MUSKULU-SISTEMA SARRERA Muskulu-sistema muskuluek edo giharrek osatzen dute. Giza eskeletoak 650 giharretik gora ditu. Gihar horien pisua giza gorputzaren pisuaren %35-40 dira. Muskuluek ehun muskularrez osaturik daude.
EHUN MUSKULARRA
Funtzioa:
Muskuluak eratzen ditu. Gorputzaren atal ezberdinaren mugimendua eragiten dituen ehuna da.
Osagaiak: Zelulak: Muskulu-zuntz deitzen dira. Zelula hauen mintza sarkolema deitzen da eta bere zitoplasma, sarkoplasma..Sarkoplasman, egitura batzuk (miozuntzexkak) aurkitzen dira. Muskulu-zuntz bakoitzak milaka miozuntzexkak ditu, aktinazko 3000 bat harizpi eta miosinazko 1500 bat harizpi. Hari lodiak miosinazkoak dira eta meheak, aldiz aktinazkoak. Muskulu-zuntzen uzkurtzeko gaitasuna, miozuntzexketan oinarritzen da.
Sailkapena: Hiru muskulu-ehun mota daude: o Muskulu-ehun leuna o Muskulu-ehun zerrendatua edo eskeletikoa o Bihotzeko muskulu-ehuna
Muskulu-ehun leuna Muskulu-zuntzak fusiformeak ( luzexkak eta muturrak estuak ) dira. Nukleo bakarra dute erdialdean. Muskulu-ehun leuna ez dago nahitako kontrolpean menpe, hots, ezin dugu nahi dugunean mugitu, hau da, nerbio-sistema autonomoaren bidez kontrolatuta dago . Zelulak geldiro uzkurtzen dira. Sarkoplasmak mikroskopio optikoz ikusten ez diren miozuntzexkak ditu, hemendik datorkio izena. Uhin peristaltikoak edo uzkurdurak erritmikoak egiten dituzte bai digestio hodiaren paretetan, odol basoetan, maskurian,umetokiko paretetan….Mugimendu hauek hodietatik pasatzen diren produktu eta zelulak igarotzen errazten du.
63
Muskulu-ehun zerrendatua edo eskeletikoa Ornodunen muskuluak eratzen ditu. Hezurtzaren mugimenduetaz arduratzen da. Muskulu-zuntzek nukleo bat baino gehiago dituzte. Sarkoplasman mitokondria ugari agertzen dira. Zelulak arin eta nahita uzkurtzen dira. Mikroskopio optikoekin aktina eta miosina banda argi eta ilunak txandakatuz nola dauden kokatuta ikusten da. Itxura honegatik datorkio “ zerrendatu� izena. Muskulu-ehun zerrendatuaren antolakuntza Miozuntzexkek alde argi edo ilunagoak dituzte. Alde argiek aktinazko harizpiak soilik dituzte eta, I eremua deritzogu. Alde ilunak bestetik, aktina eta miosinazko zuntzexkak ditu eta A eremua deitzen zaio. A eremuaren erdialdean alde argiago bat agertzen da, H eremua (bertan soilik miosinazko hariak agertzen dira). H eremuaren erdialdean M guneak agertzen dira eta hor miosinazko filamentuak lotzen dira. Miosinazko harizpietan aktinazko harizpietara abiatzen diren proiekzioak daude. Egitura horiei zubi gurutzatuak deitzen zaie.Aktinazko harizpien eta zubi gurutzatu horien arteko elkarrekintzaren ondorioz, miozuntzexken uzkurdura gertatzen da. Aktinazko harizpiak Z deritzen diskoei atxikita daude. Z disko horiek miosina eta aktina ez diren beste proteina-mota batzuez osaturik daude. Bi Z diskoren artean dagoen miozuntzexkaren atalak sarkomera izena du. Makroskopikoki, muskulu-zuntza endomisio izeneko ehun konektiboz estaltzen da. Muskulu-zuntz batzuk elkartu egiten dira eta perimisio izeneko ehun konektiboz estaltzen dira.Muskulu-zuntz multzo batzuk elkartu egiten dira muskulua osatuz. Muskulua epimisio deritzon ehun konektiboz ere estaltzen da. Zorro konektibo guztiek elkartu egiten dira eta tendoiak eratzen dituzte.
Bihotzeko muskulu-ehuna Zelula labur eta adarkatuz osatuta dago. Elkarren artean lotzen dira, uzkurketa batera egiteko. Zelulak nukleo bakarrekoak dira. Zuntz zerrendatuz eratuta dago.Uzkurdura azkarra eta nahigabekoa da. Bihotzeko pareta eta bihotzaren ondoko odol-baso handietan aurkitzen da muskulu berezi hau.
64
MUSKULUEN FUNTZIOAK Giza gorputzaren mugimendua muskuluen ekintzaren ondorio da. Mimika edo aurpegiaren keinuak ahalbidetzen dituzte. Odolaren zirkulazioan hartzen dute parte, bai bihotz-muskuluaren uzkurduren bitartez, bai odola bihotzeraino daramaten benak sakatuz. MUSKULUEN SAILKAPENA Muskuluak itxuraren eta funtzioaren arabera sailkatzen dira. Muskuluak, itxura askotakoak diren arren, lau mota nagusitakoak ditugu:
Eraztun forrmakoak: Uzki-esfinterra, esaterako. Orbikularrak: Zirkuluerdi formakoak. Betzuloak eta abar. Lauak: Xafla formakoak. Burukoak eta enborrekoak. Fusiformeak: Lodiagoak erdikaldean eta luzeagoak muturretan. Muskulu mota hau gorputzadarretan da ugaria.
65
Eta funtzioaren arabera honako hauek ditugu: Abduktoreak eta aduktoreak ( adar bat gorputz-ardatzetik urrundu edo hartara hurbiltzen dutenak). Pronatzailea eta supinatzailea ( adar bat biratzen dutenak). Jasotzaileak eta beheratzaileak ( gorputzeko atal bat jaso edo beheratzen dutenak). Tolestaileak eta hedatzaileak ( adar baten bi atal hurbildu edo bereizten dituztenak).
GIZA MUSKULATURA
AURPEGIKO MUSKULUAK Betazalen inguruan:
Betazaletako muskulu orbikularra: hau orbita okularraren aurrean aurkitzen da, eta eraztun itxura du. Begiko “muskulu esfinterra” ere deritzo.
Sudurrean:
Sudurreko dilatadorea: Muskulu txikia da. Muskuluaren funtzioa sudurreko leihoa dilatzea da.
66
Aho eta ezpain inguruan:
Ezpainetako orbikularra: Ahoa inguratzen duen muskulu esfinterra da, elipse itxurakoa. Funtzio nagusitzat ezpainen irekiera eta ixtea du.
Risorioa: Aurgiaren alde banatan aurkitzen da, txikia da eta triangelu itxura dauka. Bere funtzioa ezpain ertza atzera eragitean datza, irribarrea sortaraziz.
Maseteroa: Murtxikatzeko dauzkagun muskulu taldearen parte da.
LEPOKO MUSKULUAK
Esternokleidomastoideoa: bularrezurretik (esterno-) eta larakotik(klabikulatik) (-kleido-) loki hezurraren apofisi mastoideora (mastoideoa) doa. Muskulu honen uzkurdurak burua alde batera eta bestera mugiarazten du
67
ENBORREKO MUSKULUAK BIZKARRA 
Trapezioa:
Enborraren eta lepoaren atzealdean kokaturiko muskulua da.

Bizkarraldeko muskulu zabala:
Besoaren ostean aurkitzen da. Enborreko muskulurik handiena da.
68
BULARRALDEA Bularraldeko muskulu handia:
Bularraldeko muskulu handia toraxaren gainean aurkitzen dena da.

Aurreko muskulu zerraduna:
Sorbalda hezurrera finkatzen du, biraraziz eta jaitsaraziz.
ABDOMENA

Abdomeneko muskulu zuzena:
Erraiei bere lekuan eusten die eta toraxa pelbisera hurbilarazten du.
69

Abdomeneko muskulu laprana:
Esternoitik saihetsezurretara doan muskulua da. Sahietshezurrak jetsiarazten eta toraxa tolesten du.

Psoas muskulua:
Muskulu luze bat da, potente eta nahiko espezifikoa dena flexiozko mugimenduetan. Orno lunbarraren alboko aurpegietan aurkitzen da eta baita zati iliakoan ere aurkitzen da.
70
3. Adarkaduretako muskuluak
GOIKO GORPUTZ ADARREKO MUSKULUAK Goiko gorputz adarra hiru ataletan banatzen da eta bakoitzean muskulu ezberdinak ikusten dira:
SORBALDA 
Deltoide muskulua: Besoaren mugimenduak mugatzen ditu, besoak jasotzen lagunduz.
BESOA 
Besoko bizeps muskulua:
Aurreko aurpegian kokatzen da.
71

Besoko trizeps muskulua:
Atzeko aurpegian kokatzen da.
BESAURREA Besaurreari dagokionez, hemen eskuaren mugimenduaz arduratzen diren giharrak daude, esku eta hatzamarren hezurren luzapen, errotazio eta uzkurtzea eragiten dutenak (falangeak, eskafoideak‌mugiarazten dituztenak).
72
BEHEKO GORPUTZ- ADARREKO MUSKULUAK Beheko gorputz-adarretako muskuluak hiru talde nagusitan banatzen dira: GLUTEOA 
Ipurmasaileko muskulu handia:
Gure bipedismoaren eta tente egotearen eragile nagusia da, eta horregatik gara beste animali handiago batzuk baino altuagoak.
IZTERRA
AURREKO AURPEGIA: 
Kuadrizeps femorala:
Gorputzeko bolumen handiena duen giharra da, eta maseteroaren ondoren indartsuena. Gihar honek gure pisua eutsi eta ibili, korrika egin edo esertzea eragiten du. Bere izena lau atal dituelako da, eta horien baturari deitzen zaio kuadrizepsa .
73
Sartorioa:
Gorputzeko giharrik luzeena da, eta diagonalean berna gurutzatzen duen zinta itxura du.Zangoak gurutzatzekoa erabiltzen da.
ATZEKO AURPEGIA
Muskulu semitendinosoa:
Gihar mugatzailea da, izter eta zangoaren mugimenduak mugatzen dituena.
Muskulu semimembranosoa:
Gihar honek, berriz, aldaka, zango eta izterraren mugimenduak mugatzen ditu.
Izterreko bizeps muskulua:
Aldaka eta belaunaren mugimenduak mugatzen ditu.
74
ZANGOA Bertan oinen mugimenduaz arduratzen diren giharrak daude. 
Zangoko trĂzeps muskulua (gastroknemioa)+ soleoa
Hau femurrean finkatu eta bertatik kalkaneora doa eta hor lotzen da Akiles-en tendoiaren bidez.Azken muskulu hau,oinaren flexioaz arduratzen da (ezinbestekoa oin puntetan ibiltzeko).
75
Giza- gorputzaren muskuluen muskulu orokorrak
76