Visie
Open Innovatie: hype of noodzaak voor de geo-sector? Vanuit een nogal geïsoleerde, intern gerichte setting heeft de geo-sector zich in rap tempo ontwikkeld tot een veelbelovende speler in de moderne ‘netwerkmaatschappij’. Dat heeft een aanzuigende werking op creatieve nieuwkomers. Tevens bezinnen de GIS-bedrijven van het eerste uur zich op de noodzakelijke innovatie. Branchevereniging GeoBusiness Nederland onderzoekt hoe het concept Open Innovatie meerwaarde kan bieden voor een groeistrategie van de sector.
D
e vraag uit de subkop kan snel worden beantwoord: Open Innovatie is zeker een hype. Het is echter ook een kans voor de geo-sector om op een andere manier met innovatie om te gaan, namelijk een manier die beter past bij de ontwikkelingsfase waarin de sector zich bevindt. Creatieve ideeën van buiten de eigen organisatie en sector moeten op waarde worden geschat en worden benut in de eigen omgeving. Daar zullen we dan wel voor open moeten staan (GeoBusiness Nederland organiseert er op 22 juni in ieder geval een themabijeenkomst over). Open Innovatie is een nieuwe manier van innoveren: doelmatig en planmatig open, in samenspraak met derden, niet meer exclusief binnen de ‘eigen’ kaders. Recent duidde het Europese Instituut voor Innovatie en Technologie, Open Innovatie aan als ‘de sleutel tot het succes van Europa’. Niet dat innovatie ooit helemaal gesloten was, maar dat planmatig openstaan voor externe uitwisseling, in ideevorming en uitvoering, treedt sinds een jaar of zeven op de voorgrond. In het managementjargon is Open Innovatie nu haast gemeengoed.
van deze technologie. Ondertussen heeft geo-informatie een belangrijke plek verworven in een groot aantal disciplines. Niet alleen de bekende ruimtelijke disciplines, zoals ruimtelijke ordening en milieu, maken dankbaar gebruik van hulpmiddelen uit de geo-sector. Ook nieuwe domeinen zijn ontdekt: zorg, bouw, marketing, logistiek, mobiliteit et cetera. De sector bedenkt nieuwe toepassingen in nieuwe markten op basis van bestaande technologie en infrastructuur. In de nabije toekomst zal de ‘geo’-sector een integraal onderdeel worden van de netwerkmaatschappij. Locatie en informatie over locatie worden immers steeds vaker overal, altijd en voor iedereen beschikbaar. Geo-informatiekennis zal daarmee belangrijker worden. Maar… tegelijkertijd minder zichtbaar en
Innovatie doorloopt in de regel een aantal fasen, zo ook in onze sector (zie figuur 1). In de jaren ‘80 en ‘90 was de sector vooral bezig met de verbetering van inwinningstechnieken (nauwkeurigheid) en de ontwikkeling van GIS basissoftware. De focus van de innovatie was hierbij sterk technologisch en intern gericht. Rond de eeuwwisseling werd de innovatie meer vraaggestuurd en lag het accent op de toepassing 4 | Vi matrix tweede kwartaal 2010
Bewerking: Jan Willem van Eck
Exclusiviteit verdwijnt
Figuur 1. Generaties van innovatiemanagement.
Open Innovatie Het mooie van nieuwe begrippen is, dat iedereen zijn eigen interpretatie er aan kan geven. Zo ziet de gemeente Amsterdam met Open Innovatie kansen om de burger mee te laten praten over de wijkaanpak van Zeeburg. Je kunt ook een innovatiefestival open noemen, omdat iedereen mag komen. NineSigma zoekt online naar oplossingen voor problemen van meer dan 1000 bedrijven. En Sara Lee, beter bekend van Douwe Egberts, zoekt online naar nieuwe ideeën, die het succes van de Senseo mogelijk zullen evenaren. Open Innovatie omschrijven wij als een vernieuwing van de manier om een uitvinding of ontdekking in algemeen gebruik te brengen. Bij een gesloten manier zijn de grenzen van de eigen organisatie dicht. Een andere weg is om, in de verschillende fasen van innovatie, de grenzen naar buiten toe open te stellen. De innovatie wordt niet zelf bedacht, maar – ‘met trots’ - ergens anders gevonden. (vrije vertaling van ‘not invented her’ en ‘proudly found elswhere’, twee begrippen die regelmatig in de literatuur over Open Innovatie opduiken). Voor het ingebruikbrengen van de innovatie wordt actief samengewerkt met andere organisaties. Vaak wordt een innovatietrechter gebruikt om aan te geven hoe organisaties met innovaties omgaan. Aan de voorkant van de trechter zweven veel ideeën en mogelijke nieuwe initiatieven. De organisatie trekt deze als projecten naar binnen en bekijkt stapsgewijs of de initiatieven ook daadwerkelijk in productie zullen worden genomen. In een open innovatie-omgeving zijn er gaten in de innovatietrechter: nieuwe ideeën en projecten kunnen in de verschillende fasen naar binnen worden gehaald en naar buiten worden geduwd. Soms zijn ideeën immers ergens anders beter op zijn plaats. Er is overigens geen zwaartekracht in de open trechter. Er moet actief worden gestuurd op de voortgang. Bewerking: Jan Willem van Eck
‘Niet zelf bedacht, maar met trots ergens anders gevonden’
minder exclusief. Dat blijkt ook uit het feit dat de grens tussen ict en geo-ict sterk vervaagt. Nieuwe gebruikers, zoals burgers, bedrijven en in toenemende mate de zakelijke dienstverleners, zullen een leidende rol gaan spelen in deze fase. Innovatie wordt interactiever en sterker geïntegreerd in de productie/consumptieketen. Consumenten zijn in staat om met relatief weinig inspanning informatie te gebruiken, te delen, te verrijken, en zelfs aan te bieden (crowd sourcing). De rol van de overheid als regisseur voor, en belangrijkste opdrachtgever in, deze sector zal relatief kleiner worden. Deze nieuwe fase biedt vele kansen en vereist ook een kritische analyse. De transitie van ‘intern gericht’ naar ‘ingebed in netwerk’ vindt plaats in een hoog tempo. Niet alle organisaties in onze sector zijn in staat het tempo te volgen. Het speelveld wordt bovendien snel groter. Dit trekt nieuwe dienstverleners aan van buiten onze sector met een nieuw elan en uitstekende ideeën. Er is dus een nieuwe houding gewenst binnen de geo-informatiesector. Succes is er alleen als bedrijven out of the box denken (of beter: out of the company) en niet schromen om samen te werken en kennis te delen, ook met nieuwe toetreders op onze markt. Wij willen immers ook toetreden tot hun markt en delen in hun kennis. Als je samen met andere organisaties innoveert, dan kan er waarschijnlijk sneller iets worden betekend voor de klant. En als de ideeën voor vernieuwing van
buiten komen, dan kunnen de Open Innovatie gaat uit van een innovatietrechter, die poreus is. totale kosten van de innovatie mogelijk ook lager zijn.
Vertrouwensrelatie Met wie ‘moet’ men dan samenwerken? De Organisation for Economic Co-operation and Development, die zich daarin heeft verdiept, geeft aan dat Open Innovatie het meest met klanten en leveranciers plaatsvindt. Detail uit het betreffende rapport (Open Innovation in Global networks) van de OECD is dat Nederlandse bedrijven die samenwerken in innovatie, dat eerder doen met concurrenten (31%) dan met overheid en publieke onderzoeksinstituten (24%). Hoe zou dat in de geo-sector zijn? Dat een netwerk belangrijk is voor Open Innovatie mag duidelijk zijn. Open innovatie gebeurt niet vanzelf, daar moet wel met structuur en visie aan worden gewerkt. GeoBusiness Nederland kan een infrastructuur voor Open Innovatie in onze sector bieden en neemt hierin het initiatief. Eind vorig jaar is een eerste aanzet gegeven met inventarisatie van de belangstelling voor een ‘GeoLab’. GeoLab kan een open innovatieplatform zijn, primair voor en door bedrijven, gefaciliteerd door de branchevereniging. Er is een vergelijkbaar initiatief in de elektronicabranche (DevLab).
Vi matrix tweede kwartaal 2010
|5