Opleidingsonderdeel
Voornaam Naam Titel
Inleiding
Tijdens de adolescentie vinden er heel wat overgangen plaats. Een kind groeit uit tot een volwassene. Deze overgangen hebben veel gevolgen op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Stress speelt een grote rol tijdens die ontwikkeling. Buiten het feit dat stress een rol speelt, komt er ook veel faalangst bij kijken. Stress kan al ervaren worden voor de adolescentie, maar vooral tijdens de adolescentie kunnen jongeren er last van hebben. We bespreken hieronder een aantal vragen over stress, faalangst en weerbaarheid.
3
Voornaam Naam Titel
Faalangst
Welke soorten angst bestaan er?
Er bestaan 2 soorten angst. Je hebt angst als levenstrek en angst als toestand. Angst als levenstrek is vaak al ontwikkeld bij de geboorte en kan je ook doorgekregen hebben van je ouders. Voorbeelden hiervan zijn smetvrees, vliegangst, angst voor spinnen, …
Faalangst behoort tot de groep ‘angst als toestand’. Angst als toestand is gekoppeld aan een toestand of een prestatie. Je kan angst als toestand/ faalangst nog verder onderscheiden in cognitieve faalangst, sociale faalangst en motorische faalangst. (Clark, 2010)
Wat is faalangst?
Het woord zelf is eigenlijk heel makkelijk te interpreteren. De angst om te falen is voornamelijk bij jongeren de laatste jaren sterk toegenomen. De druk die wordt opgelegd vanuit verschillende hoeken wordt te veel voor het kind. Dit stapelt zich op in het hoofd en creëert angst/onrust. ‘Gaat mij niets overkomen? Zal ik het wel goed doen? Heb ik wel mijn best gedaan? … ‘, zijn veelvoorkomende vragen die de jeugd zichzelf stelt wanneer er van hen verwacht wordt iets te presteren. Vaak worden deze prestaties beoordeeld door middel van een punt, dat goed MOET zijn natuurlijk. De prestatie wordt gewoonweg belangrijker dan het gevoel van de persoon zelf. Het is vanzelfsprekend dat dit erg ongezond is voor jongeren. Daarom zou er via verschillende media een initiatief moeten genomen worden om onze jongeren zich te laten beschermen tegen hun veeleisende zelve.
Waar komt faalangst vandaan?
Die faalangst kan door enorm veel factoren beïnvloed worden en zelfs versterkt worden. Echter kunnen we wel uitsluiten dat atychifobie (Latijn) een psychische aandoening is. Volgens verschillende onderzoeken bleek dat je er als kind niet mee geboren wordt. Het is dus niet aangeboren of genetisch bepaald. Dit betekent dat je dus eigenlijk door je persoonlijkheid zelf te ontwikkelen, je faalangst kan vermijden of opwekken. Hier kunnen verschillende factoren in meespelen.
Om nu echt concreet te zijn kunnen we de oorzaken van faalangst opdelen in 2 grote groepen: persoonlijke eigenschappen/opvoeding en levenservaringen.
Persoonlijke eigenschappen:
Een heel erg belangrijke factor bij de ontwikkeling van atychifobie zijn dus je ouders en de opvoeding die ze je geven. Uit onderzoek blijkt namelijk, dat wanneer 1 van de 2 ouders eerder negatief is ingesteld, de kans toeneemt dat het kind een lager zelfvertrouwen gaat creëren. Het kind gaat denken dat het gedrag van de ouder gewoon normaal gedrag is en neemt dit
Opleidingsonderdeel
4
Voornaam Naam Titel
klakkeloos over. Jammer genoeg is zelfvertrouwen een belangrijk aspect als het gaat om faalangst. Hoe hoger je zelfvertrouwen, hoe minder kans op faalangst. Naast zelfvertrouwen zijn er nog verscheidene andere componenten omtrent je persoonlijkheid die een invloed hebben op je faalangstniveau. Denk maar aan de mate van sociaal zijn, gedrevenheid, perfectionistisch zijn, … Vaak zien we dat mensen die deze eigenschappen vertonen, vaker last hebben van faalangst.
Levenservaringen:
Een tweede beduidende factor voor de ontwikkeling van faalangst zijn de levenservaringen van het kind. Naast je ouders en jezelf zijn er ook anderen personen die jouw faalangst kunnen stimuleren. Denk maar aan pestkoppen die je zouden uitlachen als je een bepaald iets wat er van je verwacht wordt niet tot een goed einde kan brengen. In dit geval zorgt de angst voor de pesters dus voor een verhoging van de angst om te falen. Ook het verlies van een familielid op jonge leeftijd kan de mate waarin je faalangst ervaart sterk verhogen.
Tot slot kunnen we stellen dat faalangsten nog opdelen in 3 verschillende types. Ten eerste heb je cognitieve faalangsten. Deze slaan echt terug op het behalen van een bepaald resultaat. Vaak komt deze vorm tevoorschijn wanneer van jezelf weet dat je ergens niet genoeg je best voor deed
Ten tweede heb je sociale faalangsten. Deze slaan terug op hoe je wilt dat personen over je denken. Verlegenheid is hierin een belangrijk aspect.
Ten derde heb je motorische faalangsten. Hier spreken we van de angst om een foute handeling te maken op een bepaald moment. Denk aan wanneer je iets moet voordoen in de klas en het mislukt. Best gênant inderdaad, maar ook niet het einde van de wereld natuurlijk.
Opleidingsonderdeel
5
Voornaam Naam Titel
Stress
Wat is stress?
Stress is de ervaring of beleving dat het evenwicht tussen de draagkracht en de draaglast verstoord dreigt te geraken, of het al verstoord is. (Van Der Ploeg, 2013b)
Stress op school
De meeste adolescenten hebben last van prestatiedruk. Dit komt door te veel huiswerk en toetsen. Ruim 33% van de jongeren voelt vooral druk om te voldoen aan de verwachtingen van zichzelf of anderen. Er wordt van hen verwacht dat ze op een snel tempo de leerstof kunnen opnemen. Ondanks deze stress zijn jongeren in het algemeen gelukkig. Het is voor hen vooral belangrijk om voldoende vrije tijd te hebben en zich bezig te kunnen houden met hun sport/hobby. Hierdoor gaan ze beter om kunnen gaan met deze stressvolle situaties. Uit dit onderzoek blijkt ook dat jongeren meer nood hebben aan steun van hun leerkrachten, coach, familie en vrienden. (Jongere ervaart meeste stress door school | Nederlands Jeugdinstituut, 2020).
Wat zorgt voor stress bij adolescenten?
Stress wordt bij jongeren gezien in drie domeinen: school, gezin en vrije tijd. Als we hier dieper op ingaan zien we dat stress op school te maken kan hebben met stress gevende incidenten en bepaalde situaties die zich kunnen voordoen. Ook krijgen de jongeren veel te maken met veeleisende leerkrachten, druk om te voldoen aan de verwachtingen van zichzelf en anderen, …
Op vlak van het gezin zien we dat verschillende gebeurtenissen en incidenten die zich voordoen stress kan veroorzaken. Dit kan ruzie zijn met de ouders, maar dit kan ook voortvloeien uit het optreden van de ouders. Hiermee wordt bedoeld dat ouders te streng en veeleisend zijn of hoge verwachtingen hebben Jongeren die te maken krijgen met mishandeling of waar een incident plaatsvindt, kampen met extreem veel stress. Dit omdat deze problemen dikwijls dagelijks voorkomen.
Het laatste domein is vrije tijd. Ze komen buiten de school en het gezin ook in contact met andere leeftijdsgenoten. Het niet mogen meespelen en niet serieus worden genomen (kleineren, uitlachen en negeren) zorgt hier voor de grootste stress. De meeste jongeren worden geconfronteerd met situaties die stress uitlokken. Dit kan te maken hebben met school, maar ook met problemen in de gezinssituatie, ziekte en pesterijen. Daardoor is het zeer belangrijk dat jongeren leren omgaan met zowel goede, maar vooral slechte stress.
Opleidingsonderdeel
6
Voornaam Naam Titel
Stress kan in sommige gevallen erge gevolgen hebben, daarom is het belangrijk dat jongeren hier over kunnen praten.
Wat zijn gevolgen van stress?
Wanneer jongeren te lang in een stressvolle situatie zitten of meerdere stressmomenten elkaar volgen, kan het lichaam niet voldoende herstellen en kunnen er stress- en spanningsklachten ontstaan, deze kunnen zich op verschillende manieren uiten: lichamelijke problemen, denkproblemen, gedragsproblemen en psychische problemen. Het aantal pubers met een burn-out neemt toe.
Omgaan met stress
Tips om met stress te kunnen omgaan:
• Je hebt een gezonde spanning nodig om iets te bereiken. Door deze spanning blijf je ook alert. Bij een examen is het goed als je een beetje stress hebt, zo heb je meer energie en kan je iets beter aandacht besteden aan dat bepaalde vak.
• Het is de bedoeling dat je je stress de baas blijft. Dit doe je door haalbare doelen te stellen. Als je doelen stelt doe moeilijk haalbaar zijn, ga je meer stress ervaren.
• Doe dingen die je stress verminderen. Zoek ontspanning, eet gezond, doe leuke dingen, denk eens na over hoe je je voelt, …
• Zoek hulp om je stress te kunnen relativeren.
Stress in de hersenen
Hoe komt er stress in je lichaam? Wel, er wordt een stressreactie geactiveerd in de hersenen. Bij deze reactie maken je hersenen stresshormonen aan. De voornaamste zijn adrenaline en cortisol. Hierdoor komt stof (energie) vrij en die heb je nodig voor je spieren, denkprestaties, zintuigen en reactievermogen. Als de stressreactie voorbij is, geven de hersenen het signaal dat de stof niet meer aangemaakt moet worden, waardoor je lichaam weer kan ontspannen. Een andere naam voor stress is ook wel ‘aanhoudende geestelijke druk’.
ihttps://www.avogel.be/nl/advies/slaap-stress/beter-omgaan-metstress.php?gclid=CjwKCAjwyeujBhA5EiwA5WD7_RvWjvBi8JY16KxS2ESO_sOkZmO3Q9hxj3QSF
cl8J1LH7BA61ZnVIBoC5tYQAvD_BwE
Opleidingsonderdeel
7
ii
Voornaam Naam Titel
School
Hoe kunnen we omgaan met leerlingen met faalangst?
Positieve feedback geven, aanmoedigen en laten zien dat je in hen gelooft kan helpen.
Of als je ziet dat de leerling ergens moeite mee heeft dat aanhalen en zeggen dat het niet erg is als het niet van de eerste keer lukt en dat iedereen fouten maakt, dus de leerling proberen laten inzien dat hij/zij niet de enige is met faalangst.
Het leren leren en goed kunnen plannen speelt ook een grote rol, want voor sommige leerlingen is dit niet zo makkelijk waardoor dat ze gaan denken dat het niet gaat lukken en hun faalangst eigenlijk naar boven komt. Om dit te voorkomen kan je als leerkracht hier wat meer aandacht aan besteden zodat leerlingen beter weten op welke manieren ze kunnen studeren en hoe je het best kan plannen waardoor de faalangst ook weg gaat of minder aanwezig is.
Hoe kunnen we hen helpen om weerbaar te zijn en om om te gaan met de prestatiedruk op school?
Het leren omgaan met stress en emoties speelt hierin een belangrijke factor, het is van hoog belang om niet enkel op resultaten en cijfers te focussen maar vooral op inzet en het leerproces. De leerlingen blijven motiveren om verder te gaan, ook al gaat het mis. Door sport aan te bieden, voor heel veel studenten is dit een uitlaatklep die de prestatiedruk tegengaat.
Welke rol kan de school en de individuele leraar hierin spelen?
Door te zorgen voor een ondersteunende schoolomgeving die voldoende aandacht heeft voor het welbevinden van zijn leerlingen belangrijks is dat er een vertrouwenspersoon aanwezig is binnen de school.
Vragen hoe het gaat met de leerlingen en betrokkenheid tonen, individuele aandacht, erkenning en waardering hebben een positief effect op de prestatiedruk. Als leerkracht moeten we zorgen dat we niet enkel formatief gaan toetsen maar ook regelmatig summatief. Zo beoordelen we de houding en inzet, het evalueren van het leerproces en beoordelen van de persoonlijke ontwikkeling zijn mogelijkheden om de focus op prestatie en excellentie te verleggen.
Opleidingsonderdeel
8
Bronnenlijst
Jongere ervaart meeste stress door school | Nederlands Jeugdinstituut. (2020, 24 juni).
https://www.nji.nl/nieuws/jongere-ervaart-meeste-stress-door-school Hersenstichting. (2022, 15 december). Ontspanning - Hersenstichting.
https://www.hersenstichting.nl/de-hersenen/gezonde-hersenen/ontspanning/ Kwartier, M. (z.d.). Hoe beïnvloedt stress en spanning tieners? MijnKwartier.be.
https://www.mijnkwartier.be/stress-vrij/hoe-beinvloedt-stress-en-spanning-tieners Kinderpsycholoog Marijke Amsterdam-Centrum. (z.d.). Stress, spanning en burn-outKinderen en jongeren - Pubers - Kinderpsycholoog dr. Marijke van de Laar | Kinderpsycholoog Marijke Amsterdam-Centrum. https://www.kinderpsycholoogamsterdamcentrum.nl/hulp-bij/stress-en-burn-out/kinderen-en-jongerenpubers/kinderpsycholoog
Van Der Ploeg, J. D. (2013, 1 januari). Bronnen van stress. Bohn Stafleu van Loghum eBooks; Bohn Stafleu van Loghum.
https://doi.org/10.1007/978-90-368-0419-6_4
Van Der Ploeg, J. D. (2013b, januari 1). Wat is stress? Bohn Stafleu van Loghum eBooks; Bohn Stafleu van Loghum.
https://doi.org/10.1007/978-90-368-0419-6_
Clark, F. A. (2010). Faalangst/examenvrees, wat is dat eigenlijk? In Bohn Stafleu van Loghum eBooks (pp. 13–18).
https://doi.org/10.1007/978-90-313-8332-0_2
Opleidingsonderdeel
9
Voornaam Naam Titel
