7 minute read
Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης «χτυπά» την τομάτα
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Αντώνης Παρασκευόπουλος
Advertisement
Πρόκειται για τον νέο ιό της Καστανής Ρυτίδωσης (ToBRFV), που “χτυπά” τους καρπούς της ντομάτας. Μάλιστα, περιλαμβάνεται στη λίστα επιφυλακής (alert list) του Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Οργανισμού Προστασίας Φυτών (EPPO) και αποτελεί αναδυόμενο κίνδυνο μεγάλης σημασίας, κυρίως για την καλλιέργεια της τομάτας και της πιπεριάς. Η καλλιέργεια της ντομάτας στο νομό Μεσσηνίας είναι περίπου 2.000 στρέμματα και η παραγωγή μπορεί να ξεπερνάει σε μια περίοδο τους 35.000 τόνους, κάτι που δείχνει το πόσο μεγάλη ζημιά μπορεί να υποστεί η οικονομία της αγροτικής παραγωγής στην περιοχή.
Για τον ιό δεν υπάρχει θεραπεία, μόνο πρόληψη
Όπως επισημαίνει μιλώντας στην εκπομπή «Εύφορη Γη» ο διευθυντής της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Τριφυλίας Αντώνης Παρασκευόπουλος, η Μεσσηνία πήρε γρήγορα μέτρα, και με πρωτοβουλία της ΔΑΟΚ πραγματοποιήθηκε ημερίδα για την ενημέρωση των παραγωγών. Και το σημαντικό είναι πως ανταποκρίθηκαν άμεσα κι έκαναν ότι έπρεπε, σύμφωνα με τον κ. Παρασκευόπουλο, ο οποίος επισημαίνει την ανάγκη πιστής τήρησης των μέτρων, καθώς για τον συγκεκριμένο ιό δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης αλλά, μόνο πρόληψης. Πέρα από τα όποια ευρήματα υπήρξαν αρχικά, συνεχίζονται διαρκώς οι δειγματοληψίες, για να μην επιτραπεί η εξάπλωση του ιού. Για τα προβλήματα που δημιουργεί ο ιός στις καλλιέργειες και την οικονομία του κλάδου και του τόπου, ο κ. Παρασκευόπουλος τόνισε ότι κίνδυνος υπάρχει για όλες τις ποικιλίες και όλοι οι παραγωγοί θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί. Δεν αποκλείεται πάντως, μελλοντικά να υπάρξει μέριμνα ακόμα και για απολύμανση των υλικών συσκευασίας, με τις όποιες δυσκολίες, πράγμα βέβαια δύσκολο καθώς απαιτείται θερμοκρασία 90 βαθμών Κελσίου.
Λίγα λόγια για τον ιό
Ο Ιός ToBRFV ανήκει στο γένος Τοbamovirus και είναι μετάλλαξη γνωστών αλλά ξεχασμένων ιών όπως ο ιός του μωσαϊκού του καπνού (TMV) και ο ιός του μωσαϊκού της τομάτας (ToMV). Υπήρχαν ανθεκτικά γονίδια για τον ιό του μωσαϊκού της τομάτας, όμως υπέστη μετάλλαξη, ενώ οι κύριοι ξενιστές του ιού είναι η τομάτα και η πιπεριά και με τεχνητές μολύνσεις προσβάλει και τον καπνό.
Προέλευση
Σύμφωνα με τον κ. Παρασκευόπουλο, ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών της τομάτας για πρώτη φορά διαπιστώθηκε στο Ισραήλ το 2014. Η πρώτη εμφάνισή του στη χώρα μας έγινε στα Χανιά τον Οκτώβριο 2019 και στα μέσα Νοεμβρίου του ίδιου έτους παρουσιάστηκε και στην Μεσσηνία. Η εξάπλωσή του στην Ελλάδα μπορεί να έγινε σπόρο, με μέσα συσκευασίας, ή καρπούς.
Πως μεταδίδεται – Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης
Ο ιός μεταδίδεται με μηχανικό τρόπο, με τα χέρια, με τα εργαλεία, με τα υποδήματα και τα ρούχα, με τους σπόρους και τους καρπούς, τα μέσα και τα υλικά συσκευασίας, ενώ επιβιώνει στο χώμα. Για τους λόγους αυτούς ο παραγωγός πρέπει να μετατρέψει το θερμοκήπιό του σε… χειρουργείο για να εμποδίσει την εξάπλωση, λαμβάνοντας μέτρα, μεταξύ των οποίων η εργασία συγκεκριμένων ατόμων στις θερμοκηπιακές μονάδες χωρίς να επιτρέπεται η μετακίνηση των ίδιων εργατών από το ένα θερμοκήπιο στο άλλο, ώστε να μη μεταφέρεται ο ιός σε υγιή φυτά. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να φοράνε γάντια, μάσκες και φόρμες, να πλένουν τακτικά τα χέρια τους και να γίνεται απολύμανση με αλκοολούχα διαλύματα, πριν την είσοδο και κατά την έξοδο από το θερμοκήπιο, και με διάλυμα χλωρίνης σε ειδικά χαλάκια για τα παπούτσια. Ακόμα, οι δίσκοι θα πρέπει να πλένονται στους 90 βαθμούς Κελσίου.
Πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη πως έχει τη μεγαλύτερη μολυσματική ικανότητα από όλους τους ιούς.
Γι’ αυτό τα μολυσμένα φυτά θα πρέπει άμεσα να απομακρύνονται ή να καταστρέφονται φυτοϋγειονομικά ή με καύση, ενώ τα φυτά θα πρέπει να συνοδεύονται από φυτοϋγειονομικό διαβατήρια και οι σπόροι από το εξωτερικό ή τα φυτάρια από πιστοποιητικό φυτοϋγείας, ώστε να παρεμποδιστεί η ζημιά στην καλλιέργεια και η μείωση της παραγωγής.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα, τα στελέχη και στους καρπούς. Στα φύλλα τα συμπτώματα περιλαμβάνουν χλώρωση, μωσαϊκό, κατσάρωμα, παραμόρφωση του ελάσματος και περιστασιακά στένωση. Στους καρπούς εμφανίζονται καστανοί δακτύλιοι και ρυτίδες, στις οποίες αποδίδεται και η ονομασία του ιού. Εάν όμως βρεθούν ποικιλίες και υβρίδια ανθεκτικές στον ιό, τότε, όπως επισημαίνει ο κ. Παρασκευόπουλος, θα είναι δυνατή η διαχείριση της όλης κατάστασης.
Οι συνέπειες του ιού
Ο ιός έχει συνέπειες στην καρποφορία, με μεγάλη μείωση της παραγωγής, από 30% έως κι 70%, ενώ υποβαθμίζει και την ποιότητα της παραγωγής. Ιδιαίτερα εμφανείς είναι οι συνέπειες στους «σταυρούς» της τομάτας που βρίσκονται πιο ψηλά, καθώς η υψηλότερη θερμοκρασία εντείνει και τα συμπτώματα και τις συνέπειες. Γι΄αυτό οι παραγωγοί καλλιεργούν 2 και 3 φορές για να πάρουν την παραγωγή των πρώτων σταυρών, καθώς αργότερα η διαχείριση γίνεται με δυσκολίες. Και αργότερα με την αύξηση των θερμοκρασιών θα είναι ακόμα πιο δύσκολη.
Απολύμανση του εδάφους
Για το έδαφος, είναι απαραίτητο να απολυμαίνεται το σημείο που θα γίνει η εμφύτευση με ειδικά απολυμαντικά, όπως έχει ενημερώσει η ΔΑΟΚ τους παραγωγούς. Όσο για την ηλιοαπολύμανση, επειδή ο ιός επιβιώνει μέχρι και στους 90 βαθμούς Κελσίου, σε αυτή την περίπτωση είναι λίγο πιο δύσκολο να καταστραφεί καθώς η θερμοκρασία δεν φτάνει τόσο ψηλά.
Ενημερωτικό Φυλλάδιο
Ο κ. Παρασκευόπουλος ενημέρωσε σχετικά με το ειδικό φυλλάδιο που ολοκληρώθηκε ενόψει της νέας καλλιεργητικής περιόδου, για την διαδικασία της απολύμανσης του εδάφους, όπως και γενικότερα, ενώ περιλαμβάνει και αναλυτικές οδηγίες για την πρόληψη και
την αντιμετώπιση του ιού της Καστανής Ρυτίδωσης. Στο φυλλάδιο σημειώνεται μεταξύ άλλων πως ο νέος αναδυόμενος επιβλαβής οργανισμός (ToBRFV) ξεκίνησε από το Ισραήλ το 2014. Αακολούθησαν Ιορδανία (2015), Μεξικό, Καλιφόρνια, Σικελία, Γερμανία, Ολλανδία (2018), Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Τουρκία, Ελλάδα, Ισπανία (2019) και Γαλλία (2020). • Τα συμπτώματα στην τομάτα και την πιπεριά -που αποτελούν τους κύριους ξενιστές του ToBRFV- ποικίλλουν ανάλογα με την ποικιλία. Το γονίδιο ανθεκτικότητας Tm-22 δεν προστατεύει. • Τα συμπτώματα στα φύλλα είναι μωσαϊκό, κατσάρωμα και χλώρωση, ενώ σε ποδίσκους, κάλυκες και μίσχους είναι νεκρωτικές κηλίδες. • Τα συμπτώματα στους καρπούς, που καθίστανται κυρίως μη εμπορικοί, είναι κατσάρωμα, παραμόρφωση ελάσματος, περιστασιακά στένωση, κίτρινοι και καστανοί δακτύλιοι, καστανές περιοχές και ρυτίδωση, παραμορφώσεις, ανομοιόμορφη ωρίμανση. • Τα φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία και καρπόδεση, συνέπεια μείωσης της παραγωγής από 30 έως 70%. • Η μετάδοση γίνεται με σπόρο, φυτωριακό υλικό, έδαφος, φυτικά υπολείμματα, ζιζάνια που είναι μολυσμένα, όσον αφορά στις πρωτογενείς πηγές. • Αναφορικά με τις δευτερογενείς πηγές, η μετάδοση γίνεται μηχανικά με την επαφή μεταξύ των φυτών, κατά τις καλλιεργητικές φροντίδες (μολυσμένα εργαλεία, ρούχα προσωπικού), με μολυσμένους επικονιαστές (π.χ. Βοmbus terrestris), και θερμοκηπιακές κατασκευές. • Ο ιός επιβιώνει 2 ώρες πάνω στο δέρμα και τα γάντια, ένα μήνα επί των επιφανειών για 1 μήνα (στο τσιμέντο 7 ημέρες). • Απαιτείται πλύσιμο χεριών για 30’’ και απολυμαντικό χεριών. Η χρήση γαντιών είναι απαραίτητη. Πλύσιμο δίσκων στους 90ºC για 5’ δεν οδηγεί στη μετάδοση του ιού. • Αντίθετα πλύσιμο δίσκων στους 70ºC για 5’ οδηγεί στη μετάδοση του ιού όπως και πλύσιμο χεριών για 1’ λεπτό δεν αποτρέπει τη μετάδοση του ιού.
Για το περιορισμό της εξάπλωσης συστήνονται:
• Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου. • Συστηματικός έλεγχος των σπορείων και απομάκρυνση και καταστροφή των φυταρίων που τυχόν έχουν προσβληθεί ή εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα. Χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων για φύτευση. • Χρησιμοποίηση ανθεκτικών υποκειμένων π.χ. μελιτζάνα. Προσεκτική φύτευς,η αφού έχει γίνει απολύμανση εδάφους με σταθεροποιημένη χλωρίνη 2000 ppm 1 μέρα πριν τη φύτευση. • Ελεγχος κατά διαστήματα των φυτών, μετά τη μεταφύτευσή τους στον αγρό ή το θερμοκήπιο και απομάκρυνση / καταστροφή όσων εμφανίζουν συμπτώματα ίωσης. • Συχνή απολύμανση εργαλείων με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0,5% NaClΟ ή Virkon S ή αποβουτυρωμένου γάλακτος (τουλάχιστον 3,5% περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη). • Ύπαρξη ταπέτων με απολυμαντικό στην είσοδο των θερμοκηπίων. Χρησιμοποίηση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης και αλλαγή αυτών μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων. • Καλό πλύσιμο με απολυμαντικό όλων των επιφανειών, δίσκων κ.λπ. εντός των θερμοκηπίων μεταξύ των μεταφυτεύσεων/ φυτεύσεων. • Μείωση κατά το δυνατόν της μετακίνησης των εργατών μεταξύ των διαφόρων τομέων της επιχείρησης. Αφαίρεση ζιζανίων στους χώρους πέριξ των θερμοκηπίων. • Μέριμνα για απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας καθώς και απολύμανση των χώρων του θερμοκηπίου. • Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ξέπλυμα με άφθονο νερό πριν από κάθε χειρισμό των φυτών. • Χρήση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης από τους εργαζόμενους που εκτελούν τις διάφορες καλλιεργητικές εργασίες και αντικατάστασή τους μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων. • Αποφυγή επαφής των υγιών φυτών με τα χέρια που έχουν έρθει σε επαφή με ασθενή φυτά (εκρίζωση, δέσιμο, κλάδεμα, κ.λπ.), εκτός αν τα χέρια έχουν προηγουμένως πλυθεί καλά.
