Kapitalizmin p Krizi
azalmasının en önemli sonuçlarından birisi sermayenin ciddi bir değersizleşme süreci yaşaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Sermayenin yaşadığı değersizleşme, kapitalist sistemin istikrarı açısından, tek tek bireylerin yaşadıklarından çok daha derin ve sancılı olmakta ve önemli sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Marx bu durumu Kapital’in üçüncü cildinde şu ifadelerle açıklar; “Kapitalist üretimin gerçek engeli, sermayenin kendisidir. İşte bu sermaye ve onun kendisini genişletmesidir ki, üretimin hem çıkış ve hem de sonuç noktası, hem itici gücü, hem amacı olarak görünür; üretim yalnız sermaye için üretimdir, ama bunun tersi doğru değildir; üretim araçları, sırf, üreticiler toplumunun yaşama sürecinde, devamlı bir gelişmenin araçları değillerdir. Sermayenin değerinin, büyük üretici kitlelerin mülksüzleştirilmelerine ve yoksullaştırılmalarına dayanan kendisini koruma ve genişletme sürecinin içersinde devam ettiği sınırlar yalnız başına hareket edebilirler; -bu sınırlar, sermaye tarafından kendi amaçları için kullanılan ve üretimin sınırsız büyümesine, üretimin kendisinin bir amaç haline gelmesine, emeğin toplumsal üretkenliğinin hiç bir koşula bağlı olmadan gelişmesine doğru yol alan üretim yöntemleri ile sürekli bir çakışma halinde girerler. Araçlar - toplumun üretici güçlerinin hiç bir koşula bağlı olmadan gelişmesi-, sınırlı bir amaçla, mevcut sermayenin kendisini genişletmesi amacı ile devamlı çatışma içersine girerler. Kapitalist üretim tarzı, bu nedenle, maddi üretim güçlerinin gelişmesi ve uygun bir dünya piyasası yaratılmasının tarihsel bir aracı olup, aynı zamanda da, bu tarihsel görevi ile, buna uygun düşen kendi toplumsal üretim ilişkileri arasında sürekli bir çatışmadır”. Kendi iç çelişkileri ile üç yüz yıldan daha fazla bir süredir varlığını sürdüren kapitalizm, özellikle sanayi kapitalizminin gelişmesi 12