‘We moet het samen doen: VerDuurSamen’

‘We moeten het samen doen: VerDuurSamen’ Hoe (ver)bouwt onze regio aan onze toekomst?

Hoosbuien. Droogte. Hitte. Ineens weer nachtvorst. Vervuilende en milieubelastende CO2 uitstoot. Klimaatverandering en het versnellen van de energietransitie raakt ons allemaal. Om hierop in te spelen, wordt veel van de bouwsector gevraagd. Zo worden nieuwe woningen al klimaatadaptief gebouwd en moet elk kantoorgebouw per 1 januari 2023 minimaal energielabel C hebben. mooie ambities, maar hoe gaan we dit concreet bereiken? Hoe (ver)bouwen we aan een duurzame toekomst? We vroegen het enkele inventieve en duurzame spelers in onze regio…

Bij Haasnoot Bruggen in Rijnsburg is duurzaamheidsdenken al langer de standaard. Zolang als eigenaar Hyuk Brands zich kan herinneren bedenkt, ontwerpt én maakt zijn bedrijf namelijk al duurzame bruggen. “Zo zijn we vanaf ons begin al FSC gecertificeerd en leveren dus al 25 jaar duurzaam hout. Werden we destijds nog om die keuze uitgelachen, nu is dit één van de weinige duurzame verhalen die geslaagd is.” En dat gaat verder dan enkel het afgeven van een certificaat voor

‘We moeten nu overstappen, zodat circulair bouwen straks het nieuwe normaal gaat worden’

FCS hout. “Als je volledig FCS wilt zijn, dan moet het bedrijf dat het hout levert zelf ook gecertificeerd zijn.”

En daar doet de Rijnsburgse bruggenbedenker- en bouwer veel voor. “Zo halen we de energie voor onze productie volledig uit de zonnepanelen op ons dak en zelfs dan houden we nog over. Dat gebruiken we om bijvoorbeeld het woonwerkverkeer te compenseren of om ons kantoor elektrisch te laten rijden. Sinds 2019 werken we overigens alleen nog maar met accumachines, die we opladen met onze eigen opgewekte energie. Dat betekent dat we geen aggregaten meer nodig en dus geen CO2 uitstoot meer hebben.”

Nieuwbouw in 2004 voor energielabel C in 2023

De door de overheid gestelde ambitie waarbij in 2023 ieder kantoorpand minimaal energielabel C moet hebben, gaat Haasnoot Bruggen dan ook makkelijk halen. “Toen we onze nieuwbouw in 2004 neerzette, hebben we hier al rekening mee gehouden. Zo wekken we onze eigen energie op en is bij alles voor energiezuinigheid en duurzaamheid gekozen. En hoewel we zelfs een airco hebben, verbruiken we niet meer dan een woonhuis. Nu zijn we zoveel mogelijk aan het overstappen op LED en daglichtlampen voor in de fabriek.”

Maar ambitieus als deze bruggenengineers zijn, stopt het daar niet bij. “In 2023 moeten gemeentes al beginnen met circulair aanbesteden. Dus we moeten nu overstappen, zodat circulair bouwen straks het nieuwe normaal gaat worden.

Hoe (ver)bouwt onze regio aan onze

Anders doe je straks niet meer mee. Daarom zijn we sinds 2020 met tal van circulaire projecten bezig. Daarin kijken we wat we aan afval van het ene project hebben wat we voor een ander project kunnen hergebruiken of kunnen behouden voor later. Vroeger was dat theorie, maar nu langzaamaan steeds meer praktijk. Wat de overheid jaren geleden heeft bedacht, sijpelt nu door naar de bouwplaats. En dat is alleen maar goed als je ziet wat we vroeger eigenlijk allemaal weggooiden.”

‘Langdurige relaties aangaan en met elkaar bewuste keuzes voor de toekomst maken’

‘Als FSC gecertificeerd bedrijf dragen we zelfs met de kap bij aan een klimaatadaptievere wereld’

Als eerste een volledig gasloze wijk aangelegd

Datzelfde besef is inmiddels ook bij De Raad Groep uit Katwijk doorgedrongen. “Wat we nieuw bouwen is duurzaam”, licht adjunct-directeur Vastgoed Karl Riesebosch van de ontwikkelaar, bouwer en exploitant van vastgoed toe. “Zo was onze bouwtak bijvoorbeeld een van de eerste die een volledig gasloze wijk aanlegde in Nieuw-Vennep door middel van koude- en warmteopslag in de grond.

Voor die tijd heel innovatief en zeker niet zonder risico’s. Tegenwoordig passen we in de huidige projecten veel meer maatregelen toe om klimaatadaptief te bouwen door bijvoorbeeld ook de binnenruimtes te koelen. Ook zorgen de vaak toegepaste mineralen steenstrips in de gevels voor meer isolatie, minder gewicht en minder hittestress.” Die lijn zet zich ook voort bij de kantoorpanden die De Raad Vastgoed in beheer heeft. “Het terugbrengen van de kantoorpanden naar (minimaal) energielabel C vraagt nu veel aandacht. Een aantal van deze panden is namelijk al van vorige generaties en dat vraagt om de nodige creativiteit. Dit verduurzamen pakken we dan aan op het moment dat bijvoorbeeld de installatie of het dak gerenoveerd of vervangen moet worden. Zo zijn 6 van de 9 Crown Business Centers inmiddels gasloos gemaakt. Vaak leggen we ook zonnepanelen op het dak om eigen energie op te wekken of renoveren we een dak voor een betere isolatie. Daarnaast stimuleren we elektrisch rijden door laadpalen te faciliteren.”

Footprint verkleinen met slimme maatregelen

Slimme maatregelen die inmiddels ook binnen het Katwijkse bedrijf zelf zijn doorgevoerd. “Intern nemen we de nodige maatregelen om onze footprint te verkleinen, maar ook om bewustzijn te creëren en te vergroten over de impact van onze activiteiten. Bij De Raad Groep zijn we altijd op zoek naar mogelijkheden die interessant zijn voor zowel het milieu als de eigenaar en de gebruiker.” En dan is het natuurlijk handig dat alle specialismen binnen hetzelfde bedrijf in huis zijn. “Omdat we niet alleen ontwikkelen en bouwen, maar ook beheren, kunnen we over de gehele linie duurzame keuzes maken. Keuzes die wellicht niet rendabel zijn in de ene fase, maar we weer in een volgende fase terugverdienen. We kiezen niet perse voor de makkelijkste weg. Dat is soms wel een uitdaging. Maar het voordeel is dat wij bij alle levensfasen van een gebouw betrokken zijn en langdurige relaties aangaan. Dan kun je met elkaar die bewuste keuzes voor de toekomst maken.”

Extra boost aan waterkwaliteit en beleving

Ook GlasGroen heeft energietransitie en klimaatadaptief bouwen als leidraad ingezet voor haar groene toekomst. Eigenaar Ruud Glas van deze specialist in waterbouw, houten terreininrichting en landschapsarchitectuur uit Noordwijkerhout licht toe: “Wij staan bekend om ontwerpen waarbij water een centrale rol vervult qua functie, maar ook zeker als element. Klimaatadaptief bouwen is dan ook voor ons een hot item.” Daarnaast is GlasGroen met diverse partners innovatief in het bedenken van producten die een extra boost kunnen geven aan waterkwaliteit en beleving. Zo is de innovatieve landschapsarchitect, waterbouwer en terreininrichter continu op zoek naar creatieve oplossingen voor haar ontwerpen om water lokaal te bergen en zo lang als mogelijk vast te houden. “Het voordeel hiervan is het ontlasten van regionale watersystemen, terwijl het water identiteit geeft aan de buitenruimte”, legt Glas de functie hiervan uit. “Naast dat dit klimaatadaptief inzetbaar is, biedt dit tevens kans voor de flora en fauna die mee kan profiteren van onze ontwerpen. Ontwerpen die kunnen variëren van stadstuin, uitbreidingswijken tot stadsparken.”

Maar ook als terreininrichter is de focus duurzaam. “Zo kijken wij al jaren anders naar de toe te passen materialen. Kunst-

Project: Restaurant Sophias Leeuwarden

stof passen we enkel toe op locaties waarbij, na aanleg, vervanging erg duur of complex is. Veel liever passen wij hout toe waarbij wij elke keer verrast zijn van de positieve CO2 footprint van dit geweldige materiaal. Hout groeit natuurlijk, isoleert perfect en vangt CO2 uit de atmosfeer en houdt dat járenlang vast. Daarnaast kan het vele honderden jaren meegaan, óók buiten. Door als gecertificeerd bedrijf onderdeel uit te maken van de keten van FSC® dragen we zelfs met de kap bij aan een klimaatadaptievere wereld.”

Maar Glas ziet nog veel meer gebeuren om in te kunnen spelen op het veranderende klimaat. “De toekomst zal vanwege de schaarste van brandstof volgens ons meer en meer in het teken staan van het niet ‘morsen’ van energie. Daar willen wij op inspelen”, aldus de sterk op duurzaamheid gerichte en enthousiaste ondernemer. “Qua energietransitie zijn wij daarom grote stappen aan het zetten om brandstofmotoren om te zetten naar elektrisch / hybride. Deze trend passen wij toe in vervoersmiddelen, maar ook in gereedschappen, zoals motorzagen en in te zetten hydraulische kranen. Elektrische handgereedschappen vervangen wij meer en meer voor accuvarianten. Zodat we nog efficiënter met de energie kunnen omgaan.”

‘We moeten niet op een betere morgen blijven wachten, maar vandaag handelen’

‘Meerwaarde in samenwerkingen stoppen waardoor er een win-win situatie ontstaat’

Restproduct koelen als input voor warmte kantoor

Dat is ook hetgeen waar zonnepanelenadviseur en –installateur Groene-Woningen uit Katwijk zich op richt: “Verduurzamen is niet meer de toekomst”, zo legt directeur en adviseur Stefan van der Laan dit uit, “nee, de toekomst is nu gewoon de dagelijkse realiteit, waarin we blijven innoveren. Dus de oplossing van vandaag is niet altijd ook de oplossing van morgen. Tegelijkertijd moeten we ook niet op een betere morgen blijven wachten, maar vandaag handelen!” Als oplossing ziet hij bijvoorbeeld het slimmer nadenken over nieuwbouw, renovatie en herindeling van bedrijventerreinen. “Is er een bedrijf dat grote koelingen heeft staan en is er vlak bij een kantoorpand of logistiek centrum waar een basisbehoefte is aan warmte? Zet die bedrijven dan naast elkaar en laat het restproduct van koelen (dat is dus warmte) de input zijn voor de warmte die het kantoor nodig heeft.”

Ook het verbruiken van stroom kan volgens hem slimmer en efficiënter. “Pas gaan laden als we een overschot aan zonnestroom hebben is een mooi voorbeeld. Of de accu gebruiken voor het verlagen van de energierekening. Denk ook aan het “opslaan van stroom” in warmte of koude. Het hoeft niet altijd een accu te zijn. Zo kan je bijvoorbeeld je koeling een paar graden meer laten koelen als er stroom over is en de koelmotoren uitzetten als de stroom duur is. Simpel maar doeltreffend.”

Delen van daken en evenrediger belasten van netten

Zoals ook het delen van daken op bedrijventerreinen dat volgens Van der Laan kan zijn. “We hebben mooie producten in ons portfolio waarmee we bedrijven met elkaar kunnen verbinden. Bijvoorbeeld met omvormers waarbij ze elkaars opgewekte zonnestroom efficiënter kunnen gebruiken. Niet iedereen heeft stroom op hetzelfde moment nodig, maar willen het wel graag gebruiken als we het opwekken. In een overzichtelijk portaal kan je de hoeveelheid stroom die onderling verbruikt wordt, keurig terugzien en daar dan een vergoeding voor afspreken.” Met dezelfde technieken kan Groene-Woningen zelfs de elektriciteitsnetten evenrediger belasten. “Daar is de energiemaatschappij blij mee en de gebruiker vaak ook, omdat hij met een kleinere aansluiting simpelweg weer maandelijkse kosten bespaart. Dat is trouwens niet alleen voor grotere bedrijven interessant. Ook op woningniveau zijn deze zaken simpel te realiseren. Het vraagt alleen om nadenken vooraf en de wil om samen te werken als bouwer, initiatiefnemer, ontwikkelaar en / of gebouweigenaar. Want we moeten het samen doen: VerDuurSamen!”

Strategische ketensamenwerking met partners

Datzelfde realiseert Heembouw Wonen uit Roelofarendsveen zich ook. Ontwikkelmanager Renovatie & Onderhoud Eveline Boels legt uit: “Wij zijn een familiebedrijf dus gericht op de lange termijn én een strategische samenwerking met onze partners.” Ze vertelt dat Heembouw Wonen actief op zoek is naar ketensamenwerking om woningcorporaties te helpen hun woningvoorraad te verduurzamen. “In onze ketensamenwerking leggen we afspraken vast voor een periode van 4 jaar. Door deze samenwerking voor langere tijd leren we meer van elkaar, werken we prettiger samen en leveren we nog betere woningen op.”

Iets wat Boels bijzonder prettig vindt, omdat er nog meer meegedacht kan worden. “Zo kijken we niet alleen naar de bouwfase, maar ook naar de gebruiksfase. We berekenen wat het kost én wat het totaalplaatje oplevert. Zoals lagere energielasten en lagere onderhoudskosten op termijn. Op deze manier proberen we zoveel mogelijk meerwaarde in onze samenwerkingen te stoppen, waardoor er een win-win situatie ontstaat.”

Ontwerpen om waarheids- getrouw te bouwen

En die voordelige situatie is sterk op duurzaamheid gericht. “Wij creëren plekken waar mensen willen zijn. Dat doen we ook voor lokale planten en dieren. Zo bekijken we altijd hoe we een project kunnen uitvoeren met zo min mogelijk impact op onze planeet.” Vanaf dag één kijkt Heembouw naar duurzame mogelijkheden. “Oplossingen voor meer waterberging of slimmere manieren om klimaatadaptief te kunnen bouwen.” Maar de echte toegevoegde duurzame waarde van deze bouwer zit ‘m dus in de mentaliteit en identiteit van het bedrijf. “We zijn een ontwerpende bouwer”,

begint Boels uit te leggen, “en dus ontwerpen we om te bouwen. We gaan dus niet eerst ontwerpen en dan pas nadenken over hoe we het gaan bouwen. Nee, wij denken en rekenen gelijk alles door voor een uitvoerbaar ontwerp. Dat betekent dat de eerste 3D schetsen al een realistisch beeld geven van de kosten én een waarheidsgetrouw beeld van de woningen.”

Wat het gevolg is van de efficiënte organisatie binnen Heembouw. “Wij werken alles vanuit ons eigen kantoor uit in samenwerking met onze collega’s van ons architectenbureau, Heembouw Architecten. Intern stemmen wij af wat anders in een bouwteam wordt uitgewerkt. Dit levert een eenduidige communicatie en een soepel proces met een kortere doorlooptijd op. Zo kunnen we innovaties op het gebied van energie, grondstoffen en natuur omarmen zonder dat het ten koste gaat van de haalbaarheid van het project.”

Oud beton en sloophout hergebruiken

Bij SloosGroep is duurzaamheidsdenken inmiddels al zo ingeburgerd dat het door alle aderen van de verschillende bedrijven stroomt. Zo is het voor de overkoepelende organisatie gericht op de inrichting van buiten en binnen al heel lang normaal om zoveel mogelijk te recyclen. “Zo gebruiken we oud beton voor nieuwe tegels”, legt mede-eigenaar Wesley Sloos uit, “of als puin onder de bestrating van een oprit bijvoorbeeld. Ook maakt onze meubelmakerij, Sloos Maatwerk, weer nieuwe maatwerkproducten van oud sloophout of anders van FCS gecertificeerd hout.”

Ook binnen zijn eigen bedrijf WS Products, leverancier voor de sierbestratingsbranche, is de focus volledig duurzaam. “Zo leveren wij als één van de weinigen een kalkverwijderaar zonder zoutzuur. Deze WS Kalkuitbloeiverwijderaar reinigt zonder de kleur, het beton of de natuur aan te tasten. Hiermee hebben we voor Landal onlangs 100 tuintjes behandeld op een park in Texel.” En dan zijn er nog de ‘sponzige’ tegels die meer water absorberen en beter verdelen en daardoor inspelen op meer regenval en hogere temperaturen.

Voegmiddel zonder schadelijke stoffen en biodiesel

“Maar ons beste product is eigenlijk WS SmartSand, een voegmiddel zonder schadelijke stoffen zoals Epoxy of beton. Dat is gekalibreerd zand dat gewassen en gezeefd is en een natuurlijk bindmiddel heeft. Dat stop je tussen de voegen waarop water het bindmiddel activeert en de

‘We proberen altijd keuzes te maken die goed zijn voor onze omgeving’

voeg als het ware dichttrekt. Heel erg duurzaam en enorm populair onder gemeentes. Zo ligt Leiden er inmiddels helemaal vol mee en ook in Leiderdorp en Amsterdam ligt er inmiddels heel wat.” Maar welk bedrijf van de SloosGroep we ook bekijken, overal zien we dezelfde keuze voor duurzaamheid. Of het nu het Aannemersbedrijf Sloos en Zoon is, Sloos Stucdesign of WS Tegels betreft of om Sloos Home & Deco of de overgenomen Van der Kwast glashandel gaat. “Zo rijden we allemaal zo duurzaam mogelijk op GTL biodiesel.” Met zoveel focus op duurzaamheid is het dan ook logisch dat de keuze voor een nieuw onderkomen voor de groep ook duurzaam werd. “Zo hebben we bewust gekozen om geen nieuw pand te bouwen, maar een oud pand te verduurzamen”, vertelt Wesley over zijn nieuwe stek. “We hebben de beplating vernieuwd en alles wat muur was, groene wand gemaakt. Dat ziet er mooi uit en is goed voor het milieu. Zo proberen we altijd keuzes te maken die goed zijn voor onze omgeving.” n