Hoogstraat 20, 9700 Oudenaarde
PAARDEN Realisatie voor Project/Seminarie Cursus voor Dier & Leef
Studierichting: 5 TSO Landbouw
Eline Krick Schooljaar: 2007 – 2008
INHOUDSOPGAVE 1
Paardenmelk. ----------------------------------------------------------------------------------- 3
2
Kweken. ----------------------------------------------------------------------------------------- 4
3
Anatomie ---------------------------------------------------------------------------------------- 5
4
Ziektes ------------------------------------------------------------------------------------------- 7
4.1
Geel water--------------------------------------------------------------------------------------- 7
4.2
Kolieken----------------------------------------------------------------------------------------- 7
4.3 Hoefbevangenheid ----------------------------------------------------------------------------- 7 5
Huisvesting ------------------------------------------------------------------------------------- 9
6
Voeding ---------------------------------------------------------------------------------------- 10
7
Lijst van tabellen, grafieken en illustraties ------------------------------------------------ 11
7.1
Illustraties -------------------------------------------------------------------------------------- 11
8
Besluit ------------------------------------------------------------------------------------------ 12
9
Literatuurlijst ---------------------------------------------------------------------------------- 13
10
Bijlagen----------------------------------------------------------------------------------------- 14
2
1
PAARDENMELK.
Paardenmelk is al van bij de steppevolkeren een uniek natuurproduct. Al in het oude Egypte nam Cleopatra een bad in merriemelk om een prachtige gave huid te bekomen. Wanneer de merrie veulend blijven de veulens gedurende de eerste 6 weken bij de merries daarna worden de veulens overdag van de merries gescheiden. Ze worden dan tot 4 à 5 keer per dag gemolken. ’s Avonds worden de veulens terug bij de merries gelaten. Paardenmelk is een zeer gezond product. Het bevat vitamine A, B, C, D, E en K en het word veel gebruikt voor shampoos, badschuim, haarbalsem… Paardenmelk is goed tegen allerlei kwaaltjes, stress, maagklachten, huiduitslag…
Figuur 1: Melken van een paard
3
2
KWEKEN.
Voor het kweken van paarden moet je de nodige kennis hebben want er zijn gevaren aan verbonden en paarden zijn zeer gevoelig. Om de 3 weken word een merrie hengstig, dit is het tijdstip waarop de merrie moet bevrucht worden. Dit kan met natuurlijk dekking of met kunstmatige inseminatie. Na 2 dagen word de merrie gescand om te kijken of ze geovuleerd is maar dit wil nog altijd niet zeggen dat ze drachtig is. Om daar zeker van te zijn moet de merrie op 18 dagen terug gescand worden. Hierbij moet er ook gekeken worden of er sprake is van tweelingdracht. Wanneer er sprake is van tweelingdracht worden de vruchtjes afgedreven. Dit gebeurt door het spoelen van de baarmoeder. Als alles in orde was op 18 dagen dan moet de merrie op 6 weken voor een tweede keer gescand worden. Als dan alles in orde is mag je zeker zijn van de dracht want de eerste 6 weken zijn cruciaal. Een merrie draagt 11 maand. Eens de merrie begint aan de bevalling kan het op 5 minuten gedaan zijn. Maar een merrie kan de bevalling ook tot 24 uur ophouden. Normaal kan een merrie alleen veulen maar als ze in een stal veulend is het gevaarlijk dat ze zich in een hoek leggen en het veulen dood duwen door de kracht van het persen of dat het veulen met het hoofd in de vruchtzak blijft zitten en zo stikt het. Dus wees alert en zorg ervoor dat je er steeds bij bent!
Figuur 2: Merrie met veulen
4
3
ANATOMIE
Een paard is een zeer gevoelig dier zowel aan hun beendergestel als aan hun spijsvertering en ademhaling. Een paard werd vroeger vooral gebruikt als werkdier om het land te bewerken maar deze tijd is voorbij. Nu word een paard meestal gebruikt als sportdier of voor recreatie of voor te fokken. Wanneer een paard gebruikt word in de sport voor jumping, dressuurwedstrijden of cros is het beendergestel en de ademhaling zeer belangrijk. Het lichaam van een paard bevat veel beenderen en belangrijke spieren voor aan de sporten te kunnen doen. Wanneer een paard een blessure op loopt moet deze snel behandelt worden. Als een paard een been breekt is dit meestal niet meer te genezen en moet het paard afgemaakt worden.
1 = Onderkaak van de schedel 2 = Bovenkaak van de schedel 3 = Nekwervels 4 = Schouderblad 5 = Schoudergewricht 6 = Opperarmbeen 7 = Ellebooggewricht 8 = Onderarm: 8a = Ellepijp 8b = Spaakbeen 9 = Voorknie 9a = Haakbeentje 10 = Pijpbeen 11 = Kogelgewricht 12 = Kootbeen 13 = Kroonbeen 14 = Hoefbeen 15 = Ribben
5
16 = Borstwervels 17 = Lendewervels 18 = Heiligbeenwervels 19 = Staartwervels 20 = Bekken 21 = Heupgewricht 22 = Dijbeen 23 = Kniegewricht 23a = Knieschijf 24 = Onderbeen: 24a = Scheenbeen 24b = Kuitbeen 25 = Spronggewricht ( de hak) 26 = Pijpbeen 27 = Borstbeen a = Griffelbeentjes b = Sesambeentjes c = Straalbeen d = Kootgewricht (tussen pijpbeen en kootbeen) e = Kroongewricht (tussen kootbeen en kroonbeen) f = Hoefgewricht (tussen kroonbeen en hoefbeen) Ook de spijsvertering is zeer gevoelig. Een paard mag geen eiwitrijke voeding eten want dan kunnen ze hoefbevangen worden of kolieken krijgen. Deze ziektes worden later besproken.
6
4
ZIEKTES
In het vorige hoofdstuk kwamen kolieken en hoefbevangen al aan bod. Deze ziektes en nog meerdere zoals geel water worden hier besproken. We beginnen met:
4.1
GEEL WATER
Geel water is een besmetting die vooral voorkomt bij veulens. Wanneer een veulen niet genoeg antistoffen heeft en het komt in aanraking met de bacteriën is de kans zeer groot dat het besmet word. Als het veulen pas geboren is kan het ingespoten worden tegen geel water. Deze inspuiting werkt ongeveer 4 dagen. Na deze 4 dagen moet het veulen genoeg antistoffen hebben. Deze antistoffen moet het veulen halen uit de biestmelk. Deze biest is enkel de eerste 24 uur vanaf de geboorte opneembaar. De antistoffen die in de biest zitten worden door de darmwand opgenomen in het bloed maar na 24 uur stopt dit. Een tekort aan antistoffen kan optreden doordat de merrie geen biestmelk heeft of omdat de biest van slechte kwaliteit is. Wanneer een veulen dit overkomt en dat het te weinig antistoffen heeft moet het bloedplasma toe gediend worden zodat de antistoffen op peil komen. Ze moeten tussen de 6 en de 8 liggen. Geel water is een dodelijke ziekte dus wees op je goede en zorg ervoor dat veulens steeds genoeg en kwaliteitsvolle biestmelk opnemen! De symptomen zijn: Manken ten gevolge van vocht in de benen. Diaree. Koorts.
4.2
KOLIEKEN
Kolieken is een ziekte die van alle oorzaken kan hebben en dat dodelijk kan zijn tot gevolg. Een paard kan kolieken krijgen door slecht voeder met schimmel in of veel te eiwitrijk voeder of door lucht in de darmen of door zand of aarde te eten en nog veel meer. Het kan een knoop in de darmen veroorzaken. Je kan kolieken waarnemen doordat een paard zich neerlegt en zeer veel rolt en niet recht wilt. En als ze recht staan, staan ze te kappen en er is geen eetlust. Als een paard kolieken heeft kan het niet kakken. Men moet met het paard rond lopen omdat de darmen in werking komen zodat de opstopping van de darmen verbroken word.
4.3
HOEFBEVANGENHEID
Hoefbevangenheid is een aandoening die meestal aan de voorbenen voorkomt. Het is een ontsteking tussen de hoornschoen en het hoefbeen. Door de ontsteking ontstaat er zwelling. Voor deze zwelling is geen plaats in de hoef waardoor er een hevige pijn ontstaat. Ze willen niet meer bewegen en zetten de achterbenen zo ver mogelijk onder het lichaam en de voorbenen gestrekt zodat ze zo weinig mogelijk belast worden. Er kunnen van alle oorzaken aan verbonden zijn zoals: chronische nieraandoeningen, hoeftrauma’s, stress, overmatig eten, de nageboorte die niet volledig afgekomen is, overbelasting, … Hoefbevangenheid komt veel vaker voor bij pony’s dan bij paarden. Een paard of pony met hoefbevangenheid moet zo snel mogelijk op de juiste manier behandelt worden om complicaties te vermijden. Ze moeten op een zachte of natte grond gezet worden en hun voedsel moet verminderd worden. Ze mogen enkel nog hooi te eten krijgen. De complicaties die kunnen optreden zijn: sneller hoefzweren krijgen, zoolbreuk, ontschoening, peesblessures, … 7
Figuur 3: Pony met hoefbevangenheid
8
5
HUISVESTING
Een paard is een kudde dier. In het wild lopen ze gemiddeld 16 uur vrij rond in groepsverband. Paarden die gemolken worden of die voor sport dienen zijn gedomesticeerd. Ze lopen maar enkele uren per dag buiten of zelfs helemaal niet. En daarom is een goede huisvesting nodig. Een stal moet groot genoeg zijn zodat een paard uitgestrekt kan liggen en zich kan rollen en ‌ Ook het klimaat is belangrijk en de hoeveelheid (zon)licht. Bij een te hoge luchtvochtigheid gaan paarden hoesten doordat ze door een te hoge lucht geprikkeld worden. En wanneer ze te weinig licht hebben kunnen er problemen ontstaan bij de vruchtbaarheid en de gezondheid. Er zijn verschillende vormen van huisvesting: stands, loopstallen, boxen, binnenboxen, buitenboxen, ‌
Figuur 4: Paarden in groepshuisvesting
Figuur 5: Stands
9
6
VOEDING
Een paard is een een-magig dier. Hun voedsel bestaat uit planten en afgeleide producten ervan, het zijn dus herbivoren. Er bestaan veel vergelijkingen met herkauwers zoals runderen. Maar herkauwers hebben 4 magen om planten te kunnen verteren. Dit hebben paarden niet. Paarden beschikken over enzymen in de dunne en blinde darm die de zelfde werking hebben als de 4 magen van herkauwers. Het grootste deel wordt afgebroken in de maag en de rest wordt verteerd in de darmen. De voedingsbehoefte van een paard bestaat uit 2 delen. Enerzijds de onderhoudsbehoefte en anderzijds de productiebehoefte. De onderhoudsbehoefte is voor het in stand houden van hun eigen levensbehoefte zoals de lichaamstemperatuur, ademhaling, … De productiebehoefte is voor de aanmaak van vlees, melk, groei, het groot brengen van een veulen, … De essentiële bestanddelen die het voeder moet beschikken zijn: energie, eiwit, mineralen, vitaminen en water. Een paard heeft zowel ruwvoeders als krachtvoeders nodig. Voldoende ruwvezels zijn belangrijk, daardoor moet er intensief gekauwd worden wat positief is voor de speekselafscheiding en de darmbeweging. Een rantsoen moet dus bestaan uit voldoende structuur.
10
7
LIJST VAN TABELLEN, ILLUSTRATIES 7.1
GRAFIEKEN
EN
ILLUSTRATIES
Figuur 1: Melken van een paard ............................................................................................ 3 Figuur 2: Merrie met veulen.................................................................................................. 4 Figuur 3: Pony met hoefbevangenheid................................................................................. 8 Figuur 4: Paarden in groepshuisvesting ............................................................................... 9 Figuur 5: Stands..................................................................................................................... 9
11
8
BESLUIT
Ik kan besluiten dat paarden houden niet zo moeilijk is en een leuke hobby maar je moet de dieren wel de nodige inentingen en verzorging geven die ze nodig hebben. Kweken houd altijd risico’s in maar die zijn niet zo groot en als je alles goed controleert en opvolgt kan je al heel wet problemen voorkomen. En bij twijfels raadpleeg een deskundige.
12
9
LITERATUURLIJST
www.stal-beauvoorde.be www.leiezicht.be www.kattenheye.be www.hoefcare.nl www.dapetoren.be www.pavo.nl
13
10
BIJLAGEN
14