.

C

D

U


Mi provincia

Representación de cantidades en ábacos de números naturales hasta el 699

%ORTXH *HRPpWULFR %ORTXH QXPpULFR

(Q PL SDUURTXLD HODERUDPRV DUWHVDQtDV TXH WLHQHQ GLIHUHQWH WDPDxR \ YDORU

D

6

1

U

5

5

2

U

se lee:

cuatrocientos seis C

D

4

0

3

quinientos veinte y tres quinientos cuarenta y cuatro

U

6

C

D

5

4

U

4

6C + 1D + 5U = 615

4C + 0D + 6U = 406

5C + 4D + 4U = 544

600 + 10 + 5 = 615

400 + 00 + 6 = 406

500 + 40 + 4 = 544

Practico lo que aprendí 1.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

500 + 20 + 3 =

C

D

5C + 2D + 3U =

seiscientos quince

C

5HSUHVHQWD ODV FDQWLGDGHV HQ HO iEDFR \ HVFUtEHODV HQ Q~PHURV \ OHWUDV 6C, 2D y 6U = 626 C

D

Destreza con criterios de desempeño

U

4U, 4D y 5C = C

D

U

• Reconocer, representar, escribir y leer números hasta el 699.

3D, 7U y 4C = C

D

U

91


Mi provincia

ComposiciĂłn de cantidades hasta el 699

%ORTXH QXPpULFR

3DUD VDEHU FXiQWRV KRPEUHV \ PXMHUHV H[LVWHQ HQ HO OXJDU HQ GRQGH YLYR KLFLHURQ XQ FHQVR PLUD ORV UHVXOWDGRV TXH VH REWXYLHURQ Mujeres. Centenas mĂĄs unidades

Hombres. Centenas mĂĄs decenas

5C + 4D = 540

6C + 3U = 603 600 + 3 = 603

500 + 40 = 540

Trabaja en equipo Materiales: • Un jabón de lavar ropa, cuyos lados tengan forma rectangular. • 3 palos de pincho o brochetas de un mismo tamaùo. • 3 cartulinas tamaùo INEN: 1 verde, 1 azul, 1 roja. Actividades: 1. Introduce con fuerza los palos sobre una de las caras del jabón. Deja un espacio entre ellos. ¥Ya tienes tu åbaco! 2. Con una moneda de un dólar traza 9 círculos en cada cartulina. 3. Recorta los círculos que trazaste y haz un agujero en el centro de cada círculo.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

4. Con los cĂ­rculos representa en tu ĂĄbaco las siguientes cantidades: 651, 593, 444, 508, 690.

92

5. Juega con tus compaĂąeros y compaĂąeras. Cada uno dice una cantidad y la representan en el ĂĄbaco. Gana quien lo hace primero y sin errores.

Practico lo que aprendĂ­ 1.

6XPD FHQWHQDV PiV XQLGDGHV &RPSOHWD OD WDEOD ItMDWH HQ HO HMHPSOR +

1

400

401

500

2

3

4

5

6

7

8

9

406 503

600 Destreza con criterios de desempeĂąo

• Reconocer el valor posicional de los números del 0 al 699 en base a la composición en centenas, decenas y unidades.


Mi provincia

DescomposiciĂłn de cantidades hasta el 699

%ORTXH *HRPpWULFR %ORTXH QXPpULFR

(Q XQD ILQFD GH OD SURYLQFLD GH 7XQJXUDKXD VH SURGXFHQ PDQ]DQDV HVWH DxR HQ OD ILQFD VH FRVHFKDURQ VHLV FLHQWRV FXDUHQWD \ VLHWH PDQ]DQDV 2EVHUYD FyPR RUJDQL]DURQ OD SURGXFFLyQ GH HVWD IUXWD

Te diste cuenta

607 = 6C + 0D + 7U

570 = 5C + 7D + 0U

607 = 600 + 00 + 7

570 = 500 + 70 + 0

426 = 4C + 2D + 6U

619 = 6C + 1D + 9U

426 = 400 + 20 + 6

619 = 600 + 10 + 9

Separar las centenas, decenas y unidades de un nĂşmero es descomponer.

Aprende

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

8VD WXV UHJOHWDV SDUD UHSUHVHQWDU ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV

93


Mi provincia Practico lo que aprendĂ­ 1.

6XPD FHQWHQDV PiV GHFHQDV \ FRPSOHWD OD WDEOD )tMDWH HQ HO HMHPSOR +

10

400

410

20

30

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

94

60

70

90

80

530

600

3.

50

460

500

2.

40

620

6XPD FHQWHQDV PiV GHFHQDV \ PiV XQLGDGHV 400 + 10 + 1 = 411

500 + 10 + 1 = 511

600 + 50 + 5 =

400 + 10 + 2 = 412

500 + 20 + 2 = 522

600 + 80 + 2 =

400 + 20 + 5 =

500 + 20 + 6 =

600 + 20 + 6 =

400 + 20 + 4 =

500 + 30 + 4 =

600 + 50 + 4 =

400 + 30 + 7 =

500 + 40 + 8 =

600 + 40 + 8 =

400 + 30 + 6 =

500 + 50 + 9 =

600 + 10 + 9 =

400 + 40 + 3 =

500 + 60 + 3 =

600 + 30 + 3 =

'HVFRPSyQ ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV ItMDWH HQ HO HMHPSOR 421 = 400 + 20

+ 1

515 = 500 + 10 +

434 = 400 + 30

+

477 =

+

+

565 =

+

+

436 =

+

+

691 =

+

+

641 =

+

+

459 =

+

+

657 =

+

+

528 =

+

+

415 =

+

+

633 =

+

+

572 =

+

+

Destreza con criterios de desempeĂąo

• Reconocer el valor posicional de los números del 0 al 699 en base a la descomposición en centenas, decenas y unidades.


Mi provincia

Relaciones de orden en nĂşmeros naturales hasta el 699

%ORTXH QXPpULFR

0DULDQD DO MXJDU FRQ ORV Q~PHURV GHVFXEULy TXH VL OHV FDPELD GH OXJDU REWLHQH Q~PHURV GLIHUHQWHV <R FDPELR GH YDORU VL FDPELR GH OXJDU

4

&DPELDQGR OD SRVLFLyQ IRUPR RWURV Q~PHURV

456

C

D

U

4

5

6

C

D

U

C

D

U

C

D

U

4

5

6

6

4 5

5

6

4

el 4 vale 400 porque es 4C

el 4 vale 40 porque es 4D

456

Compara las cantidades formadas:

<

564

el 4 vale 4 porque es 4U

<

645

Practico lo que aprendĂ­ &DPELD HO RUGHQ GH ODV FLIUDV \ IRUPD RWURV Q~PHURV &RPSDUD \ HVFULEH HO VLJQR ! y VHJ~Q FRUUHVSRQGD 2EVHUYD HO HMHPSOR

361 361

613

<

<

631

>

136

<

163

<

316

456

2.

(VFULEH HQ OD WDEOD HO YDORU SRVLFLRQDO GH ORV Q~PHURV TXH HVWiQ UHVDOWDGRV VHJ~Q VHD VX SRVLFLyQ

391 402 3.

9

decenas

528 325

90

(VFULEH HO Q~PHUR R HO VLJQR TXH KDJD IDOWD 467 612

Destreza con criterios de desempeĂąo

475

>

261

506

> <

461

• Resolver adiciones sin reagrupación con números hasta el 699.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

= < 95


Mi provincia

Adición sin reagrupación con números naturales hasta 699

%ORTXH QXPpULFR

3DUD OD KXHUWD GH QXHVWUD HVFXHOD FDGD HVWXGLDQWH GHEtD WUDHU XQD SODQWD 6H FRQWy SODQWDV DOLPHQWLFLDV \ RUQDPHQWDOHV ¢&XiQWDV SODQWDV WUDMHURQ ORV HVWXGLDQWHV" 8VD WXV UHJOHWDV SDUD UHSUHVHQWDU HVWRV Q~PHURV

+

¡Genial! Los estudiantes trajeron 568 plantas para la huerta.

C

D

U

3

4

5

2

2

3

5

6

8

£4Xp WDO VL FUHDQ VX KXHUWD HVFRODU XVDQGR ODV SODQWDV SURSLDV GH VX VHFWRU

Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH HQ FDGD UHFXDGUR

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

+

96

2.

C

D

U

3

4

3

C

D

U

+

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD FRQ GHVFRPSRVLFLyQ

(Q OD HVFXHOD VH UHSDUWHQ UHIUHVFRV D QLxRV \ QLxDV ¢&XiQWRV UHIUHVFRV VH UHSDUWLHURQ HQ WRWDO" Destreza con criterios de desempeño

C

D

Descomposición

U

= +

= =

• Resolver adiciones sin reagrupación con números hasta el 699.


Mi provincia

Sustracción sin reagrupación con números naturales hasta 699

%ORTXH QXPpULFR

En una huerta de la provincia de Bolívar se cosecharon 578 manzanas. Si se vendieron 351, ¿cuántas manzanas sobraron?

x x x

x x xxx x

– Sobraron 227 manzanas.

C

D

U

5

7

8

3

5

1

2

2

7

Resta con descomposición

Descomposición

C

D

U

5

7

8 = 500

70

8

3

5

1 = 300

50

1

2

2

7 = 200

20

7

_

Descomposición

C

D

U

5

8

6 = 500

80

6

3

4

5 = 300

40

5

2

4

1 = 200

40

1

Restar es igual a quitar, sustraer, menorar o disminuir.

Aprende

1.

(VFULEH HQ IRUPD YHUWLFDO OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH

x x

xx

C

D

U

2

6

5

xx

C

– x

x

x

Destreza con criterios de desempeño

x x

6

D

3

xxx

D

U

C

D

U

U

6

C

xx xx x

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Practico lo que aprendí

xxx xxx • Resolver sustracciones sin reagrupación con números hasta el 699.

97


Mi provincia

AdiciĂłn de nĂşmeros naturales hasta 699 con reagrupaciĂłn

%ORTXH QXPpULFR

8QD HVFXHOD YHFLQD FRPSUD ORV SURGXFWRV GH QXHVWUD KXHUWD +R\ OOHYDURQ QDUDQMDV \ OLPRQHV ¢&XiQWRV SURGXFWRV FRPSUDURQ HQ WRWDO" 10 decenas son 1 centena

(1)

C

D

U

7

8

1

4

5

6

2 (1) 3

(1) 4 +

Compraron en total 623 productos.

10 unidades son 1 decena.

Sigue los estos pasos: 1. Suma la columna de las unidades. Si el resultado es igual o mayor que 10 entonces hay una decena mĂĄs. Escribe las unidades y lleva 10 a las decenas.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

+

98

C

D

4

1 7

1

4

2. Ahora, suma la columna de las decenas, incluida la decena que llevaste. Si el resultado es igual o mayor que 100 entonces hay una centena mĂĄs. Escribe las decenas que quedaron y lleva 100 a las centenas.

U

C

10

8 = 400 5 = 100

70

8

40

5

+

U

100 1 1 = 4 7 8 400

70

8

4 5 = 100

40

5

1

13=10+3

3

D

120=100+20

623

3

600 + 20 + 3

3. Finalmente, suma la columna de las centenas, incluida la centena que llevaste.

Practico lo que aprendĂ­ 1.

5HVXHOYH ODV VLJXLHQWHV VXPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ 2EVHUYD HO HMHPSOR C

+

D

1 1 2 8

U

C

D

U

C

D

U

4

9

3 =

1

6

8 =

100

10 80

6

50

5

40

1

4

5

6 = 200 5 = 400

7

4

1

700

+

C

=

D

U


Mi provincia Practico lo que aprendí

+

C

D

U

C

D

U

2

7

8 =

6

5

5 =

2

6

4 =

2

5

6 =

+

=

2.

=

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ En una florería hay 356 rosas blancas y 328 rosas rojas. ¿Cuántas rosas hay en total para la venta? C

D

U

= +

= Respuesta:

=

El señor Ramírez elabora ropa de algodón. Si ha hecho 456 camisetas y 175 pantalones, ¿cuántas prendas confeccionó para la venta? D

U

= +

= Respuesta:

=

3.

&RORFD ORV VXPDQGRV HQ IRUPD YHUWLFDO \ HQFXHQWUD HO UHVXOWDGR C

378+156 +

Destreza con criterios de desempeño

D

U

C

523+217

D

U

C

408+195

+

• Resolver adiciones con reagrupación con números hasta el 699.

+

D

U

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

C

99


Mi provincia

Propiedades de la adiciĂłn, aplicaciones

%ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD FyPR DJUXSDURQ ODV IUXWDV HO QLxR \ OD QLxD Yo sumo 3 + 2 y me da 5.

3

+ 3+2=5

Yo sumo 2 + 3 y tambiĂŠn me da 5.

2

=

2

+ 2+3=5

3

=

5

5 ÂĄTe diste cuenta! Los resultados son iguales.

Aprende

Propiedad conmutativa •

2.

Si en una suma se cambia el orden de los sumandos, el resultado (o suma total) no cambia, sigue siendo el mismo.

$KRUD REVHUYD FyPR DJUXSDURQ HVWDV IUXWDV

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Yo agrupĂŠ 5 + 4.

(2+3)+4 5 +4=9

2+(3+4)

2 + 3 4

5

+ =

4

2+

2

2

+ 3 7 =9 4

+ 7 =

9

Propiedad asociativa •

100

Y yo agrupĂŠ 2 + 7.

9

Aprende

Si al efectuar una suma se agrupan sus sumandos de diferente manera en parĂŠntesis, el resultado no cambia, sigue siendo el mismo.


Mi provincia Practico lo que aprendí &DPELD HO RUGHQ GH ORV VXPDQGRV \ HQFXHQWUD HO UHVXOWDGR 2EVHUYD HO HMHPSOR 4+9

=

13

9+4

=

13

239

+

76

=

2.

50 + 20

520 + 40

= =

+

+

=

=

135 434

= =

+

+

=

=

209 571

+ =

$JUXSD ORV VXPDQGRV GH GLIHUHQWH IRUPD \ UHVXHOYH 0LUD HO HMHPSOR (4+5)+6 9

=

+6

15

( 200 + 50 ) + 100 +

4 + (5 + 6) 4+

11

+ =

10 + (20 + 2)

=

15

200 + 50 + 100

( 300 + 100 ) + 50

+

+ =

( 421 + 4 ) + 200

421 + 4 + 200

=

12

=

=

+

( 10 + 2 ) + 20

+ =

=

( 709 + 1 ) + 100 + =

300 + 100 + 50 + =

709 + 1 + 100 + =

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

101


Mi provincia Practico lo que aprendรญ 3.

&RPSOHWD ODV FHOGDV YDFtDV GH ORV VLJXLHQWHV FXDGUDGRV PiJLFRV GH PRGR TXH OD VXPD GH ILODV FROXPQDV \ GLDJRQDOHV Gp VLHPSUH HO PLVPR Q~PHUR 5HFXHUGD TXH QR SXHGHV UHSHWLU XQ Q~PHUR TXH \D XVDVWH (MHPSOR 4

9

2

= 15

3

5

7

= 15

8

1

6

= 15

11

6

7

10 =

=

68

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

4.

=

=

=

22

27

=

100 =

=

=

=

20 = =

69 = =

60

=

= 19

=

=

=

= =

=

&RPSOHWD ORV SUREOHPDV FRQ ORV Q~PHURV GDGRV En un bus viajan

personas. Si en la siguiente parada suben pasajeros

pasajeros mรกs. Ahora el bus lleva

12

Edison gastรณ $ en total $

36

24

en dulces y $

en chocolates. Edison gastรณ

.

42 102

20

=

65 =

=

30 =

=

= 15 = 15 = 15 = 15

71

=

18

24


Mi provincia Practico lo que aprendĂ­ 5.

%XVFD HQ UHYLVWDV \ SHULyGLFRV TXH QR XVHV Q~PHURV QDWXUDOHV PHQRUHV TXH UHFyUWDORV \ OXHJR UHDOL]D OR VLJXLHQWH • Pega en este espacio los números que recortaste. • Aplica la propiedad conmutativa y asociativa y plantea 3 sumas diferentes. • Comprueba si el resultado es siempre el mismo.

Pega los nĂşmeros que recortaste.

Organiza los nĂşmeros de otra forma.

Organiza los nĂşmeros de otra forma.

Organiza los nĂşmeros de otra forma.

R Respuesta = de la suma d

R Respuesta = de la suma d

Destrezas con criterios de desempeĂąo

• Aplicar las propiedades de la adición en estrategias de cålculo mental. • Resolver problemas de adición con estrategias de cålculo mental.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

R Respuesta = de la suma d

103


Mi provincia

Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR (Q XQD IiEULFD VH SURGXFHQ FDGD GtD SHORWDV GH EiVTXHW \ SHORWDV GH I~WERO ¢&XiQWDV SHORWDV IDEULFDQ HQ WRWDO" Datos

B: 276 p F: 358 p T: ?

Razonamiento Sumar el nĂşmero de pelotas de bĂĄsket con el nĂşmero de pelotas de fĂştbol.

OperaciĂłn

ComprobaciĂłn por descomposiciĂłn 1 1

2 7 6 =

1 1

+

2 7 6 3 5 8

+

3 5 8 =

+

100

10

200

70

6

300

50

8

6 3 4 =

(1)4=10+4 130=100+30

6 3 4 634

=

600 + 30 + 4

Respuesta: Se fabricaron seiscientos treinta y cuatro pelotas.

Practico lo que aprendĂ­ 5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

En un parque hay 179 margaritas y 483 geranios. ÂżCuĂĄntas plantas hay en total? Datos

M: G: T:

Razonamiento

ComprobaciĂłn por descomposiciĂłn

las margaritas y geranios para + saber el total 4 8 3 de plantas.

Respuesta: En el parque hay 104

OperaciĂłn

plantas.


Mi provincia Practico lo que aprendí El alcalde de la ciudad mandó a sembrar en el parque central 763 pensamientos y 59 geranios. ¿Cuántas plantas nuevas hay en el parque? Datos

Razonamiento

Operación

Comprobación

Operación

Comprobación

En la junta parroquial se aprobó mejorar el aspecto de la calle central, para ello se mandó a comprar 489 adoquines de color gris y 75 adoquines de color rojo. ¿Cuántos adoquines en total se compraron? Datos

Razonamiento

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Respuesta:

Respuesta: Destrezas con criterios de desempeño

• Resolver y formular problemas de adición con reagrupación a partir de situaciones cotidianas hasta números menores que 700.

105


Mi provincia Cuerpos geométricos

%ORTXH JHRPpWULFR 1.

2EVHUYD FRQ DWHQFLyQ ODV VLJXLHQWHV IRWRV GH DOJXQDV FLXGDGHV GH QXHVWUR SDtV

&XHQFD

*XD\DTXLO

4XLWR

&RPXQLFD ¢4Xp IRUPDV TXH W~ FRQRFHV SXHGHV GLVWLQJXLU HQ ORV HGLILFLRV \ PRQWDxDV"

2.

6HJXUR TXH HQ WX FLXGDG R HQ WX EDUULR H[LVWHQ WDPELpQ IRUPDV FRPR HVWDV &RPpQWDOR FRQ HO UHVWR GH OD FODVH

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

3.

106

3LQWD ODV IRUPDV TXH REVHUYDVWH R UHFRUGDVWH GH WX HQWRUQR HQ ORV VLJXLHQWHV REMHWRV

Te diste cuenta Las figuras geométricas que pintaste forman parte de otros objetos. A estos objetos se los conoce como cuerpos geométricos.

Aprende Cuerpo geométrico es aquel que está limitado por superficies planas (rectángulos, cuadrados, triángulos o círculos).


Mi provincia 4.

$QDOL]D HO VLJXLHQWH RUJDQL]DGRU FRJQLWLYR FRQ WXV FRPSDxHURV \ FRPSDxHUDV

%ORTXH JHRPpWULFR

Cuerpos geométricos Se clasifican en

Poliedros

Cuerpos redondos

Tienen

Tienen

Caras planas

Superficies redondas

Ejemplos

Ejemplos

Pirámide

Cono rectangular

cuadrangular

Cilindro

Prismas triangular

cuadrangular

Esfera

Cubo

Cuerpos geométricos: /RV HOHPHQWRV GH ORV FXHUSRV JHRPpWULFRV VRQ ORV VLJXLHQWHV

Caras laterales Aristas Base

• • • • •

La base o las bases: Son figuras geométricas planas. Las caras laterales: Pueden ser triángulos o rectángulos. Las aristas: Son los lados de las bases y las caras. Los vértices: Son los puntos donde se unen las aristas. Los prismas y las pirámides toman el nombre según la figura geométrica que forma su base. • Es prisma triangular si sus bases son triángulos. • Es pirámide cuadrangular si su base es un cuadrado.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Vértice

107


Mi provincia Practico lo que aprendí 2EVHUYD FDGD SROLHGUR \ FRPSOHWD HO FXDGUR TXH HVWi D FRQWLQXDFLyQ

1.

BASES CARAS LATERALES vértices número número forma forma Rectangular

2.

2

Rectangular

4

8

nombre Prisma rectangular

5HODFLRQD FDGD FXHUSR FRQ OD GHVFULSFLyQ TXH OH FRUUHVSRQGH

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Tiene seis caras cuadradas.

Tiene dos bases triangulares y tres caras rectangulares.

prisma triangular

pirámide exagonal Tiene una base triangular y tres caras triangulares.

cubo

Tiene dos bases circulares. pirámide triangular 108


Mi provincia Practico lo que aprendí

3.

8VD ILJXUDV \ FXHUSRV JHRPpWULFRV SDUD GLEXMDU OD EDQGHUD GH WX FLXGDG R SDUURTXLD 6HxDOD HQ HO JUiILFR HO QRPEUH GH OD ILJXUD R FXHUSR JHRPpWULFR TXH XVDVWH

4.

8QH FRQ OtQHDV HO FXHUSR JHRPpWULFR FRQ HO REMHWR TXH FRUUHVSRQGH

Trabaja en equipo • Recolecta envases como cajas y tarros de diferentes formas y tamaños. • Identifica el nombre del cuerpo geométrico con que se relaciona. • Selecciona papel reciclado y forra uno de los cuerpos geométricos. Luego escribe su nombre. • Explica a tus compañeros y compañeras por qué escogiste el cuerpo geométrico que forraste y luego jueguen con ellos.

Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer líneas rectas y curvas en figuras planas y cuerpos geométricos.

109


Mi provincia %ORTXH GH PHGLGD

MediciĂłn de capacidades con medidas no convencionales

(Q HO OXJDU GRQGH YLYH /RXUGHV VH SURGXFH JUDQ FDQWLGDG GH OHFKH HOOD VDEH TXH DO RUGHxDU D VX YDFD ´6HUDĂ€QDÂľ FDGD PDxDQD VH OOHQD XQ EDOGH FRQ VX OHFKH

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

&DGD GtD HO SDSi GH OD QLxD OOHQD XQ OHFKHUR FRQ WUHV EDOGHV GH OHFKH GH VXV YDFDV

1.

&RPXQLFD ÂżQuĂŠ cantidad de leche lleva el lechero?

Te diste cuenta /D FDSDFLGDG GHO OHFKHUR HV GH EDOGHV

Aprende La capacidad de un recipiente es la cantidad de lĂ­quido que entra en ĂŠl.

110


Mi provincia Practico lo que aprendĂ­ &RQVLJXH HVWRV PDWHULDOHV XQ YDVR XQ HQYDVH GH \RJXU XQD ERWHOOD GH DJXD R FROD SHTXHxD \ RWUD ERWHOOD PHGLDQD a)

/OHQD FRQ DJXD HO YDVR FRQ FXLGDGR SDVD HO DJXD GHO YDVR D OD ERWHOOD SHTXHxD \ UHSLWH HO SURFHVR KDVWD OOHQDU OD ERWHOOD La botella pequeĂąa tiene una capacidad de vasos.

‡ $KRUD YDPRV D KDOODU OD FDSDFLGDG GH OD ERWHOOD PHGLDQD ‡ 2EVHUYD OD ERWHOOD PHGLDQD \ HVWLPD ¿Cuåntas botellas pequeùas llenas de agua crees que deberån vaciarse en la botella mediana para llenarla?

&RPSUXHED WX HVWLPDFLyQ b)

/OHQD FRQ DJXD OD ERWHOOD SHTXHxD SDVD HO DJXD GH OD ERWHOOD SHTXHxD D OD ERWHOOD PHGLDQD \ UHSLWH HO SURFHVR KDVWD OOHQDU OD ERWHOOD PHGLDQD La botella mediana tiene una capacidad de botellas pequeĂąas.

c)

2EVHUYD OD ERWHOOD SHTXHxD OOHQD GH DJXD \ HVWLPD HO Q~PHUR GH HQYDVHV GH \RJXU TXH SRGUtDV OOHQDU FRQ HVD FDQWLGDG GH DJXD Se podrĂ­a llenar

envases de yogur.

&RPSUXHED WX HVWLPDFLyQ \ ILQDOPHQWH H[SOLFD DO UHVWR GH OD FODVH HO SURFHVR TXH VHJXLVWH d)

/OHQD ORV HQYDVHV GH \RJXU FRQ HO DJXD GH OD ERWHOOD SHTXHxD La botella pequeĂąa tiene una capacidad de envases de yogur.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

111


Mi provincia Practico lo que aprendĂ­ 2.

(QFLHUUD HQ XQ FtUFXOR ORV REMHWRV TXH SXHGHQ VHUYLU SDUD PHGLU OD FDSDFLGDG

3.

3UHJXQWD D WXV SDGUHV R DEXHOLWRV VREUH ODV XQLGDGHV GH FDSDFLGDG TXH VH XVDQ R VH XVDEDQ HQ HO OXJDU GRQGH YLYHV \ GLE~MDODV

4.

$UPD ORV FXHUSRV JHRPpWULFRV TXH VH HQFXHQWUDQ HQ ODV SiJLQDV \ 'HMD XQD GH ODV EDVHV VLQ SHJDU (VWLPD FXiO GH HOORV WLHQH PD\RU FDSDFLGDG 'HWHUPLQD XQD HVWUDWHJLD SDUD FRPSUREDU WX HVWLPDFLyQ

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Sugerencia: usa granos secos.

112

Escribe de mayor a menor el nombre del cuerpo geomĂŠtrico que tiene mayor capacidad.

5.

1

3

5

2

4

6

8WLOL]D HO VtPEROR ! R VHJ~Q FRUUHVSRQGD

Destreza con criterios de desempeĂąo

• Medir, estimar y comparar capacidades con medidas no convencionales.


Medición de peso con medidas no convencionales

Mi provincia %ORTXH QXPpULFR

Tomás y su familia viven en una provincia del litoral, ellos se dedican a la pesca artesanal. Mira el gran pez que el papá de Tomás logró atrapar. El papá de Tomás está muy contento pues el peso del gran pescado es igual al peso de 15 pescados pequeños. La familia de Tomás hoy comerá arroz con filete de pescado y sancocho bien sazonado. Mientras Tomás ayudaba a preparar los alimentos, descubrió una balanza y en ella se puso a pesar.

2EVHUYD OR TXH HQFRQWUy \ FRPSOHWD FDGD IUDVH

La cola del pescado pesa .........................

La cabeza del pescado pesa ...................

............................

..................................

El cuerpo del pescado pesa ........................ ............................. El peso de un objeto es la cantidad de masa que este posee. Todos los cuerpos tienen masa.

Aprende

La balanza es un instrumento que sirve para determinar la masa de un objeto; existen balanzas manuales y digitales.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

113


Mi provincia Practico lo que aprendí

La balanza humana cuál funda está más pesada para intentar equilibrarlas.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1. 7UDEDMD HQ HTXLSR

114

Consigan dos fundas plásticas con tiraderas y reúnan todos los objetos que puedan sobre el pupitre de uno de los dos que forman cada pareja.

Uno de los integrantes de la pareja trabajará como balanza (observa el gráfico), debe comparar pesos y sugerir a su compañera o compañero

La otra o el otro integrante se encargará de ubicar los objetos en cada funda de tal forma que el peso en ambas fundas sea lo más parecido.

Al final, la maestra o el maestro pesará cada funda de las parejas. Ganará el equipo que logró que el peso de ambas fundas sea lo más parecido.


Mi provincia Practico lo que aprendí 2. 'LVHxD WX SURSLD EDODQ]D Prepara en casa el siguiente material: •

2 tapas de frasco mediano, deben ser exactamente iguales. Pide a tu papá, mamá o algún adulto que haga orificios en cuatro puntos de las dos tapas.

1 tira de madera que mida aproximadamente lo que mide tu libro de matemática. Pide a un adulto que perfore la tira de madera en la mitad y en los extremos, mira la foto.

Lana, tijeras.

Pasa los trozos de lana de la primera tapa por uno de los orificios del extremo de la tira de madera y sujétalos bien. Pasa los trozos de lana de la otra tapa por el orificio del extremo que aún no usaste.

Finalmente, dobla en dos partes el trozo de lana que te sobró y pasa por el agujero de la mitad de la tira de madera. Haz un nudo grueso de cada lado de la tira de madera para que la lana quede fija.

Corta 9 pedazos de lana que midan igual que la tira de madera. Pasa cada pedazo de lana por los orificios que tienen las tapas y sujétalos.

Comprueba que la cantidad de lana que quedó libre sea igual en todos los orificios de ambas tapas.

Para las unidades de peso llena varios tillos o tapas de cola plásticas con plastilina o con mezcla de agua y harina. Listo, ya tienes una balanza, ahora a pesar.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Realiza lo siguiente:

115


Mi provincia Practico lo que aprendí 3.

(VWLPD \ GHVSXpV FRPSUXHED FRQ OD EDODQ]D HO SHVR GH OR VLJXLHQWH Objeto

Estimación en tillos

Peso medio en la balanza en tillos

Diferencia entre la estimación y el valor pesado

1 vaso lleno de arena

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1 vaso lleno de agua

116

1 vaso lleno de algodón

4.

&RQWHVWD ¿Qué pesa más, un vaso lleno de algodón o un vaso lleno de agua?

Destreza con criterios de desempeño

• Medir, estimar y comparar pesos con medidas no convencionales.


Nombre:

Compruebo lo que aprendí 1.

2EVHUYD

$OUHGHGRU GH OD SOD]D VH HQFXHQWUDQ ORV SULQFLSDOHV HGLILFLRV S~EOLFRV

1

Puntos

2.

2UGHQD ORV Q~PHURV GH ORV iUEROHV GH PHQRU D PD\RU

370

307

617 135 500

1,5 3. Puntos

5HDOL]D ODV VLJXLHQWHV RSHUDFLRQHV \ VXEUD\D OD UHVSXHVWD FRUUHFWD

+

C

D

U

3

5

6

2

8

2

538 638 138

1,5 4. Puntos

+

C

D

U

4

4

9

2

2

6

677 765 675

+

C

D

U

1

7

3

2

5

6

429 439 389

/HH \ UHSUHVHQWD JUiILFDPHQWH ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV trescientos trece

quinientos uno

seiscientos veinte

Evaluación

117


Compruebo lo que aprendí 2 5.

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD

Puntos

Para arborizar el parque de mi barrio se organizaron dos grupos con los vecinos. El primer grupo sembrará 367 árboles y el segundo grupo sembrará 243. ¿Cuántos árboles se sembrarán en total?

R=

2 6.

Puntos

&RQ ORV VLJXLHQWHV GDWRV LQYHQWD XQ SUREOHPD \ UHVXpOYHOR

753 peces

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

418 tilapias

3 7.

Puntos

118

&RPSOHWD ODV RSHUDFLRQHV H LQGLFD ODV SURSLHGDGHV TXH VH XVDURQ SDUD UHVROYHUODV

a. 256 + 473 = 473 + 256 = Propiedad usada

b. 230+ (352 +321) = (230 + 352) + 321 230+ (

)=(

) + 321 =

b. (114 + 223) + 413 =

Propiedad usada

Propiedad usada

Evaluación


Compruebo lo que aprendí 1,5 8. Puntos

5HFRUWD ODV IUXWDV GH OD SiJLQD HVWLPD HO SHVR GH FDGD XQD \ OXHJR SpJDODV HQ FDGD EDODQ]D GH DFXHUGR D VX SHVR SDUD TXH VH FRPSOHWH FRUUHFWDPHQWH HO JUiILFR

Evaluación

119


Compruebo lo que aprendí 2 9.

Puntos

&RPSDUD ODV FDSDFLGDGHV GH ORV HQYDVHV GH OD GHUHFKD FRQ ODV GH OD L]TXLHUGD XQH FRQ OtQHDV DTXHOORV TXH FUHHV TXH WLHQHQ OD PLVPD FDSDFLGDG

2 10. 2EVHUYD ORV VLJXLHQWHV REMHWRV \ HVFULEH GHEDMR GH FDGD XQR HO

Puntos

QRPEUH GHO FXHUSR UHGRQGR TXH UHSUHVHQWD

3

1

5

1 2 3

2

4

4 5

2 11.

Puntos

8QH FRQ XQD OtQHD ORV FXHUSRV JHRPpWULFRV FRQ VX UHVSHFWLYD FODVLILFDFLyQ Cuerpos redondos Pirámides Prismas

20

Total puntos

120

Evaluación


¡A

'HEDMR GH ORV VLJXLHQWHV JUiILFRV HVFULEH OR TXH SLHQVDV DFHUFD GH HOORV

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

trabajar con inteligencias múltiples!

121


Proyecto mĂłdulo 4 ÂĄEureka!

6DEtDV TXH $UTXtPHGHV XVy OD SDODEUD (XUHND PXFKRV DxRV DWUiV SDUD GHFLU ´£OR HQFRQWUp ¾

Objetivo Medir, estimar y comparar, mediante un experimento matemĂĄtico sencillo, la capacidad de algunos cuerpos con medidas no convencionales de su entorno inmediato.

Materiales Una botella de gaseosa de plĂĄstico transparente, un envase plĂĄstico pequeĂąo y con tapa (que ingrese en el recipiente) lleno de piedritas o arena, cinta adhesiva, un recipiente de plĂĄstico mediano, un objeto que sea la unidad de medida (cuchara, tapa, jeringa, etc.), marcadores, papelote. 3RGHPRV DVRFLDU OD FDQWLGDG GH XQLGDGHV GH PHGLGD H[WUDtGDV

Actividades 1. OrganĂ­cense en grupos de 4 Ăł 5 personas. 2. Recopilen el material. 3. Pidan a un adulto que corte la parte superior de la botella, de tal forma que quede como la del grĂĄďŹ co de esta pĂĄgina. 4. Coloquen agua en la botella, pero sin llenarla, y peguen cinta adhesiva en la botella de tal forma que el ďŹ lo de la misma coincida con el borde del agua. 5. Suelten, con suavidad, el envase plĂĄstico pequeĂąo dentro de la botella. 6. Con la unidad de medida (cuchara, tapa, jeringa, etc.), saquen la cantidad de agua necesaria hasta llegar a la marca inicial de la cinta adhesiva y colĂłquenla en el recipiente plĂĄstico pequeĂąo. 7. Escriban en el papelote a cuĂĄntas unidades de medida corresponde el objeto que introdujeron en la botella. 122


Actividades recomendadas Cada grupo expone su trabajo y contesta lo siguiente, de ser necesario hagan lo que indica la pregunta. Al finalizar la exposición griten “EUREKA”. • El primer grupo ¿qué pasaría si el envase que se sumergió fuera más grande? • El segundo grupo ¿qué pasaría si el envase que se sumergió fuera más pequeño? &RQPXWDQGR ORV VXPDQGRV QR VH DOWHUD HO UHVXOWDGR

• El tercer grupo ¿qué pasa con el nivel del agua de una piscina cuando nos sumergimos? • El cuarto grupo ¿qué pasaría con el nivel del agua si sacamos a todos los peces de una pecera? • El quinto grupo ¿qué pasaría con el número de unidades de agua que sacamos, si el envase que se sumergió fuera más grande?

• El séptimo grupo explica qué es una unidad de capacidad. • El octavo grupo explica por qué escogió la unidad de medida de capacidad con la que trabajó.

Presentamos y valoramos • Cada uno exponga lo que representó. • Comenten lo que sucedió en el experimento. • Expresen lo que les pareció este experimento.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

• El sexto grupo ¿qué pasaría con el nivel de agua de la botella, si llenamos con tierra el envase que se sumergió?

• ¿Cómo se sintieron al realizar el experimento? • Expongan qué fue lo que aprendieron. 123


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Logros

5HFRQR]FR UHSUHVHQWR HVFULER \ OHR Q~PHURV KDVWD HO (VWDEOH]FR UHODFLRQHV GH RUGHQ HQWUH ORV Q~PHURV KDVWD HO 5HFRQR]FR HO YDORU SRVLFLRQDO GH ORV Q~PHURV GHO DO HQ EDVH D OD FRPSRVLFLyQ \ GHVFRPSRVLFLyQ HQ FHQWHQDV GHFHQDV \ XQLGDGHV 5HVXHOYR DGLFLRQHV \ VXVWUDFFLRQHV FRQ Q~PHURV KDVWD HO $SOLFR ODV SURSLHGDGHV GH OD DGLFLyQ HQ HVWUDWHJLDV GH FiOFXOR PHQWDO 5HVXHOYR \ IRUPXOR SUREOHPDV GH DGLFLyQ \ VXVWUDFFLyQ FRQ UHDJUXSDFLyQ D SDUWLU GH VLWXDFLRQHV FRWLGLDQDV KDVWD Q~PHURV PHQRUHV TXH 0LGR HVWLPR \ FRPSDUR FDSDFLGDGHV \ SHVR FRQ PHGLGDV QR FRQYHQFLRQDOHV 5HFRQR]FR OtQHDV UHFWDV \ FXUYDV HQ FXHUSRV JHRPpWULFRV = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

1. 2EVHUYD ORV FDVLOOHURV GRQGH UHJLVWUDVWH ODV ; 2. 3LQWD HQ OD WDEOD OD FROXPQD TXH WLHQH PiV ; VHJ~Q FRUUHVSRQ GD 6L HV OD SULPHUD FROXPQD StQWDOD GH DPDULOOR VL HV OD VHJXQ GD StQWDOD GH D]XO \ VL HV OD WHUFHUD StQWDOD GH YHUGH 3. $KRUD HVFULEH WX QRPEUH HQ HO SRGLR GH DFXHUGR FRQ HO FRORU TXH SLQWDVWH DQWHV

124

Evaluaciรณn


Mi casa grande: Ecuador

Mรณdulo 5

Habรญa una vez (Q XQ OXJDU FHUFDQR D OD HVFXHOD XQ iUERO FHQWHQDULR 8Q GtD DO VDOLU GH OD HVFXHOD XQRV QLxRV \ QLxDV OR HQFRQWUDURQ \ DO PLUDUOR DIOLJLGR VLQWLHURQ FXULRVLGDG \ OH SUHJXQWDURQ ยดยข4Xp WH SDVD DUEROLWR TXH WDQ WULVWH WH PLUDPRV"ยต &RQ YR] SURIXQGD GH DEXHOLWR HO iUERO FRQWHVWy 1DFt KDFH DxRV IXL IHOL] PLHQWUDV FUHFtD MXQWR D SDGUHV DPLJRV \ KHUPDQRV PDV WULVWH \ VROR PH TXHGp FXDQGR HO ERVTXH TXH HUD PL KRJDU IXH WDODGR SRU HO VHU KXPDQR $YHUJRQ]DGRV ORV QLxRV \ ODV QLxDV SRU OR TXH KLFLHURQ VXV DQWHSDVDGRV VH SURSXVLHURQ VHPEUDU GLH] GHFHQDV GH SHTXHxRV iUEROHV \D TXH MXQWRV VXPDUtDQ OD HGDG GHO DQFLDQR iUERO

El preguntรณn

โ ข ยข&UHHV TXH OD QDWXUDOH]D HV LPSRUWDQWH SDUD

OD YLGD GH ORV VHUHV KXPDQRV" โ ข ยข&UHHV TXH SRGUtDPRV YLYLU VLQ OD QDWXUDOH]D" ยข3RU TXp" Objetivo del mรณdulo: Realizar combinaciones simples de monedas a travรฉs de sumas y restas para resolver problemas de razonamiento con nรบmeros naturales hasta el 999. El buen vivir: Respeto

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

Miro y aprendo m


Mi casa grande: Ecuador

Mapa de conocimientos

$GLFLyQ R VXPD Bloque numérico 6XVWUDFFLyQ R UHVWD

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Bloque de medida

126

Bloque de estadística Glosario matemático

&RPELQDFLRQHV VLPSOHV [

Estadística: Reunión, clasificación y conteo de hechos de un mismo orden. Pictograma: Escrito ideográfico que representa objetos mediante dibujos.

3LFWRJUDPDV

&RQ UHDJUXSDFLyQ 6LQ UHDJUXSDFLyQ


Mi casa grande: Ecuador

NĂşmeros naturales hasta 999

%ORTXH QXPpULFR 1XHVWUR SDtV WLHQH XQD JUDQ FDQWLGDG GH HVSHFLHV GH RUTXtGHDV TXH VRQ SODQWDV FRQ IORUHV EHOODV \ YDULDGDV 2EVHUYD OD FDQWLGDG GH HVSHFLHV TXH HQFRQWUDURQ ORV FLHQWtILFRV HQ GLIHUHQWHV UHJLRQHV GHO SDtV setecientos cuarenta y tres 743

743 = 700 + 40 + 3

C

D

7

4

U

3

ochocientos veintiuno

821 = 800 + 20 + 1

C

D

8

2

U

1

Practico lo que aprendĂ­ 1.

&RPSOHWD HO VLJXLHQWH FXDGUR QXPpULFR RepresentaciĂłn grĂĄďŹ ca

NĂşmero

Se lee

854

ochocientos cincuenta y cuatro

745

Destreza con criterios de desempeĂąo

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

821

127 • Reconocer, representar, escribir y leer números hasta el 999.


Mi casa grande: Ecuador

ComposiciĂłn de cantidades

%ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD FyPR HVWiQ FRPSXHVWRV HVWRV Q~PHURV centenas mĂĄs unidades

7C + 6U = 706

centenas mĂĄs decenas

700 + 6 = 706

8C + 5D = 850

800 + 50 = 850

Practico lo que aprendĂ­ 1.

&RPSOHWD OD VLJXLHQWH WDEOD GH FRPSRVLFLyQ GH FDQWLGDGHV 6XPD FHQWHQDV PiV XQLGDGHV (MHPSOR +

1

2

4

3

5

6

7

9

8

700 701 800

805

900

907

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

6XPD FHQWHQDV PiV GHFHQDV (MHPSOR

128

+

10

20

40

30

50

700 710

60

70

90

80

760

800

830

900

920

6XPD FHQWHQDV PiV GHFHQDV \ PiV XQLGDGHV (MHPSOR 700 700 700 700

+ + + +

10 20 30 40

+ + + +

1 5 7 3

= 711 = = =

Destreza con criterios de desempeĂąo

800 800 800 800

+ + + +

10 20 40 60

+ + + +

1 6 8 3

= 811 = = =

900 900 900 900

+ + + +

50 20 40 30

+ + + +

5 6 8 3

= = = =

• Reconocer el valor posicional de los números del 0 al 999 en base a la composición en centenas, decenas y unidades.


Mi casa grande: Ecuador

Descomposición de cantidades

%ORTXH QXPpULFR

(O (FXDGRU HV XQR GH ORV SULQFLSDOHV SDtVHV H[SRUWDGRUHV GH EDQDQR (O EDQDQR VH OOHYD HQ EDUFRV D RWURV SDtVHV 0LUD ODV FDQWLGDGHV GH FDEH]DV GH EDQDQR TXH OOHYD XQ JUDQ EDUFR 10 2EVHUYD FyPR KHPRV GHVFRPSXHVWR HVWD FDQWLGDG 10

773 = 700+70+3

10 10

100 10

100

100

100 10

10

100

100

100

Practico lo que aprendí 'HVFRPSyQ ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV

701 702 703 704 705 706 707 708 709

= 700 + 1 = + = + = + = + = + = + = + = +

801 802 803 804 805 806 807 808 809

= 800 + 1 = + = + = + = + = + = + = + = +

901 902 903 904 905 906 907 908 909

= = = = = = = = =

+ + + + + + + + +

710 720 730 740 750 760 770 780 790

= 700 + 10 = 700 + 20 = + = + = + = + = + = + = +

810 820 830 840 850 860 870 880 890

= 800 + 10 = + = + = + = + = + = + = + = +

910 920 930 940 950 960 970 980 990

= = = = = = = = =

+ + + + + + + + +

Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer el valor posicional de los números del 0 al 999 en base a la descomposición en centenas, decenas y unidades.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

129


Mi casa grande: Ecuador

Relaciones de orden

%ORTXH QXPpULFR

Salto en la semirrecta numĂŠrica

0 847 848 849 850 851 852 853 854

856 857 858

860 861 862

864 865 866

1. (QFXHQWUD HO SDWUyQ GH

OD VHFXHQFLD GH Q~PHURV TXH VH IRUPD FRQ ORV VDOWRV GH OD OODPD •

Completa los saltos que debe realizar la llama en la semirrecta numĂŠrica.

•

Completa los nĂşmeros que faltan en la semirrecta numĂŠrica.

•

Escribe a continuaciĂłn los nĂşmeros que se encuentran como antecesor, sucesor o intermedio.

antecesor

intermedio

sucesor

850

847

849

910

858

849

851

929

Practico lo que aprendĂ­ (VFULEH ORV Q~PHURV TXH VH HQFXHQWUDQ FRPR DQWHFHVRU VXFHVRU R LQWHUPHGLR

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

130

antecesor

2.

intermedio

sucesor

905

903

905

900

901

902

904

905

2UGHQD ODV VLJXLHQWHV FDQWLGDGHV GH PD\RU D PHQRU 764

790 840

Destreza con criterios de desempeĂąo

965

811

995 886

706

• Establecer relaciones de orden entre los números hasta el 999.


Mi casa grande: Ecuador

Adición sin reagrupación

%ORTXH QXPpULFR (Q OD JUDQMD GHO VHxRU $UWXUR HO GtD ViEDGR VH YHQGLHURQ KXHYRV \ DO VLJXLHQWH GtD ¢&XiQWRV KXHYRV VH YHQGLHURQ HQ ORV GRV GtDV"

+

C

D

U

6

6

1

2

3

5

8

9

6

¡Genial! En los dos días vendió 896 huevos. Ahora analiza cómo realizamos la suma con descomposición: +

6

6

1

=

600

60

1

2

3

5

=

200

30

5

8

9

6

=

800

90

6

Recuerda Cuando sumamos dos cantidades con descomposición sumamos primero las unidades, luego las decenas y finalmente las centenas.

Practico lo que aprendí 5HDOL]D ODV VLJXLHQWHV RSHUDFLRQHV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ $SOLFD ODV SURSLHGDGHV GH OD DGLFLyQ SDUD FRPSUREDU OD UHVSXHVWD

+

Descomposición

C

D

U

8

2

4 = 800

1

1

5 =

20

4

+

D

U

6

0

3 =

2

8

4 = =

= 2.

Descomposición

C

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD FRQ GHVFRPSRVLFLyQ C

D

U

Descomposición

= +

= =

Destreza con criterios de desempeño

En un criadero de truchas hay 493 peces y 305 peces en otro criadero. ¿Cuántos peces hay en total?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

Respuesta:

• Resolver adiciones con números hasta el 999.

131


Mi casa grande: Ecuador Adición con reagrupación

%ORTXH QXPpULFR

$QDOL]D FRQ WXV FRPSDxHURV \ FRPSDxHUDV OD VLJXLHQWH RSHUDFLyQ C

+

D

U

C

D

U

8 5

1 5 4

8 = 500

10 40

3

5 = 300

40

4 893

13=10+3

= 800 + 90 + 3

Recuerda

Cuando llevas una unidad o decena debes sumarla en la siguiente posición.

Practico lo que aprendí 1.

5HVXHOYH ODV VLJXLHQWHV VXPDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ

+

Descomposición

C

D

U

3

9

5 =

2

2

8 =

+

D

U

4

9

3 =

4

6

8 =

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

=

+

C

D

U

5

7

6 =

1

4

4 =

Descomposición

+

C

D

U

6

2

9 =

2

8

6 =

Descomposición

=

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV En un gallinero se recogen 458 huevos en una semana.

C

+

¿Cuántos huevos se recojerán en dos semanas? Se recogerán

132

=

= 2.

Descomposición

C

Destreza con criterios de desempeño

D

U

En un laboratorio se encuentran en estudio 366 ratones blancos y 275 grises.

C

+

¿Cuántos ratones se encuentran en estudio? huevos.

Se estudian

ratones.

• Resolver adiciones con reagrupación con números de hasta tres cifras.

D

U


Mi casa grande: Ecuador

Operadores de adición y sustracción

%ORTXH QXPpULFR

0LUD OD FDQWLGDG TXH UHVXOWD VL D FDGD XQD OH VXPDV FLQFR 8QH FRQ OtQHDV

+5 175 180 185 190

180 185 190 195

Aprende

A una relación de correspondencia, en la cual el conjunto de llegada se forma al sumar o restar un mismo valor a cada elemento del conjunto de partida, se denomina operador de la adición o de la sustracción.

$QDOL]D ORV VLJXLHQWHV HMHPSORV \ FRPSOHWD –5

+10

10

5

500

510

20

15

600

610

30

25

700

40

800 –50

+100

850

800

5

105

800

750

15

115

750

700

25

700

35

650

45

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

133


Mi casa grande: Ecuador Practico lo que aprendí 1.

5HDOL]D ODV RSHUDFLRQHV \ FRPSOHWD ORV FRQMXQWRV +5

+1

663

477

401

268

535

309

204

544

387

110 +10

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

543

145

450

367

300

400

281

596

174

728

&RPSOHWD ODV VHFXHQFLDV \ HVFULEH HQ HO UHFXDGUR HO RSHUDGRU DGLWLYR 630

632

755

760

636

3. (VFULEH HO RSHUDGRU GH DGLFLyQ R VXVWUDFFLyQ TXH H[LVWH HQWUH HVWDV

FDQWLGDGHV

830

134

+100

Destreza con criterios de desempeño

821

567

667

• Resolver operadores de adiciones y sustracciones con números de hasta tres cifras.


Mi casa grande: Ecuador

Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR (Q XQD GH ODV LVODV GH *DOiSDJRV XQRV LQYHVWLJDGRUHV FRQWDURQ SHFHV GRUDGRV \ SHFHV SODWD ¢&XiQWRV SHFHV KD\ HQ WRWDO HQ ODV DJXDV GH GLFKD LVOD"

538 + 179 Datos

Razonamiento

7C

OperaciĂłn

D: 538 P: 179 T: ?

1 1

+

538 179

1D

+

7U

Proceso CDU

Sumar la cantidad de peces dorados con la cantidad de peces plata para saber cuĂĄntos peces hay en total.

+

1 1

+

DescomposiciĂłn 100

10

538

= 500

30

8

179

= 100

70 (1)10

9 (1) 7

100 + 10

7 + 10

700

717

7 1 7 = 700 +

10

+

7

Respuesta: En las aguas de la isla hay 717 peces en total.

Practico lo que aprendí (Q XQ FRUUDO WLHQHQ SDYRV \ JDQVRV ¢&XiQWDV DYHV KD\ HQ WRWDO HQ HO FRUUDO" Datos

Razonamiento

OperaciĂłn

ComprobaciĂłn

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

Respuesta: Destreza con criterios de desempeĂąo

• Resolver y formular problemas de adición y sustracción con reagrupación a partir de situaciones cotidianas con números de hasta tres cifras.

135


Mi casa grande: Ecuador

Sustracción sin reagrupación

%ORTXH QXPpULFR (Q XQ SODQWHO DYtFROD KD\ DYHV 6H OOHYDURQ DYHV D XQD JUDQMD ¢&XiQWDV TXHGDURQ HQ HO SODQWHO DYtFROD"

M

(Q HO SODQWHO TXHGDURQ DYHV

S

D

C

D

U

6

7

3

1

4

1

5

3

2

Recuerda Para realizar la sustracción se debe ubicar unidades con unidades, decenas con decenas y centenas con centenas.

Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH YHUWLFDOPHQWH OD RSHUDFLyQ UHSUHVHQWDGD JUiILFDPHQWH HQ FDGD UHFXDGUR

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

136

2.

C

D

U

8

2

9

C

D

5HVXHOYH HO VLJXLHQWH SUREOHPD FRQ GHVFRPSRVLFLyQ >g ^e \kbZ]^kh ]^ \nr^l ]^e l^¶hk :kmnkh l^ aZg o^g]b]h ,++ \nr^l' <n§gmhl e^ _ZemZg ihk o^g]^k .1/88

R=

Destreza con criterios de desempeño

C

D

U

C

D

= –

= =

• Resolver sustracciones sin reagrupación con números de hasta tres cifras.

U

U


Mi casa grande: Ecuador

SustracciĂłn desagrupando

%ORTXH QXPpULFR (Q OD KDFLHQGD GH OD VHxRUD $PHOLD KD\ FRQHMRV 3DUD OD ILHVWD GH OD HVFXHOD GHO EDUULR UHJDOD FRQHMRV ¢&XiQWRV FRQHMRV OH TXHGDQ" C

&RPR QR SXHGR UHVWDU XQLGDGHV GH QL GHFHQDV GH UHSUHVHQWR XQD FHQWHQD \ XQD GHFHQD DVt

D

Marca con una X la cantidad de 189 y cuenta cuĂĄnto te queda.

U

–

C

D

U

6

5

1

1

8

9

4

6

2

3DUD UHDOL]DU XQD UHVWD GHVDJUXSDQGR VXV FDQWLGDGHV VLJXH HVWRV SDVRV 2. Compara las unidades. Como no

centenas, decenas y unidades. Compara el minuendo y el sustraendo:

–

DescomposiciĂłn

C

D

U

6

5

1 = 600

50

1

1

8

9 = 100

80

9

puedes restar, pide prestado una decena. Ahora tienes una decena menos. Coloca la decena prestada en el lugar de las unidades. TenĂ­as 1 unidad ahora tienes 11. Resta las unidades.

–

DescomposiciĂłn

C

D

U

6

4 5

1 = 600

40 50

11 1

1

8

9 = 100

80

9

3. Compara las decenas. Como no

2

puedes restar, pide prestado una centena. Ahora tienes una centena menos. Coloca la centena prestada en el lugar de las decenas. TenĂ­as 40, ahora tienes 140. Resta las decenas.

–

D

5 6

1 4 500 5 1 = 600 9 = 100

6 2

de las centenas, tomando en cuenta que se disminuyĂł una. ÂĄY ya tienes el resultado!

DescomposiciĂłn

C

8

U

4. Finalmente resta la columna

140 50

1

80

9

60

2

–

U

DescomposiciĂłn

C

D

5 6

1 4 500 5 1 = 600

140 50

1

1

8

9 = 100

80

9

4

6

2

60

2

400

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1. DescompĂłn las cantidades en

137


Mi casa grande: Ecuador Practico lo que aprendí 1.

5HVXHOYH ODV VLJXLHQWHV UHVWDV FRQ GHVFRPSRVLFLyQ

Descomposición

C

D

U

7

5

2 =

5

0

8 =

– +

2.

Descomposición

C

D

U

9

5

1 =

2

7

6 =

+

/DV UHVSXHVWDV D ODV VLJXLHQWHV UHVWDV VH KDOODQ HVFRQGLGDV HQ HVWD VHOYD 5HVXHOYH ODV UHVWDV \ HQFXHQWUD ODV UHVSXHVWDV

– 9 2 6 2 6 0

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

– 5 2 5 3 5 5

3.

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV

Si la escuela Esmeraldas sembró 635 árboles y la escuela Loja sembró 548. ¿Cuántos árboles menos sembró la escuela Loja? C

U

Sembró 138

D

Destreza con criterios de desempeño

En un establo se ordeña en un día 860 litros de leche. Si se vende 595 litros, ¿cuántos litros sobran? C

D

U

árboles.

Sobran

litros.

• Resolver sustracciones con reagrupación con números de hasta tres cifras.


Problemas de razonamiento

Mi casa grande: Ecuador %ORTXH QXPpULFR

1. (Q HO RULHQWH HFXDWRULDQR H[LVWH JUDQ GLYHUVLGDG GH DYHV (O DxR SDVDGR

VH UHVFDWDURQ DYHV GH ODV FXDOHV WHQtDQ XQ DxR GH HGDG ¢&XiQWDV DYHV WHQtDQ PiV GH XQ DxR GH HGDG" $QDOL]D OD UHVROXFLyQ \ H[SOLFD HO SURFHVR VHJXLGR

Datos

Razonamiento

673 – 498 Operación 1

5 61

A: 673

Restar del nĂşmero de aves Un aĂąo: 498 las que tenĂ­an un aĂąo MĂĄs de un de edad. aĂąo: ?

673

–

498

1C + 7D + 5U Proceso CDU

DescomposiciĂłn

5 61

673

–4 9 8

175 175

500

160

13

=

600

70

3

=

400 90 8 100 + 70 + 5

Respuesta: 175 aves tenĂ­an mĂĄs de un aĂąo de edad.

1.

(Q OD HVFXHOD VH HVWi UHDOL]DQGR XQD ULID GH VROLGDULGDG SDUD XQ QLxR HQIHUPR 6H LPSULPLHURQ EROHWRV \ VH YHQGLHURQ ¢&XiQWRV EROHWRV VREUDURQ" Datos

Razonamiento

870 – 586 Operación

2C + 8D + 4U Proceso CDU

B:

DescomposiciĂłn

de los boletos impresos los boletos que se han vendido.

V: S: Respuesta: 2.

3ODQWHD XQ SUREOHPD TXH WHQJD UHODFLyQ FRQ ORV DOLPHQWRV TXH VH VLUYHQ HQ ODV ILHVWDV GH WX OXJDU QDWDO

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Practico lo que aprendĂ­

139


Mi casa grande: Ecuador Practico lo que aprendรญ 3. (Q OD FLXGDG GH *XD\DTXLO SDUD

IHVWHMDU VXV ILHVWDV HO EDUULR /DV 3HxDV SLQWy FDVDV PLHQWUDV TXH HO EDUULR 8UGHVD SLQWy FDVDV ยข&XiQWDV FDVDV PiV GHEHUtD SLQWDU HO EDUULR 8UGHVD SDUD LJXDODU DO EDUULR /DV 3HxDV" Datos

Razonamiento

Operaciรณn

Descomposiciรณn

Respuesta:

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

4. (Q HO FDUQDYDO GH $PEDWR

OD HVFXHOD -XDQ 0RQWDOYR GHVILOy FRQ HVWXGLDQWHV PLHQWUDV TXH OD HVFXHOD -XDQ /HyQ 0HUD OR KL]R FRQ HVWXGLDQWHV ยข&RQ FXiQWRV HVWXGLDQWHV PiV GHVILOy OD HVFXHOD 0RQWDOYR" Datos

Razonamiento

Operaciรณn

Descomposiciรณn

Respuesta: 140

Destreza con criterios de desempeรฑo

โ ข Resolver y formular problemas de adiciรณn y sustracciรณn con reagrupaciรณn a partir de situaciones cotidianas hasta nรบmeros de tres cifras.


Mi casa grande: Ecuador

El dólar

%ORTXH GH PHGLGD ¿Cuánto debo pagar por dos pantalonetas?

1.

2.

2EVHUYD HO JUiILFR GH OD DFWLYLGDG TXH UHDOL]D HO QLxR &RPXQLFD

¿Con qué paga el niño lo que ha comprado?

¿Cuánto dinero necesita el niño para comprar 2 pantalonetas?

¿Conoces nuestra moneda?

un dólar

cinco dólares

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

diez dólares

veinte dólares

cien dólares

Desde el 9 de septiembre del año 2 000 la moneda oficial del nuestro país es el dólar. Su signo es $.

Recuerda 141


Mi casa grande: Ecuador %ORTXH GH PHGLGD

Monedas dólar Moneda americana

Moneda nacional

1 centavo

10 centavos 1 dólar

5 centavos

25 centavos 50 centavos

10 centavos 50 centavos

1 centavo

Equivalencias de dinero

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

= 'LDULDPHQWH XWLOL]DPRV HVWDV PRQHGDV SDUD FRPSUDU R YHQGHU SURGXFWRV

= = =

142

25 centavos

5 centavos


Mi casa grande: Ecuador

Practico lo que aprendí

(VFULEH HO YDORU GH FDGD REMHWR &XHQWD HO GLQHUR TXH KD\ HQ WRWDO HQ FDGD UHFXDGUR

Cuesta

dólares con

cts.

Cuesta

dólares con

cts.

Cuesta

dólares con

cts.

Cuesta

dólares con

cts.

2.

3.

5HDOL]D ODV VLJXLHQWHV WUDQVIRUPDFLRQHV 1 moneda de 10 cts.

Es como

monedas de 5 cts.

1 moneda de 50 cts.

Es como

monedas de 10 cts.

1 moneda de 5 cts.

Es como

monedas de 1 cts.

1 dólar.

Es como

monedas de 1 cts.

1 dólar.

Es como

monedas de 10 cts.

1 dólar.

Es como

monedas de 25 cts.

1 dólar.

Es como

monedas de 50 cts.

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV Camila tiene en su alcancía 9 moneUn caramelo cuesta 8 cts. Si compro 10 caramelos, ¿cuánto pago por todo? das de 10 cts., y 8 monedas de 5 cts. ¿Cuánto dinero tiene ahorrado?

R= Destreza con criterios de desempeño

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

R= • Realizar conversiones de la unidad monetaria entre monedas y de monedas a billetes hasta un dólar y viceversa.

143


Mi casa grande: Ecuador %ORTXH GH HVWDGtVWLFD \ SUREDELOLGDG

Combinaciones simples de dos por dos

9LFWRULD YHQGH KHODGRV GH FKRFRODWH \ IUXWLOOD 4XLHUH VDEHU GH FXiQ WDV IRUPDV SXHGHQ FRPELQDU ORV VDERUHV GH ORV KHODGRV $\XGpPRVOH 3LQWD GRV FRQRV GH KHODGR GH XQ VROR VDERU XVD FRORU FDIp SDUD HO FKRFRODWH \ URVDGR SDUD OD IUXWLOOD 2. 3LQWD XQ FRQR FRQ GRV ERODV GH KHODGR GH GLIHUHQWH VDERU XVD FRORU FDIp SDUD HO FKRFRODWH \ URVDGR SDUD OD IUXWLOOD 1.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

3.

&RPSOHWD OD WDEOD VL VDEHV TXH FDGD EROD GH KHODGR GH FKRFRODWH FXHVWD FHQWDYRV \ HO GH IUXWLOOD FHQWDYRV

Valor de cada bola

Valor del helado

4.

$QDOL]D OD LQIRUPDFLyQ DQWHULRU \ FRPSOHWD Con dos sabores de helado se pueden formar

tipos diferentes de conos.

Realizar una combinaciĂłn simple de dos por dos signiďŹ ca que se pueden combinar dos elementos hasta de tres formas diferentes. 144

Aprende


Practico lo que aprendĂ­

Mi casa grande: Ecuador

1. -XDQ -XOLR DWLHQGH HO EDU GH OD HVFXHOD KR\ OH OOHJy TXHVR \ MDPyQ

SDUD HODERUDU ViQGXFKHV 'LEXMD ORV WLSRV GH ViQGXFKH TXH SXHGH IRUPDU \ D\~GDOH D OOHQDU OD OLVWD GH SUHFLRV VL FDGD URGDMD GH TXHVR FXHVWD FHQWDYRV \ FDGD URGDMD GH MDPyQ FHQWDYRV Ingredientes

Valor del sĂĄnduche

2. 6L WLHQHV GRV PRQHGDV GH \ XQD GH FHQWDYRV UHDOL]D ODV

FRPELQDFLRQHV GH GRV HQ GRV TXH VHDQ SRVLEOHV ¢4Xp FDQWLGDG GH GLQHUR VXPDUtDV HQ FDGD FDVR"

Destreza con criterios de desempeĂąo

• Realizar combinaciones simples de dos en dos.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Tipos de sĂĄnduches

145


Mi casa grande: Ecuador Pictogramas

%ORTXH GH HVWDGtVWLFD \ SUREDELOLGDG

$QDOL]D HO VLJXLHQWH JUiILFR \ OXHJR FRQWHVWD

1.

En el mundial de “Alemania 2006” Ecuador obtuvo los siguientes resultados: Partidos ganados

Partidos empatados

Partidos perdidos

2

0

2

¿Qué representan las pelotas en este gráfico?

¿Por qué las pelotas que representan a “los partidos ganados y perdidos” son del mismo tamaño?

¿Qué otra figura podrías usar para representar la misma información?, grafícala.

¿Por qué la pelota que representa a “los partidos empatados” es de menor tamaño?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

En el mundial de “Alemania 2 006” Ecuador obtuvo los siguientes resultados:

146

Partidos ganados: 2

Partidos empatados: 0

Partidos perdidos: 2

Aprende Un pictograma es un tipo de gráfico estadístico, utiliza figuras de tamaño proporcional al valor que representa. Es decir, una figura más grande para un valor mayor y una figura pequeña para un valor menor. La figura que se usa en un pictograma debe ser representativa. Por ejemplo: • Para representar a la población de un lugar puedes usar:

• Si quieres representar la producción de frutas de una provincia puedes usar:

No olvides que cada gráfico debe ir con una leyenda o un título que lo identifique. Además, el tamaño de la figura variará de acuerdo con la cifra que represente, es decir, a la frecuencia o a la cantidad de veces que se repite un valor.


Practico lo que aprendí

Mi casa grande: Ecuador

1. 'LEXMD OD ILJXUD TXH PHMRU UHSUHVHQWH D FDGD VLWXDFLyQ Los magníficos ganaron 5 partidas de básquet, empataron 4 y perdieron 2.

Alonso sembró 100 hojas de maíz, Adela 12 hojas de maíz y Agustín 6 hojas de maíz.

A Galápagos este mes llegaron 150 turistas extranjeros y 50 turistas nacionales.

El amor que las niñas y los niños ecuatorianos tienen por su patria:

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Martín pescó 20 peces, Juaquina pescó 7 peces y María pescó 15 peces.

147


Mi casa grande: Ecuador Practico lo que aprendí 2. 8QH FRQ OtQHDV OD HVSLJD FRQ HO Q~PHUR GH VDFRV GH WULJR

TXH FRUUHVSRQGD

800 sacos de trigo

100 sacos de trigo

300 sacos de trigo

500 sacos de trigo

3. 5HDOL]D XQ SLFWRJUDPD SDUD UHSUHVHQWDU OR VLJXLHQWH

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

En una parroquia rural de la región costa, se inscribieron en la escuela hace 2 años 220 niños y niñas, el año pasado se inscribieron 300 y este año se inscribieron 450.

148

Destreza con criterios de desempeño

• Comparar frecuencias en pictogramas.


Compruebo ompruebolo loque queaprendรญ aprendรญ C

Nombre: Nombre:

9C, 2U, 0D

2U, 3C,1D

3 1.

(VWRV DQLPDOHV GH OD VHOYD TXLHUHQ VDEHU TXp FDQWLGDG HVWi MXQWR D HOORV 6HJ~Q HO FRORU D\~GDOHV D HQFRQWUDU ORV Q~PHURV SRU VX YDORU SRVLFLRQDO

2 2.

2UGHQD ORV Q~PHURV TXH HQFRQWUDVWH HQ HO GLEXMR DQWHULRU GH PHQRU D PD\RU

4 3.

(Q PL HVFXHOD KD\ HVWXGLDQWHV VL VRQ YDURQHV ยข&XiQWDV PXMHUHV KD\"

Puntos

Puntos

Puntos

Datos

Razonamiento

Operaciรณn

Comprobaciรณn

Respuesta:

Evaluaciรณn valuaciรณn

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

1U, 1C, 5D

4D, 3U, 7C

149


C Compruebo ompruebo lo lo que que aprendí aprendí 3 4.

Puntos

&RQ ORV VLJXLHQWHV GDWRV LQYHQWD XQ SUREOHPD \ UHVXpOYHOR

876 manzanas 678 se venden

5

Puntos

5.

(ODERUD XQ SLFWRJUDPD TXH UHSUHVHQWH OD VLJXLHQWH VLWXDFLyQ

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Los estudiantes de la escuela Ecuador se dedicaron a practicar pimpón. Hace dos años ganaron 15 partidos, el año pasado ganaron 10 partidos y este año ganaron 30 partidos.

3

Puntos

6.

0DUFD FRQ XQD ; ODV PRQHGDV TXH VH QHFHVLWDQ SDUD FRPSUDU ORV VLJXLHQWHV REMHWRV 25 centavos

$1

20

Total puntos

150

Evaluación valuación


A

1.

trabajar con inteligencias mรบltiples!

&RQ OD D\XGD GH PDPi SDSi PDHVWUR R PDHVWUD PDUFD FRQ XQD ; FRPR WH FRPSRUWDV VLHPSUH

Expresas tus emociones verbalmente.

2.

Expresas tus emociones con movimientos.

3LQWD OD IRUPD HQ TXH DSUHQGHV PHMRU HQ WX HVFXHOD R FDVD

Aprendes mejor viendo y escribiendo.

3.

No te gusta expresar tus emociones.

Aprendes mejor tocando las cosas, manipulando objetos.

Aprendes mejor escuchando.

3LQWD HO FXDGUR FRQ HO WLSR GH OHFWXUD TXH WH JXVWD PiV

Te gusta leer mรกs las historias de acciรณn.

Te gusta leer mรกs las historias romรกnticas.

No te gusta leer nada.

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

ยก

151


Proyecto módulo 5 Conociendo a mi país Objetivo Aplicar los conceptos matemáticos de estadística en la representación gráfica de las regiones naturales de nuestro país.

Materiales

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Papelote, marcadores, pinturas y reglas.

152

3RGHPRV UHFRQRFHU ODV FDUDFWHUtVWLFDV GH ODV SURYLQFLDV HFXDWRULDQDV

5HSUHVHQWHPRV ODV UHJLRQHV GH QXHVWUR SDtV FRQ SLFWRJUDPDV


Actividades recomendadas Actividades

Cada grupo expone su trabajo:

1. Organícense en grupos de 4 ó 5 compañeros o compañeras.

• El primer grupo explica por qué escogió la figura que representa a las provincias en su pictograma.

2. Ubiquen en el mapa las cuatro regiones del país. 3. Cuenten cuántas provincias hay en cada región. 4. Analicen qué figura es la que de mejor manera representa a cada una de las regiones del país. 5. Dibujen las opciones en los siguientes espacios:

• El segundo explica su pictograma. • El tercer grupo explica cuál es la región que mayor número de provincias tiene e indica sus principales características. • El cuarto grupo explica cuál es la región que menor número de provincias tiene e indica sus principales características.

Costa

Sierra

• El quinto grupo describe la región que más les agrada a sus integrantes e indica su ubicación en el pictograma.

• El séptimo grupo comenta las semejanzas entre las regiones. Amazonía

Galápagos

6. Usando la figura que seleccionaron, diseñen el pictograma “Las provincias de mi país”.

Presentamos y valoramos • Expresen lo que les pareció este proyecto. • ¿Cómo se sintieron al realizar el proyecto? • Pinten en el paisaje un día soleado si se sintieron bien o un día de lluvia en caso contrario.

• El octavo grupo explica la importancia de que los habitantes de las cuatro regiones estemos unidos y orgullosos de pertenecer a nuestro país.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

• El sexto grupo habla de las diferencias entre las regiones.

153


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Logros

5HFRQR]FR \ UHSUHVHQWR Q~PHURV KDVWD HO (VFULER \ OHR Q~PHURV KDVWD HO (VWDEOH]FR UHODFLRQHV GH RUGHQ HQWUH ORV Q~PHURV KDVWD HO 5HFRQR]FR HO YDORU SRVLFLRQDO GH ORV Q~PHURV GHO DO HQ EDVH D OD FRPSRVLFLyQ \ GHVFRPSRVLFLyQ HQ FHQWHQDV GHFHQDV \ XQLGDGHV 5HVXHOYR DGLFLRQHV \ VXVWUDFFLRQHV FRQ Q~PHURV KDVWD HO 5HVXHOYR \ IRUPXOR SUREOHPDV GH DGLFLyQ \ VXVWUDFFLyQ FRQ UHDJUXSDFLyQ D SDUWLU GH VLWXDFLRQHV FRWLGLDQDV FRQ Q~PHURV GH KDVWD WUHV FLIUDV 5HDOL]R FRQYHUVLRQHV GH OD XQLGDG PRQHWDULD HQWUH PRQHGDV GH PRQHGDV D ELOOHWHV \ GH ELOOHWHV D PRQHGDV 5HDOL]R FRPELQDFLRQHV VLPSOHV GH GRV HQ GRV &RPSDUR IUHFXHQFLDV HQ SLFWRJUDPDV = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

1. 2EVHUYD ORV FDVLOOHURV GRQGH UHJLVWUDVWH ODV ;

154

2. 3LQWD HQ OD WDEOD OD FROXPQD TXH WLHQH PiV ; VHJ~Q FRUUHVSRQGD 6L HV OD SULPHUD FROXPQD StQWDOD GH DPDULOOR VL HV OD VHJXQGD StQ WDOD GH D]XO \ VL HV OD WHUFHUD StQWDOD GH YHUGH 3. $KRUD HVFULEH WX QRPEUH HQ HO SRGLR GH DFXHUGR FRQ HO FRORU TXH SLQWDVWH DQWHV

Evaluaciรณn


MĂłdulo 6

Había una vez 8Q ORHUR PDWHPiWLFR TXH FDGD SULPHUD VHPDQD GHO RQFHDYR PHV GHO DxR DFRPSDxDED D OD ´0DPD QHJUD¾ HQ VX SHUHJULQDFLyQ SRU ODV FDOOHV GH OD FLXGDG GH /DWDFXQJD (O ORHUR FRQ JUDQ LQWHOLJHQFLD GHGLFDED VXV ORDV D TXLHQHV VH ODV SHGtDQ HQ XQD RFDVLyQ XQD MRYHQFLWD VROLFLWy XQD ORD \ pO FRPSODFLGR H[FODPy ´6X SDXVDGR FDPLQDU OLQGD VHxRULWD PH UHFXHUGD DO GLVWLQJXLGR PLQXWHUR GHVSOD]DUVH FRQ JUDFLD \ VDOHUR¾ 0iV DOOi XQ JUXSR GH QLxRV \ QLxDV HVWD ORD UHFLELHURQ ´/DV FDULWDV GH DQJHOLWRV TXH PLV RMRV SXHGHQ YHU VRQ WDQ OLQGDV \ WDQ FLHUWDV FRPR TXH VLHWH SRU QXHYH HV VHVHQWD \ WUHV¾

El preguntĂłn

1. ¢4Xp ILHVWD SRSXODU VH GHVDUUROOD HQ WX FLXGDG" 2. ¢&yPR VH FHOHEUD" 3. ¢3RU TXp VRQ LPSRUWDQWHV ODV ILHVWDV SRSXODUHV"

Objetivo del mĂłdulo: Utilizar las medidas de tiempo y los nĂşmeros ordinales a travĂŠs de secuencias numĂŠricas que permitan resolver problemas de razonamiento de suma, resta y multiplicaciĂłn con nĂşmeros naturales hasta el 999. El buen vivir: Equidad

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Miro y aprendo


Mapa de conocimientos

0LWDGHV

6HFXHQFLD QXPpULFD GHO Bloque numĂŠrico

0XOWLSOL FDFLyQ

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

Glosario matemĂĄtico Ordinal: NĂşmero que indica orden o sucesiĂłn.

ž ž

1~PHURV RUGLQDOHV

&RQYHUVLRQHV HQWUH DxRV PHVHV VHPDQDV \ GtDV Bloque de medida Glosario matemĂĄtico

(O UHORM

ConversiĂłn: AcciĂłn y efecto de convertir una cosa en otra.

Bloque de estadĂ­stica y probabilidad 156

7DEOD FRQ UHFROHFFLyQ \ WDEXODFLyQ GH GDWRV 3LFWRJUDPDV

ž

ž

ž

[ [ [ [ [

ž

ž

ž

ž

ž


Mitades

%ORTXH QXPpULFR 1.

2.

2EVHUYD HO VLJXLHQWH JUiILFR GH HVWD PDPi TXH UHSDUWH HTXLWDWLYDPHQWH HVWDV IUXWDV D VXV KLMRV &RPXQLFD ÂżCuĂĄntos niĂąos hay?

ÂżCuĂĄntas mandarinas hay?

Como habĂ­a cuatro mandarinas, la mamĂĄ entregĂł dos mandarinas a cada hijo. A cada hijo le tocĂł “la mitadâ€? del nĂşmero total de mandarinas.

Te diste cuenta

ž

Aprende

Cuando se reparte una cantidad en dos partes iguales, cada parte es una mitad.

5HSDUWH ORV SDQHV TXH VH HQFXHQWUDQ HQ OD SDQHUD \ GLEXMD HQ FDGD SODWR OD PLWDG GHO WRWDO GH SDQHV

ÂżCuĂĄntos panes quedaron en cada plato? 3.

ÂżCuĂĄl es la mitad de 8?

8VD WXV UHJOHWDV UHFRUWDEOHV VHSDUD DTXHOODV TXH UHSUHVHQWDQ Q~PHURV SDUHV \ OXHJR EXVFD GRV UHJOHWDV GH LJXDO YDORU TXH DO XQLUODV VHDQ LJXDOHV TXH OD TXH HVFRJLVWH &RPSOHWD ORV HVSDFLRV HQ EODQFR La mitad de 2 es La mitad de 8 es

La mitad de 4 es

La mitad de 6 es

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

3.

La mitad de 10 es 157


Practico lo que aprendĂ­ 1.

7UD]D XQD OtQHD SDUD GLYLGLU HQ GRV SDUWHV LJXDOHV HO VLJXLHQWH GLEXMR &RPXQLFD • ¿Cuåntas partes se formaron? • ¿Son iguales cada una de las partes?

• ¿Cómo se llama cada parte?

2.

7RPD XQ SDSHO SHTXHxR TXH WHQJD OD IRUPD GH XQ FXDGUDGR XQH GRV YpUWLFHV RSXHVWRV \ SUHVLRQD HO SOLHJXH GHO SDSHO 3pJDOR HQ HVWH HVSDFLR &RQWHVWD ODV VLJXLHQWHV SUHJXQWDV • ÂżQuĂŠ ďŹ guras se formaron? • ÂżCĂłmo se llama cada parte?

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

• ¿Son iguales cada una de las partes entre ellas? ¿Por quÊ?

158

ÂŁ0X\ ELHQ (O GREOH] TXHGy HTXLWDWLYR 3.

&RQ XQD ODQD PLGH GHVGH OD SXQWD GH WX GHGR tQGLFH KDVWD HO ILOR GH OD SDOPD \ FRUWD HO WUR]R GH ODQD 3HJD HQ HVWH HVSDFLR ´OD PLWDG¾ GH OR TXH PLGH WX PDQR


Practico lo que aprendí 4.

5HSDUWH HQ SDUWHV LJXDOHV ORV VLJXLHQWHV REMHWRV WUD]DQGR XQD OtQHD HQWUH HOORV \ ODV FDMDV R IXQGDV &RQWHVWD ODV VLJXLHQWHV SUHJXQWDV • ¿Cuántas pelotas hay? • ¿Cuál es la mitad de 6? • ¿Qué pasaría si se agrega otra pelota en una de las cajas? ¿Sería equitativo? ¿Por qué?

• ¿Cuántos caramelos hay? • ¿Cuál es la mitad de 10?

5.

&RPSOHWD OD VHFXHQFLD

Destreza con criterios de desempeño

• Reconocer mitades y dobles en unidades de objetos.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

• Si se reparten por igual, ¿cuántos caramelos irán en cada funda?

159


Tantas veces tanto

%ORTXH QXPpULFR

De paseo por el parque

1. 2. 3. 4. 5.

2EVHUYD ORV DUEXVWRV TXH KD\ HQ HO GLEXMR GHO SDUTXH &RPXQLFD ¢&XiQWRV DUEXVWRV KD\" ¢&XiQWDV IORUHV KD\ HQ FDGD DUEXVWR" (VFULEH FXiQWDV IORUHV KD\ HQ WRWDO ([SOLFD FyPR FRQWDUtDV ODV IORUHV VLQ FRQWDU GH XQD HQ XQD

Aprende

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

3 + 3 + 3 + 3 = 12 sumé: 4 veces 3 = 12 4 por 3 = 12 4 X 3 = 12

es una

Entonces, la multiplicación es una suma rápida y repetitiva.

La multiplicación

sus

suma rápida

términos

Su signo es por

son

x

factores

ejemplo:

8 x 2 = 16 factores

160

Sumar tantas veces un mismo número es multiplicar.

producto

8 x2

factores

16

producto

y

producto


Practico lo que aprendí 5HVXHOYH HO VLJXLHQWH HMHUFLFLR FRPR VXPD \ FRPR PXOWLSOLFDFLyQ

2+2+2=6 Suma: Multiplicación: 3 veces 2 = 6

Suma: Multiplicación:

3X2=6

2.

3.

+

=

veces

=

X

=

8QH FRQ XQD OtQHD OD VXPD FRQ VX UHVSHFWLYD PXOWLSOLFDFLyQ 3 + 3 + 3 + 3 + 3 +3

5 x 6

10 + 10 + 10

4 x 1

6+6+6+6+6

3 x 10

1+1+1+1

6 x 3

2 + 2 + 2 + 2 + 2 +2 + 2

7 x 2

(VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ TXH OH FRUUHVSRQGH D FDGD VXPD 5+5+5+5 1+1+1+1+1 9 4+4+4+4+4+4+4

4.

(VFULEH OD VXPD TXH OH FRUUHVSRQGH D FDGD PXOWLSOLFDFLyQ 3x4 4x6

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1.

1 x 10 Destreza con criterios de desempeño

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.

161


Los términos de la multiplicación

%ORTXH QXPpULFR 3 x2 2 + 2 + 2=

2

factores producto

6

factores

x3 3+3=

3 veces 2 = 6 3 veces 2 = 6

6

producto

2 veces 3 = 6 2 veces 3 = 6

El orden de los factores no altera el producto.

Recuerda

Practico lo que aprendí (VFULEH ORV IDFWRUHV TXH SXHGHV HQFRQWUDU HQ FDGD FXDGUtFXOD 2EVHUYD HO HMHPSOR

1.

b)

a)

15

5

X

3

=

3

X

5

= 15

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

3 + 3 + 3 + 3 + 3 = 15

162

c)

e)

Destreza con criterios de desempeño

d)

f)

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.


La multiplicación en la semirrecta numérica

%ORTXH QXPpULFR

Observa los saltos que da Carlos.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11

12 13 14 15

¿Cuántos saltos dio Carlos? Responde ¿Cuánto vale cada salto? Aprende

Carlos dio 5 saltos de 3 y llegó al 15.

Entonces

5 veces 3 = 15

5 x 3 = 15

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

¿Cuántos saltos dio la iguana? Responde ¿Cuánto vale cada salto? Aprende

La iguana dio 3 saltos de 5 y llegó al 15.

Entonces

3 veces 5 = 15

12 13 14 15

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

<R GR\ VDOWRV PiV JUDQGHV

3 x 5 = 15

163


Practico lo que aprendí (VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ UHSUHVHQWDGD HQ FDGD VHPLUUHFWD QXPpULFD

1.

X

0 1

=

2 3

4

X

0 1 2.

5 6

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

=

2 3 4

5

6

5HDOL]D ORV VDOWRV HQ OD VHPLUUHFWD QXPpULFD VHJ~Q LQGLFD OD PXOWLSOLFDFLyQ

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

4x4=

0

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18

6x2=

0

164

1

1

2

Destreza con criterios de desempeño

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.


Secuencias numéricas: el doble

%ORTXH QXPpULFR

2EVHUYD FyPR VH GXSOLFDQ ORV HOHPHQWRV GH ORV FRQMXQWRV el doble 2x2=4 2 veces 2 = 4

(O GREOH HV GRV YHFHV OD FDQWLGDG TXH VH WLHQH 'XSOLFDU HV PXOWLSOLFDU SRU XQD FDQWLGDG

Practico lo que aprendí 1.

'LEXMD HO GREOH GH ORV VLJXLHQWHV REMHWRV el doble X

=

La secuencia del 2

2

3 4 5

6

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

2. &RPSOHWD OD WDEOD GH PXOWLSOLFDU GHO *XtDWH SRU OD VXPD

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

+ + + + + + + + +

2 2 2 2 2 2 2 2 2

Destreza con criterios de desempeño

+ + + + + + + +

2 2 2 2 2 2 2 2

1x2 =2 2x2 =4 3x =6 + + + + + + +

2 2 2 2 2 2 2

+ + + + + +

2 2 2 2 2 2

+ + + + +

2 2 2 2 2

+2 +2+2 +2+2+2 +2+2+2+2

• Reconocer mitades y dobles en unidades de objetos.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

0 1

165


%ORTXH QXPpULFR

Secuencias numéricas: el triple

2EVHUYD FyPR VH WULSOLFDQ ORV HOHPHQWRV GH ORV FRQMXQWRV el triple 3x3=9 3 veces 3 = 9

(O WULSOH HV WUHV YHFHV OD FDQWLGDG TXH VH WLHQH 7ULSOLFDU HV PXOWLSOLFDU SRU XQD FDQWLGDG

Practico lo que aprendí 1.

'LEXMD HO WULSOH GH HVWRV REMHWRV el triple 2 x

= 6

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

La secuencia del 3

166

0

1 2 3 4

5 6

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

2. (VFULEH OD VXPD TXH OH FRUUHVSRQGH D FDGD PXOWLSOLFDFLyQ

\ ORV UHVXOWDGRV 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

x1 = x2 = x3 = x4 = x5 = x6 = x7 = x8 = x9 = x 10 =

Destreza con criterios de desempeño

1 + 1 + 1 = 3 2 + 2 + 2 = 6

Mmm, de esta forma es mucho más fácil y rápido.

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.


La secuencia del 4 y del 5

%ORTXH QXPpULFR 2EVHUYD ORV VDOWRV TXH GLR HO SHOtFDQR VREUH OD VHPLUUHFWD QXPpULFD ¢4Xp FDUDFWHUtVWLFD WLHQHQ HQ FRP~Q"

1.

La secuencia del 4

0

8

16

20

24

28

32

36

40

&RPSOHWD OD WDEOD GHO $\~GDWH GH OD VXPD (VFULEH VXV UHVXOWDGRV 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

3.

12

+ + + + + + + + +

4 4 4 4 4 4 4 4 4

+ + + + + + + +

4 4+ 4+ 4+ 4+ 4+ 4+ 4+

1x4 =4 2x4 =8 3x = 12 4 4 4 4 4 4 4

+ + + + + +

4 4 4 4 4 4

+ + + + +

4 4 4 4 4

+ + + +

4 4+4 4+4+4 4+4+4+4

2EVHUYD ORV VDOWRV TXH GLR OD OODPD VREUH OD VHPLUUHFWD QXPpULFD ¢&XiO HV OD GLIHUHQFLD FRQ HO VDOWR GHO SHOtFDQR" ¢3RU TXp OOHJy PiV OHMRV OD OODPD" La secuencia del 5

0

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

10 x x x x x x x x x x

1= 5 2= 3= 4= 5= 6= 7= 8= 9= 10=

15

20

25

30

35

40

45

1 + 1 + 1 + 1 + 1 = 5

50

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

2.

4

167


La secuencia del 6 y del 7

%ORTXH QXPpULFR

La multiplicaciĂłn sirve para reducir el nĂşmero de sumas que queremos hacer, por ejemplo: Si quiero saber cuĂĄntas patitas tienen estas hormigas o el nĂşmero de puntas de estas estrellas.

sumĂŠ:

6 + 6 + 6 + 6 = 24 4 veces 6 = 24 4 por 6 = 24 4 x 6 = 24

sumĂŠ:

Aprende

6 + 6 + 6 = 18 3 veces 6 = 18 3 por 6 = 18 3 x 6 = 18

La secuencia del 6

0

6

12

18

24

30

36

42

48

54

60

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

1. &RPSOHWD OD WDEOD GH PXOWLSOLFDU GHO *XtDWH SRU OD VXPD 1 + 1 + 1 +1 + 1 + 1 = 2 + 2 + 2 +2 + 2 + 2 = 3 + 3 + 3 +3 + 3 + 3 = 4 + 4 + 4 +4 + 4 + 4 = 5 + 5 + 5 +5 + 5 + 5 = 6 + 6 + 6 +6 + 6 + 6 = 7 + 7 + 7 +7 + 7 + 7 = 8 + 8 + 8 +8 + 8 + 8 = 9 + 9 + 9 +9 + 9 + 9 = 10+10+10+10+10+10=

6 x 1 = 6 x = x = x = x = x = x = x = x = x =

ÂŁ0DPi \D VDOWDPRV OD VHFXHQFLD GHO

La secuencia del 7 4 + 4 + 4 + 4 + 4 + 4 + 4 = 28 sumĂŠ: 7 veces 4 = 28 7 por 4 = 28 7 x 4 = 28

0 168

6

7

14

Destreza con criterios de desempeĂąo

21

28

35

42

49

56

63

70

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.


%ORTXH QXPpULFR Escribe la suma y el resultado que corresponde a cada multiplicación. 7x1 =

7

1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1=7

7x2= 7x3 = 7x4 = 7x5 = 7x6 = 7x7 = 7x8 = 7x9 = 7 x 10=

Practico lo que aprendí 1. (VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ UHSUHVHQWDGD HQ FDGD FXDGUtFXOD 2EVHUYD

HO HMHPSOR

2.

(VFULEH HO IDFWRU TXH KDFH IDOWD SDUD FRPSOHWDU ODV PXOWLSOLFDFLRQHV 9

x

x

63 3.

5

x

x

x

7

7

4 30

42

49

24

(QFLHUUD HQ XQ FtUFXOR OD UHVSXHVWD FRUUHFWD GH FDGD PXOWLSOLFDFLyQ 7x2=

48

7 2

14

x

Destreza con criterios de desempeño

42

9x6=

63

9 6

45

x

54

7x8=

56

7 8

42

x

35

6x8=

24

6 8

48

x

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

2 x 7 = 14

36

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.

169


Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR

En cada cartuchera hay 4 borradores. ¿En 6 cartucheras cuántos borradores hay en total? x

4+4+4+4+4+4

6+6+6+6

Datos

Razonamiento

Operación

Comprobación

C: 6

Multiplicar el número de cartucheras por el número de borradores.

6

4

4

x 6

B: 4 T: ?

x

24

24

Respuesta: En las 6 cartucheras hay 24 borradores en total.

En cada árbol hay 5 aguacates. ¿En 7 árboles cuántos aguacates hay en total?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

x

Datos A:

Razonamiento el número de árboles por el número de aguacates.

a: T: ?

Operación

7+7+7+7+7 Comprobación

7 x

x 7

Respuesta: En los 7 árboles hay 35 aguacates en total.

10 170

5+5+5+5+5+5+5

10

10


Practico lo que aprendí

1.

5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV En cada pecera de un acuario hay 3 peces. ¿En 6 peceras, cuántos peces hay en total? Datos

Razonamiento

(VWR KD\ TXH KDFHUOR FRQ PXFKD SUHFLVLyQ

Operación

Comprobación ción

En cada maceta de mi casa hay 6 flores. ¿En 7 macetas, cuántas flores hay en total? Datos

Razonamiento

Operación

Comprobación

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Respuesta:

Respuesta: Destreza con criterios de desempeño

• Resolver y formular problemas de adición y sustracción con reagrupación a partir de situaciones cotidianas hasta números de tres cifras.

171


La secuencia del 8 y del 9

%ORTXH QXPpULFR ¿Cuántas patas hay en total?

La secuencia del 8 8 + 8 + 8 + 8 + 8 + 8 = 48 6 veces 8 = 48 6 por 8 = 48

sumé:

6 x 8 = 48

(Q OD VHPLUUHFWD QXPpULFD

0

8

16

24

32

40

48

56

64

72

80

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

(VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ FRUUHVSRQGLHQWH SDUD FDGD VXPD \ VXV UHVXOWDGRV 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

= + + + + + + + + +

8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

= + + + + + + + +

8= 8+ 8+ 8+ 8+ 8+ 8+ 8+

1x8 =8 2 x 8 = 16 3x = 24 8 8 8 8 8 8 8

= + + + + + +

8 8 8 8 8 8

= + + + + +

8 8 8 8 8

8 8 8 8

= +8= +8+8= +8+8+8=

La secuencia del 9

sumé:

9 + 9 + 9 + 9 + 9 = 45 5 veces 9 = 45 5 por 9 = 45 5 x 9 = 45

172

= + + + +

¿Cuántos granos hay en estas espigas?


%ORTXH QXPpULFR T En la semirrecta numérica

0

9

18

27

36

45

54

63

72

81

90

Practico lo que aprendí 1.

(VFULEH OD VXPD \ HO UHVXOWDGR TXH FRUUHVSRQGH D FDGD PXOWLSOLFDFLyQ 9x1 =

(VWR HV PX\ IiFLO SRUTXH \D FRQRFHPRV ORV SDWURQHV QXPpULFRV GH VXPDV LJXDOHV

9x2 = 9x3 = 9x4 = 9x5 = 9x6 = 9x7 = 9x8 = 9x9 =

2.

5HSUHVHQWD JUiILFDPHQWH ODV VLJXLHQWHV PXOWLSOLFDFLRQHV HQ HVWD FXDGUtFXOD 8x9=

Destreza con criterios de desempeño

8x6=

9x5=

• Relacionar la noción de multiplicación con patrones de sumandos iguales o con situaciones de tantas veces tanto.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

9 x 10 =

173


Problemas de razonamiento

%ORTXH QXPpULFR

x

Cada niña lleva en su mochila 7 cuadernos. Si son 9 niñas, ¿cuántos cuadernos hay en total? 9+9+9+9+9+9+9

7+7+7+7+7+7+7+7+7 Datos

Razonamiento

Operación

Comprobación

N: 9

Multiplico el número de niñas por el número de cuadernos.

9

7

7

x 9

C: 7 T: ?

x

63

63

Respuesta: Las 9 niñas tienen 63 cuadernos en total.

x

Una niña elabora 6 collares con 8 semillas cada uno. ¿Cuántas semillas utilizó en total?

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

6+6+6+6+6+6+6+6

174

Datos C: S: T: ?

Razonamiento el número de collares por el número de semillas.

8+8+8+8+8+8

Operación

Comprobación

8 x

x 8 48

Respuesta: En los 6 collares hay 48 semillas en total.

48


Practico lo que aprendí 1. 5HVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV En una comunidad indígena se elaboran 9 sombreros de paja cada día. ¿Cuántos sombreros elaborarán en 7 días? Datos

Razonamiento

Operación

Comprobación

Respuesta:

Por la avenida principal de Guayaquil circulan 8 autos. Si en cada auto viajan 5 personas, ¿cuántas personas viajan en los 8 autos? Razonamiento

Operación

Comprobación ',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Datos

Respuesta:

Destreza con criterios de desempeño

• Resolver y formular problemas de adición y sustracción con reagrupación a partir de situaciones cotidianas hasta números de tres cifras.

175


Números ordinales

%ORTXH QXPpULFR 1.

2EVHUYD \ OHH HO RUGHQ GH OOHJDGD GH ODV KRUPLJDV DO KRUPLJXHUR 3

2o

10o

7o

8

20o 19o 18o

13o

12

o

9o

6o

1o 2.

11o

5o

4o

o

14o

17o 16o

15o

o

(QFLHUUD FRQ OiSLFHV GH FRORUHV ODV KRMDV TXH GHEHQ OOHYDU ODV VLJXLHQWHV KRUPLJDV 1o

5o

4o

13o

15o

16o

18o

20o

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

/RV Q~PHURV RUGLQDOHV QRV LQGLFDQ RUGHQ

176

primero

sexto

11º

undécimo

16º

décimo sexto

segundo

séptimo

12º

duodécimo

17º

décimo séptimo

tercero

octavo

13º

décimo tercero 18º

décimo octavo

cuarto

noveno

14º

décimo cuarto

19º

décimo noveno

quinto

10º décimo

15º

décimo quinto

20º

vigésimo

Practico lo que aprendí 1.

2UGHQD ODV OHWUDV VHJ~Q HO Q~PHUR RUGLQDO \ GHVFXEUH OD IUDVH

S

P

A

L

15

o

9

7

2o

3o

o

1o

o

Destreza con criterios de desempeño

O N

C

L

T

10

5

1

6

13

4o

5o

o

o

12

o

6o

o

o

7o

8o

o

U

A

D

A

S

I

2

11

4

14

8

3o

o

9o

o

o

o

o

10o 11o 12o 13o 14o 15o

• Reconocer los números ordinales del primero al vigésimo.


El año, los meses, las semanas y los días

4ta. semana

Noviembre

3era. semana

Enero Diciembre

2da. semana

Febrero Fe

M

M

J

V

S

Martes

Miércoles

Jueves

Viernes

Sábado

D Domingo

L Lunes

2EVHUYD FRQ DWHQFLyQ OD LPDJHQ

1era. semana

1.

%ORTXH GH PHGLGD

Marzo

Abril

Octubre Mayo Septiembre

Agosto

Junio

Julio

2.

&RPXQLFD

• • •

¿Qué elementos están representados? ¿Cuántos meses debe recorrer la Tierra para completar una vuelta alrededor del Sol? ¿Cuántas semanas tiene un mes? ¿Cuántos días tiene una semana?

Aprende

Pero como no es exacto este movimiento alrededor del Sol, cada cuatro años se añade un día más al mes de febrero y tendrá 29 días. Es decir que ese año que lo llamamos biciesto, tendrá 366 días. Analiza las siguientes equivalencias: 24 horas

es

1 día

7 días

es

1 semana

30 días

es

1 mes

4 semanas

es

1 mes

12 meses

es

1 año

365 días

es

1 año

366 días

es

1 año bisiesto

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

La Tierra tarda un año en dar una vuelta completa alrededor del Sol. En ese año, la Tierra gira 365 veces sobre sí misma, con lo cual se forman los días y las noches, por eso 1 año = 365 días.

177


Practico lo que aprendĂ­ 1.

&DOFXOD

Si cada mes tiene 4 semanas y en un aĂąo hay 12 meses, ÂżcuĂĄntas semanas hay en un aĂąo?

Si cada aĂąo tiene doce meses y en cada mes hay 30 dĂ­as, ÂżcuĂĄntos dĂ­as hay en un aĂąo?

OperaciĂłn:

OperaciĂłn:

Respuesta:

Respuesta:

2.

OperaciĂłn:

Respuesta:

7UDEDMD FRQ XQ FRPSDxHUR R FRPSDxHUD UHVROYLHQGR ODV VLJXLHQWHV DGLYLQDQ]DV (O MXHJR GHO DKRUFDGR WH GDUi ODV SLVWDV SDUD HQFRQWUDU ODV UHVSXHVWDV 7LHQHV RSRUWXQLGDGHV PDUFD FRQ XQD ; HQ HO OXJDU LQGLFDGR FDGD YH] TXH SLHUGDV XQD Un ĂĄrbol con doce ramas, cada rama, cuatro nidos; cada nido, siete pĂĄjaros: cada cual con su apellido.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

178

ÂżCuĂĄntos dĂ­as hay en seis meses? ÂżCuĂĄntas semanas hay en dos aĂąos?

AquĂ­ estamos doce hermanos; yo, que el segundo nacĂ­, soy el menor entre todos: ÂżCĂłmo puede ser asĂ­?

Te llegan muy de maĂąana y se van mucho despuĂŠs, regresan cada semana y cuatro veces al mes. Destreza con criterios de desempeĂąo

• Realizar conversiones usuales entre aĂąos, meses, semanas, dĂ­as, horas y minutos en situaciones signiďŹ cativas.


Las horas y los minutos

%ORTXH GH PHGLGD 1.

2EVHUYD HO VLJXLHQWH UHORM \ FRPHQWD FRQ WXV FRPSDxHURV \ FRPSDxHUDV ODV SDUWHV TXH WLHQH /XHJR OHH OD DGLYLQDQ]D \ WUDWD GH UHVROYHUOD

12

11

Adivina, adivinador

1

10

2

9

3

8

4 7

5

6

Ando y ando sin descanso en las noches y en los dĂ­as, por mĂ­ llegas siempre a tiempo y sin mĂ­ te atrasarĂ­as. ÂżQuĂŠ soy?

joler lE

ÂżPara quĂŠ sirve el reloj?

Aprende

El reloj sirve para medir el tiempo de un dĂ­a.

Una hora tiene 60 minutos.

El reloj nos indica las horas, los minutos y los segundos que pasan.

Un minuto tiene 60 segundos.

Un dĂ­a tiene 24 horas.

&DGD OtQHD SHTXHxLWD TXH VH REVHUYD HQ HO UHORM FRUUHVSRQGH D PLQXWR &XHQWD ODV OtQHDV TXH H[LVWHQ GHVGH OD GHUHFKD GHO Q~PHUR KDVWD HO Q~PHUR LQFOXLGR HVWH

•

ÂżCuĂĄntas lĂ­neas hay entre dos nĂşmeros consecutivos?

•

Como existen 12 espacios y cada uno tiene cinco lĂ­neas, ÂżcuĂĄntas lĂ­neas hay en total?

•

Si cada lĂ­nea pequeĂąita es un minuto, una vuelta completa del minutero en el reloj representa

minutos.

3. 2EVHUYD OD SRVLFLyQ GH ODV PDQHFLOODV GHO UHORM \ OD KRUD TXH PDUFDQ

OXHJR HVFULEH OD DFWLYLGDG TXH GHVDUUROODV D HVD KRUD 11

12

1

10

11 2

9

3

8

4 7

6

5

12

4 7

6

5

1 2

9

3

8

12

10

2

9

en punto

11

1

10

en punto

3

8

4 7

6

en punto

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ Âą 352+,%,'$ 68 9(17$

2. &RPXQLFD

5

179


Practico lo que aprendí 'LEXMD HQ FDGD UHORM HO KRUHUR \ HO PLQXWHUR SDUD TXH PDUTXHQ OD KRUD LQGLFDGD

1.

12

11

1

10

11 2

9

2.

8h 20

4 7

5

6

1

10

3

8

12

2

9

3

8

4 7

6

12

11

1

10

5h 30

2

9

3

8

4

5

7

13h 45

5

6

/HH \ FRQWHVWD ODV VLJXLHQWHV SUHJXQWDV

• Lorena hace su tarea en 1 hora y 15 minutos y Mateo en 70 minutos.

¿Quién hizo la tarea en menos tiempo? • Si un día tiene 24 horas y yo duermo 10 horas en el día.

¿Cuántas horas del día estoy despierto? • Mi papá sale al trabajo a las 8h00 y regresa después de 6 horas. ¿A qué

hora llega? • Un día tiene 24 horas. ¿Cuántos días hay en 48 horas? • Una semana tiene 7 días. ¿Cuántas semanas hay en 14 días?

3.

6HxDOD OD KRUD HQ TXH UHDOL]DV FDGD XQD GH ODV VLJXLHQWHV DFWLYLGDGHV 11

12

1

10

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

9

180

3

8

4 7

6

11

12

Te levantas para ir a la escuela.

Entras a clases.

8

4

11

6 12

5

1

10

Haces las tareas.

4

6

3

8

2

7

2

7

3

1

9

1

9

12

10

5

10

4.

11 2

5

Te acuestas a dormir.

2

9

3

8

4 7

6

5

/HH \ UHVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV El juego de fútbol terminó a la 19h 00. Duró 2 horas. ¿A qué hora comenzó el partido?

Destrezas con criterios de desempeño

Son las 08h 30. El centro comercial se abrirá en 30 minutos. ¿A qué hora se abrirá el centro comercial?

• Realizar conversiones usuales entre horas y minutos. • Leer minutos en relojes análogos


Nombre:

Compruebo lo que aprendí •

2EVHUYD \ FXHQWD ORV ODGULOORV TXH KD\ HQ FDGD ÀOD \ HQ FDGD FROXPQD

1,5 1. Puntos

(VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ TXH OH FRUUHVSRQGH D FDGD JUXSR GH ODGULOORV

X

A

4 2.

Puntos

C

B

A

=

B

C

X

veces que se suma 5 veces 5

5+5+5+5+5=

=

+

+ =

+

=

multiplicación 5X5=

veces

2+2+2+2=

Puntos

=

&RPSOHWD HO VLJXLHQWH FXDGUR suma

3,5 3.

X

4X2=

3 veces 6

X

=

2X4=

veces

7UDQVIRUPD ORV Q~PHURV PHGLDQWH HO RSHUDGRU PXOLSOLFDWLYR \ FRPSOHWD HO FRQMXQWR GH OOHJDGD x5

x2 10

20

5

2

1

4

4

3

10

Evaluación

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

181


Compruebo lo que aprendí 3

4.

Puntos

(VFULEH OD PXOWLSOLFDFLyQ TXH UHSUHVHQWD FDGD VHPLUUHFWD QXPpULFD x

0 1

2 3

x

0 1 3

5.

Puntos

=

4

5 6

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

5 6

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

=

2 3

4

'LEXMD HQ FDGD UHORM HO KRUHUR SDUD LQGLFDU OD KRUD VHxDODGD 7h 50

11

12

1

10

2

9

3

8

4 7

6

6.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Puntos

12h 30

6

5

11

12

1

10 1

2

9

3

8

4 7

6

5

6h 45

11

12

1

10 1

2

9

3

8

4 7

6

5

/HH \ UHVXHOYH ORV VLJXLHQWHV SUREOHPDV El desfile del campeonato de fútbol terminó a las 13h 00. Duró 3 horas. ¿A qué hora comenzó el desfile?

Son las 09h 30. El autobús partirá en 30 minutos. ¿A qué hora partirá el autobús?

20

Total puntos

182

Evaluación


A

1.

trabajar con inteligencias mĂşltiples!

&RQ OD D\XGD GH PDPi SDSi PDHVWUR R PDHVWUD PDUFD FRQ XQD ; OR TXH WH JXVWD PiV

Cantar, tocar un instrumento, escuchar mĂşsica.

2.

Leer, escribir, hablar.

(QFLHUUD HQ XQ FtUFXOR OD IRUPD HQ TXH DSUHQGHV PHMRU HQ WX HVFXHOD R FDVD

Aprendes mejor trabajando solo.

3.

Resolver problemas, trabajar con nĂşmeros.

Aprendes mejor trabajando con dibujos y colores.

Aprendes mejor cantando, escuchando mĂşsica y melodĂ­as.

3LQWD HO FXDGUR HQ HO FXDO FUHHV TXH WH GHVWDTXHV PiV

Atletismo, danza, arte o trabajos manuales.

Cantando y recordando melodĂ­as y ritmos.

Dibujando, resolviendo rompecabezas o imaginando cosas.

',675,%8&,Ă?1 *5$78,7$ 352+,%,'$ 68 9(17$

ÂĄ

183


Proyecto módulo 6 El calendario de festividades Objetivo Contribuir al desarrollo de la identidad ciudadana mediante la elaboración de un calendario de las fiestas cívicas y culturales.

Materiales Papelote, pinturas, marcadores, revistas viejas, tijeras, pega y cinta adhesiva.

Actividades 1. Organícense en equipos de 4 ó 5 personas. 2. Investiguen cuáles son la principales celebraciones cívicas y culturales de su ciudad o parroquia.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

3. Escojan una de las festividades y recorten, de revista viejas, material alusivo a la fecha.

184

4. Unan los bordes más pequeños del papelote y divídanlo en la mitad (sin recortar), vuelvan a dividir el papelote de tal forma que ahora se observen cuatro partes y repitan este proceso una vez más. 5. Asienten con las manos los dobleces, para que queden bien fijadas las líneas y luego abran el papelote. 6. Unan los bordes más largos del papelote para dividirlo en la mitad, repitan este proceso y luego abran el papelote. 7. En el primer cuadrado escriban el nombre del mes que escogieron y numeren desde el 1 hasta el 31 en forma secuencial, observen el gráfico de esta página. 8. Ubiquen en el día que se celebra la festividad que escogieron y hagan un collage con los recortes.

1RPEUHPRV ORV SULPHURV GtDV HQ IRUPD GH Q~PHURV RUGLQDOHV


+DJDPRV OD FRQYHUVLyQ GHO PHV HQ VHPDQDV \ GtDV

• Expresen lo que les pareció este proyecto. • ¿Cómo se sintieron al realizar el proyecto? • Pinten en el paisaje un día soleado si se sintieron bien o un día de lluvia en caso contrario.

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

Presentamos y valoramos

185


Autoevaluaciรณn &RQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD OHH DWHQWDPHQWH HO FRQWHQLGR GH OD VLJXLHQWH WDEOD \ DQDOL]D WXV ORJURV 0DUFD XQD ; HQ OD FDVLOOD FRUUHVSRQGLHQWH Aspectos

5HFRQR]FR PLWDGHV \ GREOHV HQ XQLGDGHV GH REMHWRV 5HODFLRQR OD QRFLyQ GH PXOWLSOLFDFLyQ FRQ SDWURQHV GH VXPDQGRV LJXDOHV R FRQ VLWXDFLRQHV GH WDQWDV YHFHV WDQWR 5HFRQR]FR ORV Q~PHURV RUGLQDOHV GHO SULPHUR DO YLJpVLPR 5HDOL]R FRQYHUVLRQHV XVXDOHV HQWUH DxRV PHVHV VHPDQDV GtDV KRUDV \ PLQXWRV HQ VLWXDFLRQHV VLJQLร FDWLYDV /HR KRUDV \ PLQXWRV HQ UHORMHV DQiORJRV 'HPXHVWUR HTXLGDG HQ WRGDV PLV DFWLYLGDGHV = Logrado

= Casi logrado

= No logrado

7RWDO

',675,%8&,ร 1 *5$78,7$ ยฑ 352+,%,'$ 68 9(17$

1. &XHQWD WRGRV WXV ORJURV DOFDQ]DGRV HQ FDGD XQR GH ORV PyGXORV GH HVWH OLEUR \ FRPSOHWD OD WDEOD GH UHFROHFFLyQ GH GDWRV /XHJR HODERUD HO SLFWRJUDPD HQ XQ WX FXDGHUQR H LQWHUSUpWDOR FRQ D\XGD GH WXV SDGUHV PDHVWUR R PDHVWUD /RJURV 0yGXORV

0yGXOR 0yGXOR 0yGXOR 0yGXOR 0yGXOR 0yGXOR 727$/

186

Evaluaciรณn


2

3

4

5

6

7

8

9

Anexo

',675,%8&,Ï1 *5$78,7$ ± 352+,%,'$ 68 9(17$

1

Recortables 1

Página 11

Página 119

187



Recortables

Anexo

2

Pรกgina 112 Prisma triangular

Prisma cuadrangular

189



Recortables

Anexo

3

Pรกgina 112 Prisma pentagonal

Cilindro

191



Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.