Anadolu Nümismatik Bülteni #7 (Eylül 2008)

7 Eylül / 2008

“Paranın İcat Edildiği Topraklardan Koleksiyonerlere”

Trabzon Darplı Paralar “el-Hicaz” Üst Damgalı Paralar Üzerine Bir İnceleme Abdülmecid ve Abdülaziz Dönemi, Üst Damgalı Tunus Paraları

3 6 8

Bir Osmanlı Kaimesinin Anatomisi 12 Bir Serginin Ardından 14

Merhaba,

32 Sayfalık 6.sayı, bekleneceği üzere daha fazla talep edildi.

Elimizde çok az kaldı. Abone olmak isteyenlere hatırlatırım. Yeni sayımız ile eski 16 sayfalık formatta geri dönüyoruz. Gerekli olduğu anda yapabileceğimizi gördümüzden ileride daha kapsamlı, daha ayrıntılı yazılara yer verebileceğiz. Osmanlı İmparatorluğu madeni paraları kataloğu serisinin ikincisinde ufak bir plan değişikliği yapıp kapsamını II.Süleyman dönemine kadar genişlettik. Kitabın tamamlanmasını biraz geciktirecek ama böylesini daha uygun gördük.

Bedelli bülten aboneliği beklediğimizden çok yavaş gidiyor. Senelik 10 Lira biraz fazla geldi galiba !

Kaan Uslu

YASAL UYARI : Anadolu Nümismatik Bülteni (aNB) koleksiyonerleri bilgilendirme amaçıyla üç ayda bir basılır. Yıllık posta ücreti 10 YTL’dir. Bu bültende yer alan bütün bilgiler, bülteni hazırlayanlar tarafından herhangi bir maddi menfaat temin edilmeksizin genel anlamda bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bültenimizde yer alan tablo, grafik, resim, fotograf ve fiyatlar doğrulukları tarafımızca garanti edilmemekte olup, bu bilgiler belli bir getirinin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir. Bu nedenle bu bültende yer alan bilgilerinin yer aldığı tablo ve grafiklerdeki hatalardan, eksikliklerden ya da bu tablolara, fiyatlara dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak doğrudan veya dolaylı her türlü maddi/manevi zararlar ve masraflardan ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zarar ve masraflardan dolayı bülten sahipleri sorumlu tutulamaz.

Koleksiyonlarınıza Ekspertiz Yapılır Nakden Satın Alınır

BU SAYIDA KATKISI OLANLAR M.Fatih Beyazıt İlyas Çamlı Tuncay Kara Güçlü Kayral Kaan Uslu YAYINA HAZIRLAYAN Kaan Uslu Nal Plastik A.Ş.’nin katkılarıyla hazırlanmıştır KAPAK FOTOĞRAFI • Yohannes II, 1280-1297, Asper • Trabzon Ayasofya Kilisesi, Charles Texier Asie Mineure, Paris 1849, Milli Kütüphane, Ankara

Yeni dükkanımızın adresini lütfen not ediniz

ganzilis nümismatik

Rumeli Cad. Rumeli Pasajı No:45/22 Nişantaşı 34371 İstanbul (212) 296 43 49 ganzilis@gmail.com

www.osmanliparalari.com

Trabzon Darplı Paralar

T

rabzonun her ne kadar İ.Ö. 756 da kurulduğu kabul edilirse de Grek Kolonizasyonu öncesi bu topraklarda yerleşimin olduğu genel kabul görmektedir.

Pontos Eukseinos dönemi ile başlayan Trabzon paralarında sikkeler üzerinde tapınılan tanrılar sırası ile Mithras,Tykhe, Dionysos, Sarapis, Hermes, Asklepios, Hygieia, Nemesis görülmektedir.1 Pontos bölgesinin antik çağda iki büyük merkezinden biri olan Trabzon’da bilinen ilk para darbı İsa’dan önce 4.yüzyılda gerçekleşmiştir. Gümüş sikkelerin ön yüzünde genç erkek başı, arka yüzünde masa ve üzerinde karayemiş taneleri görülmektedir.2. Masanın altındaki TPA harfleri TRA şeklinde Trabzon’u simgelemektedir.

M.Fatih Beyazıt

Trajan, İ.S.98-117 İ.S. 113-114 Cu

w

w w

ΤΡΑΠΕ ZΟΥΝΤΙ ΩΝ E T N

an sm .o

İ.Ö. 350-330

Orbiana, İ.S. 222-235 14,28gr Cu

ΤΡΑ = TRAbzon

lip

Yine aynı paranın farklı bir versiyonunda hükümdar bu kez yaşlanmış olarak ön yüzde yer alır.

[ortada] Zeua Serapis ayakta [çevrede] TPAΠEZOYNTIWN

al

ar

Drahmi (Ag, 6,07gr) İ.Ö. 350-330

[ortada] Severus Alexander’ın karısı Orbiana [çevrede] OPB CAΛOY OPIANH AYT

i.c ar

1204’de Kutsal Topraklar için yola çıkıp şimdiye kadar görmediği zenginliği gördüğünde medeniyet ve batılı pozitif düşüncesini bırakıp adeta Istanbula çöken ,yağmalanmadık ev, ibadethane bırakmayan, bugün hala Venedik saraylarında utanmadan sergiledikleri bu toprağın zenginliklerini memleketlerine taşıyan gerçek Haçlı zihniyeti karşısında Aleksius ve David Kommenos kardeşler Bizansın yeniden ihyası gayreti ile Trabzon’da idareyi ele geçirerek sınırlarını Sinop’a kadar geliştirir. 1214’de Aleksius ΤΡΑ = TRAbzon Kommenin, Selçuklular ile yapılan savaşta yenilmesi ve esir düşmesiTrabzonKommenimparatorluğununbatısınırlarını

Kent Traianus döneminde yeniden sikke basmaya Samsuna kadar geriletir. Türkler tarafından alınıncaya kadar başlar, Severus Alexander(İS 222-235), Gordianus (İS 238- bu topraklarda yaşayacaklardır. Anadolunun son Türkleşen 244) döneminde basımı devam eden Trabzon darblı Roma bölgesi 1461’de Trabzon 1469’da Torul ve Gümüşhane Türk vatanına katılarak büyük fethin tamamlayıcıları sikkeleri Philippus Araps (244-249) ile son bulur.3 olacaklardır.

Bu dönem içinde Trabzon darbı gümüş para örnekleri

görüşlerinize sunulmuştur.

Antik Yunan ve Roma paralarındaki estetik

om

www.turkishbanknotes.info

Trabzon Darplı Paralar

M.Fatih Beyazıt görülmediği gibi Bizans paralarındaki basit ve kaba görüntü devam etmektedir. Patlak gözler, çizgilerdeki kopukluk, orantısızlık sürmekle birlikte enteresan örnekler olarak kabul edilmelidirler.

Aleksius II, 1297-1330 Asper, 2,36gr 20,7mm Ag

w

Andronikus I Gidon, 1222-1235 3,05gr 24mm Ag

w w an sm .o

Aleksius IV, 1417-1447 ½ Asper 0,80gr 13,8mm Ag

2,35gr 21mm Ag

i.c ar

al

ar

lip

Manuel I Kommenos, 1238-1263 Asper 2,83gr 23mm Ag

Yohannes II, 1280-1297 Asper 2,78gr 20,7mm Ag

İ.S. 161-169 16,84gr Cu

om

Asper 2,88gr 21,1mm Ag

AUTOKRATWR OUHR...AUG

TRAPEZOUNTIWN ETOUS www.osmanliparalari.com

Trabzon Darplı Paralar

M.Fatih Beyazıt

Caracalla, İ.S. 198-217 Bronz Madalyon, 52,39gr

w w w

19.Yüzyılda Trabzon kalesi

an sm .o

Caracalla-Julia Domna, İ.S. 198-217 15,90gr Cu

TRAPEZOUNTIWN ETOUS

www.turkishbanknotes.info

om

Elagabalus, İ.S. 218-222 9,67gr Cu

i.c ar

al

ar

Gordianus III Pius, İ.S. 243-244 16,10gr Cu

lip

AUTOKRATWR OUHR...AUG

Osmanlı Dönemi

Fatih’in ordusu ile Zigana’dan inişi, donanmanın denizden Trabzon’u kuşatması, bir ay sonunda netice verir. Şehir sahip olduğu savunma tesisleri, imkan ve kabiliyetlerini Fatih’e karşı kullanmayacaktır. Bunu normal karşılamak gerekir. O dönemde Papalık salonlarından Almanya’ya Mora’dan Karadeniz kıyılarına kadar korkulan ve konuşulan kişi Fatih’tir. 1461 yılı itibarı ile Torul ve Gümüşhanenin bir bölümü dışında Anadolunun fethi tamamlanmıştır.

Mali bakımdan da bir deha olan Fatih dolaşımdaki parayı 10 yıllık düzenli periyodlar halinde Toplayarak gram ve ayar düzenlemeleri ile gizli bir vergilendirme sistemi geliştirmişti. Toplanan para çarşı pazarda geçer akça olmaktan çıkarılır, yasaklanır, elinde para olan herkes en yakın darphaneye parasını götürür, yeni tarihli para ile elindekini değiştirirdi. Fethedilen yeni yerlerde okutulan hutbeler ile yeni para basılması hükümranlık alameti olmasına rağmen bu husus İstanbul’un fethinde de olduğu gibi Trabzon’da da uygulanmamıştır. Fethedilen yerin kaybı/elden çıkması ihtimali akla geliyorsa da herhalde o dönemde korku yaşayacak son kişiler Osmanlı hükümdar ailesi idi. Dolayısı ile bunun sebebi korku olamaz. Hocamız Fikri Akdoğan’ın görüşüne göre muhakkak dönemin ekonomik bağlantıları ile ilgilidir. Bu dönemde ticaretde güç tartışmasız Venedik ve kısmen Cenevizlilerin ellerinde olup Venedik altın dükaları, o dönemde 3 kıta olarak bilinen Dünya’nın heryerinde değişim vasıtası olarak kullanılıyordu.

Bu dönemdeki Venedik-Ceneviz çekişmesini akıllıca kullanan Fatih zaman zaman onlarla savaşmasına rağmen Osmanlı topraklarında Venedik altınının sirkülasyonuna da müsaade etmiş 882 Kostantiniye Sultanisini de bir prestij vasıtası olarak sınırlı miktarda darbettirerek ilk Osmanlı altınını piyasaya sürdürmüştü. İstanbulu’un fethinden yıllar sonra bastırılan akçe,mangır ve sultaniler örneğinde olduğu gibi farklı darphanelerde bastırılan paralar Trabzon’da da kullanıldı. Bu problem Osmanlı nümismatiğinde henüz cevabını arayan bir soru işaretidir. Dönemin ekonomik/mali tarihi ile ilgili araştırmalar sonucunda cevabını bulacağımız kanaatindeyim.

Trabzon Darplı Paralar

w

M.Fatih Beyazıt İnceleme imkanı bulduğum verilerine ulaşabildiğim

Trabzon’da ilk Türk parası Bayazid-i Veli (II. üç adettir. Bunlar 3,39 , 3,41 , 3,54 gr dır. Çapları da 19 ila Bayezit) döneminde hicri 886’da basılır .

21 mm dir. Ömer Bey’in YKkoleksiyonundan bildirdiği II.Bayezid 1481-1512 (AH 886-918) ölçüler de 3,40 gr 21 mm olduğuna göre paramız için 3,3911mm 0,75gr Ag 3,54 gr ağırlık 19 ila 21 mm kutra sahip diyebiliriz.Altınımız yine tek tip olup iki varyasyonu vardır.

w w

I.Ahmed 1603-1617 (AH 1012-1026) 3,39 - 3,54gr 19-21mm Au

an sm .o

Bayezid bin Mehmed Han

azze nasara darebe fi Trabzon sene 886

II.Bayezid 1481-1512 (AH 886-918) 0,71gr 11mm Ag

lip

Sonraki yıllarda Trabzon’da basılan ne altın sultani ne gümüş akçeye rast gelinmemiştir.

Gümüşhane’nin yakınlığı, madenlerle darbın yapıldığı kalenin adeta iç içe oluşu sebebiyle para darbı Gümüşhaneye kaymış Trabzon paraları da son bulmuştur.

Trabzonda paranın darbedildiği yer hakkında bilgimiz yoktur. Ancak Rum, Ermeni ve Levanten grupların hisarın dışında ikamet ettirildiği göz önüne alınırsa darphanenin en emin yer olan içkalede olması icap eder. İlerki yıllarda yapılacak arkeolojik çalışmalar ve ele geçecek belgelerle bu konunun da açıklığa kavuşacağını umuyorum.

Sultan Ahmet ile biten Trabzonun para macerası umarım ilerdeki yıllarda kent müzesine alınacak/ bağışlanacak sikkeler ile hem görsel bir hale gelecek, yapılacak çalışmalar ile de Bayezid-i Veli’nin, Yavuz Sultan Selim’in, Kanuni Sultan Süleyman’ın birer Trabzonlu olarak ruhlarını şad edecektir. Geçmişimize göstereceğimiz saygı, aslına kendimize gösterdiğimizdir.

om

[Karaların sultanı, denizlerin hakanı, sultandan olma sultan]

i.c ar

Sayın Ömer Diler’in “Bir Tutkudur Trabzon” adlı esere yazdığı makalede4 bahsolunan Kanuni dönemi Trabzon darbı ikinci bir akçe daha vardır. Ahmed Tevhid’in özel bir koleksiyonda görerek eserine aldığı ve yayımladığı bu akçe5 yıllar içerisinde Yapı Kredi Bankası koleksiyonuna girmiş, 1973 yılında bankaca da yayımlanmıştır. Yazar paranın tek örnek (ünik) olduğunu yazmaktadır ki, tanıdığım hiçbir koleksiyoner bu paranın varlığı ile ilgili bir bilgiye sahip değildir, ihtiyatla yaklaşılması gerekir. Bu paranın ön yüzünde dört satır halinde “Sultan/Süleyman/ bin Selim/han” (Selim Han’dan olma Sultan Süleyman) arka yüzünde “nasara/azze dare/be/Trabzon/fi/926/ sene” yazılıdır.14,5 mm kutrunda 0,65 gr ağırlığındadır.

Osmanlı döneminde Trabzonda basılan bilinen tek altın sultani I.Ahmet dönemine aittir. Aynı zamanda bu para Trabzonda basılan son paradır.

n sulta ül berreyn ve hakan ül bahreyn es sultan bin es sultan

al

azze nasara darebe fi Trabzon sene 886

ar

Bayezid bin Mehmed Han

Sultan Ahmed bin Mehmed Han azze nasara darebe fi Trabzon 1012

www.osmanliparalari.com

Trabzon Darplı Paralar

M.Fatih Beyazıt

4) Bir Tutkudur Trabzon,YKY,İstanbul 1997,s.258-259

Büyüdüğümüz, hatıralarımızı ve anılarımızı 5) Ahmed Tevhid, Trabzonda basılmış paralar, Türk Yurdu içimiz acıyarak bıraktığımız yerlere Kültür Başkentimiz mecmuası 1341,cilt 1,s.543 Trabzon’umuza borcumuzdur.

w

1) İlk Çağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi, Prof.Dr.Mehmet Özsait, Trabzon Tarihi ilmi toplantısı,6-8 Kasım 1998, Trabzon Belediyesi yay.75, Trabzon 1999, s.35-44

2) Oğuz Tekin Antik Nümismatik ve Anadolu isimli eseri 115.sayfasında masa üzerinde sikke yığını olduğunu, bu sikke yığınının bazı nümismatlarca yanlışlıkla üzüm salkımı olarak değerlendirildiğini söylemişse de çok bilen çok yanılır misali Trabzon ile ilgili küçük bir araştırma yapsa idi bunların sadece Trabzon’a mahsus Karayemiş meyvası olduğunu anlayabilecekti. Kaldı ki Trabzonlu parasının üzerine sikke çizdirmeden fındığı, hamsiyi ve bir çok özelliğini çizdirebilirdi.

Paralı olmak hiçbir zaman Trabzonlu’nun sergilemek istediği bir özelliği olmamıştır. Prof Dr Mehmet Özsait 1 numaralı dip not ile referans aldığımız bildirisinde (s.42) bu konuya değinerek karayemiş görüşüme katılmaktadır.

3) Çağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi, Prof.Dr.Mehmet Özsait, Trabzon Tarihi ilmi toplantısı, 6-8 Kasım 1998, Trabzon Belediyesi yay.75, Trabzon 1999, s.42

w w

Kaynaklar

Antik Nümismatik ve Anadolu, Oğuz Tekin, Arkeoloji ve Sanat yay., Ist 1997, s.115,Levha XVIII/134

Nuri Pere, Osmanlılarda Madeni Paralar, Ist 1968, no 362

Mahmut Goloğlu Trabzon Tarihi, Trabzon 2000

Klasik Dönemin üç Hükümdarı, Prof Dr Yaşar Yücel, Prof Dr Ali Sevim, TTK Ankara 1991

Trabzon Tarihi, Şakir Şevket, Trabzon 2001, Trabzon’un sikkesi s.55

i.c ar

al

ar

lip

an sm .o TAŞINDIK

om

Yirmi beş yıllık tecrübesini koleksiyoncularla paylaşıyor. Osmanlı ve Cumhuriyet paraları, madalya, kartpostal, efemera, obje gibi alanlarda Türkiye’nin saygın ve iddialı isimlerinden biri olan TEKİN NÜMİSMATİK, yeni adresinde koleksiyonculara hizmete devam ediyor.

Rumeli Cad. Rumeli Pasajı No:45 Alt Kat No:17 Nişantaşı İstanbul Tel: (212) 249 46 43 info@tekinnumismatik.com www.tekinnumismatik.com

www.turkishbanknotes.info

“el Hicaz” Üst Damgalı Paralar Üzerine Bir İnceleme

İlyas Çamlı

1

V.Mehmed Reşad 40 Para (6,00gr / 23mm) Nikel

w

852-1908 Yılları arasında yaşamış olan Hüseyin bin Ali 1908 - 1916 yılları arasında Mekke şerifliği konumunda bulunmuş 1916 - 1924 arasında ise kendini Hicaz Kralı olarak ilan etmiştir.

1852 yılında İstanbul’da doğan; 1908’de Mekke Şerifi olan Hüseyin, Hüseyin bin Ali Birinci Dünya Savaşı sırasında Mekke Şerifi ve Hicaz kralı İngilizlerden destek gördü ve Arap İsyanını başlattı. 1916 yılında bağımsızlığını ilan ederek kendini Hicaz Kralı ilan etti. Arabistanlı Lawrence olarak da bildiğimiz Teğmen (daha sonra Albay) Thomas Edward Lawrence ile birlikte arap isyana önderlik etti.

Bir süre sonra, Suudilerin desteklediği İhvan tarafından Taif ’de yakalandı ve o yıllarda İngiliz hakimiyeti altında olan Kıbrıs adasına sürgün edildi.

Oğlu I.Abdullah’ın Ürdün Kralı yapılmasından sonra Kıbrıs’tan ayrılıp oğlunun yanına yerleşti ve 1931’de Amman’da öldü.

Hicaz emirinin hayatı ve Osmanlı devleti ile ilişkisi tarih alanının konusu olsa da onun döneminde uygulanan ve bugün ‘’el hicaz’’ üst damga (kontrmark) olarak karşımıza çıkan paralar, nümismatik açıdan günümüze ulaşan farklı bir renktir. “el Hicaz” üst damgalı madeni paralar Mekke emiri Huseyin bin Ali döneminde başlar.

1.Dünya Savaş’ından sonra madeni paraların ön yüzlerine uygulanmaya başlanmıştır.

Sultan Reşad dönemine ait Osmanlı nikel paralarından 10, 20 ve 40 para üzerine, hakimiyeti belli etmek amacıyla tam tuğranın üzerine denk gelecek şekilde darpedilmiştir.

“el Hicaz” üst damgası nikel paraların ön yüzüne uygulanmıştır. Paraların arka yüzünde bulunan nominal değer rakamlarının genelde silik oluşunun yıpranmadan mı yoksa bilerek mi silindiği ise kesin olarak açıklığa kavuşmamıştır.

w w

40 Para üzerine “el-hicaz” üst damgası

an sm .o

V.Mehmed Reşad 20 Para (4,00gr / 21mm) Nikel

lip

Hicaz üst damgalı nikel paralarda sahte veya ilk denemeler olarak gösterilebilecek örnekler de mevcuttur.

al

ar

V.Mehmed Reşad

20 Para (4,00gr / 21mm) Nikel

i.c ar om

20 Para üzerine “el-hicaz” üst damgası

20 Para üzerine sahte veya deneme “el-hicaz” üst damgası

Hicaz üst damgalı paraların 20 ve 40 para üzerine uygulananları sıkça karşımıza çıkmakla birlikte, bunlardan “el-Hicaz” üst damgalı 10 para oldukça nadir kabul edilmektedir. Konuyla ilgili olarak M. Bülent COŞKUN “Nikel Meskûkât” adlı makalesinde şunları www.osmanliparalari.com

“el Hicaz” Üst Damgalı Paralar Üzerine Bir İnceleme

İlyas Çamlı

Taler üzeri darbedilmiş “el-Hicaz” üst damgaları

w

söylüyor: ‘’Bilindiği gibi bağımsızlığını ilân eden Hicaz bu paralar üzerine “el-Hicaz” üst damgaı vurmuştur ki, mezkûr paraların en yaygın üst damgası “el-Hicaz” olanıdır. 40, 20 ve 10 paralar üzerine yapılan bu üst damgalardan sadece 10 para olanı nadirdir.’’ “el-Hicaz” üst damgalı paralar sadece Osmanlı

nikel paralarda değil, Avusturya Talerlerinde de görülmektedir. Birçok orijinal örnekleri görülmesine karşın bu üst damgalı talerlerin bir çoğunun da sahte olduğu yine araştırmacılar tarafından belirtilmektedir. Örneğin Hans Wilkski; Maria therasa talerlerindeki ‘Hicaz’ işaretlerinin modern sahtecilik oldugu sonucuna varıyor özellikle “el-Hicaz” üst damga işaretinin boyutlarından bu sonucu destekleyen kanıtlar sunuyor.(3)

w w

KAYNAKÇA:

an sm .o

1.

2.

3.

4.

TNB COŞKUN, M. Bülent: Nikel Mesukat An Ottoman Countermark on a Maria Theresa Taler.

Wilski, Hans Countermarks on Ottoman Coins Walter Hafner Lexicon of the Maria Theresien Taler 1780

Taler üzeri darbedilmiş “el-Hicaz” üst damgaları

ar

lip

Bulgaristan’da bulunan 16.yüzyıldan kalma Osmanlı definesi

al

------------------

Yazan :

i.c ar

Luchezar Lazarov

om

Orijinal örneklerden ve en ilginçlerinden biri üzerinde V.Murat’ın tuğrasının da bulunduğu ‘’El Hicaz’’ üst damgalı Avusturya taleridir. ( K.M. MacKenzie ) www.turkishbanknotes.info

Ayrıntılı bilgi için www.ottomancoins.com

Abdülmecid ve Abdülaziz Dönemi Kontrmarklı Tunus Paraları

Tuncay Kara unus darplı paralar, Osmanlı madeni para koleksiyonu yapanların her daim ilgisini çekmiş ancak ulaşılması zor paralardan olmuşlardır. Son yıllarda internetin yaygınlaşması, bu konuda yayımlanan kitapların artması ve yurt dışı fuarlar sayesinde Tunus paraları ülkemiz sınırları içinde de hatırı sayılır bir koleksiyoner grubu yaratmıştır. Mısır darplı Osmanlı paralarını da bu sınıfın içine yerleştirebiliriz.

Bu yazıda, Sultan Abdülmecit ve Sultan Abdülaziz döneminde darp edilen bakır ve gümüş kontrmarklı paralara değineceğiz. Gerçi İkinci Abdülhamit Han döneminde de Tunus darplı madeni paralara kontrmark vurulmuştur. Fakat ilk iki padişahın paralarına değinmek yeterli ve aydınlatıcı olacaktır diye düşünüyoruz.

Sultan Abdülmecid Dönemi

Osmanlı İmparatorluğunun diğer bölgerinde “Kuruş” olarak adlandırlan temel madeni paraların Tunus darplı olanlarına “Riyal” diyoruz. Sultan Abdülmecid döneminde Riyal’in alt birimleri şöyledir: 13 Nasris (4 Harube) 1 Riyal = 16 Harube

T

w

w w

an sm .o

devalüasyon değil Nasris 13 Nasris üzerine 2 Harube sisteminin ortadan kaldrırarak en küçük para birimi olarak Harube’nin kullanılması için yapılmış uygulamaydı.

6 Nasris üzerine 1 rakamı vurularak 1 Harube’ye; 13 Nasris üzerine 2 rakamı Yeni 2 Harube vurularak 2 Harube’ye dönüştürüldü. Aynı sene ve sonrasında darp edilen yeni bakır paralarda da 2 Harube yazısı görülmeye başlandı.

om

10

i.c ar

3 Nasris (1 Harube)

al

6 Nasris (2 Harube)

ar

lip

Sultan Abdülaziz Dönemi

1874 yılına gelindiğinde Osmanlı 6 Nasris üzerine 1 Harube Devleti yirmi yıl gibi bir sürede on beş dış 1/4 Riyal = 4 Harube = borçlanma yapmış 13 Nasris (13 Asper) bunlardan eline 127 milyon Osmanlı altın 1/8 Riyal = 2 Harube = lirası geçmiş, ancak borç 6 Nasris = 2 Fels da 239 milyon liraya yükselmişti.

1/16 Riyal = 1 Harube = 3 Nasris

Sultan Abdülmecit’in başlattığı dış borçlanma Abdülmecid’in ilk geleneğini Sultan Abdülaziz de sürdürmüştü. 1874 yıllarında basılan Tunus 75 yıllık bütçe geliri 25.000.000 lira civarında olduğu paralarında, diğer birçok halde, borçların sadece o yılki bölümü 30.000.000 lira Osmanlı parasında civarında idi. Yani Osmanlı İmparatoluğunun bütçesinin olduğu gibi değer ifade tamamı, bir yıllık borcu ödemeye yetmiyordu. Bunun eden rakamlar yoktu. tek anlamı vardı : İflas.

1855’de amcasnın yerine İnsanların yerleşmiş adetleri ve bilgisizlikleri Tunus Bey’i olan Mehmet sebebiyle, gümüş paralar sınırsız ölçüde kabul Bey paralarda yaptığı görüyordu. Paraların yurtdışında darp ettirilmesi değişiklikle, paraların de ülkeye çok miktarda düşük ayarlı gümüş para üstüne sadece kendi girmesine neden oldu. Bu nedenle Sultan Abdülaziz’in ismini ilave etmemiş, padişahlığının son yılı Tunus mali problemlerinin de birimlerini de eklemiştir. büyük önem kazandığı yıldır.

Tunus yönetimi, Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesinden 1858’de (AH1275) sonra, Tunus’ta Mehmet Sadık Bey döneminde, 30 yılından itibaren Mayıs 1878 (AH1295) tarihli bir kararname ile gümüş tedavülde bulunan paraların, gerçek değeleri olan 1 Riyal=16 Harube bakır paraların değerini hesabı ile vadeli senetlerle değiştirilmesi için bir süre yarıya indirdi. Bu bir konuldu. Bu sürenin bitiminden sonra getirilecek www.osmanliparalari.com

Abdülmecid ve Abdülaziz Dönemi Kontrmarklı Tunus Paraları

Tuncay Kara

w

gümüş paralar ise, Riyal başına 3 Harube eksiğine alınacaklardı. Geri alının bu gümüş paralar yıldız şeklinde bir damga ile kontrmark vurulup tekrardan tedavüle verildi., ancak damga yemeyenler de tedavülde kaldı.

Abdülmecit ve Abdülaziz dönemi Tunus paralarında bilinmesi gereken iki önemli nokta ardır: Abdülmecid döneminde sadece bakır paralar, Abdülaziz döneminde ise sadece gümüş paralar kontrmarklanmıştır. Abdülmecit dönemi kontrmarkları rakamlı, Aziz dönemindekiler ise yıldız şeklindedir.

w w

Yıldız kontrmarklı 4 Riyal

an sm .o

2 Riyal

Optima F Klasörler • 17mm’den 39,5mm’e kadar Kendinden Yapışkanlı K a r t o n k a p a m a l a r

i.c ar

al

ar

lip

KAYNAKÇA 1. Halil Edhem - Meskukat-ı Osmaniye 2. Yard. Doç. Dr. Faruk Yılmaz, Devlet Borçlanması ve Osmanlıdan 3. Cumhuriyete Dış Borçlar, Birleşik Yay., İst, 1996 4. A. Altay Ünaltay - 19. y.y. Başındaki Hazırlayıcı Etkenler 5. Prof. Dr. İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayın, 1987, İstanbul

• Optima G Klasörler • Optima 1s, 2s, 3s Siyah Kağıt Para sayfaları • Optima 1c, 2c, 3c, Şeffaf Kağıt Para Sayfaları • Mini Madeni Para Klasörleri • Kartpostal Klasörleri • Madeni Para Sayfaları • Büyüteçler

www.turkishbanknotes.info

om

Leuchtturm ürünleri www. osmanliparalari. com adresinde

11

Bir Osmanlı Kaimesinin Anatomisi

Kaan Uslu

Türk Nümismatik Derneği’nin 12 numaralı bülten için Cüneyt Ölçer tarafından hazırlanmış makaleden alınıp yeniden düzenlenmiştir

6.Emisyon, %6 faizli 250 Kuruş (1850 / AH 1266)

w w w al

ar

lip

an sm .o i.c ar

1. Sultan Abdülmecid’in tuğrası 2. Tuğranın etrafında devren yazılı olarak : es sultan el azam ve el hakan-ül muazzam es sultan Abdülmecid Han ibni es sultan el gazi Mahmud Han dame mülkhe ve saltanata ila ahir-ül devran.

3. 250 muaccele / muaccele, faizi senevi 15 4. Maliye hazne-i celilesinden senede / iki taksid ile verilmek üzere faizi / on beş muaccelesi iki yüz elli kuruşluk kaimedir.

5. Yalnız iki yüz elli kuruştur.

6. Banknote tedavüle çıkarken buradaki oval boşluklara seri numarası elle yazılmaktadır.

7. Devleti Aliyye Nezareti Maliye.

8. Muaccele 250 faiz 15 9. Kaime-i nakdiye Devlet Aliyye.

10. Nakid makamında olarak eyadi-i nasda.

11. tedavül etmek ve maliye hazine-i celilesinden 12. senede iki taksid ile verilmek üzere faizi 13. on beş muaccelesi iki yüz elli kuruşluk kaime-i muteberedir.

14. yalnız iki yüz elli kuruşluk kaime-i muteberedir.

om

12

www.osmanliparalari.com

Bir Osmanlı Kaimesinin Anatomisi

Kaan Uslu

w

Banknotun arkası, kaimenin tedavüle çıktığı zaman Maliye Nazırı (Maliye Bakanı) olan Mehmed Halit Efendi’nin (13 Cemaziyülahir 1266 - 8 Şevval 1267) mührü ile mühürlenmiştir. Mührün çevresinde “Yalnız iki yüz elli kuruşluk kaime-i muteberedir” yazılıdır.

Her altı ayda bir paranın faizi olan 7,5 kuruş, banknotu getirene ödenmektedir. Ödeme anında, ödemenin yapıldığını belirten bir mühür ve ayrıca aşağıda oklar ile belirtilen “sene 267”, “sene 268” yazılı damga ile delinmektedir.

w w om

Taksidi evvel Haziran 267 Taksidi sani Kânunevvel 267 Taksidi evvel Haziran 268 Taksidi sani Kânunevvel 268 Taksidi evvel der duhulü Haziran 1269 Mehmed Halid, yalnız iki yüz elli kuruşluk kaime-i muteberedir.

i.c ar

al

ar

lip

an sm .o 15.

16.

17.

18.

19.

20.

Kaynak : 1) TND, Cüneyt Ölçer, bülten no:12 sayfa:5, 1983 İstanbul 2) Osmanlı İmparatorluğu Kağıt Paraları, Mehmet Tezçakın - Güçlü Kayral, 2005 İstanbul

www.turkishbanknotes.info

13

Bir Serginin Ardından

Güçlü Kayral - Mehmet Tezçakın Haziran - 31 Ağustos tarihleri arasında Ali Akyıldız ve Güçlü Kayral’ın metinleri ile kronolojik İstanbul’da nümismatik camiası açısından bir anlatımla sunulmaktaydı. Sergiyi izlemeye gelenler, çok önemli bir sergi vardı: “İMPARATORLUKTAN Osmanlı’nın geçirmiş olduğu sosyal ve ekonomik olayları ve Cumhuriyet Dönemindeki değişimleri tarihin CUMHURİYETE KAĞIT PARANIN ÖYKÜSÜ” akışı içinde ve kağıt paraların

Bu serginin sahibi, anlatımıyla izleyebildiler. Hatta, dünyanın en büyük ilk beş madeni kendi geçmişlerinde kullandıkları para koleksiyonundan birine paralarla, çocukluklarındaki izleri sahip Yapı Kredi Bankası’ydı. hatırlama şansını yakaladılar.

Beyoğlu, Yapı Kredi Önceki yıllarda birkaç kağıt Vedat Nedim Tör Müzesindeki para sergisi olmuştu. Ancak sergide, 1840-2005 yılları arasında bunlar tematik kalmış, sadece kullanılmış 300 adedin üzerinde Osmanlı Dönemi ya da sadece kağıt para ve bu kağıt paralarla Cumhuriyet Döneminin paraları ilişkili 100 adedin üzerinde belge, sergilenmişti.

Bu sergide, fiskal, madeni para, madalya ve iki dönemi de içine alması hisse senedi izleyicilere sunuldu. bakımından aynı zamanda bir ilk Koordinatörlüğünü Şennur gerçekleştirilmiş olundu. Şentürk’ün yaptığı sergi, Mehmet Sergiyi göremeyenler Tezçakın, Mehmet Gacıroğlu, üzülmesin.

Geçmişten bu Haldun Akayaz, Tunç Buyurgan, güne çıkardığı yayınlarla Türk Rıfat Dönmez, Yusuf Levent, Nümismatiğinin gelişmesine Güçlü Kayral’ın koleksiyonları önemli katkılar sağlayan Yapı ile Yapı Kredi Koleksiyonu, Osmanlı Bankası Müzesi, Darphane ve Damga Kredi, sergiyi aynı zamanda bir kitap haline getirip yayınladı. Kaynak eserler arasına girebilecek bu katalog Matbaası arşivinden gelen eserlerle oluşturuldu.

Bunların içinde, el yazması kaimeler, faizli ve kitabı, YKY yayınları satan tüm kitapçılardan edinmek faizsiz kaimeler, belediye ve kilise paraları, Gelibolu mümkün. işgal paraları, Enver Paşa kaimesi, batan gemi 100 lira, tedavüle verilemeyen İnönü 50 lira gibi çok nadir ya da dünyada örneği tek olan parçalarla birlikte ilk defa gün ışığına çıkan parçalar da vardı. Ayrıca, Cumhuriyet Dönemi I. Emisyon 1000 liralığın 3 adedinin bir arada sergilenmesi de önemliydi.

Entellektüel bir [soldan sağa] Sima Benaroya (Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Müdürü) boyutu da vardı Şennur Şentürk (Proje Koordinatörü, Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi Müdürü) serginin.

Tüm Ahmet Büyükkaymaz (Darphane Genel Müdürü), Mehmet Gacıroğlu, Mehmet Tezçakın Pr. Dr. Ali Akyıldız, Güçlü Kayral görseller, Prof Dr.

1

w

w w

i.c ar

al

ar

lip

an sm .o

om

14

www.osmanliparalari.com

Şerif Ortaç

w w w

Cumhuriyet ve Osmanlı kağıt ve madeni paraları, madalyaları , yabancı kağıt ve madeni paraları, darphane hatıra paraları, altın ve setleri en iyi fiyata alınır, satılır ve takas yapılır.

an sm .o

Hacı Hüsnü Sk. No:18 Kapalıçarşı, Beyazıt / İSTANBUL Tel : (212) 527 35 44 GSM : (544) 454 62 85 serif_ortac@mynet.com

BURSA’DA

(533) 735 27 00 - (541) 735 27 00 (224) 254 16 00 merih@merihayder.com merihayder@hotmail.com

www.turkishbanknotes.info

om

YABEM BİLGİSAYAR, YAZILIM, BİLGİ ERİŞİM, DANIŞMANLIK MERKEZİ SANAYİ TİCARET ve LİMİTED ŞİRKETİ  Yazılım Proje Uygulmana ve Danışmanlık Hizmetleri  Özel Yazılım ve İş Geliştirme Hizmetleri  Mobil Satış (Araçta Muhasebe) ve Depo Takip Sistemleri  Özel Rapor Tasarımları ve Eğitim Hizmetleri  Uzak Alan (Wan-Lan) Noktadan Noktaya Network Uygulama Hizmetleri ve Cisco Çözümleri  Yıllık Bakım Anlaşmaları ve Destek Hizmetleri

i.c ar

MERİH KOLEKSİYON

al

ar

lip

 Cumhuriyet dönemi 1-5 emisyon paralarınız alınır ve satılır.  Eksikleriniz tamamlanır

Kırcaali Mahallesi, Özen Sokak, Tuğcu Plaza 2 İş Merkezi No : 1/E Osmangazi - Bursa / Türkiye Tel : +90 224 254 16 00 - 254 00 70 Faks : +90 224 254 67 47 Merih@yabem.com

15

w

B端t端n n端mismatik kitaplar脹 bu adreste :

w w

dukkanlar.gittigidiyor.com/Osmanli_Paralari/

i.c ar

al

ar

lip

an sm .o om