Ka Leo o Nä Koa - News
Volume V
Issue 1
Okakopa 1, 2009
A12
Hui pü nä koa; he ÿohana hoÿokahi Nä ÿEKOLU KIM, mea käkau
Ua pae Nä Koa, ke kime pöpeku o Ke Kula Kaiapuni ÿo Änuenue, mai ke awäwä ÿo Pälolo i ka uka o Haleakalä ma ka lä ÿumikumakolu o ÿAukake. Na Kaleialoha Kaniÿaupiÿo-Crozier, kekahi haumäna o ka papa ÿumikümäkahi, i kökua me ke oli a me ka lei ÿana i Nä Koa. Ua hele mua ÿo Kaleialoha läua ÿo Kuanoni, kona palala mai ka papa ÿumikümälua, i Änuenue. Hauÿoli a hoihoi läua e ÿike i na hoaaloha kahiko mai ke kula haÿahaÿa a me ke kula waena. Na ka Papa ÿÖlelo Hawaiiÿi ÿehä i hoÿolauna iä läkou iho i nä haumäna o Änuenue. Ua hui pü nö kekahi haumäna o ia papa, ÿo ia hoÿi ÿo Leipölani Watson, me kekahi haumäna o Änuenue mai ka papa ÿumikümälua, ÿo Kalani Pua’oi kona inoa. ÿÖlelo akula ÿo ia. “Mälama ÿia kä mäkou mau papa a pau ma ka ölelo Hawaiÿi a he hula ia ma ko mäkou kula e ÿölelo Hawaiÿi i nä Manawa a pau.” ÿOkoÿa ke ÿano o Ke Kula Kaiapuni ÿo Änuenue a ÿokoÿa ke ÿano o ke Kula ÿo Kamehameha ma Maui. ÿOi aku ka nui o nä haumäna ÿölelo Hawaiÿi ma laila no ka mea he kula ÿolelo Hawaiÿi ÿo Änuenue a he kuleana ko nä haumäna e aÿo a mälama i ka ÿölelo makuahine. Wahi a kekahi haumäna ÿë aÿe o ka papa ÿölelo Hawaiÿi makahiki ÿehä, ÿo Kamahaÿo Freitas, “Maikaÿi wale ko läkou kula no ka me ÿoi aÿe ka nui o nä papa a me nä hana i mälama ÿia ma ka ÿöleleo Hawaiÿi. Ua hiki nö ke hoÿonui i koÿu ÿike Hawaiÿi a me koÿu ÿöleleo Hawaiÿi ÿana ma laila. He mea hoihoi ka noho a kamaÿilio ÿana me kekahi haumäna mai ke kula kaiapuni, a he mea hoÿoikaika i ka puÿuwai a me ke aloha no nä mea Hawaiÿi.”
Photo by ERIN VENTURA
Nui ka meaÿai i hoÿomäkaukau ia. He ÿono nö!
I ka lä ÿumikümähä o ÿAukake, 2009 ua päÿani Nä Koa i ke kula ÿo Kekaulike no ka hoÿomaÿamaÿa wale nö. ÿÖlelo akula ÿo Kumu Kealohamakua, ke poÿo o ke kime pöpeku ma Änuenue, ua paÿi a paÿi nä ÿai o nä kime ÿelua a ua maikaÿi nö ka hoÿomaÿamaÿa ÿana no ka päÿani ÿana i nä koa o Kamehameha. I ka pö ÿumikümälima o ÿAukake, 2009 ua komo mai Nä Koa o Änuenue i ke kahua paÿani ÿo Kanaÿiaupuni no ka paÿani ÿana i ka pöpeku. Ua hoÿomaka ka päÿani me ka hïmeni ÿana i ke mele kula no Änuenue me ke mele kaulana o ia pae ÿäina ÿo Hawaiÿi Ponoÿï. Ua lohe ÿia
ÿUlu koa planting
Ka pö mahina Na ÿ EKOLU KIM, mea käkau
Story and Photo by ROYAL AFAGA, feature writer
Kindergarten student Daxton Vickers helps to cover two ÿulu koa on September 4. Senior class officers Heather Kalehuawehe, Cameron Yee, and U’i Tanigawa along with Kumu Kanani Baz helped to plant the two trees between Charles Reed Bishop Library and Kamaläläwalu. The planting of the Ulu Koa is a tradition which was started five years ago by former headmaster Dr. Rod Chamberlain. Following the five year tradition, the ÿulu koa were planted on the first Friday of September.
nä leo hoÿöho i hana ÿia ma ka ÿölelo Hawaiÿi wale nö e nä mea hoÿoho o Änuenue. Ua lanakila nö Nä Koa o Änuenue, akä naÿe, ua keu a ka maikaÿi ka päÿani ÿana o Nä Koa o Kamehameha ma Maui kekahi. ÿO kekahi mea hoihoi, ua hoÿolaha ÿia ka hapa ÿelua o ka päÿani ma ka ÿölelo Hawaiÿi. Kupaianaha! He nani ka ÿölelo makuahine, akä, huikau nö hoÿi ka hapanui o ke anaina. Ma ka pau ÿana o ia päÿani, na Nä Koa i oli i ke oli mahalo e höÿike ai i ko läkou mahalo no ka hoÿokipa maikaÿi ÿana e nä koa o Kahemhameha.
Photo by ROYAL AFAGA
Currently, there are 15 trees planted. Six were planted in the first year, one for each group represented at KS Maui, and an extra tree was planted last year by retiring KSBE trustee and avid gardener Admiral Robert Kihune.
I këia pö, e ÿalohi ana ka mahina i kapa ÿia ÿo Hua. He lä maikaÿi ia no ka ÿohi ÿana i nä hua loaÿa mai käu mau hÿaÿawina. No ka mahiÿai ÿana, he wä maikaÿi këia no ke kanu ÿana i nä läÿau hua, e like me ka ÿuala, ka maiÿa, ka ÿalani, ka manakö a pëlä wale aku. No ka lawaiÿa ÿana, maikaÿi ka lawaiÿa ÿana ma ke kai hohonu a me ka laupapa i ke ahiahi no ka mea mälie ke kai. ÿO Hua ka pö mahina no këia lä.
Graphic by TANI NAKAMITSU