korekta

Redakcja i korekta tekstu za pomocq znakow korektorskich i w trybie sledzenia zmian Z przepisami jezykowymi jest po trosze tak, jak z normami prawa: nie sposob obj^c nimi wszelkich mozliwych sytuacji. Zycie jest zbyt bogate, zbyt roznorodne, zeby do kazdej sytuacji dato sie stworzyc specjalny paragraf. Podobnie z jezykiem: w tekscie spotykamy tak wiele form i problemow, ze nie jest mozliwe uregulowanie ich wszystkich w osobnych przepisach.

Prawnicy z przyporzaxlkowaniem paragrafow i sytuacji radza sobie m.in. przez wykladnie prawa: w specjalnych wydawnictwach wybitni specjalisci wskazuja, jak nalezy rozumiec wole prawodawcy i odnosic ja do konkretnych zdarzen. Gdy nie znajdujemy zasady, ktora^ nalezy posluzyc sie przy rozwiazaniu problemu jezykowego, najlepiej jest zastanowic sie, jak rozwiazywane s^ problemy podobne - zalecane jest postepowanie per analogiam. Gdy zas juz zdecydujemy sie na okreslone rozwi^zanie, nalezy pamietac, aby bye konsekwentnym, zawsze stosowac je w dalszym tekscie.

Konsekwencja jest tez zelazn^ zasady edytorstwa w tych przypadkach, gdy norma pozostawia pisz^cemu swobod?. Przy niektorych formach jezykowych nie wydaje sie zasadne narzucanie okreslonego rozwi^zania: zakazywanie, nakazywanie itd. W tej sytuacji jednak wolnosc autora czy redaktora takze nie jest absolutna: jest on zobligowany swym wlasnym •\\yborem.

Praca z tekstem Przeczytaj uwaznie zaraieszczony nizej tekst, a nastepnie na podanej liscie zaznacz te zwi^zane z brakiem konsekwencji - niedoskonalosci redakcyjne, ktore mozna mu przypisac:

Rozwoj felietonistyki na swiecie

^/S

&& M

Historia felietonistyki liczy prawie trzy wieki. Pierwsze teksty, nosz^ce slady IL

. j(

,,stylu felietonowegc^f jednak jeszcze nienazwane felietonami, znalazty sie @

_- ... •

1 6 *

^periodyku ,,SpectatorYw latach 1711-1714 - ich autorami byli J. Addison i R. Steele1. '" Termin felieton zaczaj bye uzywany w 1803 roku, kiedy J^lien Uotrrs Geoffrey we francuskim czasopismie ,,Journal des debats" przeprowadzil eksperyment, ktory -~. _ r...—^ —^ polegat na przedtuzeniu(o_dodatkow^ kartke^kolumny gazety/ na ktorej zamiescil O dodatek literacko-rozrywkowy2. Termin felieton pochodzi od francuskiego feuille, co

v.,yr

oznaczajisc, feuilleton natomiast to ,,kartka ztozona na czworo". Nazwa ma zwiqzek \}H \T' ^^

fc

..

z faktem, iz 6w dodatek byt oddzielony od gornej czesci tekstu typograficznq kreska(T) o \ffunkcjonowat jako odrebna graficznie i redakcyjnie catosc3. Nazwa felieton dotyczyta zatem pewnego fragmentu czasopisma, w ktorym znalezc sie mogly okreslone tresci. ' Mozdzonek A., Mistrzowiefelietonu, Warszawa 1999, s. 5.

Ibidem.

J For. Chudzinski E., Felieton. Geneza i ewolucja gatunkn, [w:] Dziennikarstwo i swiat mediow, red. Bauer Z., Chudzinski E., Krakow 2000, s. 197.

2

i

Wkrotce pojawity si§ autonomiczne teksty, More dalej funkcjonowaty w tej odcietej kreskq przestrzeni gazety, ale juz same nazywane byty felietonami. Byty to przede wszystkim relacje z podrozy, opowiadania, recenzje, repertuar teatrow, przegl^d mody, ogtoszenia4. Stasiriski5 wspomina, ze na poczalku XIX wieku felietony byty statym dziatem w gazecie codziennej, w ktorym zamieszczano dla rozrywki czytelnikow wiadomosci kulturalne, podawane w lekki sposob. Zapotrzebowanie na ten rodzaj tekstu rosto, poniewaz w prasie stawat sie powoli odczuwalny nadmiar informacji. Ponadto felieton, z racji swojego lekkiego, przyjemnego charakteru, przyci^gat nowych czytelnikow. Zacze^a sie tez wkrotce zmieniac tematyka poruszana w felietonach - zaczaj dominowac model mozaikowosci, co czynito felieton

nieprzewidywalnym

i

pozwalato

czesto

dawac

wrazenie

nowosci,

zapobiegaj^c znudzeniu. Dawato to takze wrazenie wolnosci, poniewaz dobor tematu byt dowolny i zalezny od autora. Felieton byt tez - jak pisze Stasiriski - intryguja_cy przez to, ze tamat linearnosc lektury - wymagat rozktadania ci^gow tekstowych zgodnie z graficznymi sugestiami

i ponownego

ich sktadania na nowych,

kontekstualnych zasadach, w celu zrozumienia catosci. Felieton pozwalat takze ztamac instytucjonalnosc i sformalizowanie tekstow zamieszczanych w prasie.

Odci^cie felietonu kreska^ sugerowato, i tak byto w rzeczywistosci, jego nieoficjalny charakter.

Rozwoj felietonistyki w Polsce „ W Polsce, podobnie jak we Francji, stosowano termin felieton na okreslenie zarowno roznych ,,drobiazg6w^zamieszczonych pod kreska^ w czasopismach, jak tez l" konkretnych tekstow, daja_cych sie wyodrebnic sposrod innych na podstawie specyficznych cech zewnetrznych i wewnetrznych6.

Zbigniew Mitzner7 podaje, ze pierwsze teksty, maja_ce charakter felietonow, ale nie4wystepuja_ce jeszcze pod t^ nazwq, to utwory Krasickiego i Bohomolca, $, drukowane na tamach ..Monitoray (1765-1784). Te zartobliwe utwory t^czyty w sobie \ For. Wojtak M., Gatunkiprasowe, Lublin 2004, s. 203. Wojtak pisze tu, ze forma i tematyka owczesnych felietonow odbiegaty znacznie od dzisiaj znanych. Dzis zapewne tego typu teksty opatrzonojby nagtowkiem ,,Rozmaitosci".

3 Stasinski P., op.cit., s. 6.

6 For. Chudzinski E., op.cit., s. 198.

Mitzner Z., Felieton, [w:] Teoria i praktyka dziennikarstwa, red. Golka B., Kafel M., Mitzner Z., Warszawa 1964, s. 130.

4

tematyke rozrywkowq, anegdoty i przeglqdy mod paryskich. Podobne formy felietonowe znalazfy sie w ,,Kuznic\$> pismie z okresu Sejmu Wielkiego. (W I ,,,Wiadomosciach Brukowyclw (Wilno, 1816-1822) zamieszczano teksty felietonowe, |' ktore dotyczyty juz nie tematow rozrywkowych, ale politycznych, obyczajowych, filozoficznych i oswiatowych8.

W potowie XIX wieku felieton byt juz znanym terminem. Zostat takze statym elementem prasy satyrycznej. Obecny byt w takich tytutach jak ,,Pszonka" na emigracji, ,,Wolne Zarty", ,,Mucha" i ,,Sowizdrzat" w Krolestwie, ,,Diabet" w Krakowie9.

Felietony o tematyce niesatyrycznej zamieszczaty ,,Dziennik Literacki" (Wtadystaw \ Lozihski), ,,Dziennik Poznanski" (powiesci Kraszewskiego w odcinkach, felietony Wtadystawa Rabskiego i Stanistawa Kozmiana), ,,Prawda", ,,Goniec Polski"10. Ten ostatni zastuguje na szczegolna^ uwage, jako ze w nim w 1851 roku Cyprian Norwid opublikowat tekst pt. O felietonie felieton, w ktorym probowat charakteryzowac gatunek. Do waznych pozycji naleza^ takze: ,,Kurier Warszawski", ,,Niwa", ,,Kurier Codzienny" oraz ,,Tygodnik llustrowany", w ktorych przez 37 lat publikowat swoje kroniki B'olestaw Prus11. Kroniki Prusa braty pod uwagยง aktualne tematy, ktore mogty interesowac czytelnikow, a pisane byty lekkim, dowcipnym jezykiem. Gatunek uprawiany przez tego pisarza byt forma_ bardzo zblizony do tego, czym jest dzisiejszy felieton. Nawet sam Prus, wypracowawszy juz swoj warsztat, zawart jego gtowne zatozenia w Uwagach nad pisaniem felietonu^2.

XX wiek to dalszy rozwoj polskiej felietonistyki. Na jego pocza^tku felietony zamieszczano przede wszystkim w ,,Liberum Veto" w Krakowie. W dwudziestoleciu miedzywojennym felietony pisano w ,,Szczutku", ,,Cyruliku" i w koncu w ,,Szpilkach", ktore rowniez przodowaty w satyrze w Polsce Ludowej. Felietony w Polsce Ludowej odnalezc mozna takze w ,,Trybunie Ludu", ,,Zyciu Warszawy", ,,Przekroju" i wielu innych.

PYTANIA DO TEKSTU:

Ibidem, s. 13 I .

Ibidem, s. 132.

10 Chudzinski E., op.cit., s. 198.

11 Ibidem, s. 204.

12 Ibidem.

9

Zaznacz te zdania, w ktorych mowa o niekonsekwencjach wystepujacych w przytoczonym tekscie:

pomieszanie cudzyslowow: w tekscie s^ zastosowane rozne ich rodzaje $ $. niekonsekwentnie zastosowane sa_ pochylenia - nie wszystkie stowa w metatekscie (te, o ktorych siยง mowi) s^ pochylone c) D niekonsekwentnie podawane s^ liczebniki porz^dkowe (z kropk^, bez kropki itd.) d) D panuje pomieszanie w podawaniu tytulow naukowych autorow ML niekonsekwentna pisownia nie z imieslowami odmiennymi f) D panuje pomieszanie przy podawaniu tytulow czasopism (cudzyslow, pochylenia) g) Kl niekonsekwencja w wyroznianiu pewnych fragmentow tekstu (np. naglowkow: bold, podkreslenie, zwykla czcionka) h) K panuje pomieszanie przy sposobie podawania imion i nazwisk (raz samo nazwisko, raz imie i nazwisko itd.) i) D niekonsekwentnie podawane 54 skroty lub cale nazwy slow (rok, wiek, r.,

w.)