SOCIAL AND ECOLOGICAL SYSTEMS IN ARCHITECTURE

SOCIAL AND ECOLOGICAL SYSTEMS IN ARCHITECTURE

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Μια Συστημική Προσέγγιση για την Αρχιτεκτονική Σκέψη

ΙΩΑΝΝΑ ΣΠΥΡΙΔΗ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 2019

2

3

Ευχαριστώ τον καθηγητή μου Σταύρο Βεργόπουλο

για την καθοδήγηση

4

5

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1. Πρόλογος 1.2. Πως βιώνουμε την οικολογική γνώση

12 14 17

2.1. Εννοιολογική προσέγγιση του κτισμένου περιβάλλοντος 2.2. Πορεία των εννοιών της οικολογίας στο χρόνο 2.2.1. Σύντομο ιστορικό πλαίσιο 2.2.2. Σύγχρονες έννοιες 2.2.3. Χρονολογική αναδρομή 2.3. Εννοιολογική σχέση οικονομίας-οικολογίας

26 28 32 34 37 40 45

2. ΕΝΝΟΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

3. ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

3.1. Προοπτικές, μέθοδοι, έρευνα 3.2. Όρια συστήματος στον χωροχρόνο 3.3. Εργαλεία 3.3.1. LCA (LIFE CYCLE INITIATIVE) 3.3.2. MFA (MATERIAL FLOW ACCOUNTING) 3.3.3. Μεταβολικά προφίλ MFA 3.3.4. Κοινό πλαίσιο 3.3.5. BIM (BUILDING INFORMATION MODEL) 3.4. Αξιολόγηση χρήσης εργαλείων

7

50 52 54 58 60 64 69 71 73 76

4. ΧΩΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ 4.1.

4.2.

4.3.

4.4.

Ενσωμάτωση χωρικής δυναμικής Οικολογία χωρίς φύση Ανθρώπινος παράγοντας Οικολογία ως πηγή νέων εργαλείων χρονισμού

5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ

5.1. Case Study

6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ 7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 8. ENGLISH WRITING SAMPLE

82 84 88 91 96 102 110 126 134 149

6

9

10

11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

.1

12

13

14

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

1.1

Ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων που καλύπτει ο τομέας της οικολογίας μπορεί να επιδεινωθούν από τη στιγμή που ευαισθητοποιούμαστε για να τα ερευνήσουμε μέχρι τη στιγμή που θα κινητοποιηθούμε για να λάβουμε δράση. Μια ακαδημαϊκή-βιομηχανική συνεργασία είναι απαραίτητη για να επιταχύνει μια πιο δραστικά πειραματική διαδικασία που οδηγεί στην ανάπτυξη νέων συστημάτων που παράγουν μια μεταβολή του τρόπου με τον οποίο οι μελλοντικές μας πόλεις μεταβολίζουν την ενέργεια, το νερό και τους φυσικούς πόρους. Στόχος είναι η τόνωση των διαδικασιών ευαισθητοποίησης των πολιτών, η προώθηση και η δοκιμή της φιλοσοφίας ότι όλα είναι αλληλένδετα και ότι τα δίκτυα των ανθρώπων, της τεχνολογίας, της πληροφόρησης και της πολεοδομίας επηρεάζουν τον τρόπο αλληλεπίδρασης, παραγωγής και συμπεριφοράς.

Η εποχή που ζούμε χαρακτηρίζεται ως εποχή μεγάλης έμφασης στον περιβαλλοντικό χαρακτήρα του πλανήτη μας, κύριο αίτιο της οποίας είναι η εξάλειψη των φυσικών πόρων και η υπερθέρμανση του πλανήτη. Σε αυτή την εποχή είναι σημαντικό να αρχίσουμε να μιλάμε και να γράφουμε οικολογικά. Σε αυτό το ερευνητικό κείμενο θα εξερευνηθούν οι παράμετροι και τα όρια της οικολογίας, η διαφοροποίησή της από την αειφορία, και κυρίως η πορεία της στο άμεσο μέλλον. Πρόκειται για μία έρευνα που ξεπερνά τα όρια των περιβαλλοντικών επιδόσεων στα αστικά κτηριακά συστήματα σε παγκόσμια κλίμακα, και εκτυλίσσεται μέσω πραγματικών κτηριακών έργων, περιβαλλοντικών γεγονότων και προβληματισμών ως ολόκληρα ερευνητικά πεδία. Η έρευνα είναι επικεντρωμένη στην τεχνολογία κατασκευής επόμενης γενιάς για ένα βιώσιμο οικοδομημένο περιβάλλον και εστιάζει στην ανάγκη για επιτάχυνση καινοτομιών σχετικά με νέα αρχιτεκτονικά συστήματα ικανά να αξιοποιήσουν την τοπική οικολογική ενέργεια και να ενσωματωθούν καλύτερα με ανθρώπινα και φυσικά συστήματα. Ενόψει αυτού, θα εφαρμοστούν προηγμένες αρχιτεκτονικές και μηχανικές πρακτικές, και επιστημονική έρευνα μέσω μοναδικής και εντατικής συνεργασίας μεταξύ ιδρυμάτων, κατασκευαστών, επαγγελματιών, του κλάδου των κατασκευών, για να προκύψουν συμπεράσματα για οικολογικές κατασκευές επικεντρωμένες στην ενθάρρυνση της επόμενης γενιάς ερευνητών, οι οποίοι είναι σε θέση να προσφέρουν τεχνολογίες κτηρίων με γνώμονα τις επιδόσεις για την υποστήριξη καθαρών και αυτοσυντηρούμενων δομημένων περιβαλλόντων.

Η έρευνα και η αποτύπωση της οικολογίας βασίζεται σε πολλά γεγονότα, χρειάζεται συνεπώς αρκετά δεδομένα. Η πρόοδος δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τους παραδοσιακούς κλάδους της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής ή της περιβαλλοντικής επιστήμης, αλλά απαιτεί μια εξειδικευμένη ομάδα για την παροχή συνεργατικών λύσεων που ανταποκρίνονται στις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και τεχνολογικές ανάγκες. Ο τρόπος παράδοσης και μετάδοσης των οικολογικών πληροφοριών έχει ένα συγκεκριμένο τρόπο, ο οποίος αναλύεται σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι πιθανότητες που προκύπτουν από αμφισβήτηση των κατεστημένων. Αυτό σημαίνει ότι μόνο μία νέα οπτική των περιβαλλοντικών προβλημάτων οδηγεί σε οικολογικούς προβληματισμούς και αναζητήσεις. Ενόψει αυτών των αναζητήσεων μπορούμε να πραγματοποιήσουμε ορισμένες κινήσεις μελετώντας το μεταίχμιο των ορίων αυτού του χώρου και κάνοντας μικρά βήματα έξω από αυτόν, προκειμένου να αρχίσουμε να διατυπώνουμε γενικά συμπεράσματα και να αναρωτιόμαστε για νέες δυνατότητες. Δυνατότητες, οι οποίες δεν είναι πολύ προφανείς για εμάς, αλλά μπορούν να ασκήσουν κάθε είδους έλεγχο πάνω μας και να επηρεάσουν τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις που ευελπιστούμε να έχουμε. Ίσως αυτά το είδη ελέγχου να μην είναι αποδεκτα, ωστόσο, θα ήταν ωραίο να έχουμε μια αίσθηση των των ορίων και των παραμέτρων.

Σε αυτή την ανάλυση θα δωθεί μία πορεία και μία αίσθηση των συντεταγμένων, ορίζοντας έννοιες, κάνοντας μία αναδρομή σε όσα ερωτήματα έχουν αστοχήσει στο παρελθόν, εξηγώντας τα νέα εργαλεία που χρησιμοποιούμε προκειμένου να τοποθετηθούμε πάνω στα νέα ερωτήματα. Θα προσπαθήσουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε το κτήριο σαν ένα οικοσύστημα που αποτελείται από διαφορετικά συστήματα, αξιολογώντας πολλαπλές περιβαλλοντικές συνθήκες, παράλληλα με δείκτες της ανθρώπινης υγείας, προκειμένου να δημιουργηθούν σχέσεις μεταξύ περιβαλλοντικών, υλικών και ανθρώπινων παραγόντων. Η έρευνα πραγματοποιείται σε ξεχωριστά κλιμακωτά πλαίσια που διασυνδέουν περιβαλλοντικούς παράγοντες και αποτελέσματα αναπτυξιακής πρωτοβουλίας, μέσω των συστημάτων που θα μελετηθούν και καταλήγει στην ανάλυση ενός εφαρμοσμένου παραδείγματος στο οποίο θα αναλυθεί η ενσωμάτωση αρχιτεκτονικών τεχνολογιών νέας γενιάς σε ένα υπάρχων εκσυχρονισμένο κτήριο.

Στόχος αυτής της έρευνας είναι να μας δώσει μία ιδέα για το πώς κάνουμε σωστή έρευνα πάνω σε θέματα που μας απασχολούν και ποια διαδικασία ακολουθείται για να επιλυθούν. Η αρχιτεκτονική είναι μία απόλυτα κοινωνική επιστήμη, με τον αρχιτέκτονα στον ρόλο του συντονιστή των διεπιστημονικών

15

συζητήσεων. Ο αρχιτέκτονας θα πρέπει συνεπώς να είναι σε θέση να απαντήσει και να καθοδηγήσει τα εξής ερωτήματα:

§ §

Ποια είναι η διαδικασία του προβληµατισµού και της επίλυσης? Ποια βήµατα ακολουθούµε για να φτάσουµε µέχρι εκει?

Εικ. 1

§ §

Τι εργαλεία χρησιµοποιούµε? Για ποιον λόγο είναι αναγκαία µία νέα πορεία, ένας νέος τρόπος που βλέπουµε το ήδη υπάρχων πρόβληµα?

16

ΠΩΣ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΓΝΩΣΗ

1.2

Στο κείμενο θα χρησιμοποιηθεί συχνά η αντωνυμία “εμείς” για να τονιστεί η άμεση αλληλεπίδρασή μας με τα ερωτήματα που θέτονται . Το ζήτημα είναι ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη αλλάζει τα δεδομένα και διερωτόμαστε όλοι μαζί, για το τι σημαίνει οικολογική γνώση. Η ουσία βρίσκεται στο ότι πρέπει να βιώσουμε την οικολογική γνώση, ώστε αυτή να γίνει αντιληπτή και να ξεκινήσουμε να θέτουμε και να απαντάμε στα ερωτήματα και στις υποθέσεις. Η σκέψη για τέτοιου είδους υποθέσεις μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, στη φιλοσοφία ονομάζεται οντολογία, μια άλλη ονομάζεται επιστημολογία. Η Οντολογία είναι η μελέτη του πώς υπάρχουν τα πράγματα. Η Επιστημολογία είναι η μελέτη του πώς γνωρίζουμε τα πράγματα. Όλα τα είδη οντολογίας και επιστημολογίας (και της ιδεολογίας) υποδηλώνονται από τον τρόπο αντίληψης των πληροφοριών. Ο τρόπος αντίληψης των οικολογικών πληροφοριών είναι ένα σύμπτωμα αρκετά μεγαλύτερο από τους προβληματισμούς για τα πράγματα που διαβάζουμε στην εφημερίδα καθημερινά. Η ουσία βρίσκεται στη διαφορά του τι γνωρίζουμε και του πώς ερμηνεύουμε τη γνώση που διαθέτουμε. Πάνω σε αυτά τα ερωτήματα θα βασιστεί η νέα συστημική προσέγγιση της οικολογικής γνώσης. Ουσιαστικά θα προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε εργαλεία, παλιά και νέα, για να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική γνώση και να αντιληφθούμε το αρχιτεκτονικό κτήριο σαν ένα οικοσύστημα, με πολλαπλά συστήματα που σε πραγματικό χρόνο το επηρεάζουν και το μεταβάλλουν.

Εικ. 2

17

Τα γεγονότα καθίστανται ξεπερασμένα συνεχώς, διότι κάτι καινούργιο έρχεται και καταρρίπτει το προηγούμενο, ιδιαίτερα τα οικολογικά γεγονότα και συγκεκριμένα τα γεγονότα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τα οποία είναι γνωστά πολυδιάστατα και κλιμακώνονται σε όλα τα είδη προσωρινότητας καθώς προδιαθέτουν πολλών ειδών σενάρια. Το να προσπαθούμε να αφομιώσουμε διαρκώς τις διαφορετικές πληροφορίες μπορεί να είναι πραγματικά συγκεχυμένο και επίπονο. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, το να διερωτόμαστε για τα οικολογικά προβλήματα που προκύπτουν από τις εν λόγω πληροφορίες είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που χρειαζόμαστε για να κατανοήσουμε το πού βρισκόμαστε και γιατί έχουμε βρεθεί εκεί.

Πρέπει να αρχίσουμε να ζούμε τα δεδομένα και να αναπτύσσουμε μεθόδους για να αξιοποιούμε τα αποτελέσματα των ερευνών πάνω στις διαφορετικές θεματικές που θα αναλυθούν σε αυτό το ερευνητικό κείμενο. Η συγκεκριμένη έρευνα πρόκειται για μία ποσοτική προσέγγιση όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν τη φύση μίας κατασκευής και ενδεχόμενα για το πώς αυτές οι γνώσεις μπορούν να αξιοποιηθούν για έναν πιο παραγωγικό σχεδιασμό με οδηγό την οικολογική γνώση.

Εικ. 3

18

19

Εικ. 4

Βρισκόμαστε στη μέση ιδιαίτερα πολύπλοκων, τραυματικών γεγονότων όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, η μαζική εξαφάνιση πόρων και γενικότερα του περιβαλλοντικού χαρακτήρα, και δεν έχουμε τη παραμικρή ιδέα για το πώς να ζήσουμε αυτή τη κατάσταση. Στην συγκεκριμένη περίοδο τα οικολογικά γεγονότα είναι πολύ συχνά, εάν αναλλογιστούμε τις ακούσιες συνέπειες των ανθρώπινων ενεργειών, οι οποίες πρέπει να ελέγχουν όλες τις πτυχές της τρέχουσας οικολογικής κρίσης. Αυτό θα απαιτούσε ο άθρωπος, να μπορέσει να αντιστρέψει το χρόνο και να επιστρέψει τουλάχιστον στο 10.000 π.Χ., πριν ο τεθεί σε λειτουργία η γεωργική υλικοτεχνική υποστήριξη που τελικά προκάλεσε τη Βιομηχανική Επανάσταση, τις εκπομπές άνθρακα και ως εκ τούτου την υπερθέρμανση του πλανήτη και τη μαζική εξαφάνιση. Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι τόσο καταπιεστικός και παντοδύναμος ώστε θα απαιτούσε μια μεγάλη παγκόσμια επανάσταση για να διαλύσει τις δομές που ρυπαίνουν τη βιόσφαιρα με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα: τις μεγάλες εταιρίες. Γι 'αυτό πρέπει αρχικά να υπάρξει μια γιγαντιαία κοινωνική επανάσταση, και από τη στιγμή που θα έχουμε το σωστό τρόπο να επικοινωνούμε μεταξύ μας, να μπορέσουμε να βρεθούμε στη διαδικασία του περιορισμού των ρύπων μας. Το κλειδί βρίσκεται στην αλλαγή φιλοσοφίας του συνόλου.

Τα προβλήματα εμφανίζονται κλιμακωτά, το πρώτο σκέλος είναι στην άμεση αντίληψη του ανθρώπου, στις αδυναμίες και τις αστοχίες του καθημερινού βίου. Εδώ και αρκετό καιρό σχεδιάζουμε, ερμηνεύουμε και εκτελούμε πράγματα έτσι ώστε να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι βρίσκονται σε κορυφαία ή κεντρική θέση σε όλους τους τομείς της ύπαρξης (ψυχικούς, φιλοσοφικούς, κοινωνικούς). Έτσι έχουμε οδηγηθεί σε έναν σχεδιασμό και μία αρχιτεκτονική, η οποία αποκλύει τα κτήρια από το περιβάλλον τους, τα απομονώνει και εμποδίζει την ανταλλαγή των ροών με τον εξωτερικό κόσμο. Μιλάμε λοιπόν για αεροστεγή κτήρια με έναν πολύ αυστηρό διαχωρισμό του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο, γεγονός που έχει εισάγει ένα νέο πρόβλημα στις σύγχρονες κοινωνίες, αυτό της μόλυνσης εσωτερικού χώρου. Τα οικολογικά προβλήματα αφορούν τις ακούσιες συνέπειες του ανθρωποκεντρισμού. Επειδή τα οικολογικά γεγονότα αφορούν εμάς -το πώς είμαστε, το τι κάνουμε και το πώς ενεργούμε-, είναι δύσκολο να δούμε από απόσταση, να έχουμε μια προοπτική για τον εαυτό μας, να αμφισβητίσουμε τον τρόπο που δρούμε και αντιλαμβανόμαστε, είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που πρέπει να κάνουμε, εγγενώς. Σκοπός του αρχιτέκτονα λοιπόν είναι να βρεί τις ισορροπίες που θέτει ο ίδιος στον σχεδιασμό, και να αποδεχτεί ότι η έρευνα δεν έχει ποτέ μία ξεκάθαρη απάντηση και μία κατακλείδα.

20

Η προοπτική και ο προγραµµατισµός είναι περίεργα, όπως µας λέει τώρα η νευρολογία και όπως µας λέει η φαινοµενολογία.

21

Εικ. 5

Ίσως τα οικολογικά προβλήµατα πολλαπλασιάζονται από το γεγονός ότι δεν ξέρουµε αµέσως τι ακριβώς πρέπει να κάνουµε.

22

23

24

25

ΕΝΝΟΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

.2

26

27

1

Bartelmus Peter, Bringezu Stefan and Moll Stephan. Dematerialization, Environmental Accounting and Resource Management. Internet publication, 2001

28

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΚΤΙΣΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΑΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

2.1

Η διατύπωση μιας ενοποιημένης θεωρίας για το δομημένο περιβάλλον μπορεί να απαιτεί να γίνει κατανοητό το δομημένο περιβάλλον ως ένα πολύπλοκο κοινωνικο-οικολογικό σύστημα, όπου τα πολλαπλά σχετικά συστήματα αλληλεπιδρούν σε διαφορετικές κλίμακες. Από αυτή την άποψη των ευρέων συστημάτων, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτό που θεωρείται ως φύση και σε αυτό που θεωρείται ως χτισμένο περιβάλλον γίνεται πολιτιστικό χαρακτηριστικό που αλλάζει με το ιστορικό πλαίσιο. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων αιώνων, οι έννοιες της περιβαλλοντικής λογιστικής και του μεταβολισμού του υλικού επεκτάθηκαν από τις οικονομικές και βιολογικές ανταλλαγές σε ετήσια βάση σε ενεργειακές, υλικές, οικονομικές και ενημερωτικές ροές που επεκτείνονται μέσα στο χρόνο και το διάστημα.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ορίσουμε κάποιους από τους όρους που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Μπορεί να πει κανείς ότι η Περιβαλλοντική Λογιστική είναι πολύ απλά μια καλύτερη προσέγγιση της κλασσικής λογιστικής που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα κόστη που σχετίζονται με τις πρώτες ύλες που «χάνονται» κατά την παραγωγική διαδικασία (φύρα), τα απόβλητα που δημιουργούνται και άλλα κόστη άμεσα συνδεδεμένα με περιβαλλοντικά ζητήματα. Όπως ακριβώς η συμβατική έτσι και η περιβαλλοντική λογιστική μπορεί να παρέχει πληροφόρηση σε χρηματικές ή φυσικές μονάδες, καλύπτοντας συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, για όλα τα περιβαλλοντικά έξοδα και έσοδα και να τα παρουσιάσει σε ειδικές εκθέσεις. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την περιβαλλοντική λογιστική μπορούν να φανούν χρήσιμα σε διάφορους τύπους επιχειρήσεων δίνοντάς τους τη δυνατότητα να βελτιώσουν τη διαδικασία παραγωγής και ταυτόχρονα να μπορούν υπεύθυνα να ενημερώσουν τρίτους για τις 1 περιβαλλοντικές επιδόσεις της επιχείρησής τους.

Το χτισμένο περιβάλλον αναφέρεται γενικά στο ανθρωπογενές περιβάλλον που παρέχει τον χωρικό τόπο για την ανθρώπινη δραστηριότητα, που κυμαίνεται από την ευρύτερη κλίμακα αστικού περιβάλλοντος έως τους προσωπικούς χώρους. Σε αυτό το περιεχόμενο του ορισμού προστίθεται παράλληλα το περιβαλλοντικό κόστος και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, που αυξάνουν το ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη κλίμακα του χώρου. Ταυτόχρονα εξετάζουμε τα σημεία στα οποία η αστικοποίηση μετασχηματίζει μεγάλες περιοχές της Γης και η εκτεταμένη έννοια του δομημένου περιβάλλοντος μεταφέρει ευκολότερα μια ευρύτερη προοπτική «συστημάτων», όπου υπάρχουν δυναμικές σχέσεις μεταξύ ενός μεγαλύτερου αριθμού ενσωματωμένων στοιχείων. Το δομημένο περιβάλλον μπορεί να οριστεί μόνο σε αντίθεση με το περιβάλλον που δεν έχει διαμορφωθεί ή το οικοσύστημα. Σε μια αναπαράσταση του συστήματος, τόσο το δομημένο περιβάλλον όσο και η οικόσφαιρα μπορούν να θεωρηθούν ως πολύπλοκα, δυναμικά αυτοπαραγωγικά συστήματα. Αυτά τα συστήματα υπάρχουν σε χαλαρές ιεραρχίες, κάθε συστατικό σύστημα που περιέχεται στο επόμενο επίπεδο επάνω και το ίδιο περιλαμβάνει μια αλυσίδα συνδεδεμένου υποσυνόλου - συστήματα σε χαμηλότερα επίπεδα.

eu.int/comm/environment/enveco/studies2.htm#26)

29

Εικ. 6

Το χτισμένο περιβάλλον ως σύστημα αυτο-οργάνωσης λειτουργεί ως διαδοχική δομή που απαιτεί συνεχή παροχή διαθέσιμης ενέργειας, υλικού και πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την παραγωγή και διατήρηση της προσαρμοστικής του ικανότητας. Η σχέση μεταξύ του οικοδομημένου περιβάλλοντος και του οικοσυστήματος δεν υπάρχει ως τέτοια εκτός της ιστορίας. Αντίθετα, αλλάζει διαρκώς, αντικατοπτρίζοντας την εξέλιξη των κοινωνικών συστημάτων και επηρεάζοντας την εξέλιξη αυτή με τη σειρά της. Επομένως, είναι πιο ενδεδειγμένο να οριστεί το δομημένο περιβάλλον όχι ως αντικείμενο αλλά ως κοινωνικό - οικολογικό σύστημα. Οι πολιτισμικές αντιλήψεις για το τι εννοείται με τους όρους κοινωνία και φύση αλλάζουν ιστορικά. Η σύγχρονη κοσμοθεωρία έχει τονίσει τη διχοτόμηση μεταξύ κοινωνίας και φύσης ως δύο ίσες οντότητες, όπου η κοινωνία επηρεάζει ή- και κυριαρχεί στη φύση. Μια πιο ενοποιημένη θεωρία των κοινωνικο-οικολογικών συστημάτων είναι τώρα το επίκεντρο πολλών συζητήσεων τόσο στις φυσικές επιστήμες (π.χ. οικολογική οικονομία) όσο και στις κοινωνικές επιστήμες (π.χ. ανθρώπινη οικολογία). Μια θεωρητική βάση για τον ορισμό του δομημένου περιβάλλοντος εξαρτάται εν μέρει από το πώς εξελίσσεται αυτή η συστημική συζήτηση.

Εικ. 7

30

31

Εικ. 8

2

Fritjof, Capra. The Systems View of Life: A Unifying Vision. Cambridge University Press paperback edition, 2016. p.

341-451

32

ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

2.2

Κινήσεις προς τη κατεύθυνση της αειφορίας έχουν γίνει στο παρελθόν, οι οποίες αποτελούν καλή βάση για να αναπτυχθούν τα νέα ερωτήματα που αντιμετωπίζουν το κτήριο σαν ένα οικοσύστημα. Κλειδί της υπόθεσης μας αποτελούν τα περιεχόμενα των όρων οικολογικό υπόβαθρο, οικοσφαίρα, οικοσύστημα, μεταβολισμός, βιωσιμότητα, χρονικές προοπτικές, οικοδόμηση της θεωρίας, χρόνος και αστικά συστήματα.

Η βιωσιμότητα είναι η διαδικασία διατήρησης της αλλαγής σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον στο οποίο η εκμετάλλευση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισμός της τεχνολογικής ανάπτυξης και η θεσμική αλλαγή είναι όλα αρμονικά και ενισχύουν, τόσο τις τρέχουσες, όσο και τις μελλοντικές δυνατότητες για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών και προσδοκιών. Για πολλούς στο πεδίο, η βιωσιμότητα καθορίζεται μέσω των ακόλουθων διασυνδεδεμένων τομέων ή πυλώνων: περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό, οι οποίοι σύμφωνα με τον Fritjof 2 Capra βασίζονται στις αρχές της σκέψης των συστημάτων. Ως υποτομείς της βιώσιμης ανάπτυξης εξετάστηκαν επίσης οι πολιτιστικοί, τεχνολογικοί και πολιτικοί. Ενώ η αειφόρος ανάπτυξη μπορεί να είναι η αρχή της οργάνωσης της βιωσιμότητας για ορισμένους, για άλλους, οι δύο όροι είναι παράδοξοι (δηλαδή η ανάπτυξη είναι εγγενώς μη βιώσιμη). Η αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ανταποκρίνονται στις δικές τους ανάγκες. Η δική μας προσέγγιση του κτιρίου ως οικοσύστημα, αφήνει στο περιθώριο την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας που είναι το βασικό εργαλείο της αειφόρου ανάπτυξης και προσπαθεί να λειτουργήσει με τις υπάρχουσες ροές ενέργειας και υλικών εντός του κτηρίου με μία διαδικασία, ανακύκλωσης και επανάχρησης.

Η βιωσιμότητα μπορεί επίσης να οριστεί ως μια κοινωνικο-οικολογική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη ενός κοινού ιδεώδους. Ένα ιδανικό είναι εξ ορισμού ανέφικτο σε δεδομένο χρόνο και χώρο. Ωστόσο, με την επίμονη και δυναμική προσέγγισή της, η διαδικασία οδηγεί σε ένα βιώσιμο σύστημα.

Παρακάτω θα γίνει μία χρονολογική αναδρομή για να κατανοήσουμε γιατί τα προηγούμενα ερωτήματα εστίαζαν σε λάθος στοιχεία και εν τέλει αστόχησαν, οδηγώντας μας σε αυτούς τους νέους προβληματισμούς.

3 4

Julius Robert Mayer, 1841 Ernst Haeckel, 1866

34

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.2.1

Με βάση μια προοπτική ευρύτερων συστημάτων, μπορεί να είναι δυνατή η μετάβαση προς μια αποτελεσματική θεωρητική βάση για την κατανόηση του δομημένου περιβάλλοντος. Όλες οι υγιείς οικολογίες είναι πλέον πλήρως εμπλεκόμενες - άμεσα ή έμμεσα - στην εξυπηρέτηση των αναγκών της ανθρωπότητας και αποτελούν το επίκεντρο της φροντίδας και της ρύθμισης. Σε διάφορους βαθμούς, αποτελούν ένα είδος απομακρυσμένης κρίσιμης πράσινης υποδομής για τις πόλεις, εξυπηρετώντας τον καθαρισμό του αέρα και του νερού, την ανακύκλωση των θρεπτικών ουσιών, την ανανέωση της βιοποικιλότητας, την γονιμοποίηση και την προστασία των γεωργικών καλλιεργειών κ.ο.κ. Όλοι αυτοί οι χειρισμοί τονίζουν τις δυσκολίες που υπάρχουν σήμερα στον ορισμό εκείνου του τμήματος της υλικής σφαίρας που θα πρέπει να καλλιεργηθεί με πολιτισμό και να οριστεί ως ένα δομημένο περιβάλλον.

Στη συνέχεια θα γίνει μία αναδρομή στα σημεία της ιστορίας που άλλαξαν την αντιληψή μας για το δομημένο περιβάλλον και τα στοιχεία που το επηρεάζουν. Η Βιομηχανική Επανάσταση τον 18ο αιώνα και η επακόλουθη μαζική εκμετάλλευση της φύσης μέσω της χημείας και της μηχανικής, εστιάζει την προσοχή στους περιορισμούς των πόρων και στην ανάγκη μακροπρόθεσμης ισορροπίας της ροής 3 4 ενέργειας και υλικών. Τον 19ο αιώνα οι επιστημονικοί κλάδοι της θερμοδυναμικής και της οικολογίας εμφανίζονται παράλληλα και συνιστούν μέχρι σήμερα την απαραίτητη βάση για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ του οικοδομημένου περιβάλλοντος και του οικοσυστήματος. Εκείνη την εποχή υπήρξε μία μεταβολή στην έννοια του μεταβολισμού των υλικών, η οποία επεκτάθηκε από μια βιολογική αντίληψη ώστε να συμπεριλάβει τις ροές ενέργειας και τις ροές υλικών στη φύση και την κοινωνία. Η εντροπική ή η μονόδρομη ροή ενέργειας, που ορίζει ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής, αποδείχτηκε εξαιρετικά αμφισβητούμενη, αλλά τελικά εφαρμόστηκε στην κοινωνία στο σύνολό της, με στόχο την εδραίωση κοινών ηλιακών συστημάτων και βιώσιμων τρόπων ζωής. Επομένως, επαναπροσδιορίζεται η σχέση μεταξύ χρήσης ενέργειας και της ανάπτυξης του ανθρώπινου πολιτισμού, με τη μορφή κοινωνικής ενεργείας. Ταυτόχρονα τον 19ο αιώνα δημιουργείται μια χημική, φυσική, οικολογική και οικονομική βάση για τη διαμόρφωση μιας θεωρίας όπου οι αστικές περιοχές και το περιβάλλον τους λειτουργούν ως σύνθετα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα. Στη συνέχεια, κατά τον 20ο

αιώνα η συζήτηση για τα δομημένα περιβάλλοντα επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην αστική ανασυγκρότηση και στην αντιμετώπιση της επείγουσας ανάγκης για στέγαση και σχετική υποδομή, γυρνάμε δηλαδή τη συζήτηση σε ζητήματα βιομηχανοποίησης και κύκλου αστικοποίησης.

35

Εικ. 9

36

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

2.2.2

Στο προηγούμενο κεφάλαιο αφήσαμε τη συζήτηση για τα δομημένα περιβάλλοντα σε σύγχρονα ζητήματα βιομηχανοποίησης και αστικοποίησης. Πρωτού συνεχίσουμε λοιπόν την έρευνα μας, καλό θα ήταν να οριστούν αυτοί οι όροι και να κατανοηθούν τα μεγέθη στα οποία αυτοί οι χειρισμοί επηρεάζουν την προοπτική, τον προγραμματισμό και τις πρωτοβουλίες.

Αστικοποίηση είναι η τάση των ανθρώπων για συγκέντρωση στις πόλεις και αυτό παρατηρείται σε όλα τα μέρη του κόσμου. Σήμερα πολλές πόλεις ξεπερνούν τα 10.000.000 άτομα σε πληθυσμό, σε όλες τις ηπείρους και πιστεύεται ότι το 2030 περισσότερο από το 60% του πληθυσμού θα ζει στις πόλεις. Συνεπώς πλέον η ανάγκη για δόμηση πόλεων αυξάνεται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Οι πόροι για αυτές τις κινήσεις θα πρέπει να βρεθούν από εναλλακτικές πηγές ενέργειας, εναλλακτικά συνθετικά υλικά, που δεν προέρχονται από τον φυσικό πλούτο του πλανήτη, γιατί ας παραδεχτούμε πως και αυτά βρίσκονται στα όρια της εξάλειψης. Παρακάτω θα αναλυθούν έννοιες όπως ο κύκλος ζωής των υλικών και το οικολογικό αποτύπωμα, έγνοιες προσφάτως εισαγμένες στον αρχιτεκτονικό προβληματισμό, που προκύπτουν άμεσα από την ραγδαία ανάπτυξη της αστικοποίησης. Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε μικρογεννήτριες ενέργειας και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις επιφάνειες των κτιρίων για τον μεταβολισμό της ενέργειας και των υλικών, είναι σημαντικές αναφορές.

5 Σε μία πιο γενική προσέγγιση θα αναφερθεί ο όρος του ανθρωπόκενου . Το Ανθρωπόκενο είναι το όνομα που δίνεται σε μια γεωλογική περίοδο κατά την οποία τα ανθρωπογενή υλικά έχουν δημιουργήσει ένα στρώμα στη γήινη φλούδα: για παράδειγμα, όλα τα είδη πλαστικών, σκυροδέματος και νουκλεοτιδίων έχουν σχηματίσει ένα διακριτό και προφανές στρώμα. Το Ανθρωπόκενο έχει επίσημα χρονολογηθεί από το 1945. Αυτό είναι ένα εκπληκτικό γεγονός. Μπορούμε να σκεφτούμε μια άλλη γεωλογική περίοδο που έχει μια τέτοια ξεχωριστή ημερομηνία έναρξης; Και μπορούμε να σκεφτούμε κάτι πιο παράξενο από τη συνειδητοποίηση ότι βρισκόμαστε σε μια ολόκληρη καινούργια γεωλογική περίοδο, η οποία χαρακτηρίζεται από το ότι οι άνθρωποι γίνονται μια γεωφυσική δύναμη σε μια πλανητική κλίμακα; 5

Nicola Davinson, The Athropocene epoch: have we entered a new phase of planetary history?, theguardian.com, https://www.theguardian.com/environment/2019/may/30/anthropocene-epoch-have-we-entered-a-new-phaseof-planetary-history ,(30 May 2019)

37

Εικ. 10

Θα πρέπει να αρχίσουµε να λειτουργούµε µε αυτά που ήδη έχουµε, αυτά που αναπόφευκτα εµείς σαν όντα, αλλά και τα κτήρια που κατασκευάζουµε παράγουν.

38

πρέπει να αρχίσουµε να Θα προσεγγίζουµε αυτοφερούµενα συστήµατα και να διαχειριζόµαστε τα απόβλητα σαν εκροές ενός µεγάλου συστήµατος, µίας νέας οικόσφαιρας, για να ανακουφιστεί ο πλανήτης στη µεγαλύτερη κλίµακά του.

Α Β Θα πρέπει λοιπόν να διορθώσουµε αυτά που είναι ήδη κτισµένα ώστε να αποτελούν µικρά συστήµατα που συντηρούν τις µονάδες τους, και τα ίδια ως κοµµάτια µια καλολαδωµένης µηχανής ανακουφίζουν το σύνολο.

39

Εικ. 11

6

Ebenezer, Howard. Garden Cities of Tomorrow. London: Swan Sonnenschein & Co., Ltd., 1922

40

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

2.2.3

Προσπάθειες για να ανακουφιστούν οικολογικά πόλεις και αρχιτεκτονικά συστήματα έχουν γίνει, αλλά έχουν αποτύχει είτε να δώσουν μία λύση διαρκείας, είτε να προσαρμοστούν στο συνεχώς μεταβαλλόμενο φυσικά και κοινωνικά περιβάλλον. Θεωρούμε οτι αυτό συμβαίνει μάλλον διότι δεν πήραν ως δεδομένο αυτή τη μεταβαλότητα και ίσως εστίασαν μονομερώς στο εκάστοτε πρόβλημα. Παρακάτω θα δούμε παραδείγματα κινήσεων ξεκάθαρα οικολογικών, αποφεύγοντας τη σύγκριση με κινήσεις αειφορίας και την αναφορά προβληματισμών βιωσιμότητας.

GARDEN CITIES (19th century)

6 To 1898 ο Ebenezer Howard πρότεινε κτίρια «πόλεις κήποι» για την ανακούφιση των κοινωνικών προβλημάτων των βιομηχανικών πόλεων και του φτωχού πληθυσμού της υπαίθρου. Οι νέες πόλεις έπρεπε να ενσωματωθούν προσεκτικά στο γύρω τοπίο, εξασφαλίζοντας στους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους πρόσβαση σε αγροτικές παροχές και χώρους πρασίνου και επιτρέποντας την αξιοποίηση των αποβλήτων με βιώσιμο τρόπο. Εννοιολογώντας το δομημένο περιβάλλον ως κοινωνικό- οικολογικό σύστημα ανακυκλωμένο, η προσέγγιση του Howard υπογράμμισε την άμεση κοινοτική δράση, τη σημασία της πρακτικής αστικής υποδομής, η ανάγκη για περιφερειακή διαχείριση της ανάπτυξης και τον συνδυασμό των περιβαλλοντικών ιδιομορφιών με την κοινωνική δικαιοσύνη. Παρόλο που είναι πιο αυστηρές από τις θεωρητικές, οι πόλεις κήποι αντιπροσωπεύουν μια πρώτη σύγχρονη προσπάθεια ενσωμάτωσης του οικονομικού, κοινωνικού και οικολογικού σχεδιασμού και αποτελούν μια από τις πιο επίμονες και σημαντικές έννοιες πολεοδομικού σχεδιασμού.

Εικ. 12

41

Ο 19ος αιώνας δημιούργησε τη χημική, φυσική, οικολογική και οικονομική βάση για να διαμορφώσει μια θεωρία όπου οι αστικές περιοχές και το περιβάλλον τους λειτουργούν ως σύνθετα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα. Αλλά στη στροφή του 20ου αιώνα, αυτή η προσέγγιση χάνει για λίγο τη σωστή κατεύθυνση και αποπροσανατολίζεται. Καθώς ο κόσμος προωθείται από τους πολέμους και από έναν μαζικό κύκλο εκβιομηχάνισης και αστικοποίησης, η συζήτηση για τα χτισμένα περιβάλλοντα εστιάζεται σχεδόν αποκλειστικά στην αστική ανασυγκρότηση και στην αντιμετώπιση της επείγουσας ανάγκης για στέγαση και σχετική υποδομή. Το πλέγμα της διαθέσιμης ενέργειας που απελευθερώνεται από τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση δημιούργησε μια σύγχρονη εικόνα του κόσμου, όπου τα προβλήματα της έλλειψης πόρων και της ρύπανσης θα μπορούσαν πάντοτε να επιλυθούν μέσω της πρόσθετης ενέργειας και των νέων τεχνολογιών. Ο αποικισμός της φύσης επεκτείνεται μέσω ενός παγκόσμιου εμπορικού συστήματος, των μεγάλων πόλεων και της βιομηχανικής γεωργίας. Η προοπτική του 19ου αιώνα για ένα ισορροπημένο, ολοκληρωμένο σύστημα δεν είναι πλέον πολιτιστικά σημαντική.

42

SOCIAL HOUSING (20th century)

Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ο γερμανός αρχιτέκτονας Land Leberecht Migge διαμόρφωσε και εφάρμοσε τις αρχές του αστικού μεταβολισμού σε αναπτυξιακά σχέδια 7 κοινωνικής στέγασης για τους εργαζομένους . Οι Siedlungen (οικισμοί) που ανέπτυξε το 1930 βασίστηκαν σε λεπτομερείς υπολογισμούς των αναγκαίων επιφανειών για την καλλιέργεια τροφίμων για τους κατοίκους. Κάθε σπίτι είχε έναν κήπο ακριβώς στο απαραίτητο μέγεθος, ώστε να επιτύχει πλήρη ανακύκλωση υλικών μέσω της κομποστοποίησης οργανικών αποβλήτων και της παραγωγής βιοσποριτικών λιπασμάτων από τα λύματα - ένα ισορροπημένο κοινωνικο-οικολογικό μεταβολισμό για οργανικά συστήματα. Παρά τις αξιοσημείωτες προσπάθειες, η οικολογία του συστήματος και η προκύπτουσα γενική θεωρία των συστημάτων καθιστούν τη βάση για πιο περίπλοκα μοντέλα της διασύνδεσης μεταξύ της φύσης και των περιβαλλοντικών μετακινήσεων και της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης και οικονομίας.

7

Εικ. 13

Haney, David. Leberecht Migge's "Green Manifesto": Envisioning a Revolution of Gardens. Wisconsin: University of Wisconsin Press, pp. 201-218

43

Η βιομηχανική οικολογία και η εφαρμογή της στον αστικό μεταβολισμό ακολουθούνται από τη δημιουργία ενός νέου πεδίου έρευνας στην αστική οικολογία.

Η δεύτερη και η τρίτη βιομηχανική επανάσταση γίνονται το κεντρικό πρόβλημα για τα χτισμένα περιβάλλοντα. Τα φυσικά μοντέλα αστικής και περιφερειακής χωροταξίας περιορίζονται σε προβλήματα μηχανικής μεταφοράς και διαχείρισης της κατασκευής. Στη δεκαετία του 1970, το σοκ από τις πετρελαϊκές κρίσεις προκάλεσε μια συζήτηση σχετικά με τα όρια της ανάπτυξης και αύξησε την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους περιορισμένους πόρους. Αυτό με τη σειρά του δημιούργησε το νέο πεδίο της περιβαλλοντικής οικονομίας, το οποίο υπογράμμισε ερωτήματα όπως η αξία της φύσης, η σημασία των μακροπρόθεσμων περιορισμών και τα ζητήματα της γενικής ισότητας.

Αυτό το νέο πεδίο της περιβαλλοντικής οικονομίας εστιάζει σε δύο ισοδύναμα συστήματα, αυτά της παραγωγής και της κατανάλωσης. Προσπερνώντας την αειφορία και το ζήτημα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που ουσιαστικά ανήκουν σε άλλο κλάδο ερωταπαντήσεων, περνάμε στη προσέγγιση του χτισμένου περιβάλλοντος ως σύστημα αυτο-οργάνωσης, το οποίο λειτουργεί ως διαδοχική δομή που απαιτεί συνεχή παροχή διαθέσιμης ενέργειας, υλικού και πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την παραγωγή και διατήρηση της προσαρμοστικής του ικανότητας και την απόρριψη ενός συνεχούς 8 ρεύματος υποβαθμισμένης ενέργειας και αποβλήτων πίσω στο οικοσύστημα (εντροπία)

8

nd

Dugdale, John Sydney. Entropy and Its Physical Meaning. Taylor & Francis, 2 Edition, 1996

44

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ

2.3

Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή τη συστημική σχέση, η οποία είναι ακόμα αρκετά πειραματική, με θαμπά όρια και διαπραγματεύσιμη σε πραγματικό χρόνο, επιλέχτηκε ένας συσχετισμός με τη λειτουργία της οικονομίας σαν συστημικός θεσμός. Με αυτόν τον παραλληλισμό μπορούμε να δούμε πως λειτουργεί ευρέως ένα κοινωνικό σύστημα και να βρούμε σημεία τομής και απόκλισης με τη δική μας υπόθεση, ώστε να ξεκινήσουμε να παραθέτουμε και να εξετάζουμε τους συλλογισμούς για το κοινωνιοοικολογικό σύστημα.

Μιλήσαμε παραπάνω για δύο ισοδύναμα συστήματα, αυτά της παραγωγής και της κατανάλωσης. Στον κλάδο της οικονομίας αντίστοιχοι όροι εμφανίζονται στη κυκλική ροή της αξίας ανταλλαγής. Υπάρχει μια συνεχής ταλάντευση μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης εντός ενός πλήρως κλειστού συστήματος. Σε ένα κλειστό σύστημα υπάρχουν συνδέσεις μεταξύ των χρηματικών ροών -που παίρνουν τον ρόλο της εισροής ως δεδομένο- και της βιοφυσικής πραγματικότητας – που είναι το ζητούμενο. Είναι αδύνατο να μελετηθεί η σχέση της οικονομίας με το οικοσύστημα από την άποψη του κυκλικού μοντέλου ροής, επειδή η ροή του κύκλου είναι ένα απομονωμένο, αυτοανανεώσιμο σύστημα χωρίς εισόδους ή εξόδους, χωρίς πιθανά σημεία επαφής με οτιδήποτε έξω από αυτό. Η οικονομική άποψη ενός απομονωμένου κοινωνικού συστήματος που περιλαμβάνει το δομημένο περιβάλλον είναι το γεγονός ότι η φύση δεν υπάρχει (έξω από τους κήπους και τους αστικούς χώρους πρασίνου) και συνεπώς οι υπηρεσίες της δεν 9 φέρουν καμία τιμή (οι επιπτώσεις είναι εξωτερικές) .

Πώς αξιολογούνται και αποτιµώνται τα µακροχρόνια στοιχεία του δοµηµένου περιβάλλοντος, συµπεριλαµβανοµένων κτιρίων, υποδοµών και συστηµάτων χρήσης γης και ανοικτού χώρου?

9

Daly, Herman Edward. Steady-State Economics. Washington, DC: Island Press, 1991. p. 196

45

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι και η κεντρική υπόθεση σε αυτό το ερευνητικό. Η μακροπρόθεσμη απόδοση των οικοδομημένων περιβαλλόντων, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με την οικόσφαιρα, είναι άσχετη. Ο προσανατολισμός εστιάζεται στην βραχυπρόθεσμη απόδοση, με έλεγχο των καθημερινών ροών ενέργειας για μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα ανά στιγμή. Εισάγεται λοιπόν η ιδέα του μικροκλίματος, στη κλίμακα του κτηρίου ως αυτόνομο, αυτοσυντηρούμενο σύστημα.

Εικ. 14

Το δραματικό σενάριο της κλιματικής αλλαγής και η μη αναστρέψιμη επίδρασή της τόσο στην οικόσφαιρια όσο και στο οικοδομημένο περιβάλλον, ανασχημάτισε το ζήτημα της βιωσιμότητας. Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι μια γρήγορη πρόοδος στην κατανόηση των κοινωνικο-οικολογικών συστημάτων, σε συνδυασμό με μια πιο αυστηρή διερεύνηση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στρατηγικών για τη διαχείριση των κινδύνων. Στη συνέχεια θα επιχειρηθεί η αναγνώριση των παραμέτρων που επηρεάζουν τις διαφορετικές ροές και το πως αυτές συμπεριφέρονται.

46

47

48

49

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

.3

50

51

52

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ, ΜΕΘΟΔΟΙ, ΕΡΕΥΝΑ

3.1

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αρχίσουμε να τοποθετούμε τα όρια και τις παραμέτρους του συστήματος στις τρέχουσες συνθήκες, κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές. Προς το παρόν, η αναγκαία επέκταση των ορίων του συστήματος στο χρόνο και στο χώρο επιτυγχάνεται καλύτερα συνδυάζοντας μια σειρά μεθόδων, συμπεριλαμβανομένων των μοντέλων με βάση τη ροή και των μοντέλων που βασίζονται στη διατήρηση των πόρων, καθώς και των προσεγγίσεων μοντελοποίησης από την κορυφή προς τη βάση (TOP DOWN) και από τη βάση προς την κορυφή (BOTTOM UP). Τα αντικείμενα, οι ροές και οι παράγοντες μπορούν να συνδεθούν με την πάροδο του χρόνου μέσω ενός κοινού πλαισίου για την περιγραφή του δομημένου περιβάλλοντος και μέσω τεχνικών μοντελοποίησης προϊόντων με γνώμονα τον κύκλο ζωής. Παρά τις προόδους αυτές, η υπάρχουσα θεωρία φαίνεται ανίκανη να ενσωματώσει πλήρως τις χωρικές και φυσικές σχέσεις και αντιμετωπίζει ιδιαίτερη πρόκληση όταν ασχολείται με τις έννοιες του χρόνου. Τα οικολογικά μοντέλα παρέχουν μια χρήσιμη βάση για νέα εργαλεία χρονισμού που ενσωματώνουν διαφορετικές χρονικές κλίμακες, το παρελθόν και το μέλλον, και που επιτρέπουν την εκτίμηση της προσαρμοστικής ικανότητας και άλλων πτυχών της ανθεκτικότητας του συστήματος. Αυτά τα μοντέλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατανοήσουμε καλύτερα τον αντίκτυπο των διαφόρων διαχειριστικών και κοινωνικών πολιτικών τόσο σε μακροοικονομικό όσο και σε μικροοικονομικό επίπεδο.

Μία διεπιστημονική προσέγγιση είναι αναγκαία για να εξερευνηθούν οι προοπτικές επίσημων συστημάτων που ποσοτικοποιούν τις ροές και τα αποτελέσματα σε κάθε κλίμακα. Αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το δομημένο περιβάλλον γίνεται αντιληπτό με αποτέλεσμα οποιαδήποτε νέα θεωρία των δομημένων περιβαλλόντων να είναι πιθανό να προκύψει από αυτήν την προοπτική των νέων συστημάτων. Σε αυτό το κεφάλαιο θα μελετηθούν τα μέχρι στιγμής πειραματικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη μοντελοποίηση ενός κτηρίου ως σύστημα, τα οποία εφαρμόζονται γύρω από 4 γενικές θεματολογίες:

1.

2.

3.

4.

53

το πλαίσιο της επέκτασης των ορίων του συστήματος σε χώρο και χρόνο, βραχυπρόθεσμα αλλά ταυτόχρονα και μακροπρόθεσμα το πλαίσιο της προοπτικής ισορροπημένων συστημάτων και πως αυτή η ισορροπία επιτυγχάνεται ένα κοινό πλαίσιο για την αντιπροσώπευση του δομημένου περιβάλλοντος σε όλες τις κλίμακες το πλαίσιο για την ανάγκη για κλιμακούμενες προοπτικές, μέσα στο εξεταζόμενο, συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικο-οικολογικό σύστημα

54

ΟΡΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟΧΡΟΝΟ

3.2

Η πρώτη θεματολογία που αφορά τον καθορισμό των ορίων του συστήματος στον χώρο και τον χρόνο θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα, εφόσον παίρνει τη διάσταση παραμέτρου στην υπόθεσή μας. Η έννοια του χτισμένου περιβάλλοντος υποδηλώνει εξ ορισμού την αναγκαιότητα διαίρεσης της υλικής σφαίρας, καθορίζοντας τα όρια του συστήματος για τις ροές μάζας και ενέργειας τόσο στον χώρο όσο και στο χρόνο. Εμβαθύνοντας το ενσωματωμένο περιβάλλον συνήθως εξετάζεται ή αναλύεται είτε ως κομμάτι ιδιωτικής ιδιοκτησίας είτε ως συλλογή ακινήτων με τα συναφή κτίριά τους, την υποδομή και τους κατασκευασμένους ανοιχτούς χώρους. Χωροταξικά, η ανάλυση της ενέργειας ή των ροών μάζας περιορίζεται σε όσα διασχίζουν τα όρια ιδιοκτησίας. Η ανάλυση αυτή περιορίζεται στο χρονικό διάστημα που αρχίζει με την έναρξη του έργου και λήγει με την ανάθεσή του, ή σε μια τυπική ημέρα ή έτος κατοχής και διαχείρισης. Η προοπτική των ευρύτερων συστημάτων σημαίνει ότι τα χωρικά όρια πρέπει να επεκταθούν και να αφαιρεθούν έτσι ώστε να ενισχυθεί ένας συμφωνημένος διαχωρισμός μεταξύ του ανθρώπου (μέρους της κοινωνίας και του πολιτισμού του) και της φύσης (μέρος της οικοσφαίρας). Οι ροές πόρων (ενέργεια, υλικά, νερό, οργανική ύλη) για οποιαδήποτε χρονική περίοδο μπορούν στη συνέχεια να χαρακτηριστούν και να ποσοτικοποιηθούν από οποιοδήποτε σημείο του χώρου και αν προήλθαν μέσα από το οικοσυστήμα (προς μετασχηματισμό ή αποθήκευση) προς οποιοδήποτε σημείο στο χώρο και τελικά να επέστρεψουν σε αυτό (ως απόβλητα, εκπομπές και θερμότητα). Αυτές οι μετρήσιμες ροές ταιριάζουν με τις φυσικές μονάδες που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό, τόσο του εσωτερικού κόστους, όσο και των εξωτερικών επιδράσεων. Τα χρονικά όρια πρέπει να επεκταθούν ώστε να ταιριάζουν με τα χωρικά όρια καθώς η αλυσίδα των ροών πόρων ακολουθείται προς τα πίσω στο χρόνο μέσω της οικονομίας και στο οικοσύστημα ή προς τα εμπρός για ολόκληρη τη διάρκεια ζωής ενός κτιρίου ή συστήματος, επανεισαγωγή στα κυκλώματα της οικοσφαίρας ή της οικονομίας.

Εικ. 15

Τα κτίρια και άλλα στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος γίνονται μεταβατικά γεγονότα που μετατρέπουν τον υλικό κόσμο σε σύνθετες αλυσίδες προϊόντων και διεργασιών που διαδίδονται με την πάροδο του χρόνου και του χώρου. Η φάση λειτουργίας του κτιρίου μπορεί να αντιπροσωπεύει μια ακόμα μεγαλύτερη ροή υλικών. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα από τη στιγμή της παράδοσης του έργου λειτουγεί σε πραγματικό χρόνο.

55

Εικ. 16

56

57

3.3 ΕΡΓΑΛΕΙΑ

58

59

10

ISO 14040:20069(en), Environmental management-Life Cycle Assessment- Principles and Framework

60

LCA (LIFE CYCLE ASSESSMENT)

3.3.1

Επί του παρόντος, η μόνη σημαντική διαθέσιμη μέθοδος για την παράταση των χρονικών κλιμάκων και την ανάπτυξη μιας ευρύτερης προοπτικής για τις σχέσεις δομημένου περιβάλλοντος είναι η σχετική με 10 το εργαλείο LCA . Η Πρωτοβουλία Κύκλου Ζωής (LCA) είναι ένα πρωτόκολο σχέσης δημόσιου-ιδιωτικού και πολυεθνικού φορέα που επιτρέπει την παγκόσμια χρήση αξιόπιστων γνώσεων σχετικά με τον κύκλο ζωής από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς λήψης αποφάσεων. Το LCA φιλοξενείται από το περιβάλλον των Ηνωμένων Εθνών, βρίσκεται στη διεπαφή μεταξύ των χρηστών και των εμπειρογνωμόνων των προσεγγίσεων του κύκλου ζωής. Παρέχει ένα παγκόσμιο βήμα για να εξασφαλίσει μια επιστημονική διαδικασία, μία διαδικασία οικοδόμησης συναίνεσης για τη στήριξη των αποφάσεων, και πολιτικών για το κοινό όραμα της βιωσιμότητας ως δημόσιο αγαθό. Παρέχει έγκυρη γνώμη για υγιή εργαλεία και προσεγγίσεις, συμμετέχοντας στην εταιρική σχέση πολλών ενδιαφερόμενων (συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων, των επιστημονικών οργανώσεων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών). Η πρωτοβουλία διευκολύνει την εφαρμογή της γνώσης κύκλου ζωής στην παγκόσμια ατζέντα βιώσιμης ανάπτυξης, προκειμένου να επιτύχει τους παγκόσμιους στόχους ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.

Στόχος του LCA είναι να συγκρίνει το πλήρες φάσμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που μπορούν να αποδοθούν στα προϊόντα και τις υπηρεσίες, ποσοτικοποιώντας όλες τις εισροές και εκροές των ροών των υλικών και των πόρων, και εκτιμώντας τον τρόπο με τον οποίο οι ροές των υλικών επηρεάζουν το περιβάλλον. Αυτές οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των διαδικασιών, την πολιτική στήριξης και παρέχουν μια καλή βάση για τεκμηριωμένες αποφάσεις. Ο όρος κύκλος ζωής αναφέρεται στην αντίληψη ότι μια δίκαιη, ολιστική εκτίμηση απαιτεί την αξιολόγηση της παραγωγής, της κατασκευής, της διανομής, της χρήσης και της διάθεσης των πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων όλων των παρεμβάσεων που είναι αναγκαίες ή προκαλούνται από την ύπαρξη του προϊόντος. Το LCA oυσιαστικά επεκτείνει τις χρονικές κλίμακες, τόσο προς τα εμπρός, όσο και προς τα πίσω. Ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος ξεκινάει όταν εξάγονται πρώτες ύλες από τη Γη και τελειώνει με διαχείριση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης και τελικής διάθεσης. Σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής, οι

πόροι καταναλώνονται (ή μετασχηματίζονται) και οι εκπομπές ρυπαίνουν τον αέρα, τη γη ή το νερό. Αυτές οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις επηρεάζουν τις περιβαλλοντικές λειτουργίες από τις οποίες εξαρτάται η ανθρωπότητα και η οικόσφαιρα. Επειδή σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις μπορεί να προκύψουν σε κάθε στάδιο, η δίκαιη και ακριβής περιβαλλοντική εκτίμηση κάθε προϊόντος ή υπηρεσίας πρέπει να λαμβάνει υπόψη ολόκληρη τη διάρκεια ζωής. Αυτό που κάνει το LCA διαφορετικό από άλλα εργαλεία περιβαλλοντικής αξιολόγησης, είναι η δυνατότητα ενσωμάτωσης εξαρτώμενων από το χρόνο 11 εισροών και εξόδων ως μέρος της περιβαλλοντικής λογιστικής .

Εικ. 17

11

Deakin Mark, Mitchell Gordon, Nijkamp Peter and Vreeker Ron. Sustainable Urban Development Volume 2: The Environmental Assessment Methods. Routledge, 1st Edition, 2007

61

Το LCA είναι μια μέθοδος που έχει προκύψει από την οικονομία των πόρων και τη βιομηχανική μηχανική. Πραγματεύεται υποθέσεις σχετικά με το πού και πώς θα χρησιμοποιηθεί το υλικό. Σε τοπική κλίμακα, ένας χώρος οικοδομής δημιουργεί, εξ ορισμού, ένα εσωτερικό περιβάλλον - όπου οι δυνητικές επιπτώσεις της μελέτης περιλαμβάνουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων και την ασφάλεια των επιβατών, την άνεση, την ασφάλεια και την υγεία. Σε επέκταση αυτής της κλίμακας, τα αποτελέσματα μπορούν να εκτιμηθούν στο οικόπεδο και στη γύρω γειτονιά. Οι τοπικές επιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν το αστικό μικροκλίμα, την ηλιακή και την αιολική πρόσβαση για τα παρακείμενα κτίρια και τους κήπους, την εγγύτητα, τον θόρυβο, τις δημόσιες ανέσεις, τη βιοποικιλότητα και τη βιοπαραγωγικότητα. Σε περιφερειακή κλίμακα, το κτίριο και τα συστήματά του θα θέσουν απαιτήσεις στην κοινότητα, επηρεάζοντας την ποιότητα του αέρα και τη δημόσια υγεία, την οικονομική ανάπτυξη, τη χρήση συστημάτων μεταφοράς, την ετοιμότητα έκτακτης ανάγκης, τη φόρτωση των συστημάτων αστικής υποδομής και την κατανομή της τοπικής οικολογικής φέρουσας ικανότητας. Κάθε κλίμακα θα επηρεαστεί από τη χρήση των πόρων του κτιρίου και τις σχετικές εκπομπές.

Αν και το LCA είναι μια ισχυρή προσέγγιση για τη λογιστική, ακριβώς επειδή εκτείνεται χρονικά, είναι σαφώς ανεπαρκής από μόνη της και πρέπει να συνδυαστεί με εργαλεία προνοητικότητας και μια πολύ ευρύτερη θεωρητική προοπτική για το τι σημαίνει «παράταση του χρόνου», προκειμένου να επιτευχθεί μία προοπτική ισορροπημένων συστημάτων. Η έννοια της ισορροπίας μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο ορίζεται το σύστημα, ιδίως όσον αφορά τους χρονικούς ορίζοντες. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην κατανόηση και τον έλεγχο των μεγάλων ροών μάζας και ενέργειας που κυμαίνονται μεταξύ των δομημένων περιβαλλόντων και του κατασκευαστικού τομέα, της υπόλοιπης οικονομίας και της οικόσφαιρας. Αυτές οι ροές παρακολουθούνται ως μέρος της εταιρείας και του δημόσιου λογιστικού συστήματος χρησιμοποιώντας δεδομένα που προέρχονται από χρηματιστηριακές συναλλαγές. Οι μη εμπορεύσιμες ροές και τα αποθέματα τείνουν να αγνοούνται. Μια προοπτική ευρύτερων συστημάτων προϋποθέτει ότι μέσα σε ένα κλειστό υλικό πεδίο, όλες οι ροές μεταξύ φύσης και οικοδομημένων περιβαλλόντων πρέπει να εξισορροπηθούν μακροπρόθεσμα.

Οι βασικές ερωτήσεις είναι, πώς μπορούμε να ζούμε μέσα σε καθορισμένα όρια ή ρυθμούς ροής, και κατά πόσο αυτά τα μεγέθη είναι μετρήσιμα. Η απάντηση σε αυτό έρχεται είτε με τη μείωση των απαιτήσεων, είτε με την επίτευξη μεγαλύτερης αξίας υπηρεσιών από οποιαδήποτε εισροή πόρων. Η περιβαλλοντική λογιστική είναι η μέθοδος για την απάντηση σε τέτοιες ερωτήσεις. Οι ροές

62

παρακολουθούνται καθώς κυκλώνουν από τη φύση σε χτισμένα περιβάλλοντα και τελικά πίσω στη φύση.

Συνοψίζοντας, η έννοια της περιβαλλοντικής λογιστικής μπορεί να επεκταθεί στους «οικολογικούς» εθνικούς λογαριασμούς, ώστε να ληφθούν υπόψη οι απώλειες περιβαλλοντικών πηγών και οι παράγοντες απορροής, δηλαδή η εξάντληση των φυσικών πόρων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Με αυτό τον τρόπο το φυσικό περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως ένα πρόσθετο φυσικό απόθεμα φυσικού κεφαλαίου το οποίο παρέχει περιβαλλοντικές υπηρεσίες για την παροχή πόρων και τη διάθεση των αποβλήτων στην οικονομία.

63

+

12 13 14

Brunner Paul H. and Rechberger Helmut, Practical Handbook of Material Flow Analysis, Lewis Publishers, 2005 Brunner and Rechberger, 2003 Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας, ΟΟΣΑ, 2004

64

MFA (MATERIAL FLOW ANALYSIS)

3.3.2

Επί του παρόντος, η μόνη μέθοδος για τον υπολογισμό και την απεικόνιση ενός ισορροπημένου συνόλου 12 ροών μέσω του δομημένου περιβάλλοντος είναι η λογιστική ροών μάζας (MFA) . Η MFA έχει οριστεί ως «συστηματική αξιολόγηση των ροών και των αποθεμάτων υλικών εντός ενός συστήματος που ορίζεται 13 στο χώρο και στο χρόνο» . Η MFA παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία για τη μέτρηση ολόκληρων των μεταβολικών επιδόσεων της οικονομίας όσον αφορά τις ροές υλικών (ενέργεια, υλικά, νερό, οργανική ύλη). Στόχος είναι η πρόσβαση στη βιωσιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης σύμφωνα με την έννοια της αποϋλοποίησης.

Το MFA, το αρκτικόλεξο για την Material Flow Analysis ή Material Flow Accounting, αναφέρεται σε λογαριασμούς σε φυσικές μονάδες (συνήθως σε τόνους). Περιλαμβάνουν την εξόρυξη, παραγωγή, μετατροπή, κατανάλωση, ανακύκλωση και διάθεση υλικών (ουσιών, πρώτων υλών, βασικών υλικών, προϊόντων, αποβλήτων, εκπομπών στον αέρα ή το νερό). Χρησιμοποιεί ένα απλό μοντέλο της αλληλεπίδρασης μεταξύ της οικονομίας και του περιβάλλοντος, όπου η οικονομία είναι ένα ενσωματωμένο υποσύστημα του περιβάλλοντος και - παρόμοια με τους οργανισμούς - εξαρτάται από 14 μια σταθερή διακίνηση υλικών και ενέργειας .

Εικ. 18

Ο περιβαλλοντικός λογαριασμός για τις σύγχρονες οικονομίες χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση μεγάλων φυσικών αποθεμάτων ανθρωπογενών περιουσιακών στοιχείων, δηλαδή τις εν λόγω υποδομές και κτίρια. Αυτά αποτελούν το κυρίαρχο μέρος του παραγόμενου ανθρώπινου κεφαλαίου σε βιομηχανικά συστήματα. Παρόμοιο με τους οικολογικούς πόρους (φυσικό κεφάλαιο), το εν λόγω κεκτημένο περιβαλλοντικό κεφάλαιο καθίσταται δύσκολο ή αδύνατο να αντικατασταθεί και επομένως ίσως χρειαστεί να παρακολουθείται, να αποτιμάται και να προστατεύεται μακροπρόθεσμα.

Το προφανές εδώ είναι ότι λαμβάνουμε εισροές από τη φύση, επομένως το λογικό είναι και οι εκροές να επιστέφονται πίσω σε αυτή. Ο κύριος σκοπός της MFA για ολόκληρη την οικονομία είναι η παροχή συνολικών πληροφοριών σχετικά με τη σύνθεση και τις αλλαγές της φυσικής δομής των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων. Η MFA παρέχει επίσης μια εξαιρετική μέθοδο για την αποκάλυψη της δυναμικής του συστήματος για το δομημένο περιβάλλον σε οποιαδήποτε κλίμακα, από το οικόπεδο στην αστική περιοχή

65

Για την καλύτερη κατανόηση των αλληλοσυνδέσεων και των πολύπλοκων σχέσεων στην MFA γίνεται εκτενής χρήση διαγραμμάτων. Συγκεκριμένα τα διαγράμματα Sankey είναι ένας συγκεκριμένος τύπος διαγράμματος ροής, στον οποίο το πλάτος των βέλων παρουσιάζεται αναλογικά με την ποσότητα ροής. Τα διαγράμματα Sankey (κατευθυντήρια ροή) χρησιμοποιούνται συχνά για να συνοψίσουν οπτικά το MFA ως ένα ολόκληρο συνδεδεμένο και ισορροπημένο σύστημα. Σε ένα διάγραμμα Sankey οι υλικές ροές αρχίζουν με εισροές από τη φύση και στη συνέχεια ρέουν σε ενδιάμεσες διαδικασίες (οποιαδήποτε υποδομή χρησιμοποιείται για τη μεταποίηση, μετατροπή, αποθήκευση ή ρύθμιση) και έπειτα στις διάφορες τελικές χρήσεις. Μετά τη χρήση, οι ροές μπορούν να ανασυσταθούν από συστήματα υποδομής για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση. Τελικά, όλες οι ροές κατευθύνονται σε μια κατηγορία παραγωγής (απόβλητα που εκπέμπονται στον αέρα, σε υδάτινα σώματα ή σε χώρους υγειονομικής ταφής, μακροπρόθεσμη αποθήκευση, εξαγωγή). Τα διαγράμματα Sankey μπορούν να προσαρμοστούν για να αποκαλύψουν τις ημερήσιες ή εποχιακές κορυφώσεις. Με αυτούς τους τρόπους, το Sankey μπορεί να βοηθήσει τους σχεδιαστές συστημάτων ή τους διαχειριστές ακινήτων να απεικονίσουν τα αποτελέσματα του MFA και να αναπτύξουν σενάρια που ταιριάζουν με επιτυχία με την ποιότητα και την ποσότητα των πόρων σύμφωνα με τις απαιτήσεις κάθε τελικής χρήσης.

Εικ. 19

66

67

Εικ. 20

68

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΠΡΟΦΙΛ MFA

3.3.3

Τα μεταβολικά προφίλ MFA μπορούν να αναπτυχθούν για μια χώρα, μια περιοχή, μια πόλη και για ροές ενέργειας, αδρανή στοιχεία όπως, νερό, άνθρωποι, οργανική ύλη, πληροφορίες ή χρήματα. Η δομή ενός μεταβολικού προφίλ τείνει να ποικίλει ανάλογα με την τοπική βάση πόρων και το επίπεδο της τεχνολογικής ανάπτυξης. Οι προβιομηχανικές οικονομίες (ή συστήματα) χαρακτηρίζονται από μια ποικιλία εισροών και χαμηλά επίπεδα ροής. Οι βιομηχανικές οικονομίες τείνουν να έχουν πολύ λιγότερες εισροές και μεγαλύτερες ποσότητες ροών, με μεγαλύτερη χρήση των εισαγωγών / εξαγωγών και αποθήκευσης για την εξισορρόπηση των ροών. Οι οικονομίες με αποδοτικές πηγές πόρων τείνουν να έχουν μια ποικιλία εισροών και διαδρομών ροής που χρησιμοποιούν εκτεταμένο βρόγχο και κλιμάκωση ως μέσο για την παραγωγή προστιθέμενης αξίας ή υπηρεσίας από οποιαδήποτε δεδομένη είσοδο. Συνεπώς όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή που έχει συμπιεστεί από οποιαδήποτε ροή, τόσο μικρότερη θα είναι η είσοδος.

Με αυτό τον τρόπο το μεταβολικό προφίλ αποκαλύπτει την «οικολογική αποδοτικότητα» του οικοδομημένου περιβάλλοντος σαν ένα ολόκληρο σύστημα. Ο μεταβολισμός της MFA συμβάλλει στην εστίαση της προσοχής στις πιο σημαντικές ροές και διεπαφές και στις πιο προφανείς ευκαιρίες οικολογικού σχεδιασμού. Τα μεταβολικά προφίλ μπορούν να αποκαλύψουν την έκταση της αλληλεπίδρασης εντός ενός συστήματος. Για παράδειγμα, ένα σύστημα μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτο, αν πολλές κρίσιμες απαιτήσεις εξαρτώνται από μία μόνο πηγή. Τα μεταβολικά προφίλ μπορούν επίσης να αποκαλύψουν δυνατότητες για οικολογικές συγκρούσεις σε διαφορετικές κλίμακες. Παράλληλα μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των τάσεων στη χρήση των πόρων δημιουργώντας ένα προφίλ χρονικής σειράς. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει τάση στις προηγμένες οικονομίες για την αποϋλοποίηση ορισμένων διαδικασιών με την πάροδο του χρόνου και την αντικατάσταση των μαζικών ροών από τις ροές πληροφοριών.

Τα αποτελέσματα δεν έχουν ακόμη τυποποιηθεί, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη χρήση της μεθόδου στην ομάδα σχεδιασμού ή στην επαγγελματική εξέλιξη. Αναγκαία είναι η ομαλοποιήση και η σύγκριση των ροών καθώς και η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τις διαφορές μεταξύ συστημάτων χτισμένου περιβάλλοντος σε διαφορετικές τοποθεσίες. Ταυτόχρονα η ανάπτυξη μακροπρόθεσμων σεναρίων για τη

69

διερεύνηση και η σύγκριση των ροϊκών απαιτήσεων εντελώς διαφορετικών, υποθετικών αστικών συστημάτων. Οι φυσικές ροές συγκεντρώνονται και θεωρούνται ως διαδικασία διαζευγμένη από τις χωρικές πτυχές του σχεδιασμού. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν χωρικές πληροφορίες που αναφέρονται στη ροή στα διαγράμματα που αναλύσαμε παραπάνω. Γίνεται δύσκολο να δούμε πώς τα διαφορετικά χωρικά χαρακτηριστικά - η κατανομή ή η πυκνότητα κτιρίων στο τοπίο - θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της ΜFA. Ενόψη αυτού οι Baccini και Oswald (2003) έχουν προτείνει ένα διεπιστημονικό μοντέλο που επιχειρεί να ξεπεράσει αυτό το κρίσιμο χάσμα δημιουργώντας μια κοινή πλατφόρμα για το συνδυασμό των φυσιολογικών και μορφολογικών προοπτικών. Μια τέτοια διεπιστημονική πλατφόρμα μπορεί να είναι ουσιαστική εάν οι ομάδες σχεδιασμού και οι διαχειριστές ακινήτων επωφεληθούν από τις ιδέες της LCA και της MFA. Αυτό που καταλαβαίνουμε μέσα από την ανάλυση αυτών των δύο εργαλείων είναι το γεγονός ότι η χωρική διάσταση στερείται του απλουστευμένου κοινωνικού οικολογικού πλαισίου.

70

ΚΟΙΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

3.3.4

Ένας συνδυασμός MFA και LCA μπορεί να δημιουργήσει μια υβριδική προσέγγιση που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα κατάλληλη όταν αναλύει τα εθνικά αποθέματα κτιρίων και την μακροχρόνια συμπεριφορά τους. Η MFA παρέχει σύνθετες ανώτερες οριακές τιμές για κάθε πόρο ή προϊόν αποβλήτων καθώς διασχίζει τη γραμμή από τη φύση στην κατασκευή και από την οικοδομή στη φύση. Το LCA παρέχει πολύ πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο διαμοιρασμού των πόρων μεταξύ τους (υποθέτοντας ότι τα δεδομένα είναι διαθέσιμα και βολικά) και έτσι επιτρέπει μια πιο ακριβή και λεπτομερή εξερεύνηση της δυναμικής του συστήματος.

Αυτό που μας λείπει για την ποσοτική αποτύπωση, ανάλυση και κατανόηση του δομημένου περιβάλλοντος είναι η αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας και τη μεταλλαξιμότητας των στοιχείων και των συντελεστών με την πάροδο του χρόνου. Ένα ενιαίο κτίριο κατοικιών μπορεί να αποτελείται από 200 διαφορετικά υλικά, πολλά από τα οποία συνδέονται με εξειδικευμένους παραγωγούς, εγκαταστάτες και επισκευαστές και τεχνικούς διαχείρισης. Η πρόβλεψη των επιπτώσεων της λήψης αποφάσεων σχετικά με την απόδοση του δομημένου περιβάλλοντος βασίζεται στην αντίληψη ότι είναι ένα σύστημα περιλαμβάνει μια πληθώρα διαδικασιών σχεδιασμού, κατασκευής, λειτουργίας, συντήρησης και διάθεσης που σχετίζονται με ροές υλικών στις αποφάσεις των διαφόρων παραγόντων σε διαφορετικές στιγμές και τόπους. Σκοπός του αρχιτέκτονα είναι να οργανώσει αυτές τις συστημικές συζητήσεις, να ορίσει τα όρια της κάθε παραμέτρου, να κάνει νέους συνδυασμούς των πορισμάτων που αυτά τα νέα εργαλεία δίνουν, και να ξεκινήσει να πραγματεύεται τις χωρικότητες γνωρίζοντας πως πρόκειται για μια αέναη διαδικασία που συνεχώς θα δίνει αποτελέσματα και θα αλλάζει δεδομένα.

Λόγω του παράγοντα υψηλής πολυπλοκότητας, κάθε μοντέλο του δομημένου περιβάλλοντος χρειάζεται έναν τρόπο να περιγράψει ποια από τα πολλά υποσυστήματα αντιμετωπίζονται και ένα πλαίσιο για την αποσύνθεση των πολλών φυσικών στοιχείων. Εάν υιοθετηθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο, μπορεί να συμβάλει στην ενοποίηση της δραστηριότητας μοντελοποίησης. Σε τέτοια μοντέλα θα πρέπει να είναι δυνατή η συσχέτιση των ροών μάζας και ενέργειας με τις χρηματοοικονομικές ροές και τις ροές πληροφοριών σε κάθε στάδιο σχεδιασμού και διαχείρισης.

71

ΕΝΑ ΚΤΙΡΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΣΥΝΤΕΘΕΙ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ

Εικ. 21

Σε αυτή την υπόθεση εξετάζονται η ροή μάζας, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, οι κατηγορίες επιπτώσεων προσανατολισμένες προς το αποτέλεσμα και οι συγκεντρωτικοί δείκτες. Η λειτουργική μονάδα μπορεί να περιγραφεί περαιτέρω ως στρώματα υλικών, τα οποία συνδέονται με πληροφορίες σχετικά με το προσδόκιμο ζωής, τους κύκλους συντήρησης και καθαρισμού, την κατανάλωση ενέργειας κατά τη χρήση, τη συμπεριφορά ανακύκλωσης και τις πιθανές διαδρομές κατάντη. Με αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να υπολογιστεί ένας μεγάλος αριθμός δεικτών απόδοσης για το συγκεκριμένο τμήμα ή στοιχείο, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του κύκλου ζωής, των επιπτώσεων του κύκλου ζωής, της ροής θερμότητας, της διάχυσης ατμού, της αφαίρεσης αερίων, της τοξικότητας, της ακουστικής προστασίας, το χρόνο κατασκευής και το δυναμικό αποδόμησης - όλα από την ίδια φυσική παράσταση. Τελικά τέτοιες λειτουργικές μονάδες μπορούν να αναφερθούν διασταυρωμένα και να μετατραπούν στις γεωμετρικές αναπαραστάσεις. Το αποτέλεσμα θα ήταν τότε ένα ενιαίο, πολλαπλών χρήσεων μοντέλο οικοδομικού προϊόντος βασισμένο σε LCA και κατάλληλο για ανάγνωση μηχανών.

+

72

BIM (BUILDING INFORMATION MODEL)

3.3.5

Η κατασκευή μοντέλων πληροφοριών (BIM) είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη δημιουργία και τη διαχείριση ψηφιακών αναπαραστάσεων των φυσικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των τόπων. Τα μοντέλα πληροφοριών κατασκευής (BIM) είναι αρχεία (συχνά αλλά όχι πάντα σε ιδιόκτητες μορφές και περιέχουν ιδιόκτητα δεδομένα) τα οποία μπορούν να εξαχθούν, να ανταλλάχθουν ή να δικτυωθούν για να στηρίξουν τη λήψη αποφάσεων σχετικά με ένα κτίριο ή άλλο κατασκευασμένο στοιχείο. Το τρέχον λογισμικό BIM χρησιμοποιείται από ιδιώτες, επιχειρήσεις και κυβερνητικές υπηρεσίες που σχεδιάζουν, κατασκευάζουν, λειτουργούν και διατηρούν διάφορες φυσικές υποδομές, όπως νερό, απορρίμματα, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο, βοηθητικά μέσα επικοινωνίας, δρόμους, σιδηρόδρομους, γέφυρες, λιμάνια και σήραγγες. Το BIM, στο σύνολό του, αναφέρεται στη διαδικασία όλων των εμπλεκόμενων μερών στην κατασκευή και τη διαχείριση του κύκλου ζωής των κατασκευαστικών στοιχείων, συνεργατικά και μέσω της ανταλλαγής δεδομένων. Ωστόσο, η πραγματική ισχύς του BIM ζει στο "I" (information- πληροφορίες). Όλες οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν - από τη σύλληψη μέχρι την ολοκλήρωση - δεν αποθηκεύονται μόνο, είναι δυναμικές και ενημερώνονται συνεχώς. Είναι το ζητούμενο που θέσαμε στην εισαγωγή του κεφαλαίου, το ενδεχόμενο να λειτουργεί το εργαλείο σε πραγματικό χρόνο από τη στιγμή του προγραμματισμού μέχρι και τη παράδωση του έργου. Τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουν την ακρίβεια, να εκφράσουν την πρόθεση σχεδιασμού από το γραφείο στο πεδίο, να βελτιώσουν τη μεταφορά γνώσης από τα ενδιαφερόμενα μέρη σε ενδιαφερόμενα μέρη, να μειώσουν τις εντολές αλλαγής και τα προβλήματα συντονισμού στον τομέα, και να δώσουν αναλυτικά στοιχεία για τα υπάρχοντα κτίρια για έργα ανακαίνισης αργότερα. Είναι ένα μοντέλο που ουσιαστικά εμπεριέχει και την έννοια του μεταβαλλόμενου χρόνου.

Πρόκειται για ένα αντικειμενοστρεφές τρισδιάστατο μοντέλο των πραγματικών μερών και τεμαχίων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενός κτιρίου. Τα μοντέλα BIM υλοποιούνται για το βασικό λογισμικό CAD (Computer Aided Design) με βάση τα πρότυπα της βιομηχανικής κλάσης των ιδρυμάτων IFC (International Finance Corporation). Επικεντρώνονται στις γεωμετρικές και λειτουργικές ιδιότητες των κτιρίων και των στοιχείων, αρχίζουν να εφαρμόζονται τα στοιχεία της διαδικασίας. Ουσιαστικά είναι η χαρτογράφηση ενός κλιμακούμενου αντικειμένου και περιγραφή της διαδικασίας (από αστικές ρυθμίσεις που συνίστανται σε τύπους κτιρίων και γραμμική υποδομή, μέχρι πολύ βασικές διαδικασίες κατασκευής και λειτουργίας) με τελικό σκοπό τη σύνθεση μιας πλήρης αναπαράστασης του

73

μεταβολισμού του κτηρίου. Αυτός ο μεταβολισμός μπορεί να έχει οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις που εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς αλλάζουν τα ζητήματα.

Εικ. 22

74

Παρά τις δυνατότητες για ολοκληρωμένες πληροφορίες και λήψεις αποφάσεων, η πραγματική χρήση τέτοιων εργαλείων όπως το ΒΙΜ, εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά περιορισμένη και μπορεί να εξαρτάται από την εμφάνιση των πιο εξελιγμένων συστημάτων διαβάθμισης και κινήτρων αγοράς και από την εξέλιξη ευέλικτων και κλιμακούμενων εργαλείων που μπορούν να ανταποκριθούν στις συγκεκριμένες ανάγκες και τις ικανότητες των χρηστών. Ένα πιο θεμελιώδες πρόβλημα με τις τρέχουσες μεθόδους για την αντιπροσώπευση του δομημένου περιβάλλοντος είναι ότι μια ακριβής δομή δεδομένων βασισμένη σε προϊόντα και στα πρότυπα LCA και προδιαγραφών, δεν παρέχει τις πληροφορίες απόδοσης που απαιτούνται για τη δημιουργία προφίλ MFA. Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες δεν προκύπτουν και δεν επαληθεύονται, αλλά εισάγονται αυθαίρετα ως εισροές, που πολλές φορές είναι πιθανό να προκύψουν λανθασμένα δεδομένα από αυτές, ή συνδέσεις μεταξύ των σχέσεων. Το πρόβλημα επιδεινώνεται με την υιοθέτηση διανεμημένων επιτόπιων συστημάτων που μπορούν να δημιουργήσουν πολλές αμφίδρομες ροές πόρων. Παρόλο που υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μικρο-μοντέλων για την εκτίμηση των ροών πόρων για τα οικόπεδα και τα κτισμένα περιβάλλοντα, σχεδόν ποτέ δεν είναι αντιπροσωπευτικές οι ροές ώστε να περιγραφούν σε όρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία των συγκεκριμένων οδών έναντι και κάτω. Οι σχέσεις μεταξύ των ροών μπορούν να δημιουργούν αέναες συνδέσεις μεταξύ τους, και η μία επηρεάζει πολλές σχέσεις μετά την αξιολόγησή της. Όπως έχουμε αναφέρει παραπάνω αυτό μπορεί να κάνει ένα σύστημα αρκετά ασταθές. Για παράδειγμα:

Εάν χρησιµοποιείται ενέργεια για φωτισµό, πόσο συµβάλλει στη θέρµανση του χώρου;

75

76

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ

3.4

Αναγκαία είναι μία σύνοψη των παραπάνω εργαλείων με μία διευκρίνηση των προτερημάτων και των αδυναμιών του καθενός ώστε να επιτευχθεί μία κλιμακωτή αξιολόγηση που περιλαμβάνει τα σαφή αποτελέσματα για τα αποθέματα των υλικών στα αστικά συστήματα. Οι επιπτώσεις που προκλήθηκαν από την κατασκευή, τη λειτουργία, τη συντήρηση και τη διάθεση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος στο οικοσύστημα είχαν αρχικά εξεταστεί μόνο για τις επιπτώσεις της τελικής ενέργειας λειτουργίας στη νέα κατασκευή. Η εστίαση αυτή αντικατόπτριζει το ενδιαφέρον που επικρατούσε για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για τις νέες κατασκευές και η εγγενή μεροληψία απλών κανονιστικών λύσεων, ιδίως ενισχυμένων κτιρίων και προτύπων για νέες κατασκευές. Το ερευνητικό ενδιαφέρον άρχισε να μετατοπίζεται πριν από δέκα χρόνια με την αναγνώριση ότι ακόμα και όταν οι χρονικοί ορίζοντες επεκταθούν στο 2035, είχε ήδη κατασκευαστεί πάνω από το 75% του παγκόσμιου αποθέματος κατασκευής κτιρίων.

Η βιώσιμη απόδοση των δομημένων περιβαλλόντων μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της καλύτερης διαχείρισης των υφιστάμενων αποθεμάτων. Στις βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης, λόγω της συρρίκνωσης του πληθυσμού και των μακρόβιων κτιρίων και υποδομών, η κατάσταση ήταν ακόμη πιο έντονη. Αναπτύχθηκαν μέθοδοι για την κατανόηση της σύνθεσης και της δυναμικής συμπεριφοράς των αποθεμάτων, και ειδικότερα των προβλημάτων λειτουργίας, συντήρησης και διάθεσης.

Σε αυτό το σημείο, ας εστιάσουμε στις μεθόδους που αναφέραμε παραπάνω, οι οποίες ουσιαστικά κάνουν την ποσοτική μοντελοποίηση της σύνθεσης και της δυναμικής συμπεριφοράς που προσπαθούμε να κατανοήσουμε, και ας κάνουμε μια σύνοψη του περιεχομένου της κάθε προσέγγισης. Οι προσεγγίσεις προσανατολισμένες στην έννοια της ροής (LCA,MFA), βασισμένες στο σύστημα, οικολογικής και θερμοδυναμικής μοντελοποίησης, αποδείχθηκαν πολύ αποτελεσματικές, κυρίως μέσω της υπέρθεσης των ροών μάζας, των ενεργειακών ροών, των χρηματοοικονομικών ροών και των ροών πληροφοριών. Η LCA από τη βάση προς τα κάτω (bottom up) δημιουργεί μια κλίμακα προσέγγισης που μπορεί να συγκεντρώνει σε σειρά τα προϊόντα (εισροή), τα κτίρια ως κτίρια, και τα αποθέματά τους (εκροή) σαν σύστημα, σε αστική, περιφερειακή και εθνική κλίμακα, χωρίς απώλειες στα αποθέματα του

15

κύκλου ζωής . Η συσσωμάτωση είναι επίσης δυνατή για την MFA, καθώς τα μεταβολικά προφίλ για διαφορετικά οικόπεδα μπορούν απλά να στοιβάζονται και να προστίθενται μαζί για να δημιουργηθεί ένα προφίλ σε όλο το σύστημα, με ροές ακόμα ισορροπημένες για όλες τις κατηγορίες εισόδων και εξόδων.

Οι προσεγγίσεις με βάση τις ροές για τα αποθέματα συνδυάστηκαν με την υπάρχουσα προσέγγιση βασισμένη στο κεφάλαιο που χρησιμοποιείται στην περιβαλλοντική οικονομία. Διαφορετικά συστήματα (από τοπική κοινότητα σε βιομηχανικό τομέα ή σε μια εθνική οικονομία) μπορούν να θεωρηθούν ως αποθέματα κεφαλαίου διαφόρων τύπων: φυσικά, ανθρωπογενή, ανθρώπινα και κοινωνικά, μερικές 16 φορές και πολιτιστικά . Συνδυάζοντας αυτές τις διαφορετικές έννοιες του ανθρώπινου, κοινωνικού και πολιτιστικού κεφαλαίου, ακόμη και αν οι ορισμοί δεν συμπίπτουν πάντοτε, δημιουργείται μια ασυνήθιστη ευκαιρία για διεπιστημονική έρευνα.

Το δομημένο περιβάλλον είναι ένα κυρίαρχο τμήμα του ανθρωπογενούς φυσικού κεφαλαίου και ένα βασικό συστατικό του κοινωνικού κεφαλαίου. Το χτισμένο περιβάλλον, μέσω της πολύπλοκης ιστορικής του σύνθεσης, μπορεί να διατηρηθεί μόνο μέσω καλά εκπαιδευμένων επαγγελματιών και έτσι η διατήρηση του οικoσυστήματος εξαρτάται από την ύπαρξη ανθρώπινου κεφαλαίου. Το κτίριο και το υπόβαθρο υποδομών αποτελούν πολιτιστικό κεφάλαιο που επιτρέπει στην κοινωνία να αναπτύξει μια κοινή παγκόσμια αντίληψη και αίσθηση χρόνου, τόπου και ταυτότητας, τα οποία αποτελούν βασικά συστατικά του κοινωνικού κεφαλαίου. Οι ανθεκτικές και προσαρμόσιμες πρακτικές σχεδίασης, καθώς και η συντήρηση και η αποκατάσταση, επηρεάζουν επομένως όλες τις μορφές κεφαλαίου. Τα ίδια επιχειρήματα μπορούν να αναπτυχθούν με την έννοια της ανθεκτικότητας, όπου η φυσική, η κοινωνική και η πολιτισμική ποικιλομορφία είναι όλοι παράγοντες που βοηθούν τα συστήματα να προσαρμοστούν στην αλλαγή και να επιβιώσουν από τους κραδασμούς.

15

Deakin Mark, Mitchell Gordon, Nijkamp Peter and Vreeker Ron. Sustainable Urban Development Volume 2: The Environmental Assessment Methods. Routledge, 1st Edition, 2007. pp. 348-372 16 Niklaus Kohler and Wei Yang, Long-term management of building stocks, Journal: Building Research and Information, Volume 35, 2007 - Issue 4: Climate Change: National Building Stocks 2007, p. 4

77

Τα όρια αυτών των τριών κεφαλαίων ανθρώπινου, κοινωνικού και πολιτιστικού, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οριακά συνάδουν με τα σημεία επαφής τους. Πρόκειται για έννοιες με κοντινό περιεχόμενο, οι οποίες διαφοροποιούνται από τα σημεία επαφής μεταξύ τους και τις συνδέσεις που προκύπτουν. Μια βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί να λαμβάνονται υπόψη από κοινού οι διαφορετικές μορφές κεφαλαίου και να μειώνεται η απώλεια σε μία από την αύξηση σε μια άλλη (δηλαδή την υποκατάσταση). Το μέγεθος και η ταχύτητα κάθε υποκατάστασης στο κεφάλαιο μπορεί από μόνο του να γίνει κριτήριο για την 17 αειφόρο ανάπτυξη . Με αυτό τον τρόπο το κοινωνικο-οικολογικό πρότυπο των δομημένων περιβαλλόντων παρέχει μια ουσιαστική διεπιστημονική μέθοδο για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση της βιωσιμότητας. Ο όρος διεπιστημονικότητα καθιστά ανέφικτη τη καθιέρωση ενός ενιαίου γενικού στόχου ή λειτουργίας βελτιστοποίησης.

Στην ερώτηση ποιες είναι οι συνολικές επιπτώσεις ενός δομημένου περιβάλλοντος στο φυσικό κεφάλαιο και πώς ικανοποιούνται σταθεροί περιορισμοί, εισάγωνται δύο νέοι όροι στη προσπάθεια ποσοτικοποίησης των επιπτώσεων αυτών. Το οικολογικό αποτύπωμα και το πλαίσιο που 18 σχηματοποιέιται με τον όρο «The Natutal Step» (TNS) . Πρόκειται για ποσοτικές διαδικασίες για την αξιολόγηση των συνολικών ροών που σχετίζονται με διαφορετικές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών τύπων οικοδομημένων περιβαλλόντων και την αποτίμηση των συνολικών ροών με όρους που σχετίζονται με σταθερούς περιορισμούς που επιβάλλονται από τα πλανητικά οικοσυστήματα.

19 Tο οικολογικό αποτύπωμα μετρά την ανθρώπινη ζήτηση στη φύση, δηλαδή την ποσότητα της φύσης που χρειάζεται για να στηρίξει τους ανθρώπους ή μια οικονομία. Παρακολουθεί αυτή τη ζήτηση μέσω ενός οικολογικού λογιστικού συστήματος. Οι αξιολογήσεις αντιπαραβάλουν τη βιολογικά παραγωγική περιοχή που καταναλώνουν οι άνθρωποι για την κατανάλωσή τους στη βιολογικά παραγωγική περιοχή που υπάρχει σε μια περιοχή ή στον κόσμο (βιοκαταλυτότητα, παραγωγική περιοχή που μπορεί να 17

Walker, B. H., J. M. Anderies, A. P. Kinzig, and P. Ryan., Exploring resilience in social-ecological systems through comparative studies and theory development: introduction to the special issue. Ecology and Society, 2006 18

Karl Henrik, Robèrt. The Natural Step Story: Seeding a Quiet Revolution. New Catalyst Books, March, 2008 Wackernagel Mathis and Rees William. Our Ecological Footiprint: Reducing Human Impact on the Earth. New Society Publishers; 9445th edition, July 1, 1998 19

78

αναγεννήσει ό, τι οι άνθρωποι απαιτούν από τη φύση). Με λίγα λόγια, είναι ένα μέτρο ανθρώπινου αντίκτυπου στο οικοσύστημα της Γης και αποκαλύπτει την εξάρτηση της ανθρώπινης οικονομίας από το φυσικό κεφάλαιο. Ουσιαστικά μετατρέπει τις ροές που αφορούν τα παραγωγικά οικοσυστήματα ώστε να διατηρήθουν αυτές οι ροές επ 'αόριστον. Σε έναν κόσμο με συρρικνούμενους οικολογικούς πόρους και έναν αυξανόμενο πληθυσμό, τα εξαιρετικά μεγάλα οικολογικά αποτυπώματα δεν είναι βιώσιμα, τόσο επειδή υπερβαίνουν τη φέρουσα ικανότητα, όσο και επειδή αντιπροσωπεύουν μια άδικη ιδιοποίηση περιορισμένων κοινοτικών πόρων. Το TNS συγκρίνει τις μετρούμενες ροές με «όρια συστήματος» βάσει της παγκόσμιας ικανότητας παραγωγής πόρων και αφομοιώνοντας τα απόβλητα. Κάθε οικονομική δραστηριότητα που υπερβαίνει αυτά τα όρια θεωρείται ότι συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη αποτυχία των φυσικών και οικονομικών συστημάτων.

Και τα δύο -οικολογικό αποτύπωμα και το TNS- προσφέρουν ένα προφίλ για την επιβολή μακροχρόνιων, σταθερών περιορισμών στις σχέσεις ανάμεσα σε χτισμένα και μη κτισμένα περιβάλλοντα - ειδικά σε αστική κλίμακα. Αυτές οι προσεγγίσεις εξαρτώνται απόλυτα από τις τυποποιημένες και αυστηρές μεθόδους περιβαλλοντικής λογιστικής, ιδιαίτερα όταν συγκρίνουμε μια τοποθεσία με την άλλη, παρακολουθούμε την απόδοση με την πάροδο του χρόνου ή διαμορφώνουμε τα μη προβλεψιμα και τα προβλέψιμα σκηνικά. Δεδομένου ότι όλο και περισσότερες πόλεις και περιφέρειες προσπαθούν να υιοθετήσουν αυτές τις νέες μετρήσεις για τη βιωσιμότητα, το αποτέλεσμα είναι πιθανό να έχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το τι θα μπορούσε να αποτελέσει μια επίσημη και πρακτική μέθοδο για τη συσσωμάτωση των αποθεμάτων χρησιμοποιώντας τα ενεργητικά προφίλ που έχουμε αναφέρει.

79

Εικ. 23

80

81

82

83

.4 ΧΩΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ

84

Εικ. 24

85

86

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΧΩΡΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

4.1

Ο αντίκτυπος των χωρικών σχέσεων, σε διαφορετικές κλίμακες, αγνοείται σε μεγάλο βαθμό από τα φυσικά μοντέλα. Παράλληλα οι έννοιες του χρόνου φαίνονται ανεπαρκείς, ειδικά σε σχέση με τις μακροπρόθεσμες προοπτικές και τις συνέπειες. Οι χωρικές κλίμακες για τα δομημένα περιβάλλοντα τυπικά αντιμετωπίζονται ως μια ένθετη ιεραρχία. Η ιεραρχία αυτή εκτείνεται από το αποτύπωμα του κτιρίου ή το οικόπεδο, μέσω του μπλοκ, του συμπλέγματος, της γειτονιάς, της πόλης και της περιοχής. Ένα εκτεταμένο πλαίσιο θα πρέπει αφενώς να εξετάσει, πώς αυτά τα χωρικά στοιχεία επηρεάζουν την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος και του υλικού κόσμου, και αφετέρου μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος και της κοινωνίας, αφετέρου. Σε αυτό το σημείο εγκαταλείπουμε για λίγο τα μετρικά δεδομένα και ως αρχιτέκτονες επεμβαίνουμε στον συσχετισμό και τον συνδυασμό αυτών των σχέσεων για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα που οδηγούν στη παραγωγή χώρου και τη διατύπωση χωρικών σχέσεων. Οι υλικές σχέσεις περιλαμβάνουν δύο τύπους επιδράσεων χτιστού περιβάλλοντος, εκείνες που συγκεντρώνουν την κίνηση από τοπική κλίμακα προς τα έξω και εκείνες που μπορεί να είναι σχετικές μόνο σε συγκεκριμένες κλίμακες. Οι τοπικές επιπτώσεις, όπως ο θόρυβος ή οι οσμές, ενδέχεται να καταστούν άχρηστες κατά την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην κλίμακα μιας περιοχής ή του μεγαλύτερου οικονομικού συστήματος.

Οι κοινωνικές σχέσεις φαίνεται να έχουν δύο τύπους χωρικής αλληλεπίδρασης. Η πρώτη αφορά την τοπική προσαρμογή, την αναζήτηση λύσεων δημιουργικού σχεδιασμού, η οποία ξεκινάει ιδανικά στην πιο τοπική κλίμακα - κτίριο ή οικόπεδο. Αυτό που μεταφέρεται στην παραπάνω κλίμακα είναι μόνο αυτές οι απαιτήσεις υπηρεσιών ή απόδοσης που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν με επιτυχία τοπικά (λόγω τεχνικών, οικονομικών ή άλλων πρακτικών λόγων). Έτσι, όπως μια σκυτάλη σε μια σκυταλοδρομία, οι ευθύνες κινούνται προς τα έξω, εκτός από το ότι η σκυτάλη περνάει πολύ ελαφρύτερη σε κάθε στάδιο μέχρις ότου, σε περιφερειακή κλίμακα, μπορεί να υπάρχει ελάχιστη ή καμία ανάγκη για πολιτική ή επένδυση. Με

αυτόν τον τρόπο, το δομημένο περιβάλλον μπορεί να μιμηθεί τις αυτοοργανωτικές και αυτοδύναμες ιδιότητες των φυσικών οικολογιών. Ο δεύτερος τύπος αναφέρεται στις χωρικές αλληλεπιδράσεις που κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση - από την ευρύτερη περιοχή πίσω στο εν λόγω κτίριο. Η πρωταρχική ευθύνη είναι σε μακροοικονομική κλίμακα, όπου μια προοπτική μεγάλης εικόνας μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό των περιορισμών ή των στόχων και στην παροχή συντονισμένων λύσεων που επιτυγχάνουν θετικές συνέργειες. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι οι απαιτήσεις –κοινωνικές, περιβαλλοντολογικές, οικονομικές- του ευρήτερου συστήματος, θέτουν τις αφετηρίες και τις πρωταρχικές εισροές της εκάστοτε υπόθεσης. Οι λειτουργίες ενεργοποίησης μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν το σχεδιασμό και τη λειτουργία συστημάτων για τη σύνδεση περισσότερων τοπικών ζυγών - δημιουργώντας δίκτυα, για παράδειγμα, που επιτρέπουν τη μεταφορά, την κοινή χρήση και την αποθήκευση πλεονασματικών πόρων σε τοπικές κλίμακες. Θεωρητικά, ένας συνδυασμός του πρώτου και του δεύτερου μπορεί να παράγει ένα αποτελεσματικό, διαφορετικό δομημένο περιβάλλον, όπου ολόκληρο το σύστημα είναι πολύ μεγαλύτερο από το άθροισμα των τμημάτων.

Εικ. 25

87

Οι μειωτικές μέθοδοι όπως η MFA και η LCA είναι κατάλληλες για μοντελοποίηση, αλλά δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυνατότητες μιας πιο συμβιωτικής σχέσης μεταξύ οικοδομημένων και φυσικών περιβαλλόντων, όπως, για παράδειγμα, την οικοδόμηση περιβαλλόντων για την αναγέννηση οικολογιών και την προσαρμογή και αντιμετώπιση περιβαλλοντικών αλλαγών. Η ισορροπία των ροών δεν είναι αναγκαστικά μια ισορροπημένη σχέση, ειδικά όταν είναι δυνατές πολλές συνεργίες μεταξύ χτισμένων και φυσικών σε τοπική κλίμακα. Μέρος της δυσκολίας είναι οι ιστορικές προοπτικές που εξακολουθούν να επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων σχεδιασμού και διαχείρισης. Η περιβαλλοντική λογιστική προέκυψε λόγω της προοπτικής της βιομηχανικής μηχανικής του 19ου αιώνα, η οποία θεωρεί τη φύση ως μια τράπεζα εμπορευμάτων και η οποία προϋποθέτει οικονομίες κλίμακας, ώστε να δικαιολογεί αστικά 20 συστήματα που είναι μεγάλα, προσανατολισμένα στην προσφορά και με ενιαίο σκοπό . Όλες οι προσεγγίσεις στην οικολογική μηχανική χρησιμοποιούν ποσοτικές μεθόδους σχεδιασμού με βάση την επιστήμη και χρησιμοποιούν αυτο-οργανωτικά οικοσυστήματα για την απομάκρυνση, τη μετατροπή ή τη συγκράτηση ρύπων.

«Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΩΝ ΡΟΩΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΣΧΕΣΗ»

Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι με τη χρήση φυσικών συστημάτων (κατασκευασμένοι υγροβιότοποι, κομποστοποίηση) επιτυγχάνεται καθαρισμός και ρύθμιση των ροών, η οικολογική μηχανική μπορεί να εξοικονομήσει κεφάλαια και λειτουργικά έξοδα σε σχέση με τα κατασκευασμένα συστήματα και να παράσχει πολλαπλά βοηθητικά οφέλη. Αν η οικολογική μηχανική σχεδιάζεται με τη φύση, η επόμενη μετατόπιση των παραδειγμάτων κατατοπίζεται στον σχεδιασμό με οδηγό τη φύση. Σε αυτή τη νέα προσέγγιση οι έννοιες συνενώθηκαν σε μια ανανεωμένη προσέγγιση της αρχιτεκτονικής τοπίου, η οποία επανασυνδέεται με τις οικολογικές ρίζες του πρώιμου περιφερειακού σχεδίου. Από τα οικολογικά συστήματα αποστάζεται ένα σύνολο αρχών, με παραδείγματα εργασίας, που εφαρμόζεται σε σχέδια κλίμακας από το κτίριο έως την αστική περιοχή. Οι πολυάριθμες αρχές του οικολογικού σχεδιασμού - λειτουργική προσαρμογή, συστήματα ανατροφοδότησης, πλεονασμός, δομές πολλαπλών χρήσεων 20

Odum, Howard. Ecological and General Systems: An Introduction to Systems Ecology. Colorado: University Press of Colorado; Revised, Subsequent edition, 1994

88

κ.ο.κ. - παρέχουν μια πλούσια παλέτα για το σχεδιασμό και τη διαχείριση των χτισμένων συστημάτων, 21 βασισμένα σε άφθονα φυσικά προηγούμενα. Ο Koh υποστηρίζει ότι η επιστήμη της οικολογίας παρέχει μια βάση για τη μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική τοπίου, επειδή επαναφέρει ένα μέτρο περιορισμού και μια αίσθηση ηθικής.

Η οικολογία είναι μια επιστήμη βασικά για έξυπνα, αυτο-οργανωτικά συστήματα, που την καθιστούν την πιο κατάλληλη επιστήμη για την καθοδήγηση του σχεδιασμού του μεγαλύτερου μέρους του οικοδομημένου περιβάλλοντος. Ειδικά στην αστική κλίμακα, φαίνεται ότι η προοπτική αυτή δίνει έμφαση σε ένα διαφορετικό είδος σχέσεων, από τη μεγάλης κλίμακας αρχιτεκτονική, τη βιομηχανική μηχανική και την αντιμετώπιση των εξωτερικών παραγόντων, στην διαχείριση των κτιρίων και του συνόλου των φορέων που τα απαρτίζουν και στην ενσωμάτωση τόσο των κοινωνικών όσο και των οικολογικών αξιών σχεδιασμό και διαχείριση. Όλα τα χτισμένα συστήματα έχουν την ικανότητα να ενισχύουν την οικολογική παραγωγικότητα και να συμπληρώνουν τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες από τις οποίες εξαρτάται η κοινωνία. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές πώς ένα πλαίσιο μπορεί να φιλοξενήσει τέτοιες δυνητικά πολύπλοκες και δυναμικές σχέσεις.

21

Koh, Jusuck. Ecological Reasoning and Architectural Imagination. Internet Publication, 2004

89

Τα πράγματα είναι ανοιχτά. Ανοιχτά με την έννοια του δυναμικού - τα πράγματα μπορούν να συμβούν σε έναν κόσμο αντικειμενοστρεφή 22 (object oriented ontology) , επειδή τα πράγματα δεν είναι εντελώς προσκολλημένα στον άνθρωπο ούτε είναι εντελώς συνδεδεμένα μεταξύ τους, διότι σε αυτόν τον κόσμο δεν θα μπορούσε να συμβεί τίποτα, καθώς θα ήταν πάντα στατικός. Τα πράγματα είναι συνδεδεμένα, αλλά με έναν αρκετά υποκειμενικό τρόπο. Υπάρχει περιθώριο για κάτι να συμβεί και να αλλάξει τα δεδομένα από την αρχή. Σε αυτό το σημείο μπορεί να αρχίσει να είσάγεται η έννοια του ανθρώπινου παράγοντα και ο βαθμός στον οποίο αυτός επηρεάζει το σύστημά μας – αυτή η υπόθεση θα αναλυθεί παρακάτω.

Εικ. 26

22

Levi Bryant, Object Oriented Ontology, 2009

90

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΧΩΡΙΣ ΦΥΣΗ

4.2

Η αντικειμενοστρεφής οντολογία υποστηρίζει ότι τα αντικείμενα υπάρχουν ανεξάρτητα της ανθρώπινης αντίληψης και δεν εξαντλούνται οντολογικά από τις σχέσεις τους με ανθρώπους ή άλλα αντικείμενα. Για αντικειμενοστρεφείς οντολόγους, όλες οι σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων μεταξύ μηανθρωπίνων, παραμορφώνουν τα σχετικά αντικείμενα τους με τον ίδιο βασικό τρόπο όπως η ανθρώπινη συνείδηση και υφίστανται ισότιμα μεταξύ τους. Αναφέρεται στην απόσυρση αντικειμένων από την ανθρώπινη αντίληψη σε μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να εκδηλωθεί με πρακτική ή θεωρητική δράση, γεγονός που συνδέει αυτόν τον όρο και τη φιοσοφία με τον σύστημά μας, το οποίο προσπαθεί να απομονώσει τις ροές και τις συνδέσεις σε έναν ιδανικό κόσμο και να αποτυπώσει ποσοτικά αποτελέσματα και πορίσματα με στόχο τη πρόβλεψη. Προωθώντας την ιδέα αυτή, ο Harman υποστηρίζει ότι όταν τα αντικείμενα αποσύρονται με αυτό τον τρόπο, απομακρύνονται από άλλα αντικείμενα, καθώς και από τους ανθρώπους.

Εικ. 27

91

Εάν η οικολογική δράση σημαίνει να μην κάνουμε μεγάλες αλλαγές, αλλά να κάνουμε τα πράγματα πιο αποτελεσματικά, τότε δεν είναι οικολογικό να επιμείνουμε σε παρόμοιους τρέχοντες τρόπους δήθεν οικολογικής παράδοσης δεδομένων εν γένει. Αυτά τα είδη δράσης είναι σαν να προσπαθούμε να μας ξυπνήσουμε από αυτό το όνειρο που μοιάζει ιδανικό - αλλά η ονειρική ποιότητα είναι ακριβώς αυτό που είναι πιο αληθινό για την οικολογική πραγματικότητα, οπότε ο τρόπος κατανομής πληροφοριών καθιστά την οικολογική εμπειρία, την οικολογική πολιτική και την οικολογική φιλοσοφία αδύνατη. Παράλληλα, ο ανθρωποκεντρισμός δεν σημαίνει ότι μισούμε τους ανθρώπους και θέλουμε να εξαφανιστούν. Αυτό που σημαίνει είναι να δούμε πώς συμπεριλαμβάνονται οι άνθρωποι στη βιόσφαιρα ως μία ύπαρξη μέσα στις άλλες.

Η οικολογική συνείδηση κλονίζει την πίστη μας στην ανθρωποκεντρική ιδέα ότι υπάρχει μια κλίμακα που θα τα διέπει όλα - η ανθρώπινη. Τώρα γνωρίζουμε ότι η οικολογική συνείδηση σημαίνει να σκέφτεσαι και να ενεργείς δεοντολογικά και πολιτικά σε πολλές κλίμακες και όχι μόνο σε μία. Ως άνθρωποι έχουμε την τάση να έχουμε μόνο δύο ασαφείς χρονικές κατηγορίες στην αντίληψή μας: αρχαία και πρόσφατα. Χρησιμοποιούμε αυτές τις κατηγορίες ως πρότυπο για να κατανοήσουμε αυτό που ονομάζουμε «προϊστορία» (προ-πολιτικοποίησης, ανθρώπινα υλικά και μη ανθρώπινα υλικά) και «ιστορία» (ουσία «πολιτισμού»). Θα είναι καλύτερο, λογικότερο και απαιτεί λιγότερες εικασίες να βλέπουμε τα πάντα - ακόμα και τώρα - ως ιστορία και την ιστορία ως όχι αποκλειστικά ανθρώπινη.

Αυτό που ονομάζεται Φύση - ο ομαλός κύκλος που εκπροσωπείται τόσο ωραία στα φεουδαρχικά συμβολικά συστήματα - είναι άμεσα το Ανθρωπόκενο με τον λιγότερο προφανή τρόπο. Στη συνέχεια έρχεται ο τεράστιος όγκος δεδομένων των συστημάτων γης. Η εσωτερική λογική του ομαλά λειτουργικού συστήματος - μέχρι τη στιγμή που δεν λειτούργεί ομαλά, γνωστό ως το τώρα - αποτελείται από λογικά αξιώματα που έχουν σχέση με την επιβίωση ανεξάρτητα από οτιδήποτε. Ύπαρξη ανεξάρτητη από οτιδήποτε. Ύπαρξη πέρα από τις ιδιότητες και τις δυνατότητες. Αυτή η υπεροχή της ύπαρξης είναι μια προκαθορισμένη οντολογία και μια προεπιλεγμένη χρηστικότητα, και προτού οποιοδήποτε από αυτά φιλοσοφικά ερωτήματα διατυπωθούν, χτίστηκαν στον κοινωνικό χώρο, ο οποίος τώρα καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρη την επιφάνεια της Γης.

92

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

4.3

Κάτι ενδιαφέρον συμβαίνει εάν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη η βιόσφαιρα σαν ένα συνολικό σύστημα αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μορφών ζωής και των ενδιαιτημάτων τους. Όλα σε αυτή τη βιόσφαιρα είναι ένα σύμπτωμα της βιόσφαιρας. Δεν υπάρχει «μακριά» που δεν είναι απλώς σχετικό με μια συγκεκριμένη θέση μέσα σε αυτή. Πρέπει να διευρύνουμε τη χωροταξική κλίμακα αρκετά ώστε να συμπεριλαμβάνει τις στιγμές μετά την παράδοση του έργου, την απόρροιά του. Δεν μπορούμε να προσπερνάμε τις συνέπειες στον κόσμο της οικολογικής συνείδησης. Η οικολογική συνείδηση είναι τοποθετημένη φαινομενολογικά στα έργα, τα καθήκοντά μας, τα πράγματα που έχουμε να κάνουμε.

Η βιόσφαιρα είναι ένα δίκτυο σχέσεων μεταξύ των όντων, ένα δίκτυο το οποίο είναι μια μοναδική συστημική οντότητα. Όπως υπονοούσε ο θεωρητικός των συστημάτων Gregory Bateson όταν έγραψε 23 για την «οικολογία του μυαλού» , τα ψυχικά ζητήματα είναι επίσης οικολογικά με αυτή την έννοια. Πώς σχετίζονται οι σκέψεις μας με το λεγόμενο «νου» και το μυαλό είναι σχέσεις σαν αυτές της βιόσφαιρας. Αν και αποτελείται από σκέψεις, το μυαλό είναι ανεξάρτητο από αυτές τις σκέψεις, τις επηρεάζει αιτιώδως. Το σύστημα είναι διαφορετικό από τα πράγματα από τα οποία έχει δημιουργηθεί. Το πώς είναι όλα διασυνδεδεμένα είναι επίσης ένα ζήτημα. Το γεγονός ότι η διασύνδεση είναι επίσης ένα πράγμα, όχι μόνο μια αφαίρεση ή βολική ιδέα, έχει πραγματικά εκπληκτικές, βαθιές συνέπειες. Αλλά για να τα εξετάσουμε θα χρειαστεί να πάρουμε αυτό που φαίνεται να είναι λίγο παράκαμψη. Πρέπει να ξεκινήσουμε εξετάζοντας τα πράγματα που συχνά αποκαλούμε ιδέες.

Εικ. 28

23

Bateson, Gregory. Steps to an Ecology of Mind. Chicago: University of Chicago Press, 2000

93

Υπάρχει πάντα ένα είδος ερμηνευτικού χώρου στο οποίο πραγματοποιούνται οι σκέψεις και οι ιδέες και οι ενέργειές μας και το πράγμα που πρέπει να θυμόμαστε σχετικά με αυτό το διάστημα είναι ότι δεν είναι προαιρετικό και δεν είναι εντελώς σφραγισμένο, είναι διάτρητο. Τι σημαίνει αυτό? Πρώτα από όλα, αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο οι ψυχικοί αλλά και οι φυσικοί και κοινωνικοί τρόποι που ερμηνεύουμε τα πράγματα είναι σε αυτό το χώρο. Είναι αυτό που αναφέρθηκε στην εισαγωγή, ότι ο τρόπος που βιώνουμε τα οικολογικά δεδομένα είναι ζήτημα προοπτικής. Το πώς προκύπτει αυτή η προοπτική και η πορεία σκέψης αναλύεται σε αυτό το κεφάλαιο.

Η βιόσφαιρα δεν είναι απλώς μια βολική ετικέτα για ένα σωρό πράγματα που ενώνονται μεταξύ τους. Η βιόσφαιρα δεν είναι μόνο ένα πλαίσιο που εμφανίζεται επειδή ερμηνεύουμε αυτό το σύνολο των πραγμάτων με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο. Η βιόσφαιρα είναι το δικό της, μοναδικό και διακριτό πράγμα και αυτό το πράγμα ξεχωρίζει από τα μέρη της, τα οποία περιλαμβάνουν και ιδέες για παράλληλες βιοσφαίρες. Έτσι, η μεγάλη εικόνα εδώ είναι ότι οι ιδέες μας, τα συναισθήματά μας και τα σχέδιά μας σχετικά με τις μορφές ζωής και τη βιόσφαιρα συνυπάρχουν μαζί με τις μορφές ζωής και την ίδια. Είναι μέρος αυτού του συστήματος που μελετάμε. Ο άνθρωπος δεν βρίσκεται έξω από τη βιόσφαιρα, είναι ενσωματωμένος σε αυτή, με έναν καταλυτικό τρόπο που κάνει όλες τις υπόλοιπες ενώσεις πιο λογικές και αβίαστες. Η βιόσφαιρα αποτελείται από τα μέρη της. Αλλά είναι ταυτόχρονα ξεχωριστή από αυτά. Το οποίο με τη σειρά του σημαίνει ότι τα μέρη του δεν μπορούν να μειωθούν προς τα πάνω προς τη βιοσφαίρα. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που σκεφτόμαστε πράγματα όπως η βιοσφαίρα είναι σε λάθος κατεύθυνση. Ονομάζουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης ολισμό και αυτό που σημαίνει ο ολισμός είναι ότι το σύνολο είναι πάντα μεγαλύτερο από το άθροισμα των τμημάτων του. Τα μέρη καταπίνονται εντελώς από το σύνολο, όπως το αλάτι που διαλύεται στο νερό. Αυτό δεν είναι το πώς τα πράγματα πραγματικά λειτουργούν. Το σύνολο δεν είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των τμημάτων του. Στην πραγματικότητα, το σύνολο είναι μικρότερο από το άθροισμα των τμημάτων του. Το κανονικό είδος ολισμού είναι πραγματικά ένας μηχανισμός, αν και η οικολογική σκέψη και η οικολογικές κινήσεις ευαισθητοποίησης συχνά κρύβονται πίσω από άλλες πιο κοινωνικά μασκαρεμένες πρωτοβουλίες, για αυτό τον λόγο τα όρια με τους όρους της αειφορίας είναι λεπτά.

Εικ. 29

94

Έχουμε ένα πρόβλημα με όρους όπως μέρος και ολόκληρο, συγκεκριμένα και γενικά. Με κάποιο τρόπο, ένα σύνολο είναι πραγματικά ένα άλλο είδος ειδίκευσης, όχι μια γενίκευση για συγκεκριμένα πράγματα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα περίεργο χάσμα μεταξύ του συνόλου και των τμημάτων, και πάλι, ένα οντολογικό χάσμα. Ας σκεφτούμε τον τρόπο παράδοσης των οικολογικών συμβουλών - οδηγείτε λιγότερο, ψωνίζετε τοπικά, εξοικονομείτε ενέργεια, όλα τα συνηθισμένα "πρέπει" που ακούμε ξανά και ξανά. Είτε μας τιμωρούμε ως άτομα, όταν αισθανόμαστε κακοί και ενθαρρύνουμε να αλλάξουμε τις συνήθειες μας, έτσι ώστε ίσως να νιώσουμε καλύτερα, επειδή πιστεύουμε ότι άλλοι σκέπτονται διαφορετικά. Ή μήπως αισθανόμαστε ανίσχυροι, διότι οι σκέψεις της επανάστασης ή άλλων μεγάλων πολιτικών αλλαγών είναι πολύ εμπνευσμένες, αλλά και θέτει προβληματισμούς για το πώς θα μπορούσαν να αντισταθούν ή να περιοριστούν. Ίσως αυτά τα πρέπει είναι απλά αδύνατα σε οποιαδήποτε κλίμακα που θα είχε σημασία.

Αλλά η συνειδητοποίηση της αισθητής ύπαρξης άλλων μορφών ζωής δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει μεγάλες ιδέες ή ενέργειες. Ας παρατηρήσουμε μόνο τα τοπικά κτίρια γραφείων ώστε να παρατηρήσουμε ποιο είναι το προφανές πρόβλημα και ας εστιάσουμε σε αυτό! Παρακάτω θα εντοπιστεί ένα αντίστοιχο πρόβλημα και θα αναλυθεί, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα ότι έχει αναλυθεί σε αυτό το κείμενο.

Γιατί αυτός ο σταθερός και πολύ ιδιαίτερος προσανατολισμός στο μέλλον - τι πρέπει να γίνει για να γίνει οικολογικό; Είναι ένα είδος βαρύτητας που η οικολογική σκέψη για την ηθική και την πολιτική μπορεί να κολλήσει μέσα. Νοούμε μέλλον και νομίζουμε κάτι ριζικά διαφορετικό από το παρόν. Νομίζουμε ότι αν αλλάξουμε τη νοοτροπία μας, τώρα, τότε μπορούμε πραγματικά να αρχίσουμε να κάνουμε τη διαφορά. Προσπαθούμε να πάρουμε τη σωστή στάση απέναντι σε κάποια υπερβατική αρχή, με άλλα λόγια, λειτουργούμε μέσα στη γλώσσα του καλού και του κακού, της ενοχής και της λύτρωσης. Με τη διαμόρφωση της οικολογικής δράσης με αυτό τον τρόπο, έχουμε αναρροφηθεί σε μια βαρύτητα και δεν είναι ένας ιδιαίτερα οικολογικός χώρος κάτω εκεί. Με πολλούς τρόπους, δεν βοηθά καθόλου. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αισθανόμαστε την ατομική ενοχή: οι μεμονωμένες ενέργειές μας είναι στατιστικά άνευ σημασίας.

Θεωρούμε, για παράδειγμα, ότι τα οικοσυστήματα (και οι πληθυσμοί των μορφών ζωής, για το θέμα αυτό) είναι ολόκληρα με μέρη που σχετίζονται με αυτά μηχανικά, με την έννοια ότι είναι αντικαταστάσιμα. Η επιστήμη είναι ηθικά ουδέτερη, αλλά μπορούμε να φανταστούμε τη χρήση της

95

οικολογικής επιστήμης για να δικαιολογήσουμε ένα ορισμένο είδος δυσάρεστης δεοντολογίας. Μια μορφή ζωής εξαφανίζεται; Δεν πειράζει, το σύνολο θα δημιουργήσει μια νέα συνιστώσα για να πάρει τη θέση της. Σε αυτό το σημείο έρχεται να συμπληρώσει στα προηγούμενα θέματα που αναλύθηκαν, το πως μεταφράζονται τα δεδομένα και το τι σχέσεις και παραμέτρους θέτει ο αρχιτέκτονας μετά την ποσοτική συστημική μελέτη του, το είδος του σχεδιασμού που πραγματοποιούμε. Πρέπει λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί σε ό,τι σχεδιάζουμε οι άνθρωποι, γιατί σχεδιάζουμε κυριολεκτικά το μέλλον και ότι το μέλλον δεν είναι μόνο η ιδέα μας για το πώς πιστεύουμε ότι θα χρησιμοποιηθεί και ούτω καθεξής - αυτό είναι μόνο ο τρόπος πρόσβασης μας. Το μέλλον αναδύεται άμεσα από τα αντικείμενα που σχεδιάζουμε. Αυτή τη στιγμή, πολλά, πολλά αντικείμενα στη Γη έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με ένα παλιό μονοπάτι ενός μεγέθους, πέρα από το πρότυπο ώρας της πώλησης κατά ημερομηνία. Και είναι αυτό που οδήγησε στη βιομηχανία με τα ορυκτά καύσιμα της και επομένως στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στη μαζική εξαφάνιση. Έτσι, οι σχεδιαστές θα πρέπει να προσέχουν τι σχεδιάζουν. Ίσως πρέπει να σκεφτούν τουλάχιστον σε μια σειρά διαφορετικών χρονικών κλιμάκων όταν σχεδιάζουν κάτι.

96

Εικ. 30

97

24

Rynasiewicz, Robert. Newton's Views on Space, Time, and Motion. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Summer 2014 Edition, Edward N. Zalta (ed.), URL <https://plato.stanford.edu/archives/sum2014/entries/newto 25 Elias, Norbert. An Essay on Time. Blackwell Publishers, 1992 26

Whitrow, Gerarld James. The Natural Philosophy of Time. Oxford: Oxford University Press; 2nd edition, 1980

98

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΠΗΓΗ ΝΕΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΧΡΟΝΙΣΜΟΥ

4.4

Τα πάντα εκπέμπουν χρόνο, όχι μόνο οι ανθρώποι. Όταν λοιπόν μιλάμε για βιωσιμότητα, αυτό που μιλάμε κυρίως είναι η διατήρηση κάποιου είδους ανθρώπινης κλίμακας χρονικού πλαισίου, και αυτό είναι απαραιτήτως εις βάρος αυτών των άλλων όντων και είναι πολύ πιθανό ότι δεν τους υπολογίσαμε καθόλου. Τι ακριβώς στηρίζουμε; Και τελικά η σχεδίαση αντικειμένων σύμφωνα με το πρότυπο αυτό θα βλάψει και τον άνθρωπο, με έναν πολύ προφανή τρόπο, λόγω της αναπόφευκτης αλληλεξάρτησης όλων όσων γνωρίζουμε και καταλαβαίνουμε, ακόμα και όλων αυτών που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ή να δούμε επίσης.

Οι αντιλήψεις του χρόνου εντάσσονται σε δύο βασικά στρατόπεδα. Είτε ο χρόνος θεωρείται φυσική ροή, 24 εκτός της ανθρωπότητας , είτε ο χρόνος θεωρείται εγγενές μέρος της ανθρώπινης αντίληψης και 25 ταυτότητας . Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια πληθώρα χρονικών αντιλήψεων σε όλη την ιστορία και από μια θέση ή πειθαρχία στην άλλη: οι γραμμικές αντιλήψεις του χρόνου συνυπάρχουν με τις κυκλικές αντιλήψεις, μερικοί κλάδοι μετρούν το χρόνο (φυσική), άλλοι θεωρούν τον χρόνο ως μορφή κοινωνικής δομής (κοινωνιολογία). Όλα προσφέρουν διαφορετικές απόψεις για μια πολύπλοκη ιδέα που αλλάζει διαρκώς. Ο Elias υποστηρίζει ότι αυτό που θεωρούμε ως σήμερα είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς κοινωνικής και ατομικής διαδικασίας εκμάθησης που απαιτείται για την αντιμετώπιση κοινωνικών και τεχνικών περιβαλλόντων που γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Ο Whitrow επισημαίνει ότι είναι άσκοπο 26 να προσπαθήσουμε να ορίσουμε το χρόνο . Η ίδια η ουσία του χρόνου είναι η παροδικότητα της, και αυτή είναι μια θεμελιώδης έννοια που δεν μπορεί να εξηγηθεί με βάση κάτι πιο θεμελιώδες. Τόσο ο Elias όσο και ο Whitrow συμφωνούν ότι οι έννοιες του χρόνου δεν αποτελούν σταθερό συστατικό της πραγματικότητας ή του πολιτισμού, αλλά είναι μάλλον ένα είδος γλώσσας αναφοράς που χρησιμοποιείται για συγχρονισμό και προσανατολισμό. Ο μυθικός χρόνος βοήθησε τους πρώτους

ανθρώπους να συγχρονίσουν την κοινωνία τους με τους αιώνια επαναλαμβανόμενους κύκλους του φυσικού κόσμου. Ο μυθικός χρόνος προσανατολίζει επίσης την κοινωνία μέσω της αδιάκοπης πρόβας των ίδιων αρχέγονων μύθων, κάθε ένα κομμάτι μιας αιώνιας στιγμής που αντηχεί με όλες αυτές τις άλλες στιγμές - ένα είδος αιώνιου παρόντος. Η σύγχρονη εποχή εφευρέθηκε για να βοηθήσει την κοινωνία να συγχρονιστεί με τον ακριβή και αδιάκοπο κόσμο των μηχανών. Παρείχε επίσης έναν νέο προσανατολισμό: τον εκσυγχρονισμό, στον οποίο ολόκληρη η ανθρωπότητα μετατράπηκε σε «κύματα 27 κοινωνικής προόδου» . Καθώς η σχέση των οικοδομημένων περιβαλλόντων με την οικόσφαιρα διαμορφώνεται στον 21ο αιώνα, οι προκλήσεις φαίνεται να είναι ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία μπορεί να προσαρμόσει ή να δημιουργήσει έννοιες χρονισμού, ενσωματώνοντας τις πρόσφατες έννοιες του χρόνου που προκύπτουν από διεπιστημονικές προσεγγίσεις.

Ο οικολογικός χρόνος παρουσιάζει ένα πολύ διαφορετικό σύνολο εννοιών για τη μοντελοποίηση και τη λήψη αποφάσεων και τα τελευταία χρόνια οικολόγοι και άλλοι επιστήμονες έχουν διερευνήσει τις συνέπειες για ολόκληρο το κοινωνικο-οικολογικό σύστημα. Από οικολογική άποψη, η μακροπρόθεσμη αξία ή η ακεραιότητα του συστήματος μπορεί να καθοριστεί από την ικανότητά του να παρέχει συνεχώς τις οικολογικές υπηρεσίες από τις οποίες εξαρτώνται οι άνθρωποι (και άλλα είδη) και όπως έχουμε αναφέρει, να τις ανανεώνει σε πραγματικό χρόνο. Οι χρονικές περίοδοι καθορίζονται σε βάση συμφραζομένων όπου ο οργανισμός ή η δυναμική υπό έρευνα παρέχει τη χρονική κλίμακα και όχι τις ανθρώπινες ανάγκες ή αξίες. Κάθε οργανισμός και αντικείμενο εντός του περιβάλλοντος έχει τον ατομικό του χρόνο, παρέχοντας οικολογία με μια χρονική δομή που αποτελείται από ποιοτικά διαφορετικές περιόδους, οι οποίες είναι αδιαχώριστες από την ίδια την πειθαρχία. Αυτό σημαίνει ότι όσο η έρευνα μας εξαρτάται από χρονικά δεδομένα τα αποτελέσματα δεν θα έχουν ποτέ έναν και μόνο στόχο, θα έχουν πάντα μία πορεία, και τα δεδομένα που προκύπτουν στην πορεία αυτή καθοδηγούν τον προβληματισμό και την υπόθεση.

27

Graham Stephen and Marvin Simon. Splintering Urbanism: Networked Infrastructures, Technological Mobilities and the Urban Condition. Routledge, 2001

99

Η αντοχή ή η ευρωστία ενός οικοσυστήματος εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των ένθετων χρονικών κλιμάκων για τα είδη κλειδιά που διατηρούν την τάξη μέσα στο σύστημα και συμβάλλουν στη διαδοχή γεγονότων που επιτρέπουν στο σύστημα να εξελιχθεί και να προσαρμοστεί. Ο χρόνος για τα είδη μπορεί να κυμαίνεται από μήνες έως αιώνες. Από αυτή την οικολογική άποψη, η έκπτωση του χρόνου δεν έχει νόημα και δεν είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται. Η πρόκληση είναι η εξισορρόπηση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων διαδικασιών σε όλες τις χρονικές περιόδους. Δεδομένης της συζήτησης γύρω από την πολιτισμική εξέλιξη και την πληθώρα των συνοδευτικών θεωριών, η θέση της κοινωνικής αλλαγής σε σχέση με την περιβαλλοντική αλλαγή είναι δύσκολη. Για παράδειγμα, πρέπει να υποστηριχτεί ότι οι διαδικασίες κοινωνικής και πολιτιστικής αλλαγής δεν μπορούν να περιγραφούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε εξελικτικούς όρους. Επιπλέον, δεν υπάρχει μόνο αντιπαράθεση γύρω από τις θεωρίες γύρω από την πολιτισμική εξέλιξη, αλλά και το αν υπάρχει κάποιο πλεονέκτημα να συνδυαστούν με τις φυσικές θεωρίες εξέλιξης. Τα επιχειρήματα αναφέρονται στο γεγονός ότι:

Η ΦΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΟΥΝ ΦΥΣΙΚΑ, ΕΝΩ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΡΟΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ28

28

Sieferle, Rolf Peter. Cultural evolution and social metabolism. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 2011, p. 322

100

Όλα τα ανθεκτικά και βιώσιμα συστήματα έχουν αυτό το είδος δομής, είναι αυτά που τα καθιστούν ευπροσάρμοστα και ισχυρά. Η φυσική και κοινωνική επικάλυψη είναι στο δομημένο περιβάλλον, το οποίο περιλαμβάνει τις ταχέως μεταβαλλόμενες βραχυπρόθεσμες διαδικασίες - όπως τα συστήματα σχεδιασμού και διαχείρισης - εντός των περιορισμών που επιβάλλουν τα χαρακτηριστικά των μακρόβιων κτιρίων και των συστημάτων υποδομής και τα υποκείμενα μοντέλα χρήσης της γης. Ουσιαστικά οι χροιές για τα χτισμένα περιβάλλοντα παρέχουν μια πιο συστηματική και βαθμιαία προοπτική για το πώς αποτιμάται ο χρόνος (κανόνες) και πώς τα στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος και της οικοσφαίρας αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Μια μοναδική και καθοριστική πτυχή των οικολογικών συστημάτων είναι η εστίασή τους στο μέλλον. Τα συστήματα ζωής είναι στόχος και προσανατολίζονται στο μέλλον.

Εικ. 31

Αυτή η οικολογική προοπτική υποδεικνύει ότι πρέπει να συμπεριληφθούν και οι έννοιες του χρόνου για τα δομημένα περιβάλλοντα. Συνεπώς αυτή η χαρακτηριστική σχεσιακή προσέγγιση, όπου τα μοντέλα σε όλες τις κλίμακες καθοδηγούν τη συμπεριφορά για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων είναι θεμιτή. Στην ουσία, η οικολογική επιστήμη προσφέρει έναν πλούτο από νέες έννοιες και εργαλεία χρονομέτρησης και μια εποχή που διαφέρει αισθητά από την οικονομική εποχή. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας προοπτικής ως μέρος μιας νέας θεωρητικής προσέγγισης μπορεί να αντιπροσωπεύει μια πιθανή πολιτιστική προσαρμογή στην πρόκληση της βιωσιμότητας για τα δομημένα περιβάλλοντα. Αυτό που δεν είναι τόσο σαφές είναι το κατά πόσον τέτοιες έννοιες, από μόνες τους, μπορούν να επιτύχουν ενόψει των αυξανόμενων χρονικών προτιμήσεων σε ολόκληρη την κοινωνία.

101

102

103

.5 ΣΥΖΗΤΗΣΗ

104

105

Σε αυτό το σημείο η επιχειρηματολογία και η ανάλυση της συστημικής προσέγγισης κλείνει και εισάγεται μία αξιολόγηση και συζήτηση των όσων αναφέρθηκαν στα παραπάνω κεφάλαια, ακολουθούμενα από την εισαγωγή και αξιολόγηση ενός παραδείγματος.

Συνοψίζοντας, οι συμβατικοί ορισμοί του «οικοδομημένου περιβάλλοντος» τείνουν να το βλέπουν μεμονωμένα. Στην πραγματικότητα, το χτισμένο περιβάλλον υπάρχει μόνο σε σχέση με το «μηκατασκευασμένο» περιβάλλον, δηλαδή με την οικόσφαιρα. Η διάκριση αυτή αναφέρεται στην ιστορικά μεταβαλλόμενη διχοτόμηση μεταξύ της «κοινωνίας» και της «φύσης». Μια εξέταση κυρίαρχων θεμάτων και μεθόδων για την εννοιοποίηση του δομημένου περιβάλλοντος υποδεικνύει ότι είναι δυνατή η κατασκευή μοντέλων του δομημένου περιβάλλοντος που επιτρέπουν την αξιολόγηση των αλλαγών στις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτά τα μοντέλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του αντίκτυπου των διαφόρων διαχειριστικών και κοινωνικών πολιτικών σε μακροοικονομικά και μικρο-οικονομικά επίπεδα.

Ένας συνδυασμός προσεγγίσεων φαίνεται να παρέχει μια κατάλληλη μέθοδο για την κατανόηση των βασικών φυσικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος και της οικόσφαιρας. Ειδικότερα, θα πρέπει να είναι δυνατή η συσχέτιση των περιγραφών των κτιρίων και των υποδομών, με βάση τα μοντέλα προϊόντων με βάση το κύκλο ζωής και ένα πλήθος μεταβολικών παραστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών ροών και των μεταβλητών ζυγών. Ένα κοινό πλαίσιο μπορεί να επιτρέψει σε πολλούς διαφορετικούς δυνητικούς χρήστες να διαμορφώσουν τις πολλαπλές σχέσεις σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και να κατανοήσουν καλύτερα τη δυναμική του ευρύτερου συστήματος. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οι ποσότητες ροών που προκύπτουν από μικρο-μοντελοποίηση μπορούν να συγκεντρωθούν, για να αξιολογηθούν οι επιδόσεις ολόκληρων αποθεμάτων κτιρίων και των συναφών υποδομών τους. Οι φυσικές ροές για οποιοδήποτε δομημένο περιβάλλον μπορούν να εκτιμηθούν για να διαπιστωθεί αν ικανοποιούν μια σειρά σταθερών περιορισμών με την πάροδο του χρόνου. Η καθαρή απόδοση μπορεί να μετρηθεί με βάση το συνδυασμένο φυσικό, κοινωνικό και πολιτιστικό κεφάλαιο.

Η έρευνα και ο συλλογισμός σε αυτό το ερευνητικό κείμενο, αλλά και γενικότερα σαν μία νέα προσσέγγιση της αρχιτεκτονικής σκέψης μπορεί να αξιολογηθεί από συστήματα διαφοροποιημένης κλίμακας που εκφράζονται με υλικά και άϋλα κριτήρια. Ενώ όλες οι μέθοδοι αμφισβητούνται με

106

μεθοδολογικά προβλήματα, είναι επίσης αλήθεια ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια και ότι πρακτικά εργαλεία μπορούν σύντομα να αναδυθούν για χρήση στην καθημερινή πρακτική. Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι οι νέες προοπτικές αποκαλύπτουν την ανάγκη μιας ευρύτερης προοπτικής και πρόσθετων μεθόδων και μοντέλων για την ανάλυση των δομημένων περιβαλλόντων.

Δύο ελλείψεις ξεχωρίζουν ιδιαίτερα. Πρώτον, η χωρική προοπτική είναι κυρίως ανύπαρκτη όταν εξετάζει τις φυσικές ροές, παρόλο που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα είδη ροών και τα αποτελέσματά τους. Καμία από τις πληροφορίες που παράγονται από τις τρέχουσες μεθόδους δεν είναι ευαίσθητη στα χωρικά χαρακτηριστικά, παρά τις πολύ σημαντικές επιπτώσεις. Κάθε πλαίσιο κοινωνικο-οικολογικού συστήματος πρέπει να τονίσει την κρίσιμη ανάγκη ενσωμάτωσης των μορφολογικών και φυσιολογικών διαδικασιών μέσα στις αναλυτικές μεθόδους και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Δεύτερον, η χρονική προοπτική που υιοθετείται με όλες τις τρέχουσες μεθόδους φαίνεται να είναι παραπλανητική και ιδιαίτερα ανεπαρκής. Παρά τη σημασία που αποδίδεται στη βιώσιμη ανάπτυξη από όλους τους επαγγελματικούς τομείς και τις περισσότερες τοπικές κυβερνήσεις και τη μεγάλη προσπάθεια που δόθηκε στην ανάπτυξη μεθόδων LCA που επεκτείνουν χρονοδιαγράμματα, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αποτελεσματικές μέθοδοι για μακροπρόθεσμη ανάλυση του τρόπου με τον οποίο τα χτισμένα περιβάλλοντα σχετίζονται με την οικόσφαιρα, το παρελθόν ή το μέλλον. Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για την οικονομική αναγωγή. Με λίγες εξαιρέσεις, η οικοδομική βιομηχανία στο σύνολό της δεν έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει σενάρια προβλέψεων και ανασκόπησης για διαφορετικές επενδυτικές επιλογές ή να εξετάσει τις πιθανές επιπτώσεις βασικών εξωτερικών δυνάμεων όπως η τεχνολογική ανάπτυξη, η αλλαγή του κλίματος, τα δημογραφικά στοιχεία, καταστροφών και παγκοσμιοποίησης. Φαίνεται ότι οι απλοϊκές έννοιες του χρόνου είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο επί του παρόντος στην ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής εννοιολογικής σκέψης του δομημένου περιβάλλοντος.

Μια ιστορική ανάλυση δείχνει ότι η σχέση μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος και της οικοσφαίρας βρίσκεται στο επίκεντρο των επιστημονικών εργασιών εδώ και πολύ καιρό και προέκυψε από τις προσπάθειες αντιμετώπισης της εξάλειψης των πόρων. Η καθολική διαθεσιμότητα φθηνής ενέργειας κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα οδήγησε σε μια σχεδόν απεριόριστη πίστη στις δυνατότητες της τεχνολογίας και τον πλήρη διαχωρισμό των οικονομικών μοντέλων από την υποκείμενη φυσική πραγματικότητα. Για τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια αυτή άποψη είναι απογοητευτική και

107

ένα σύστημα οικολογικής ερμηνείας της σημερινής κατάστασης γίνεται πλέον το κέντρο της διεπιστημονικής έρευνας.

Τα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα καθίστανται έτσι η βάση της σημερινής κατανόησης της σύνθετης σχέσης μεταξύ του χτισμένου περιβάλλοντος και του οικοσύστηματος. Ένας συνδυασμός νέων μεθόδων λογιστικής, συμπεριλαμβανομένης της μοντελοποίησης προϊόντος κύκλου ζωής και περιβαλλοντικής λογιστικής, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιπροσωπεύσει μια προοπτική συστημάτων, όπου οι πολλαπλοί σχετικοί μεταβολισμοί ορίζουν το δομημένο περιβάλλον σε διαφορετικές κλίμακες. Μια τυποποιημένη δομή για αυτά τα μοντέλα και τα υποσυστήματα είναι απαραίτητη για να συνδυαστούν τα μοντέλα που βασίζονται στη ροή και τα κεφάλαια (πόροι) για τα κτίρια και τα αποθέματα υποδομής. Τέλος, ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να προκαλέσει μια θεμελιώδη αλλαγή στην πρακτική σχεδιασμού, όπου μια ορθολογική επιταγή είναι η διατήρηση του κεφαλαίου με την πάροδο του χρόνου και η ικανοποίηση σταθερών περιορισμών. Η διαχείριση της μακροπρόθεσμης εξέλιξης αυτού του κοινωνικοοικολογικού συστήματος μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με την υιοθέτηση οικολογικών εννοιών του χρόνου, συμπεριλαμβανομένων των μοντέλων που βασίζονται στην ανθεκτικότητα, και με την ενσωμάτωση της ιστορίας της φύσης με την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.

Αυτή η ενδιάμεση προοπτική συμβιβασμού σημαίνει ότι δεν μπορούμε ποτέ να έχουμε τον τέλειο σχεδιασμό. Επειδή η αλληλοσύνδεση δεν σημαίνει ότι υπάρχει ένα προφανές σύνολο που ξεπερνά κατά κανόνα τα μέρη του και είναι μεγαλύτερο, κατώτερο και καλύτερο από τα μέρη, και τα μέρη είναι απλά συστατικά στο μηχάνημα του συνόλου. Ένα πολιτικό σύστημα είναι επίσης ένα σχεδιασμένο πράγμα, με τρόπο τέτοιο που αυτό επηρεάζει το είδος της μελλοντικής πολιτικής που θέλουμε.

108

109

110

111

5.1

CASE STUDY

112

113

Για να κλείσει αυτός ο ερευνητικός συλλογισμός επιλέκτηκε να παρουσιαστεί ένα έργο που πραγματεύεται πολλά από αυτά τα θέματα που έχουν θιχτεί στο κείμενο αυτό, και αποτελεί μία ευρηματική απάντηση σε ερωτήματα που έχουν τεθεί, με μία νέα πνοή και θέα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Πρόκειται για ένα έργο του CASE (Center for Architecture Science and Ecology).

To CASE είναι μια πολυεθνική και επαγγελματική συνεργασία στην έρευνα, ενός γραφείου που φιλοξενείται από το Πολυτεχνείο Rensselaer και βρίσκεται στην Industry City, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Μέσω αυτής της εταιρικής σχέσης, τα όρια των περιβαλλοντικών επιδόσεων στα συστήματα αστικών κτιρίων σε παγκόσμια κλίμακα δοκιμάζονται χρησιμοποιώντας τα πραγματικά κτίρια ως δοκιμαστικές συνθήκες.

Στην εμβάθυνση της έρευνάς μου και ειδικότερα στη ανάλυση του εν λόγω παραδείγματος ήρθα σε επικοινωνία με έναν άνθρωπο που είχε παρόμοιους προβληματισμούς, αλλά ταυτόχρονα και απαντήσεις. Ο Ανδρέας Θεοδωρίδης είναι εξειδικευμένος αρχιτέκτονας και μηχανικός με περισσότερα από δέκα χρόνια εμπειρίας. Σήμερα μελετάει για το διδακτορικό του στο CASE και είναι μέλος της ομάδας που μελέτησαν και υλοποίησαν το παράδειγμα που θα μελετηθεί. Είχα την τύχη να συναντηθώ μαζί του και να κάνω μία συζήτηση τόσο για τον συστημικό συλλογισμό, όσο και για το έργο τους.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα του σύγχρονου σχεδιασμού όπως έχουμε αναφέρει, είναι το γεγονός ότι πάνω στον προβληματισμό για την ενεργειακή απόδοση των κτηριών, έχουμε οδηγηθεί στον αποκλισμό των κτιρίων από το περιβάλλον τους. Για εξοικονόμιση ενέργειας έχουμε καταλήξει σε έναν σχεδιασμό αεροστεγών κτηριών, ανίκανων να ανταλλάξουν τις απαραίτητες ροές με το περιβάλλον τους. Πάνω στη συστημική σκέψη που μελετάμε στο μήκος αυτού του κειμένου, λοιπόν, οδηγηθήκαμε σε ένα σταυροδρόμι πρωτόγνωρο, δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η εξοικονόμηση ενέργειας οδήγησε στη διόγκωση του προβλήματος στο περιβάλλον και σε μία νέα έννοια, αυτής της εσωτερικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η προσπάθεια μεγιστοποίησης της μίας πλευράς, κατακρίμνισε κάτι άλλο. Η αρχή του προβληματισμού των ερευνητών του CASE ήταν το ερώτημα του τι μπορούμε να κάνουμε σαν αρχιτέκτονες για να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά φαινόμενα που προκύπτουν από τον σχεδιασμό μας. Η αρχή της συζήτησης ξεκινάει από την αποδοχή ότι δεν υπάρχει το τέλειο κτήριο, αλλά ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι να βρεί τις ισορροπίες στις παραμέτρους που ο ίδιος θέτει για τον σχεδιασμό του.

114

WHAT?

10 χρόνια διεπιστημονικής έρευνας, 25 άτομα, πολλαπλά πειράματα, αμφισβητήσεις και προβληματισμοί οδήγησαν στην ολοκλήρωση ενός έργου με τίτλο:

115

ACTIVE MODULAR PHYTOREMEDATION WALL SYSTEM

ένα ενεργητικό υδροπονικό σύστημα για τον καθαρισμό του αέρα και τη μείωση της ενέργειας σε ένα οικοδομικό σύστημα. Πρόκειται για ένα υβριδικό σύστημα με φυτά εσωτερικού χώρου που περνώντας τον αέρα μέσα από τα ριζώματα των φυτών μειώνει τη συγκέντρωση των μικροσωματιδίων που έχουν σχέση με την εσωτερική ατμοσφαιρική μόλυνση.

Εικ. 32

WHY?

Τα σύγχρονα δομικά υλικά και οι τύποι των κτιρίων συνυπάρχουν στην υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα εσωτερικού χώρου και έχουν καταστεί κύριοι συντελεστές στα προβλήματα υγείας στις ανεπτυγμένες χώρες. Σε πολλές περιπτώσεις επιδεινώνουν σοβαρά την ποιότητα του αέρα στις παγκόσμιες μητροπολιτικές περιοχές, γεγονός που αποτελεί σημαντικό καθοριστικό παράγοντα για την υγεία και την ευημερία του πληθυσμού. Με τον ολοκληρωμένο καθαρισμό των ατμοσφαιρικών ρύπων που σχετίζονται με την κακή ποιότητα του εσωτερικού αέρα, τα ενσωματωμένα ενεργειακά συστήματα βιοαποικοδόμησης έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας σε τύπους κλίματος με υψηλά φορτία θέρμανσης ή / και ψύξης και να μειώσουν ή να εξαλείψουν την ανάγκη πρόσληψης, επεξεργασίας και κυκλοφορίας αέρα κακής ποιότητας σε αστικές περιοχές που είναι πολύ μολυσμένες.

Με την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα να γίνονται κρίσιμοι παράγοντες σε μη κατοικήσιμες κατασκευές, ο σχεδιασμός παίρνει μερικές φορές δευτεύοντα ρόλο σε έργα. Στην ανάλυση που έχει προηγηθεί έχει τονιστεί το γεγονός ότι προοπτική των ζητημάτων οικολογίας βασίζεται σε προφανή ζητήματα, σε υπάρχοντα έργα, στα οποία ο οικολογικός σχεδιασμός έχασε την πορεία του, και η εστοάση σε λάθος ζητήματα οδήγησε σε προβλήματα στα κτήρια, όχι μόνο αρχιτεκτονικής, αλλά και προβλήματα κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά. Στην ερώτησή μου στον κύριο Θεοδωρίδη –πώς από τη φιλοσοφική και θεωρητική προσέγγιση των θεμάτων οικολογίας, καταλήξατε στη μελέτη και τον σχεδιασμό αυτού του έργου- η απάντησή του εστίασε στην ανάλυση του πώς κάνουμε έρευνα και πώς χρησιμοποιούμε τα εργαλεία που έχουμε διαθέσιμα. Για να κάνουμε έναν τόσο εξειδικευμένο σχεδιασμό θα πρέπει πρώτα να ορίσουμε ένα πεδίο της έρευνας, στη συγκεκριμένη περίπτωση το πεδίο αυτό είναι η εσωτερική ατμορφαιρική μόλυνση. Στη συνέχεια, το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο σημείο, το οποίο πιθανότατα προκύπτει από τις ελλείψεις και τις διαφορετικές προσεγγίσεις στον συγκεκριμένο τομέα. Στο παράδειγμά μας, το σημείο κλειδί είναι ο αέρας –εξωτερικός και εσωτερικός- και η αμφισβήτηση έγινε στην παραδοχή ότι η διχοτόμηση των δύο είναι ένα αποκλειστικά επιστημονικό εργαλείο για να μπορούν οι άνθρωποι να μελετούν διαφορετικά πράγματα. Είναι το πρώτο project που ασχολείται με την αξιοποίηση του εσωτερικού αέρα. Οι αρχικές έννοιες του προβληματισμού μετά από αυτό το σημείο, εστιάζουν σε θέματα αφενώς βιολογικά, όπως η περιεκτικότητα του αέρα σε μόρια, οι διαστάσεις τους, το γεγονός ότι η ατμοσφαιρική μόλυνση έχει φυσική μορφή και υπόσταση,

116

σωματίδια, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήθούν σαν εισροές και απόβλητα επανάχρησης των συστημάτων που έχουμε προαναφέρει. Εδώ εισάγονται και τα εργαλεία μεταβολισμού που έχουμε αναλύσει. Η μελέτη του κύκλου ζωής και των μεταβολικών προφίλ, εστιάζει στην ανάλυση του αέρα, πώς σε κάθε στάδιο από το οποίο αυτός περνάει από το σύστημα ο αέρας μεταβάλλεται, αλλάζει στάδια, αλλάζει σύσταση, και πιθανά αλλάζει ρόλο. Αφετέρου σε έννοιες φυσικής, όπως τα φυσικά φαινόμενα, η υγρασία, ο παραμετρικός σχεδιασμός με βάση το κλίμα. Έπειτα από αυτή τη πορεία σκέψης προβάλλουμε μία υπόθεση και θέτουμε τα επιχειρήματά μας. Το ζητούμενο είναι να δημιουργηθεί ένα σύτημα που στο μέγιστο επίπεδό του μπορεί να αποτελέσει υποδομή για μία πόλη, προστιθέμενη αξία και για τον δημόσιο χώρο, όχι μόνο για το εσωτερικό των κτηρίων. Είναι μία φιλοσοφική άποψη, πολιτική, όχι κομματική, που στη συγκεκριμένη περίπτωση οδήγησε τους ερευνητές στη τυποποίηση της διαδικασίας για πολλαπλές κλίμακες που είναι πιθανό να έχουν πολύ διαφορεικά αποτελέσματα. Τα βιολογικά συστήματα δεν είναι τόσο εύκολα μετρήσιμα, όπως έχουμε συνειδητοποιήσει στη πορεία αυτού του συλλογισμού, όσο τα μηχανικά που έχουν αυτοματοποιημένες διαδικασίες και ξέρουν τί να μετρήσουν.

117

Για να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα θα μελετήσουμε την εφαρμογή του project σε ένα υφιστάμενο κτήριο που εντοπίστηκε το πρόβλημα της εσωτερικής ατμοσφαιρικής μόλυνσης. Το σύστημα τοίχου μπορεί να εγκατασταθεί σε μεγάλους εμπορικούς εσωτερικούς χώρους, αλλά λειτουργεί εξίσου καλά σε μικρές ρυθμίσεις - ένα σύστημα τεσσάρων μονάδων σε ένα διαμέρισμα θα έχει την επίδραση 800 έως 1200 οικιακών εγκαταστάσεων. Ο πρώτος χώρος δοκιμών θα είναι το PSAC II, ένα κέντρο αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στη Νέα Υόρκη

WHERE?

ΥΠΟΘΕΣΗ

Το δεύτερο Κέντρο Απάντησης Δημόσιας Ασφάλειας της Νέας Υόρκης, γνωστό ως PSAC II, το οποίο άνοιξε τον περασμένο Ιούνιο στο Bronx. Η εγκατάσταση 450,000-sf, που τοποθετείται σε 8,75 στρέμματα κατά μήκος του ποταμού Hutchinson και του Pelham Parkways, συμπληρώνει το PSAC I, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο MetroTech στο Μπρούκλιν. Η νεότερη εγκατάσταση έχει δημιουργηθεί για να χειρίζεται πάνω από 11 εκατομμύρια κλήσεις έκτακτης ανάγκης 911 ετησίως στις αστυνομικές και πυροσβεστικές υπηρεσίες της πόλης. Το PSAC II είναι ένα φρούριο προστατευμένο από τσιμεντένιους τοίχους πάχους 15 ιντσών, με σχετικά περιορισμένο αριθμό παραθύρων για ένα οικοδόμημα που έχει το μέγεθος αυτό: 77 ανοίγματα 4x10 ποδιών και 54 4x20- ανοίγματα ποδιών.

118

119 Εικ. 33

"Ήταν μια πρόκληση να πάρετε μια κάθετη δεξαμενή και να την κάνετε αρχιτεκτονικά ενδιαφέρουσα και ένα μέρος όπου οι άνθρωποι που εργάζονται σε περιβάλλον υψηλής έντασης θα μπορούσαν να ανεχτούν να βρίσκονται μέσα σε αυτό", υπενθυμίζει ο Gary Haney, Design Partner με την Skidmore, το Owings & Merrill. Το SOM, το οποίο σχεδίασε και το PSAC I. Ο Jaros Baum & Bolles ήταν ο μηχανικός και ο Vidaris ο σύμβουλος βιωσιμότητας. Κάπως έτσι ξεκίνησε μία συζήτηση για το πως θα μπορούσαμε να ανακουφίσουμε κάποιο από το στρές από το εσωτερικό του κτηρίου.

Ο αρχικός κοινωνικός προβληματισμός ήταν το γεγονός ότι το περιβάλλον εσωτερικά του κτηρίου ήταν πιο τοξικό από ότι το περιβάλλον στο εξωτερικό που άθροιζε μαζί ακόμα και εξωτερικούς παράγοντες. Το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται από τα πολλαπλά μηχανήματα και τους υπολογιστές, σε συνδιασμό με τον τεράστιο αριθμό εργαζομένων που συνυπάρχουν ταυτόχρονα, δημιουργεί μία τοξική ατμόσφαιρα στο εσωτερικό. Το γεγονός αυτό επιδεινώνεται με την προδιαγραφή των μειωμένων ανοιγμάτων που υπάρχει στο κτήριο για λόγους ασφαλείας. Υπάρχει μόνο ένα παράθυρο στη δυτική πλευρά της εγκατάστασης, απέναντι από ένα σιδηροδρομικό σταθμό. Η συνολική αναλογία παραθύρου προς τοίχο του κύριου κτηρίου είναι 4%. Τα παράθυρα και οι πόρτες είναι ανθεκτικά στις βλάβες και στις παραβιάσεις. Οι υπολογιστές, τα μηχανήματα και τα μηχανοστάσια καταλαμβάνουν το μισό χώρο του κτηρίου. Οι χειριστές και οι εργαζόμενοι του δεν επιτρέπεται να εγκαταλείψουν το κτίριο ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια των εργασιών τους, οι οποίες μερικές φορές διαρκούν έως και 14 ώρες. Προορίζεται να είναι κατακόρυφα απόρθητο και, αν χρειαστεί, να είναι αυτάρκης για τρεις ημέρες κάθε φορά. Δεν υπάρχουν παραδόσεις τροφίμων. Τίποτα. Η παροχή καυσίμου για τις γεννήτριες μπορεί να διαρκέσει ακόμη περισσότερο.

29 Το κτίριο κέρδισε LEED πόντους και πιστοποίηση LEED Gold για τη χρήση του ένα ζωντανό τοίχο στο λόμπι και τις περιοχές της καφετέριας. Ο τοίχος του εργοστασίου, που αναπτύχθηκε από το CASE, το ερευνητικό εργαστήριο σχεδιασμού της SOM, σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Rensselaer, λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο αέρα και εστιάζει στη διαχείριση του εσωτερικού

29

LEED: Leadrship in Energy and Environmental Design, το πιο ευρέως διαδεδομένο σύστημα οικολογικής αξιολόγησης κτιρίων ανά τον κόσμο

120

HOW?

"Έγινε μέρος της ιδέας να κάνουμε τους εσωτερικούς χώρους πιο βιώσιμους", λέει ο Haney, ο οποίος προσθέτει ότι η πόλη ήταν πολύ δεκτική για να συμπεριλάβει αυτό το σχεδιαστικό χαρακτηριστικό.

Ο εξαγόμενος αέρας από ένα δωμάτιο εκπαίδευσης αντλείται μέσω αγωγών σε ένα διάφραγμα οροφής σε έναν κοντινό διάδρομο. Καθώς ο αέρας πέφτει από τον διαχύτη, τραβιέται απαλά σε ένα πλέγμα διαπερατών φυτών που καλύπτουν το διάδρομο και μεταφέρονται μέσω των ριζικών συστημάτων των φυτών. Αυτά λειτουργούν ως φίλτρο. Ο καθαρισμένος αέρας στη συνέχεια αντλείται πίσω στην αίθουσα εκπαίδευσης σε ένα σχετικά κλειστό κύκλωμα που θα επιτρέψει στους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς να μετρήσουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Το σύστημα λειτουργεί σε πολλαπλές κλίμακες. Ο αέρας από τα μηχανοστάσια αντλείται από τις ρίζες των φυτών σαν σύνολο, ανάλογα με τον όροφο και τις απαιτήσεις ο αριθμός των φυτών αλλάζει (Εικ. 34), ταυτόχρονα και σε παράλληλο χρόνο ένα μικρότερο σύστημα λειτουργεί. Το προφανές σύστημα που απαιτείται για τη συστήρηση αυτού του μεγάλου συστήματος. Κάθε ένα από τα μικρότερα γλαστράκια λειτουργεί και σε μία κλίμακα μόνο του, φωτοσυνθέτει και πραγματοποιεί όλες τις φυσικές του λειτουργίες (Εικ. 35,36) στο τεχνητά αυτό σχεδιασμένο περιβάλλον, που το χρησιμοποιεί για να δυναμώσει ένα μεγαλύτερο όραμα. Αν μη τι άλλο, προσφέρει μια πνοή πράσινου μέσα στον μηχανικό κύβο.

Εικ. 35

121 Εικ. 34

Εικ. 36

Εικ. 37

Πιο λεπτομερώς, το Σύστημα Τοίχου Ενεργού Φυτοκατεργασμού είναι ένα αρθρωτό σύστημα τοίχου από λοβούς που στεγάζουν υδροπονικές εγκαταστάσεις. Επειδή οι ρίζες των φυτών εκτίθενται, αντί να θάβονται στο έδαφος, η ικανότητα καθαρισμού του αέρα των φυτών αυξάνεται κατά 200 έως 300%.

Ο αέρας μετακινείται μέσω ενός διάτρητου αγωγού εισαγωγής και απευθείας πάνω από το σύστημα των ριζών των φυτών. Αυτό επιτρέπει στις ρίζες να αφομιώνουν ουσιαστικά τις τοξίνες του αέρα, τα σωματίδια και άλλους βιολογικούς και χημικούς ρύπους, χωρίς το ίδιο το φυτό να γίνει τοξικό (πράγμα που συμβαίνει όταν οι τοξίνες λαμβάνονται αποκλειστικά μέσω των φύλλων). Ο καθαρισμένος αέρας ρέει στη συνέχεια από κάθε λοβό μέσω μιας σειράς αγωγών καθαρού αέρα και εισάγεται εκ νέου στο περιβάλλον.

Οι ίδιοι οι λοβοί κατασκευάζονται από πλαστικό σχηματισμένο υπό κενό και η μορφή επιτρέπει τη μέγιστη ποσότητα αέρα να φτάσει στα ριζώματα, ενώ χρησιμοποιεί την ελάχιστη ποσότητα υλικού. Επιπλέον, δημιουργεί μια όμορφη βάση για τα φυτά.

122

Αυτό το Living Wall καθαρίζει τον αέρα μέσα στο νέο κέντρο έκτακτης ανάγκης της Νέας Υόρκης. Τα φυτά δεν φιλτράρουν απλώς τον αέρα, κάνουν κάτι πιο ενεργό, αναπνέουν. Σε αυτό το παράξενο μέρος, ένα μεγάλο πείραμα σε πράσινους τοίχους ανθίζει.

Ο τοίχος, γεμάτος με υδροπονικά φυτά, έχει ως στόχο να δημιουργήσει ένα πιο χαλαρωτικό, ευχάριστο περιβάλλον, αλλά αυτό δεν είναι το μοναδικό του χαρακτηριστικό. Αυτό που διαφέρει από τα άλλα πράσινα τοιχώματα είναι ότι εξυπηρετεί επίσης μια σημαντική λειτουργία σε αυτό το πνιγμένο 30 περιβάλλον: τον καθαρισμό του αέρα και τον εμπλουτισμό της μικροβιολογίας του κτιρίου.

«Τα συµβατικά συστήµατα HVAC είναι σχεδόν σαν τα αντιβιοτικά. Παίρνουν τις ροές του αέρα και τις φιλτράρουν, και µπορούν να φιλτράρουν τις καλές ροές µαζί µε τους κακούς ρύπους », λέει η Άννα Ντύσον, διευθυντής του Κέντρου Αρχιτεκτονικής, Επιστήµης και Οικολογίας του RPI (CASE).

30

Μικροβιολογία του δομημένου περιβάλλοντος είναι ένα πεδίο έρευνας που επικεντρώνεται στη μελέτη των κοινοτήτων μικροοργανισμών που βρίσκονται σε ανθρώπινα κατασκευασμένα περιβάλλοντα (δηλ. Στο δομημένο περιβάλλον).

123

Οι περισσότεροι πράσινοι τοίχοι χρησιμοποιούν έδαφος και μπορεί να φαίνονται όμορφοι, αλλά δεν κάνουν πραγματικά πολλά για την ποιότητα του αέρα του κτιρίου. Στην πραγματικότητα, το έδαφος - όπου μπορούν να αναπτυχθούν οργανισμοί μούχλας, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει την ποιότητα του αέρα. Το σύστημα AMPS (Active Modular Phytoremedation System), αντίθετα, προορίζεται να καθαρίζει τον αέρα καθώς διέρχεται. Το έργο αφορούσε προσεκτική έρευνα για τη μέτρηση των ποσοστών ροής του αέρα και του ποσού που θα καθαρίζεται ανά λεπτό από μια δεδομένη ποσότητα φυτών.

DETAILS

Εικ. 38

«Ουσιαστικά ερευνούµε για τη µετάβαση κτιριακών συστηµάτων από αντιβιοτικά συστήµατα σε προβιοτικά συστήµατα, αν θέλετε. Είναι µια πολύ διαφορετική προσέγγιση» Anna Dyson

124

Το CASE συνεργάστηκε με τους αρχιτέκτονες του κέντρου δημόσιας ασφάλειας, τους SOM και τους μηχανικούς της AECOM, για την ενσωμάτωση του λειτουργικού τοίχου στο κτίριο. Είναι πολύ μακριά από το πρώτο πράσινο ή το ζωντανό τείχος που χρησιμοποιείται σε εσωτερικούς χώρους - αλλά είναι διαφορετικό, λέει η Dyson, επειδή το σύστημα, που ονομάζεται Active Modular Wall Phytoremediation Wall, αποτελεί λειτουργικό τμήμα του σχεδίου τεχνικής ποιότητας του κτιρίου.

«Αυτό που εργαζόµαστε είναι να ταιριάξουµε την επιστήµη και την τεχνολογία για τον τρόπο παροχής υγιεινότερου αέρα», λέει ο Jason Vollen, διευθυντής της AECOM για κτίρια υψηλής απόδοσης.

«Η ύπαρξη ενός κτιρίου µε ενσωµατωµένο κτίριο δοκιµών είναι απολύτως κρίσιµο για τη δηµιουργία νέων τεχνολογιών που αναπτύσσονται από τα ερευνητικά ιδρύµατα».

Ο τοίχος στο κέντρο δημόσιας ασφάλειας είναι η μεγαλύτερη επέκταση του συστήματος από την CASE. Αλλά οι ερευνητές του CASE εξακολουθούν να μελετούν τις επιπτώσεις ενός συστήματος AMPS στους ανθρώπους που καταλαμβάνουν ένα κτίριο.

Σε μια αίθουσα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, οι ερευνητές έχουν δημιουργήσει μια έκδοση μικρής κλίμακας για να διεξάγουν δοκιμές σχετικά με το πώς το φιλτράρισμα αέρα με βάση τα φυτά αλλάζει τη μικροβιολογία του δωματίου - καθώς επίσης και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τους ανθρώπους μέσα. Η Dyson λέει ότι οι δοκιμές θα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, μια μελέτη για το αν ο φρέσκος αέρας βελτιώνει την «εκτελεστική λειτουργία» των θεμάτων, συμπεριλαμβάνοντας συμπεριφορές όπως συγκέντρωση, εγρήγορση και ταχεία ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Η έρευνα για την αποκατάσταση του αέρα των φυτών προέρχεται από τη NASA, η οποία έχει σαφώς συμφέρον να διατηρήσει την ποιότητα του αέρα σε κλειστά συστήματα. Η ελπίδα των ερευνητών είναι ότι τα συστήματα φυτοκατεργασίας μπορούν να βοηθήσουν στην παροχή καθαρού αέρα στο κτίριο του Κέντρου Δημόσιας Ασφάλειας, ακόμα και αν υπήρχε έκτακτη ανάγκη και το κτίριο ήταν εντελώς κλειστό από το εξωτερικό περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, είναι ένα μοναδικό πρόβλημα που δεν ισχύει για τις περισσότερες άλλες δομές. Αλλά θα παρακολουθούν επίσης εάν το σύστημα εξοικονομεί χρήματα ή

125

ενέργεια μακροπρόθεσμα. Η ελπίδα είναι η ελαχιστοποίηση της χρήσης μηχανικών συστημάτων HVAC ακριβά για συντήρηση, και η πειραματική μέτρηση για το αν αυτά τα νέα συστήματα μπορούν να είναι οικονομικά αποδοτικά.

«Όταν καθαρίζουµε τον αέρα και φιλτράρουµε, συσσωρεύουµε και αποµονούµε τις τοξίνες. Τελικά αυτά τα φίλτρα γίνονται τοξικά», λέει η Dyson.

«Αυτό που µιλάµε για τα συστήµατά µας είναι να χρησιµοποιούµε βιολόγους για την πραγµατική µεταρρύθµιση των τοξινών. Δεν φιλτράρει πραγµατικά, αλλά αποκαθιστά. Αυτή είναι η µεγάλη µετάβαση.»

Αυτό που καταφέρνει λοιπόν αυτή η έρευνα, είναι να πάρει ένα προφανές κοινωνικό πρόβλημα, και με φυσικές διεργασίες και διεπιστημονική συζήτηση να εφαρμόσει μία πορεία σκέψης για να καθοδηγήσει μία νέα προοπτική. Αυτή που αφήνει πίσω την αναζήτηση για μελλοντικά προβλήματα και δίνει λύση σε ένα πρόβλημα που προέκυψε από αυτόν τον εστιασμό στη πρόβλεψη του μέλλοντος. Η αρχιτεκτονική κάποια στιγμή έχασε τη συστημική της προσέγγιση, το γεγονός ότι τα κτήρια μας αποτελούν κομμάτια του περιβάλλοντος και πρέπει να λειτουργούν ώς κομμάτια αυτού. Τα νέα εργαλεία που εισάγωνται σε αυτή την έρευνα βοηθούν στο να έχουμε μία ποσοτική κλίμακα πρόγνωσης και υπολογισμού, αλλά όπως έχουμε αναλύσει το πρόβλημα είναι εξίσου κοινωνικό. Πρόκειται για έναν τρόπο σκέψης. Ο λόγος που επιλέχτηκε το παραπάνω παράδειγμα είναι ακριβώς αυτός. Το γεγονός ότι δίνει μία ευρηματική απάντηση και ενσωματώνει την επιστημονική πρακτική σε μία εμπνευσμένη, κυρίως, αλλά ταυτόχρονα απλή απάντηση.

126

127

128

129

.6 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

130

131

Δεν μπορούμε να σφραγίσουμε το μέλλον, δεν μπορούμε να φτάσουμε στο τέλος της ιστορίας, που περιλαμβάνει τώρα την ιστορία των δέντρων και των γεωλογικών στρώσεων και των καιρικών συνθηκών. Απλά πρέπει να σχεδιάσουμε το δρόμο μας γνωρίζοντας ότι, σε κάποιο σημείο, αυτό θα αλλάξει. Σε κάποιο σημείο, θα είναι μέρος ενός γεωλογικού στρώματος. Ο δρόμος είναι ανοιχτός, όμως είναι ακριβώς αυτός ο ακριβής δρόμος, αυτή η μαύρη άσφαλτος με τις λευκές ρίγες πάνω της. Και αυτό μας λέει κάτι για το σχεδιασμό. Οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν. Ας σκεφτούμε την εξέλιξη. Είναι σχεδιασμός χωρίς σχεδιαστή. Και με μια ευρύτερη έννοια, τίποτα δεν είναι απροσδιόριστο. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο όπως η μη μορφοποιημένη ύλη, περιμένοντας κάποιον να σφραγίσει μια φόρμα σε αυτή. Αυτή είναι μια οικολογικά επικίνδυνη φαντασίωση του αποκαλούμενου δυτικού πολιτισμού. Στην πραγματικότητα, οτιδήποτε είναι εν μέρει μια ιστορία για το τι συνέβη σε αυτό.

Εξ ορισμού, αυτή η διαδικασία απλά δεν μπορεί να είναι «τέλεια», διότι η τέλεια σημαίνει ότι η κίνηση σταματά - αλλά η προσαρμογή είναι ακριβώς κίνηση στον χώρο προσαρμογής και η τελειότητα θα σήμαινε το τέλος της προσαρμογής, το οποίο είναι λειτουργικά αδύνατο όσο η εξέλιξη συνεχίζεται. Έτσι, όταν μιλάμε για το πώς η μορφή ζωής «είναι απόλυτα προσαρμοσμένη» στην στροβιλισμό των φαινοτύπων - συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι «δικές της» λέμε κάτι παράλογο, κάτι στο επίπεδο του τετραγωνισμένου κύκλου. Προσπαθούμε να συγκρατήσουμε ή να σταματήσουμε την αλληλοσυσχέτιση των μορφών ζωής μεταξύ τους. Τελολογία - η ιδέα ότι τα πράγματα συμβαίνουν σύμφωνα με κάποιο είδος τελικού στόχου (ή, κατ 'επέκταση, ότι οι άξονες δικαιολογούν τα μέσα) είναι η κινητήρια δύναμη της «τέλειας προσαρμογής». Όπως έχουμε καταλήξει στο πορεία αυτόυ του συλλογισμού, μπορούμε να έχουμε έναν στόχο, ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι ακριβώς αυτός, να θέσει τον στόχο του, να αναπτύξει τον προβληματισμό του, να στηρίξει τον συλλογισμό του, να συντονίσει μία συζήτηση με τους ανθρώπους και τα μέσα που χρειάζεται για να προχωρίσει τον σχεδιασμό. Σε αυτή τη πρόταση βλέπουμε τους όρους συζήτηση, παραπάνω προσαρμογή, και κάπου εδώ βλέπουμε ότι αυτή η διαδικασία δεν μπορεί ποτε να καταλήξει με το επιχείρημα «τελικά», ίσως μπορούμε να εισάγουμε τον όρο «συμπερασματικά», διότι σε μία διαδικασία έρευνας, που μία διαδιακασία ξεκινάει πειραματικά, μπορούμε μόνο να κάνουμε μία παύση και να δοκιμάσουμε τα συμπεράσματα που έχουμε βρεί μέχρι τώρα. Η συστημική προσέγγιση του κτισμένου περιβάλλοντος που έχει αναλυθεί στο μήκος αυτού του κειμένου, έχει στόχο να δώσει τα μέσα και τη κατεύθυνση σε τέτοιου είδους έρευνες.

132

Η βιολογία, μια επιστήμη η οποία εμφανίστηκε το 1800, είναι η επιστήμη της ζωής και ένα από τα αποτελέσματα της επιστημονικής γνώσης σχετικά με τη ζωή είναι ότι όλο και πιο δύσκολο είναι να σχεδιάζουμε, με ευθεία όψη, ένα όριο μεταξύ διαβίωσης και μη ζωής. Είμαστε, τελικά, κατασκευασμένοι από χημικά. Έχουμε μιλήσει για την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ μορφών ζωής, πώς τα πράγματα αλληλοσυνδέονται σε αυτό που μερικές φορές αποκαλούμε ιστό της ζωής. Τώρα ας ρίξουμε μια ματιά σε κάτι περισσότερο στην περιοχή της αισθητικής και της ηθικής: πώς μοιάζει αυτή η σύνδεση; Έχει μορφή; Ίσως και να καταφέραμε να της δώσουμε κάποια μορφή με τα εργαλεία που εισάγαγαμε στην έρευνά μας, ίσως πάλι τα εργαλεία να είναι απλά ποσοτικά. Λέγοντας ότι τα πράγματα είναι συνδεδεμένα δεν σημαίνει απαραίτητα τα ίδια. Τα πράγματα εξαρτώνται το ένα από το άλλο: αυτό σημαίνει ότι κάποια πράγματα μπορεί να εξαρτώνται περισσότερο από κάποια πράγματα και λιγότερο από άλλα. Είναι ένα χαλαρό, ταλαντευόμενο σύστημα σύνδεσης, μάλλον σαν ένα μεγάλο μοντέλο κατασκευασμένο από Lego. Αν όλα ήταν εντελώς ανεμειγμένα, τότε η σύνδεση δεν θα ήταν πρόβλημα, ούτε αιτιώδης ούτε ηθικά ή αισθητικά. Αλλά η σύνδεση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα.

Εικ. 39

133

Εικ. 40

134

Ας πάρουμε την λέξη ατμόσφαιρα (ambiance). Το Ambo είναι λατινικό για το “στις δύο πλευρές” και πάλι, το επίθημα -ence μας προειδοποιεί σε κάτι δυναμικό, κάτι με ένα συγκεκριμένο στυλ. Το περιβάλλον είναι το πράγμα που συμβαίνει σε κάθε πλευρά μας. Η ίδια η λέξη οικολογία προέρχεται από το ελληνικό οίκος, που σημαίνει σπίτι, έτσι κατά μια έννοια οι άνθρωποι σκέφτονται οικολογία σημαίνει τους κανόνες του σπιτιού ή πώς λειτουργεί το σπίτι ή την αλήθεια για το σπίτι ή κάτι τέτοιο. Κατά κάποιον τρόπο, η εικόνα του σπιτιού και η εικόνα γύρω από κάτι που μας περιβάλλει (εφ 'όσον δεν είναι ο τρόπος που το βλέπει) είναι ακριβώς ο λανθασμένος τρόπος να φανταστούμε την οικολογική συνύπαρξη. Ένα πράγμα που φαίνεται να θέλει να κάνει αυτός ο τύπος οικολογικής σκέψης είναι να μεταφέρει ή να εκφράζει ή να διερευνά κάποια αίσθηση εμφάνισης σε κάτι-ή-άλλο. Αυτό που έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων και που προσπαθούμε τώρα να μεταφέρουμε με αυτό το κείμενο, είναι οι συντεταγμένες που μπορούμε να χαρτογραφήσουμε.

Σήμερα, οι τρόποι επανέναρξης της πραγματικότητάς μας τείνουν να βασίζονται στη διαίρεση των σχέσεών μας με τα μη ανθρώπινα όντα από κάθε άποψη: κοινωνική, ψυχική και φιλοσοφική. Έτσι, διαθέτουμε ανεπαρκή πολιτικά, τεχνικά και ψυχολογικά εργαλεία με τα οποία μπορούμε να διορθώσουμε τα πράγματα. Αντί να φανταστούμε ότι όλα είναι άχρηστα και ότι η αποκάλυψη έχει έρθει - οπότε δεν έχει νόημα ούτως ή άλλως - και αντί να σκεφτόμαστε ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε εντελώς το πώς να κάνουμε πράγματα, θα είναι καλύτερα να ξεκινήσουμε από όπου και αν βρισκόμαστε και να χρησιμοποιήσουμε μερικά από τα ανεπαρκή και σπασμένα εργαλεία που έχουμε και να δούμε πώς τροποποιούνται με την εργασία σε κλίμακες και με μορφές ζωής που δεν είναι γνωστές σε εμάς και για τις οποίες τα εργαλεία δεν σχεδιάστηκαν. Κατά τη διαδικασία, τα εργαλεία ενδέχεται να υποστούν ορισμένες αλλαγές.

135

«Αλλά είµαστε ήδη συµβιωτικά όντα που είναι µπλεγµένα µε άλλα συµβιωτικά όντα. Το πρόβληµα της οικολογικής ευαισθητοποίησης και δράσης δεν είναι ότι είναι τροµερά δύσκολο. Είναι ότι είναι πολύ εύκολο. Αναπνέετε αέρα, η εξέλιξη ξετυλίγεται σιωπηλά στο βάθος. Κάπου, ένα πουλί τραγουδάει και τα σύννεφα περνούν πάνω από το κεφάλι. Σταµατάς να διαβάζεις αυτό το βιβλίο και κοιτάς γύρω σου.

Δεν χρειάζεται να γίνεις οικολογικός. Γιατί είσαι οικολογικός.»

Timothy Morton

Εικ. 41

136

137

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

.7

138

139

16: Choi, Jisu. Illustration: Cool and Silent Room,

of April, No Pets Allowed, Beware Slippery Floor.

South Korea. 2019. Jisuchoi.net 2: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 3: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 4: Choi, Jisu. Illustration: Let’s Sleep Like a Hamster, Don’t Panic, Foods Not Allowed. South Korea. 2019. Jisuchoi.net 5: Choi, Jisu. Illustration: 15-day Calendar January & March. South Korea. 2017.

Jisuchoi.net 6: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 7: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 8: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 9: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 10: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 11: Vargas, Lena. Illustration: Rubric’s Cube.

Dominican Republic. instagram.com/lenalaballena 12: Ebenezer, Howard. Ward and Center Garden City. 1898. Garden Cities of To-morrow: A Peaceful Path to Real Form. London: Swan Sonnenschein & Co., 1992 13: Leberecht, Migge. Leberecht Migge’s proposal for Palestine. Kleinsiedlung und Bewässerung: Die neue Siedlungsform für Palästina. Berlin: Jüdischer Verlag, 1920 14: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 15: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο

Free Coffee, Non-Ticking Clock. South Korea.

2019. Jisuchoi.net 17: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 18: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 19: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 20: Canadian Energy Systems Analysis Research. Sankey digrams associated with fuel and electricity production and use in Canada.

Canada. 2013. cesarnet.ca 21: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 22: ISG. Building Information Model Process Flow Diagram. United Kingdom. 2019.

Isgplc.com 23: Kallwejt, Jan. Nature Outlook. Warsaw, Poland. 2008. kallwejt.com 24: Choi, Jisu. Illustration: Amazing Places to Watch the Sunrise, Don’t Feed the Plants, Plants Allowed. South Korea. 2019. Jisuchoi.net 25: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο 26: Faura, Romualdo. Indüstria Propõe Correção de Rotas e Enfrentamento de Questões Complexas. Brazil. 2014. Romualdofaura.com 27: Magee, Daren-Thomas. Illustration: Fair Number. California. 2018. Realfunwow.com 28: Magee, Daren-Thomas. Illustration: Topographic State of Mind. California. 2018.

Realfunwow.com 29: Διάγραμμα από προσωπικό αρχείο

140

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ

1: Choi, Jisu. Illustration: Find Your Best Flower

30: Turner, Vicki. Illustration: Geometrical

40: Laird, Kay. Lego City: Streetview. Canada.

Design and Illustration. United Kingdom. 2019.

Vicki-turner.com 31: Faura, Romualdo. Illustration: Green Cities.

Spain. 2014. Romualdofaura.com 32: CASE/ Center for Architecture Science and Ecology. Active Bioremediation Systems.

Brooklyn, NY. 2016 33: SOM/ Vecerka, Albert. The Almost windowless elevations are the result of security concerns. Bronx, NY. 2016. Designboom.com 34: SOM/ Vecerka, Albert. In fact, the soil-where mold spores can grow-can actually make the air quality worse.

Bronx, NY. 2016.

Designboom.com 35: SOM/ Vecerka, Albert. It’s not actually filtering, it’s remediating, that’s the big transition. Bronx, NY. 2016. fastcompany.com 36: CASE/ Center for Architecture Science and Ecology. Active Bioremediation Systems.

Brooklyn, NY. 2016 37: CASE/ Center for Architecture Science and Ecology. Active Bioremediation Systems.

Brooklyn, NY. 2016 38: CASE/ Center for Architecture Science and Ecology. Active Bioremediation Systems.

Brooklyn, NY. 2016 39: The Lego Group. Imagine a movie LEGO. Danmark. 2013. Lego.com

2016. Lairdkay.com 41: Turner, Vicki. Illustration: Geometrical Design and Illustration. United Kingdom. 2019.

Vicki-turner.com

141

Bartelmus Peter, Bringezu Stefan and Moll Stephan. Dematerialization, Environmental Accounting and Resource Management.

Internet publication, 2001, [online] URL: http://ec.europa.eu/environment/enveco/waste/pdf/demat_resource_man.pdf

Bateson, Gregory. Steps to an Ecology of Mind. Chicago: University of Chicago Press, 2000 Brunner Paul H. and Rechberger Helmut, Practical Handbook of Material Flow Analysis, Lewis Publishers, 2005

Daly, Herman Edward. Steady-State Economics. Washington, DC: Island Press, 1991. p. 196

Deakin Mark, Mitchell Gordon, Nijkamp Peter and Vreeker Ron. Sustainable Urban Development Volume 2: The Environmental Assessment Methods. Routledge, 1st Edition, 2007

nd Dugdale, John Sydney. Entropy and Its Physical Meaning. Taylor & Francis, 2 Edition, 1996

Ebenezer, Howard. Garden Cities of Tomorrow. London: Swan Sonnenschein & Co., Ltd., 1922

Elias, Norbert. An Essay on Time. Blackwell Publishers, 1992 Fritjof, Capra. The Systems View of Life: A Unifying Vision. Cambridge University Press paperback edition, 2016. p. 341-451

Georgescu-Roegen, N., The Entropy Law and the Economic Process, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1971

142

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Barrett J., Vallack H., Jones A. and Haq G., A Material Flow Analysis and Ecological Footprint of York.

Technical Report, Stockholm Environment Institute. York, 2001, [online] URL: <http://www.york.ac.uk/inst/sei/ecofootprint/york%20 technical%20report.pdf>

Graham Stephen and Marvin Simon. Splintering Urbanism: Networked Infrastructures, Technological Mobilities and the Urban Condition. Routledge, 2001

Gunderson Lance H., Holling, C.S., Ludwig Donald. Panarchy: Understanding Transformations in Human and Natural Systems.

Washington: Island Press, 2001. [online] URL: <http://faculty.washington.edu/stevehar/Panarchy.pdf> Haney, David. Leberecht Migge's "Green Manifesto": Envisioning a Revolution of Gardens.

Wisconsin: University of Wisconsin Press, [online] URL: <https://www.jstor.org/stable/43324396>, Vol. 26, No. 2 (2007). pp. 201-218

Hinterberger, F., Giljum, S. and Hammer, M., Material flow accounting and analysis (MFA): a valuable tool for analyses of society â&#x20AC;&#x201C; nature interrelationships, in SERI-Backgroundpaper 2/2003, published in The Internet Encyclopaedia of Ecological Economics. [online] URL: < http://www.ecologicaleconomics.org/publica/encyc.htm> James, S. and Lahti, T., The Natural Step for Communities, How Cities and Towns can Change to Sustainable Practices. Gabriola Island, BC: New Society, 2004 Karl Henrik, Robèrt. The Natural Step Story: Seeding a Quiet Revolution. New Catalyst Books, March, 2008

Koh, Jusuck. Ecological Reasoning and Architectural Imagination. Internet Publication, 2004. [online] URL: < http://edepot.wur.nl/31548> Life Cycle Initiative. Final report of the LCIA Definition study. 2003. UNEP - Life Cycle Initiative, [online] URL: <http//lcinitiative.unep.fr/> Morton, Timothy. Being Ecological. UK: Penguin Random House, 2007 Morton, Timothy. Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence. Columbia University Press, 2016

143

Morton, Timothy. Ecology Without Nature, Rethinking Environmental Aesthetics. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2007 Morton, Timothy. The Dark Ecology of Elegy. The Oxford Handbook of Elegy, 2012 [online] DOI: 10.1093/oxfordhb/9780199228133.013.0015, p. 251-269

Morton, Timothy. The Ecological Thought. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2010

Niklaus Kohler and Wei Yang, Long-term management of building stocks, Journal: Building Research and Information, Volume 35, 2007 - Issue 4: Climate Change: National Building Stocks, 2007. p. 4

Odum, Howard. Ecological and General Systems: An Introduction to Systems Ecology. Colorado: University Press of Colorado; Revised, Subsequent edition, 1994 Rynasiewicz, Robert. Newton's Views on Space, Time, and Motion. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Summer 2014 Edition, Edward N. Zalta (ed.), [online] URL: <https://plato.stanford.edu/archives/sum2014/entries/newton-stm/>

Sieferle, Rolf Peter. Cultural evolution and social metabolism. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 2011, p. 322

Sinclair, Ian. Living with Buildings and Walking with Ghosts: On Health and Architecture. Great Britain: Profile Books, 2018

Wackernagel Mathis and Rees William. Our Ecological Footiprint: Reducing Human Impact on the Earth.

New Society Publishers; 9445th edition, July 1, 1998

Walker H. Brian, Anderies M. John, Kinzig P. Ann, and Ryan Paul. Exploring resilience in social-ecological systems through comparative studies and theory development: introduction to the special issue. Ecology and Society, 2006 [online] URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol11/iss1/art12/

144

Walker, B.H., Gunderson, L.H., Kinzig, A.P., Folke, C., Carpenters, S.R. and Schultz, L.. A handful of heuristics and some propositions for understanding resilience in social â&#x20AC;&#x201C; ecological systems. Ecology and Society, 2006. [online] URL: <http://www.ecologyandsociety.org/vol11/ iss1/art13/> Whitrow, Gerarld James. The Natural Philosophy of Time. Oxford: Oxford University Press; 2nd edition, 1980

145

Caulfield, John. Article: How to Make a Concrete Bunker Livable. Bdcnetwork.com, https://www.bdcnetwork.com/how-make-concrete-bunker-livable. 13 April, 2017 Cole, Raymond J., Regenerative Design, Socio-ecological Systems and co-evolution, Article in Building Research and Information, April 2013. [online] DOI: 10.1080/09613218.2013.747130 Cooper, Ian. The socialization of building science: the emblematic journey of R. J. Cole, Building Research & Information, 46:5, 463-468, 2-18, [online] DOI: 10.1080/09613218.2018.1400328 Corsi L. Richard, Kinney A. Kerry, and Levin Hal, Microbiomes of Built Environments. 2011 symposium highlights and workgroup recommendations. Published online 2012 Apr 10. doi: 10.1111/j.16000668.2012.00782.x

Davinson, Nicola. Article: The Athropocene epoch: have we entered a new phase of planetary history?, theguardian.com, https://www.theguardian.com/environment/2019/may/30/anthropocene-epochhave-we-entered-a-new-phase-of-planetary-history. 30 May, 2019

Dunlap, David W., Article: An Unneighbourly Building That Hums with Lifesaving Capacity. nytimes.com, https://www.nytimes.com/2016/05/12/nyregion/an-imposing-building-that-hums-with-life-savingcapacity.html. 11 May, 2016 Dunlap, David W., Designing Green Buildings for the Real World. Thenewyorktimes.com, https://cityroom.blogs.nytimes.com/2008/11/14/architects-and-academics-collaborate-on-sustainabledesign/. 14 November, 2008

146

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Bernstein, Fred A., Article: How Skidmore, Owings & Merrill Keeps New York City Safe.

Architecturaldigest.com, https://www.architecturaldigest.com/story/how-skidmore-owings-and-merrillkeeps-new-york-city-city-safe. 17 May, 2017

Gerfen, Katie. Green Wall Systems: Active Phytoremediation Wall System. Architectmagazine.com, https://www.architectmagazine.com/awards/r-d-awards/green-wall-systems-active-phytoremediationwall-system_o. 11 August, 2009

ISG. Building Information Modelling. 2019. https://www.isgplc.com/en/bim

ISO 14040:20069(en), Environmental management-Life Cycle Assessment- Principles and Framework

Kaufman S. M., Quantifying Sustainability: Industrial Ecology, Materials Flow and Life Cycle Analysis.

Metropolitan Sustainability, 2012. https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/material-flowanalysis

Leber, Jessica. Article: This Living Wall Cleans the Air Inside New York’s New Emergency Center.

Fastcompany.com, https://www.fastcompany.com/3061449/this-living-wall-cleans-the-air-inside-newyorks-new-emergency-center. 17 July, 2016 Mc Knight, Jenna. Article: Metal Cube by SOM houses emergency call centre for NYC. dezeen.com, https://www.dezeen.com/2017/05/17/skidmore-owings-merrill-som-metal-cube-emergency-911-callcentre-bronx-new-york/. 17 May, 2017 Pincetl S., A Living City: Using Urban Metabolism Analysis to view Cities as Life Forms, Metropolitan Sustainability, 2012. https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/material-flow-analysis

Stevens, Philip. Article: SOM’s “Perfect Cube” in the Bronx Enhances NYC’s Emergency response system.

Designboom.com, https://www.designboom.com/architecture/som-public-safety-answering-center-iibronx-new-york-05-17-2017/. 17 May, 2017 The Natural Step International, Registered in Sweden, EU, 2018, https://thenaturalstep.org U.S. Green Building Council. The Impact of Buildings. New.usgbc.org, https://new.usgbc.org/leed. 2019

147

ENGLISH WRITING SAMPLE

.8

149

SOCIAL AND ECOLOGICAL SYSTEMS IN ARCHITECTURE In my research thesis I studied and suggested a systemic approach of the concept of architecture as a socio-ecological system. This is a research that goes beyond the simple environmental performance of urban building systems on a global scale, and unfolds through real building projects, environmental events and reflections as entire research fields. The purpose of this analysis is to give aspiring architects an idea of how to do proper research on issues that concern ecologic architecture and what process is followed to resolve them. Architecture is a purely social science, with the architect in the role of coordinator of interdisciplinary discussions.

This research focuses on next-generation construction technology for sustainable built environments and on the need to accelerate innovations in new architectural systems capable of harnessing local ecological energy and better integrating with human and natural systems. In view of this, advanced architectural reasoning, technical practices, and scientific research will be applied through unique and intensive cooperation between institutions, professionals and the construction industry, to draw conclusions for ecological constructions focused on encouraging the next generation of researchers, who are able to offer performance-driven building technologies to support clean and self-sustaining built environments.

The way ecological information is delivered and transmitted has a specific way, which is analysed in a space where the possibilities arise from challenging the established. This means that only a new perspective on environmental problems leads to ecological concerns and quests.

The aim is to stimulate public awareness in order to promote and test the philosophy that everything is interconnected and that the networks of people, technology, information and nature influence the way they interact, produce and behave. I will therefore try to treat the building as an ecosystem composed of different systems, evaluating multiple environmental conditions, along with human health indicators, in order to establish relationships between environmental, material and human factors. The research is carried out in separate staggered frameworks that connect environmental factors and develop initiative results, through the systems that will be studied and ends with the analysis of an applied example in which the integration of new generation architectural technologies in an existing building will be analysed.

150

CONCEPTUAL APPROACH OF THE BUILT ENVIRONMENT AS A SYSTEM The built environment as a self-organizing system functions as a successive structure that requires a constant supply of available energy, material and information necessary for the production and maintenance of its adaptive capacity. The relationship between the built environment and the ecosystem does not exist as such outside of history. On the contrary, it is constantly changing, reflecting the evolution of social systems and influencing this evolution in return. Therefore, it is more appropriate to define the built environment not as an object but as a socio-ecological system. Cultural perceptions of what is defined by society and nature are changing historically. Modern worldview has emphasized the division between society and nature as two equal entities, where society influences or/and dominates in nature. A more unified theory of socio-ecosystems is now the focus of discussion in both the natural sciences (eg. ecology) and the social sciences (eg. human ecology). A theoretical basis for defining a structured environment depends in part on how this systemic debate unfolds.

In order to see the built environment as a system it was chosen to make a correlation with an existing system, widely used and understood by all users. The hypothesis begins with the long-term performance of built environments, including relationships with the ecosphere. The focus is on short-term performance, with control of daily energy flows for zero environmental footprint at a time. The idea of microclimate is therefore introduced in the scale of the building as an autonomous, self-sustaining system. Obviously, it is necessary to be able to understand the course of reasoning. In my research I focus a lot on two systems that are approached as ideal equivalents, those of production and consumption. In the economy sector, corresponding terms appear in the cyclical flow of exchange value. This approach is a beginning to start looking for tools and ways to support this way of thinking and to capture it, first quantitatively with the search for tools and then qualitatively, with the integration of spatial dynamics and the human factor.

151

POTENTIAL, METHODOLOGY, RESEARCH Catalyst to the evolution of reasoning was the fact that we must focus on the obvious, what lies ahead and emerges from our design, we must experience ecological knowledge. Problems appear in stages, the first part is in the immediate perception of man, in the weaknesses and failures of everyday life. For a long time, we have been designing, interpreting and executing things in order to ensure that people are in a top or central position in all areas of existence (mental, philosophical, social). Thus we have been led to a design and a resulting architecture, which excludes buildings from their environment, isolates them and prevents the exchange of flows with the outside world.

At this point we should start to place the limits and parameters of the system in the current conditions, social and environmental. At present, the necessary expansion of system boundaries in time and space is best achieved by combining a range of methods, including flow-based models and resource-based models, as well as top-down modelling approaches and bottom up. Objects, flows, and factors can be linked over time through a common framework for describing the structured environment and through life-cycle product modelling techniques. Despite these advances, the existing theory seems incapable of fully integrating spatial and physical relations and faces a particular challenge when dealing with the concepts of time. Eco-models provide a useful basis for new timing tools that incorporate different time scales, past and future, and allow the assessment of adaptability and other aspects of system durability.

These models can be used to better understand the impact of different management and social policies at both macroeconomic and microeconomic levels.

152

TOOLS In the quantitative analysis of the structured environment, some tools are studied. Buildings and other elements of the built environment become transient events that transform the material world into complex chains of products and processes that spread over time and space. The operating phase of the building may represent an even greater flow of materials. This means that the system operates in real time from the moment the project is delivered. An examination of dominant issues and methods for understanding the structured environment indicates that it is possible to construct models of the structured environment that allow the assessment of changes in social, economic and environmental conditions.

Virtual models can be used to better understand the impact of various management and social policies.

In my thesis book I analyse the LCA tools for (Life Cycle Initiative), MFA (Material Flow Analysis) and BIM (Building Information Modelling). The tools, their mode of operation and how they utilize and separate the different parts of the built environment are analysed in detail in the issue. What is worth noting is that the first two LCAs and MFAs essentially compose values and results for each stage of a material process from the extraction, production, conversion, consumption, recycling and disposal of materials (substances, raw materials, basic materials, products, waste, air or water emissions).

A combination of approaches seems to provide an appropriate method for understanding the basic physical and economic relationships between the built environment and the ecosphere. A common framework can allow many different potential users to form multiple relationships at each stage of the process and better understand the dynamics of the wider system.

Two shortcomings stand out. First, spatial dynamics are largely non-existent when considering natural flows, although they can significantly affect the types of flows and their effects. None of the information generated by current methods is sensitive to spatial characteristics, despite the very significant implications. Every socio-ecological system framework must emphasize the critical need to integrate morphological and physiological processes into analytical methods and decision-making processes.

Second, the temporal perspective adopted by all current methods seems to be misleading and highly inadequate. There are almost no effective methods for long-term analysis of how built environments

153

relate to the ecosphere, past or future. The role I seek in this analysis, on the contrary, short-term analysis and forecasting, we could say that they satisfy it. It seems that the simplistic concepts of time are currently the biggest obstacle to the development of an effective conceptual thinking of the structured environment.

154

CONCLUSIONS Conventional definitions of "built environment" tend to look at it individually. In fact, the built environment exists only in relation to the "non-constructed" environment, that is, the ecosphere. This distinction refers to the historically changing dichotomy between "society" and "nature". The built environment as a system of self-organization functions as a successive structure that requires a constant supply of available energy, material and information necessary for the production and maintenance of its adaptive capacity. In a representation of the system, both the structured environment and the ecosphere can be thought of as complex, dynamic self-generating systems. These systems exist in loose hierarchies, each component of the system is contained in the next level and includes a chain of connected subsets lower level systems, with separate and varied connections.

In the quantitative measurements and representations, the human factor and the fact that the hypotheses will have to start somewhere are introduced. The concerns as I have mentioned in this particular course of thought come from the obvious problems of everyday life, which we as architects observe when designing or many times problems that arise from the design of a very well thought out subject precisely because it can have many parameters. As a system, it fails. Socio-ecological systems thus become the basis for the current understanding of the complex relationship between the built environment and the ecosystem and the tool for the next generation of architects. Architects who want to design unexplored grounds, calculate scenarios and invest in high-pitched ideas, not because they are good at selling their idea, but because they believe in it, support it with facts and no one can contradict it.

Ecological problems arise from the unintended consequences of anthropocentrism. Because ecological events concern us - how we are, what we do and how we act - it is difficult to see them from a distance, to have a perspective on ourselves, to question the way we act and perceive, it is one of the more difficult things to do, essentially. So the architect's purpose is to find the balances he sets in the design, and to accept that research never has a clear answer and a conclusion. The intermediate perspective of compromise means that we can never have the perfect design. The human factor is held in the perception of ecological knowledge. Ecological consciousness shakes our belief in the anthropocentric idea that there is a scale that will govern everything - the human. Nature is a dynamic ecosystem whose elements

155

interact naturally, while culture is a symbolic system of retrograde flow of information and communication. We now know that ecological consciousness means thinking and acting ethically and politically on many scales and not just one.

156

CASE STUDY To close this research reasoning, I chose to present a work that addresses many of the issues raised in this research, and is an inspiring answer to questions that have been asked, with a new breath and a view of architectural design. This is a project of CASE (Centre for Architecture Science and Ecology). CASE is a multinational and professional research collaboration. Through this partnership, the limits of environmental performance in urban building systems are tested worldwide using real buildings as te st conditions. In the depth of my research and especially in the analysis of this example I came in contact with a fellow- architect, who had similar concerns, but at the same time answers, Andreas Theodoridis.

He is currently studying for his PhD at CASE and is a member of the team that studied and implemented the example that will be studied. I had the good fortune to meet with him and have a discussion about both systemic reasoning and their work.

The biggest problem of modern design as we have mentioned, is the fact that on the issue of energy efficiency of buildings, we have led to the exclusion of buildings from their environment. To save energy we have come up with a design of airtight buildings, unable to exchange the necessary flows with their environment. On the systemic thinking that is presented along this text, we were led to a crossroads of unprecedented complications, two sides of the same coin. Energy savings have led to the expansion of the problem in the environment and in a new sense, this internal air pollution. The attempt to maximize one side, precipitated the other. The system had one common variable of energy savings. We isolate the building from the environment so that it has no losses, but at the same time this lack of exchange makes it airtight and toxic.

The beginning of the CASE researchers' thinking was the question of what we can do as architects to deal with different phenomena arising from our design. The beginning of the discussion starts from the acceptance that there is no perfect building, but the role of the architect is to find the balances in the parameters that he sets for his design. 10 years of interdisciplinary research, 25 people, multiple experiments, challenges and reflections led to the completion of a project entitled:

157

ACTIVE MODULAR PHYTOREMEDATION WALL SYSTEM It is an active hydroponic system for air purification and energy reduction in a building system. A hybrid system with indoor plants that passes air through the rhizomes of plants, reduces the concentration of micro particles associated with indoor air pollution. Modern building materials and building types are responsible for the degradation of indoor air quality and have become major contributors to health problems in developed countries. With the complete purification of air pollutants associated with poor indoor air quality, integrated biodegradable energy systems have the potential to achieve significant energy savings in climates with high heating and / or cooling loads and to reduce or eliminate the circulation of poor quality air in urban areas that are highly polluted.

It is the first project that deals with the utilization of indoor air, precisely because through the systemic approach the parameters that define it and separate it from the outside were understood. The original concepts of reflection after this point, focus on issues on the one hand biological, such as air content of molecules, their dimensions, the fact that air pollution has a physical form and substance, particles, which can be used as inputs and waste reuse of the systems mentioned above. This is where the metabolic tools I have analysed are introduced. The study of life cycle and metabolic profiles focuses on the analysis of air, how at each stage it passes through the system the air changes, changes stages, changes composition, and possibly changes role. On the other hand, in concepts of physics, such as natural phenomena, humidity, parametric design based on climate. Biological systems are not as easily measurable, as I have realized in the course of this reasoning, as mechanics who have automated processes and know what to measure.

To have a more complete picture I will study the implementation of the project in an existing building where the problem of indoor air pollution was identified. The first test site will be PSAC II, an emergency response centre for public safety, in New York. The initial social concern was the fact that the environment inside the building was more toxic than the environment outside which added together even external factors. The carbon dioxide emitted by multiple machines and computers, combined with the huge number of co-workers, creates a toxic atmosphere inside. This fact is exacerbated by the specification of the reduced openings that exist in the building for safety reasons. Windows and doors are resistant to damage and tampering. Computers, machines and engine rooms take up half the space

158

of the building. Operators and employees are not allowed to leave the building at any time during their work, which sometimes takes up to 14 hours. It is intended to be vertically impregnable and, if necessary, to be self-sufficient for three days at a time. Inside this building, therefore, an inventive solution is created that deals with obvious functions combined in a special plot that gives this architectural solution special interest.

How does this happen? Exhaust air from a training room is pumped through a duct to a roof aisle in a nearby hallway. As the toxic air is collected by the diffuser, it is gently drawn into a network of permeable plants covering the aisle and transported through the root systems of the plants. These act as a filter. The purified air is then pumped back to the training room in a relatively closed circuit that will allow architects and engineers to measure the efficiency of the system. The system operates on multiple scales. The air from the engine rooms is pumped from the roots of the plants as a whole, depending on the floor and the requirements the number of plants changes. At the same time a smaller system works, each of the smaller pots works on a scale of its own, photosynthesizes and performs all its natural functions in this artificially designed environment, which uses it to enhance a larger vision. If nothing else, it offers a breath of green inside the mechanical cube. In more detail, the Active Plant Wall System is a modular pod wall system that houses hydroponic installations. Because plant roots are exposed, instead of being buried in the ground, the plants' air purification capacity is increased by 200 to 300%. The air moves through a perforated intake duct and directly over the plant root system. This allows the roots to effectively absorb airborne toxins, particles and other biological and chemical pollutants, without the plant itself becoming toxic (which happens when toxins are taken up only through the foliage). Purified air then flows from each pod through a series of fresh air ducts and is re-introduced into the environment. The pods themselves are made of vacuum-formed plastic and the form allows the maximum amount of air to reach the rhizomes, while using the minimum amount of material. In addition, it creates a beautiful base for the plants. The AMPS (Active Modular Phytoremediation System), on the other hand, is intended to clean the air as it passes.

So what this research achieves is to take an obvious social problem, and through natural processes and interdisciplinary discussion to apply a course of thought to guide a new perspective. The one that leaves behind the search for future problems and gives a solution to a problem that arose from this focus on predicting the future. Architecture at some point lost its systemic approach, the fact that our buildings

159

are part of the environment and must function as part of it. The new tools introduced in this research help to have a quantitative scale of forecasting and calculation, but as I have analysed the problem is just as social. This is a way of thinking. The reason the above example was chosen is exactly that. The fact that it gives an inventive answer and incorporates scientific practice into an inspiring, mainly, but at the same time simple, answer.

160

EPILOGUE To conclude, I wanted to adduce the term of the evolution. It is a design without a designer. By definition, this process simply cannot be "perfect" because perfect means that movement stops - but adaptation is just movement in the adaptation space, and perfection would mean the end of adaptation, which is as impossible as evolution continues. Teleology - the idea that things happen according to some kind of ultimate goal, which is the driving force of "perfect fit". The conclusion I have reached through the path of this reasoning, is that I have a goal, as an architect, to develop this thinking, to support this reasoning, to coordinate a discussion with people and means needed to advance the ecologic design. At this point the topic is focused on the terms of discussion, adaptation above, and somewhere here we see that this process can never end with the argument "finally", maybe we can introduce the term "conclusively", because in a research process, that is a process starts experimentally, we can only pause and test the conclusions we have found so far. The systemic approach of the built environment that has been analysed along the length of this research, aims to give the means and direction to such research. Today, ways of resuming our reality tend to be based on dividing our relationships with non-human beings in every way: social, mental and philosophical. Thus, we have insufficient political, technical and psychological tools with which we can fix things. It would be better to start from wherever we are and use some of the inadequate and broken tools we have and see how they are modified by working on scales and lifestyles that are not known to us and for which the tools were not designed. During the process, the tools may undergo some changes, the hypothesis may change and the results may defer substantially from the intended, but this is only a natural part of the research process. One fact makes the process of this search safe o do not need effort to become ecological beca se as a being o are ecological Timothy Morton

161