Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych (1)

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych [Wpisz podtytuł dokumentu]

Klaudia Szczerba i Katarzyna Franczyk kl.1D

0

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych Z dnia na dzieo rośnie liczba użytkowników Internetu. Jednocześnie zwiększa się ilośd i różnorodnośd usług sieciowych. Taka tendencja sprawia, że coraz szersze są możliwości w zakresie edukacji, badao naukowych, a także coraz łatwiej jest prowadzid firmy, nawiązywad kontakty handlowe itp. Internet pomału zmienia nasze życie, chcemy za jego pomocą robid zakupy, obsługiwad swoje konto w banku, załatwiad wszelkie formalności w urzędach. Bardzo różnicuje się poziom zaufania wymagany od sieci komputerowych w celu niezawodnego świadczenia usług.

Nie sposób nie zauważad bardziej pesymistycznych aspektów dynamicznego wzrostu popularności Internetu – coraz częściej dają o sobie znad zdarzenia wskazujące na nieprawidłowe stosowanie sieci komputerowej, jej nadużycie. Pojawia się nowy problem – koniecznośd zagwarantowania bezpieczeostwa w sieciach komputerowych. Można wyróżnid dwie kategorie ochrony danych:  ochrona danych przed nieupoważnionym dostępem,  ochrona danych przed utratą danych. spistreści

Ochrona danych przed nieupoważnionym dostępem Sied komputerowa, Internet stwarza możliwości uzyskania dostępu do cudzego komputera. Jako użytkownicy Internetu jesteśmy na to narażeni. Ktoś komu uda się zdobyd dostęp do cudzego komputera może uzyskad informacje, które może wykorzystad np. w popełnieniu przestępstwa. Najczęściej możemy paśd ofiarą kradzieży naszych danych np. haseł, profili, kont czy całych plików. w celu ochrony przed tego typu atakami w sieci można się chronid.

W systemach komputerowych podstawowym mechanizmem kontroli dostępu do danych są konta użytkowników. Do każdego konta przypisane są prawa dostępu, określające, jakiego rodzaju operacje może wykonywad użytkownik i do jakich danych ma dostęp. Weryfikowanie tożsamości użytkownika odbywa się za pomocą uwierzytelniania. Podstawową metodą uwierzytelniania jest hasło alfanumeryczne, stosuje się też hasła graficzne, karty dostępu, metody biometryczne (np. sprawdzanie odcisku palca). w systemie Windows konta użytkowników można tworzyd, modyfikowad i usuwad za pomoc funkcji Konta użytkowników, dostępnej w Panelu sterownia.

Rysunek 1. Konta użytkowników Windows 7

1

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych

Kiedy szczególnie narażamy się na nieuprawniony dostęp?

- poprzez korzystanie z programów niewiadomego pochodzenia; takie programy mogą zawierad wirusy (np. uszkadzające nasz dysk, przekazujące informacje np. tego co robimy na swoim komputerze), - poprzez otwieranie okienek, korzystanie linków i aplikacji z nieznanych źródeł, - korzystając z serwisów, portali bez odpowiednich zabezpieczeo (np. brak regulaminu, brak kontaktu z administratorem), - podając hasła dostępu do naszych kont i profili innym osobom, - kiedy dzielimy się danymi o sobie, gdy nie jest to wymagane (na różnych serwisach czy z innymi użytkownikami sieci). spistreści

Nieupoważniony dostęp do danych w wyniku nieświadomych działań użytkownika Z taką sytuacja spotykamy się, gdy użytkownik umożliwia dostęp do danych innym osobom na skutek braku świadomości konsekwencji swoich poczynao np. umieszczanie w serwisach społecznościowych. Umieszczając w nich dane (np. fotografie, komentarze, dane osobowe) zgadzamy się na udostępnianie innym członkom serwisu, zdefiniowanym przez odpowiednie ustawienia konta. spistreści

Nieupoważniony dostęp do danych spowodowany działaniem innych osób Może mied miejsce, gdy dane zostaną skopiowane (utracone) wskutek celowych poczynao innych osób. Aby je chronid, należy znad metody, jakimi posługują się przestępcy: Phishing (spoofing) – w branży komputerowej, wyłudzanie poufnych informacji osobistych (np. haseł lub szczegółów karty kredytowej) przez podszywanie się pod godną zaufania osobę lub instytucję, której te informacje są pilnie potrzebne. Jest to rodzaj ataku opartego na inżynierii społecznej.

Exploit – program mający na celu wykorzystanie błędów w oprogramowaniu.

Exploit wykorzystuje występujący w oprogramowaniu błąd programistyczny (np. przepełnienie bufora na stosie lub stercie, czy format string) w celu przejęcia kontroli nad działaniem procesu i wykonania odpowiednio spreparowanego kodu maszynowego (tzw. shellcode), który najczęściej wykonuje wywołanie systemowe uruchamiające powłokę systemową z uprawnieniami programu, w którym wykryto lukę w zabezpieczeniach. spistreści

Odmiany złośliwego oprogramowania Keylogger - rodzaj oprogramowania lub urządzenia zbierającego i przechowującego informacje o klawiszach naciskanych przez użytkownika komputera.

2

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych Programy te działają na zasadzie przejęcia kontroli nad procedurami systemu operacyjnego służącymi do obsługi klawiatury. Każde wciśnięcie klawisza jest odnotowywane w specjalnym pliku. Opcjonalnie informacje o wciśniętych klawiszach poszerzone są o dodatkowe informacje, jak nazwa aktywnego programu lub okna.

Keyloggery zawierają funkcje chroniące je przed wykryciem przez niedoświadczonego użytkownika komputera, a plik w którym zapisywane są dane ukryty jest np. w katalogach systemowych. Dzięki temu długo mogą rezydowad niewykryte na komputerze ofiary i przyczyniad się do ujawnienia wszystkich wykorzystywanych haseł. Większośd keyloggerów ma specjalnie stworzoną funkcję, która pozwala na wysłanie pliku z hasłami na wyznaczony adres pocztowy.

Programy szpiegujące (ang. spyware) to programy komputerowe, których celem jest szpiegowanie działao użytkownika.

Programy te gromadzą informacje o użytkowniku i wysyłają je często bez jego wiedzy i zgody autorowi programu. Do takich informacji należed mogą: adresy www stron internetowych odwiedzanych przez użytkownika dane osobowe numery kart płatniczych hasła zainteresowania użytkownika (np. na podstawie wpisywanych słów w oknie wyszukiwarki) adresy poczty elektronicznej archiwum Do najbardziej znanych programów tego typu należą: Aureate Cydoor Gator Promulgate SaveNow Programy tego typu zaliczane są do kategorii złośliwego oprogramowania. w chwili obecnej funkcjonują one niemal wyłącznie w środowisku Microsoft Windows. Do wykrywania, usuwania i zwalczania tego typu programów służą różne programy jak: Ad-Aware Spybot Search & Destroy Spy Sweeper Windowa Defender Botnet – grupa komputerów zainfekowanych złośliwym oprogramowaniem (np. robakiem) pozostającym w ukryciu przed użytkownikiem i pozwalającym jego twórcy na sprawowanie zdalnej kontroli nad wszystkimi komputerami w ramach botnetu. Kontrola ta pozwala na zdalne rozsyłanie spamu oraz inne ataki z użyciem zainfekowanych komputerów.

Wirus komputerowy – program komputerowy posiadający zdolnośd replikacji, tak jak prawdziwy wirus, stąd jego nazwa. Wirus do swojego działania potrzebuje i wykorzystuje system operacyjny, aplikacje oraz zachowanie użytkownika komputera.

Robak komputerowy – samoreplikujący się program komputerowy, podobny do wirus komputerowego.

Główną różnicą między wirusem a robakiem jest to, że, podczas gdy wirus potrzebuje nosiciela – zwykle jakiegoś pliku wykonywalnego, który modyfikuje doczepiając do niego swój kod wykonywalny,

3

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych to robak jest pod tym względem samodzielny, a rozprzestrzenia się we wszystkich sieciach podłączonych do zarażonego komputera poprzez wykorzystanie luk w systemie operacyjnym lub naiwności użytkownika. Oprócz replikacji, robak może pełnid dodatkowe funkcje, takie jak niszczenie plików, wysyłanie poczty (z reguły spam) lub pełnienie roli backdoora lub konia trojaoskiego. spistreści

Oprogramowanie zabezpieczające komputer Na rynku dostępne są zarówno programy komercyjne, jak i darmowe różniące się liczbą oferowanych funkcji i skutecznością (liczbą wykrywanych zagrożeo). Ważne jest, aby program antywirusowy w komputerze był nie tylko aktywny, lecz również regularnie aktualizowany. Większośd programów antywirusowych posiada funkcję automatycznej aktualizacji swoich baz danych służących do wykrywania złośliwego oprogramowania.

Bezpieczeostwo wzrośnie, jeśli będziemy regularnie uruchamiali funkcje skanowania systemu programem antywirusowym w celu wykrycia złośliwego oprogramowania. Inną skuteczną formą zabezpieczenia systemu komputerowego jest firewall.

Termin ten może odnosid się zarówno do dedykowanego sprzętu komputerowego wraz ze specjalnym oprogramowaniem, jak i do samego oprogramowania blokującego niepowołany dostęp do komputera, na którego straży stoi. Pełni rolę połączenia ochrony sprzętowej i programowej sieci wewnętrznej LAN przed dostępem z zewnątrz tzn. sieci publicznych, Internetu, chroni też przed nieuprawnionym wypływem danych z sieci lokalnej na zewnątrz. Często jest to komputer wyposażony w system operacyjny (np. Linux, BSD) z odpowiednim oprogramowaniem. Do jego podstawowych zadao należy filtrowanie połączeo wchodzących i wychodzących oraz tym samym odmawianie żądao dostępu uznanych za niebezpieczne. spistreści

4

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych

Rysunek 2. Okno konfiguracji zapory Windows 7

Szyfrowanie danych Najwyższy poziom ochrony danych zapewnia szyfrowanie. Niektóre aplikacje posiadają funkcję szyfrowania zapisanych dokumentów. Dostępna jest ona np. w programach z rodziny Microsoft Office. w systemach Windows, począwszy od wersji XP, możliwe jest zaszyfrowanie zawartości pliku. Do szyfrowania wykorzystywane jest hasło używane do logowania użytkownika do systemu Windows. spistreści

5

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych Rysunek 3. Okno programu TrueCrypt

Ochrona przed utratą danych Bezpieczeostwo systemu komputerowego oznacza zabezpieczenie danych przed jakąkolwiek stratą, w tym przypadkową stratą wskutek błędu człowieka, błędów w oprogramowaniu i awarii sprzętowych. Aby dobrze zabezpieczyd dane przed utratą, trzeba zastanowid się, jakiego typu straty mogą wystąpid. Nie każdy system jest podatny na wszystkie możliwe zagrożenia, a każde z nich wymaga zastosowania innego środka zabezpieczającego.

Przyczyną utraty danych mogą byd: błędy użytkowników; częste awarie: sprzętowe, oprogramowania, zasilania, łączy danych; przestępstwa: hakerstwo, atak wirusów lub robaków, kradzież, sabotaż, terroryzm; czynnikami zewnętrznymi (kradzież sprzętu, powódź, itp.)

Odzyskiwanie przypadkowo usuniętych danych Istnieje wiele programów służących do odzyskania usuniętych plików. Programy te skanują dysk w poszukiwaniu usuniętych plików, a następnie próbują odzyskad zapisane w nich informacje. Warunkiem powodzenia takiej operacji jest przeprowadzenie jej możliwie szybko po usunięciu plików. spistreści

Odzyskiwanie danych w przypadku awraii komputera lub systemu operacyjnego Co robić w razie utraty danych?

Jeśli podejrzewasz, że twój dysk się zepsuł, wyłącz natychmiast sprzęt. Nie uruchamiaj ponownie komputera, nie po-

trząsaj, nie czyśd go. Zwykle w momencie pojawienia się pierwszych problemów, większośd danych da się jeszcze odzyskad. Jednak w nerwach, działając impulsywnie możemy sami sobie taką szansę odebrad… Pamiętaj że danych nie wolno odzyskiwad z problematycznego nośnika, tylko z jego kopii!

Dlatego tak ważne jest, by móc jak najszybciej przegrad dane, a nie działad na „umierającym” nośniku. Program dzięki któremu można odzyskad dane jest wbudowany w system Windows i nosi nazwę Kopia zapasowa.

6

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych

Najlepiej od razu zadzwoo do ekspertów od odzyskiwania danych i poinformuj o tym, co się stało.

Jeśli będziesz wysyład nośnik danych, włóż go do worka antystatycznego, owio folią bąbelkową i dokładnie zapakuj, by nie uległ fizycznemu uszkodzeniu podczas transportu. spistreści

7

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych

8

Bezpieczeństwo i ochrona danych w komputerach i sieciach komputerowych Spis treści: KIEDY SZCZEGÓLNIE NARAŻAMY SIĘ NA NIEUPRAWNIONY DOSTĘP? .................................................... 2 NIEUPOWAŻNIONY DOSTĘP DO DANYCH W WYNIKU NIEŚWIADOMYCH DZIAŁAO UŻYTKOWNIKA ..... 2 NIEUPOWAŻNIONY DOSTĘP DO DANYCH SPOWODOWANY DZIAŁANIEM INNYCH OSÓB ..................... 2 ODMIANY ZŁOŚLIWEGO OPROGRAMOWANIA ....................................................................................... 2 OPROGRAMOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE KOMPUTER ............................................................................. 4 SZYFROWANIE DANYCH .......................................................................................................................... 5 ODZYSKIWANIE PRZYPADKOWO USUNIĘTYCH DANYCH ........................................................................ 6 ODZYSKIWANIE DANYCH W PRZYPADKU AWRAII KOMPUTERA LUB SYSTEMU OPERACYJNEGO .......... 6

Spis ilustracji: Rysunek 1. Konta użytkowników Windows 7 .......................................................................................... 1 Rysunek 2. Okno konfiguracji zapory Windows 7 ................................................................................... 5 Rysunek 3. Okno programu TrueCrypt .................................................................................................... 6

9