Ouderen met flair 2023

Ouderen Jaarlijkse uitgave in het kader van

'de seniorenmaand’ Jaargang 13

INHOUD

4 6 8 10

De kracht van positief denken

Patiënt aan het woord

Rouw of depressie?

Nieuwsupdate

12 14 16 18

Hoe omgaan met verlies?

Hoe verbeter je zelf je mentaal welzijn?

Opkikkertjes voor je mentaal welzijn

Vroegtijdig je zorg plannen, geeft rust

2

20 22 24 27

Budget versus zorgvraag

Even bezinnen

Receptjes die bijdragen aan je welzijn Puzzel

VOORWOORD Naar aanleiding van de seniorenweek stellen we met genoegen de dertiende editie van ons magazine ‘Ouderen met flair!’ voor. Onze medewerkers van de afdelingen geriatrie stellen dit magazine zelf samen, met veel enthousiasme en inzet. Het is in de eerste plaats bestemd voor alle oudere patiënten die tijdens de seniorenweek op één van de afdelingen in ons ziekenhuis verblijven.

Op onze geriatrische afdelingen genieten de senioren tijdens de seniorenweek traditioneel van diverse leuke initiatieven en verwenmomenten. Voor onze medewerkers (over alle afdelingen in het ziekenhuis heen) is er dit jaar een ludiek opdrachtenspel ‘Het Rad der Wijsheid’. Hiermee kunnen ze hun kennis over topics in de geriatrie testen en verder aanscherpen. Want ook op onze niet-geriatrische afdelingen verblijven uiteraard heel wat oudere patiënten.

Het centrale thema van dit nummer is psychisch welbevinden. Als zorgverleners in een geriatrische setting vinden we het onze taak om mee te zorgen voor dat mentaal welzijn en mogelijke taboes te doorbreken. Ons uiteindelijke doel? De kwaliteit van leven van zowel ouderen als mantelzorgers verbeteren. In dit nummer van ‘Ouderen met flair’ proberen we dat te doen door vanuit onze expertise inzichten, oplossingen en praktische handvaten aan te reiken aan ouderen en hun omgeving.

We wensen je veel leesplezier!

dr. Charlotte De Clercq, medisch diensthoofd geriatrie

Karolien Quintiens, zorgmanager

REDACTIE: Sarah Chavatte en Hanne Sourbron HOOFD- EN EINDREDACTIE: Karolien Quintiens en Brigitte Celis VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt VORMGEVING: Sigrid Beunckens FOTOGRAFIE: Rudi Van Beek, ©Shutterstock

3

De kracht van positief denken Je hoort wel eens over ‘de kracht van positief denken’. Maar wat is positief denken? En hoe doe je dat als het leven je al heel wat harde lessen heeft geleerd? Psychologe Sofie Vanstraelen helpt je op weg.

Wat betekent ‘positief denken’?

Sofie: “Het betekent alleszins NIET: je gevoelens wegduwen. Je mág verdriet, angst of boosheid voelen.

Bewust je emoties onder ogen zien, helpt net om ze te verwerken. Maar onze gedachten gaan vaak met ons op de loop. We gaan die emoties dan voeden, blijven hangen in negatief denken of zelfmedelijden en zien doemscenario’s die niet op feiten berusten. Je daarvan bewust zijn en er afstand van nemen door te focussen op het positieve, geeft kracht. Positief denken betekent dus: je leven niet volledig laten bepalen door wat er gebeurt, zelf je gemoedstoestand en geluk mee in handen nemen.”

Sofie Vanstraelen

4

Wat zijn de lichamelijke effecten van positief

4. Focus op wat goed gaat. Je hoeft niet altijd

denken?

blij of vrolijk te zijn. Wat je wel kan doen, is

“Je lichaam herstelt sneller van ziektes of aan-

kiezen om te focussen op wat wel goed gaat

doeningen, je versterkt je immuunsysteem en je

in plaats van wat niet goed gaat.

5. Relativeer. Stel jezelf de vraag: is dit echt zo

loopt minder kans op een hoge bloeddruk of hartfalen. Daarnaast verhoogt je veerkracht en ben je

erg? Vaak vergroten we negatieve gebeurtenis-

minder vatbaar voor stress en depressie.”

sen uit. Neem jezelf niet te serieus. Humor kan hierbij helpen.

6. Zie negatieve momenten als een leer-

Positief denken kan je leren. Niet opgeven.

Vaak oefenen is de boodschap.

moment. Positief ingestelde mensen hebben de kunst om te leren uit moeilijke situaties.

Ze halen er een voordeel uit, hoe klein ook.

7. Wees mild voor jezelf en anderen. Wees minder perfectionistisch, luister minder naar je innerlijke criticus. Geef jezelf regelmatig complimenten en doe dat ook met de mensen rondom je. Loopt iets niet zo goed? Straf jezelf niet, maar beslis om het volgende keer anders te doen.

8. Doe de dingen die je graag doet. Zoek naar

Kan je leren om positief te denken?

dingen waar je gelukkig van wordt of die je goed

“Absoluut. Je kan je hersenen – ongeacht je leeftijd

kan: bakken, handwerken, wandelen, tekenen,

– trainen zoals je spieren traint. Vaak oefenen is

iets doen voor iemand anders, … Ideaal zijn de

de boodschap!”

bezigheden waarbij je in een ‘flow’ komt: je gaat met je hele wezen op in wat je doet, de tijd vliegt

Hoe doe je dat?

en je krijgt er energie van.

1. “Wees dankbaar. Start of eindig je dag met te

9. Versterk je eigen veerkracht. Zoek bijvoor-

benoemen waarvoor je dankbaar bent. Denk

beeld steun in je religie, gebruik humor, doe aan

daarbij ook aan kleine gelukjes: een fijn bad,

meditatie of mindfulness, …

10. Streef naar je ikigai; het Japanse geheim

een kleine ontmoeting, de zon die schijnt, …

2. Omring je met de juiste mensen. Ga om met

voor een vreugdevol leven. In een notendop

mensen die jou energie geven en positief inge-

betekent dit: je passie vinden. Ga op zoek naar

steld zijn. Positiviteit werkt besmettelijk.

5

datgene dat betekenis geeft aan je leven, waar-

3. Stel je eigen overtuigingen in vraag. Wees

voor je ‘s morgen je bed uit komt. Op pagina 11

je bewust van je negatieve gedachten. Door je

vind je enkele tips om op zoek te gaan naar je

ervan bewust te zijn, kan je ze ombuigen naar

ikigai.”

het positieve.

Veel succes!

5

“Ik heb nog altijd mijn vechtersmentaliteit.”

6

Gespaard door het leven is ze allerminst. Toch

Niet als enige op de pechstrook

staat Maria Henderix (90) – roepnaam Mieke

“Toen mijn man indertijd ziek geworden is, was

– met een bijzonder positieve ingesteldheid

ik nog een stuk jonger. Ik heb voor hem gedaan

in het leven. “In een hoekje gaan zitten

wat ik kon en ook na zijn overlijden ben ik niet in

treuren, haalt niets uit. Ook al heb ik niet

een hoekje gaan zitten. Je zit echt niet als enige

altijd goesting, ik zet door. Ik heb het gevoel

op de ‘pechstrook’, dat besef je pas als je er ook

dat ik net kracht gekregen heb door veel mee

bent. Fijn is die tegenspoed absoluut niet en je

te maken.”

wenst het niemand toe. Maar mij gaf het wel troost om te weten dat ik niet alleen in zo’n

Vier jaar geleden verloor Mieke één van haar

moeilijke situatie zat. Ik putte er kracht uit. Al

beide zonen. Ze was toen al weduwe en had zelf

moet ik ook wel zeggen: ik heb het geluk dat

een niet vaak voorkomende kanker overwonnen.

ik altijd goed omringd ben geweest door mijn

Op het ogenblik van het interview, verblijft ze in

zonen – nu mijn zoon – mijn drie kleinkinderen,

het ziekenhuis na een val. “Ik heb mijn schaam- en

een fijne schoondochter en een fijne vrienden-

heiligbeen gebroken en een indeukingsfractuur.

kring.”

Gelukkig hoef ik geen operatie te ondergaan.”

Genieten Spierziekte

Wat houdt Mieke vooral recht? “Aan mezelf

De val gebeurde in Miekes serviceflat. “Hoe

werken, mezelf goed verzorgen. En genieten.

precies, weet ik eigenlijk niet. Ik heb polyneuropa-

100 jaar hoef ik niet te worden, maar ik kan

thie. Dat is een spierziekte waarbij de uiteinden

echt wel genieten van wat ik heb: een goed

van de zenuwen in mijn voeten aangetast zijn.

programma op Canvas, mijn dagelijkse portie

Ik krijg veel kinébehandelingen om het tegen te

‘Thuis’, mijn Humo, krant en goede boeken, wat

houden, maar heb wel evenwichtsstoornissen

breien, luisteren naar muziek,… Soms heb ik even

en stap met de rollator. De ene dag gaat het beter

helemaal geen goesting, maar toch zet ik door.

dan de andere. Misschien dat ik daardoor wel

Ik wil actief blijven, positief in het leven staan.

gevallen ben. Ik voelde meteen dat het niet goed

Mijn geheugen is gelukkig nog heel goed. Toen

zat en ben met veel pijn tot aan de telefoon

ik 80 jaar werd, heb ik een tablet cadeau gekregen.

gekropen om mijn zoon te bellen en ben later

Ik vond het eerst maar niks, maar nu ben ik er wel

kruipend de voordeur van het slot gaan doen.

blij mee. Wel jammer: de maatschappij houdt

Mijn zoon heeft nochtans een sleutel. Hij heeft

minder rekening met oudere mensen. Het wordt

dan de ambulance gebeld. Na 14 dagen in het

bijvoorbeeld heel moeilijk om je bankzaken en

ziekenhuis mag ik terug naar huis. Jammer dat

dergelijke te regelen. Maar dat betekent niet

er geen plaats op de revalidatieafdeling of in

dat je jezelf moet laten gaan. Ik sta nog altijd

kortverblijf in een rusthuis is. Ik zie er wat

op mijn strepen en heb nog altijd mijn vechters-

tegenop om nu ’s nachts alleen te zijn.”

mentaliteit. Dat heb je nodig in het leven.”

7

Rouw of depressie?

Mantelzorgers maken zich soms zorgen over een ouder die kort daarvoor zijn of haar partner verloren heeft en vrezen voor een depressie. Toch is dat meestal niet nodig. “Een rouwproces kan lange tijd duren maar de meeste mensen komen er doorheen. Lukt dat toch niet?

Dan kan je altijd hulp inroepen,” vertelt ouderenpsychiater dr. Vincent Schreurs.

Wat is het verschil tussen rouw en depressie?

Dr. Schreurs: “Vanuit psychiatrische invalshoek zien we dat er bij rouw nog een concreet voorwerp van verlangen is, namelijk de gedachte aan en de wens om bij iemand te zijn die er niet meer is. Je denkt dan heel vaak aan de overledene, afgewisseld met momenten dat je je wel beter voelt. Wie depressief is daarentegen verlangt nergens meer naar of naar niemand en

dr. Vincent Schreurs

8

kampt continu met gevoelens van leegte, verdriet,

afhankelijkheid aan de overledene, steunde je

passiviteit, minderwaardigheid, schaamte,…”

sterk op de overledene,..

Na het overlijden van een dierbare gaat het leven wel verder, maar rouwen kan een jarenlange arbeid

Iedereen rouwt op zijn manier. Iemand verliezen is echt erg.

Toch zien we dat ongeveer 90% van de mensen ‘door’ zo’n rouwproces komt.

zijn. De steun van familie en vrienden is dan belangrijk. Meer informatie over rouwverwerking vind je op pagina 13).”

Wat als rouwverwerking niet lukt? Hoe kan je dat merken als mantelzorger of familielid?

“Rouwen is een delicaat maar inherent menselijk proces dat echter heel soms kan mislopen. De rouwende kan een posttraumatische stressstoornis (angst) of rouwstoornis oplopen of een depressie ontwikkelen. Signalen dat er meer aan de hand is, kunnen zijn: de rouwende heeft geen enkele plezierbeleving meer, bij het ophalen van herinneringen is er geen enkele verandering in de mimiek, na weken reageert de rouwende nog altijd op niets,

Hoe verloopt een rouwproces?

is in niets geïnteresseerd. Ook blijvend slecht

“Iedereen rouwt op zijn manier. Rouwen is een

slapen, eetlustvermindering en uiteraard gedachten

normale menselijke reactie. Iemand verliezen is echt

aan de dood zijn signalen. Schakel in deze gevallen

erg. Toch zien we dat ongeveer 90% van de mensen

de huisarts in. Hij of zij is het best geplaatst om in

‘door’ zo’n rouwproces komt. Hoe lang het duurt,

te schatten of er verdere stappen nodig zijn en zo ja,

hangt van diverse factoren af, zoals:

welke. Afhankelijk van de symptomen kan samen

- wie is overleden: was dat je kind, partner, broer, …

bekeken worden of verwijzingen naar een psycho-

- wat waren de omstandigheden van het overlijden:

loog, therapeut of zelfhulpgroepen zinvol kunnen

was het bijvoorbeeld een plots overlijden zonder

zijn of bijvoorbeeld medicatie indien het niet meer

gelegenheid om afscheid te nemen

om een ‘normaal rouwproces’ gaat. Maar ook in een

- ben je een vrouw (we zien dat vrouwen een

klassiek rouwproces kan een bezoek aan een

grotere kans hebben om een zwaar rouwproces te

psycholoog betekenisvol zijn om de rouwende te

ervaren dan mannen), heb je ooit een stemmings-

begeleiden in zijn of haar rouwproces.”

stoornis gehad of zelf een moeizaam hechtingsproces ervaren in je kindertijd, of was er op het ogenblik van overlijden sprake van een zekere

9

Update

Patiënten beslissen mee in Jessa geriatriepanel In Jessa willen we sterk inzetten op een ‘ouderenvriendelijk’ ziekenhuis. Het Jessa geriatriepanel

Ik word gehoord en heb mee impact.

is een patiëntpanel dat ontstaan is vanuit die visie. Mark Saen, liaisongeriatrie: “Het panel komt een 6-tal keer per jaar samen en bestaat uit (ex)zorgverleners, (geriatrische) (ex)patiënten, mantelzorgers, vrijwilligers … allemaal mensen

Birgit, patiënte

die ervaring hebben met ons ziekenhuis. Samen buigen we ons over zorgthema’s of ‘problemen’, ieder vanuit zijn of haar eigen kennis. En samen formuleren we adviezen om de zorg voor onze patiënten te verbeteren en de kwaliteit te verhogen. Door de inbreng van (ex)patiënten, mantelzorgers en vrijwilligers kunnen we de ouderenzorg nog patiëntgerichter maken.”

Voorbeelden van gerealiseerde projecten zijn onder meer: een aangepaste, uniforme onthaalbrochure voor alle geriatrische diensten, evaluatie van de maaltijden (maaltijdbevraging en smaak), mantelzorg in het ziekenhuis, bereikbaarheid en toegankelijkheid van het ziekenhuis, …

Door warme zorg wordt ziek zijn een stuk draaglijker.

Inge, verpleegkundig consulent team liaisongeriatrie

10

Kwetsbaarheid ouderen snel detecteren

Ikigai voor een vreugdevol leven

Snel de kwetsbaarheid van oudere patiënten in

Ikigai is het Japanse geheim voor een

het ziekenhuis detecteren is bijzonder belangrijk

vreugdevol leven. Het is datgene dat

om hen van het allereerste moment de best mo-

richting en betekenis aan je leven geeft.

gelijke zorg te kunnen bieden. Inge Goeyvaerts,

Kortom: datgene waarvoor je ’s morgens

liaisongeriatrie: “Daarom gebruiken onze Jessa-

uit bed komt.

zorgverleners nu de Clinical Frailty Scale. Dit instrument brengt heel snel in beeld of de

Je kan je passie of ikigai vinden door na

patiënt kwetsbaar is of risico op kwetsbaarheid

te gaan:

loopt. De zorgverleners bevragen de patiënt (en

- waar je van houdt. Ik voel me gelukkig

familie) daarbij via korte vragen zoals: Lukt alles

als ….

thuis nog of hebt u hulp nodig? Gebruikt u loop-

- wat de ‘wereld’ nodig heeft. De wereld

hulpmiddelen? Zo kunnen we beter ‘zorg op maat’

kan je partner zijn, je kinderen,

bieden. Blijkt bij opname op de spoedafdeling

je omgeving, …

dat de patiënt risico op doorligwonden loopt?

- waarvoor je betaald kan worden

Dan wordt er op de afdeling al een antidecubitus-

(voor actieve bevolking)

matras voorzien. Heeft de patiënt een vermin-

- waar je goed in bent. Ik ben goed in ….

derde mobiliteit? Dan start er al meteen kinesi-

Het gaat daarbij om wat je zelf denkt,

therapie op om te vermijden dat de spieren

niet wat anderen vinden.

verder verzwakken. Loopt de patiënt risico op delier (verwardheid)? Dan besteden we daar de

Waar deze segmenten van je leven elkaar

nodige aandacht aan … Door aan de hand van de

overlappen, bevindt zich je ikigai. Heb je

schaal bepaalde zorgen meteen al op te starten,

ontdekt wat je ikigai is? Onderneem dan

maken onze Jessamedewerkers samen een

actie om je ikigai een grotere rol te laten

‘ouderenvriendelijk ziekenhuis’ waar.”

spelen in je leven. Je mentale en fysieke gezondheid varen er wel bij!

In het geriatriepanel leer ik als zorgverlener met een andere bril naar de zorg te kijken.

Mark, verpleegkundig specialist/verpleegkundig consulent team liaisongeriatrie

11

Els Vuerstaek

12

Hoe omgaan met verlies?

Bij rouwverwerking denken we meteen aan het

Wat kan helpen bij het verlies van een dierbare?

overlijden van een geliefd persoon. Toch gaat

“De belangrijkste tip: doe waar jij je goed bij voelt,

rouwen breder. Wat is het nog? En hoe kan je

wat bij jou past. Pas je niet aan uit angst voor

omgaan met verlies? Psychologe Els Vuerstaek

reacties van de buitenwereld. Deze tips kunnen

geeft enkele inzichten mee.

helpen: - Bewaar de structuur van je dag: opstaan, ontbijten,

Wanneer spreken we over rouwverwerking?

krant lezen, …

Els: “Uiteraard bij een overlijden, maar je kan ook

- Ben je gelovig? Zoek steun in je geloof.

rouwen om je eigen ziekteproces of dat van een

- Kan je over je verlies praten? Haal samen met je

geliefde, om het verlies aan mobiliteit, zelfstandig-

naasten fijne herinneringen op aan de overledene.

heid, lichaamsfuncties, … Je rouwt dan omdat je het

- Vind je het moeilijk erover te praten? Weet dan dat

gevoel hebt een stukje van je identiteit te verliezen,

praten niet hoeft, stil zijn is oké.

de persoon die je was, de rol die je vervulde. Ook

- Heb je een hobby of ben je bij een vereniging? Blijf

mantelzorgers kunnen rouwen als er stukjes zelf-

dat doen.

standigheid, mobiliteit of lichaamsfuncties wegval-

- Laat goede momenten toe, voel je niet schuldig,

len bij één van de ouders. Je geraakt dan een stukje

wees mild voor jezelf.

kind-ouderrelatie kwijt.”

- Aanvaard dat je rouwproces een slingerbeweging maakt: de ene dag of week lukt het misschien

Wat als je omgeving je verdriet niet erkent?

goed om met je verlies om te gaan, de andere voel

“Bij een overlijden is onze maatschappij er gelukkig

je verdriet, boosheid, onrechtvaardigheid, …

op gericht om rouw wel te erkennen. Er wordt een

- Laat je emoties toe, probeer ze niet weg te duwen

begrafenis, crematie of ander ritueel gehouden,

anders komen ze des te heviger terug.

mensen komen samen om afscheid te nemen, … Bij

- Gun jezelf tijd om het verlies te verwerken. Ook

andere vormen van rouw – bijvoorbeeld de rouw om

jaren later mag je nog verdriet voelen.

iemand die je aan dementie aan het verliezen bent

- Bezoek gerust een psycholoog, ook als je het

– kan je het gevoel hebben geen erkenning te

gevoel hebt dat je het alleen wel aankan.

krijgen. Stel jezelf eerst de vraag of je jezelf wel

- Besef je dat je bepaalde (levensverlengende)

erkenning durft geven. Vaak vinden mensen dat ze

behandelingen zelf niet wenst? Spreek met je

zich sterk moeten houden omdat de geliefde er nog

huisarts en omgeving. We noemen dat vroegtijdige

steeds is. Durf te rouwen, stop je verdriet niet weg.”

zorgplanning. Zie ook pagina18.

- Besef dat rouwen om een geliefde betekent dat jullie een mooie, waardevolle band hadden.”

13

Hoe verbeter je zelf je

mentaal welzijn?

Je mentaal goed voelen is net zo belangrijk

buitenlucht beter. Kan je echt niet meer naar

als je fysieke welzijn. Het goede nieuws? “Je

buiten? Ga dan voor het raam zitten – liefst met

kan zelf je mentaal welzijn verbeteren”, zegt

zicht op groen - en beweeg vanuit je zetel.” Op

ergotherapeute An Dendas. Hoe je dat doet?

de volgende pagina vind je oefeningen.

An geeft tips én praktische oefeningen.

“Een juiste ademhaling is de basis om je goed te voelen”, vertelt An. “Door rustig en juist te ademen, kalmeer je jouw zenuwstelsel en hou je stress onder controle. Je ademhaling is als het

Je ademhaling is je ‘rempedaal’ om tot rust te komen.

ware je ‘rempedaal’ om tot rust te komen.” Hoe? Doe de ademhalingoefening op pagina 16.

Zin Bewegen, liefst in de natuur

“Ook sociale contacten en zingeving of zelfont-

“Een tweede belangrijke factor is elke dag

plooiing zijn belangrijk voor je mentaal welzijn.

minstens een half uur bewegen! Ga wandelen,

Doe dingen die je altijd al graag deed. Tekenen,

fiets op een pédalo (stoelfiets) of hometrainer,

breien, wandelen maar ook tuinieren of poetsen

poets of doe licht tuinierswerk. Beweeg met je

kan zin geven. Probeer eens iets nieuws of sluit

hele lichaam en plan vaste bewegingstijdstip-

je (terug) aan bij een vereniging. Want sociale

pen in. Schrik om te vallen bij het wandelen?

contacten hebben absoluut een positief effect.

Gebruik een rollator en schaam je er niet voor.

Zelfs een korte dagelijkse wandeling in je buurt

Werk ook aan je spierkracht, dan val je minder

kan zin geven aan je dag én zorgen voor

snel. Na wat beweging voel je je zoveel beter!

contact met je buren. Kijk dus naar wat je nog

Vooral bewegen in de buitenlucht zorgt voor

kan en wat je graag doet en onderneem actie,

een mentale opkikker. Vroeger leefden mensen

eventueel met hulp van anderen. Piekergedach-

continu buiten. Groene natuur, geuren, vitamine

ten krijgen zo veel minder kans om de kop op te

D uit zonnestralen; we hebben dat nog steeds

steken!”

nodig. Bovendien slaap je na beweging in de

14

In een notendop 1. Je ademhaling is je ‘rempedaal’.

Met een gemakkelijke oefening kan je jezelf rustig maken.

2. Beweeg iedere dag minstens een half uur op een manier die voor jou kan. Werk ook aan je spierkracht.

Hoe minder spierkracht (door weinig bewegen), hoe groter het risico om te vallen.

3. Zoek de natuur op. Geniet van kleuren, geuren, licht, zonnestralen, …

4. Doe iets wat je altijd al graag deed – alleen of met anderen - ook al kan het niet meer op de oude manier. Of doe aan ‘zelfontwikkeling’ door iets nieuws uit te proberen, te lezen, … Je leven krijgt zo meer zin.

5. Kies voor gezonde voeding: volkorenproducten, veel groenten en fruit, weinig suikers, …. Een gezonde darmflora heeft invloed op je mentaal welzijn.

6. Slaap voldoende. Beweging en stresscontrole overdag zorgen voor een betere nachtrust.

7. Piekergedachten zijn alleen maar gedachten, geen feiten. Wees je daarvan bewust en oefen om piekergedachten onder controle te krijgen (zie pagina 16). Lees ook het artikel over positief denken (pagina 4-5).

8. Zorg voor sociale contacten, spreek af met anderen, kom buiten.

An Dendas

15

Eenvoudige opkikkertjes voor je mentaal welzijn Juiste ademhaling = rust en kalmte Deze ademhalingsoefening kan iedereen toepassen. Ze kalmeert je zenuwstelsel en geeft rust.

- Adem 4 tellen in door je neus

Piekergedachten? Stop!

- Adem 6 tellen uit door je mond.

Merk je dat je piekert? Doe dan één van

Doe dit 3 minuten heel bewust en

de volgende dingen:

geconcentreerd.

- Doe iets actief om je gedachten af te leiden (bewegen, handwerken, tekenen, …)

OF

6000 8000

- Schrijf je piekergedachten van je af OF - Las iedere dag een piekerkwartier in

tot

waarin je mag piekeren. Pieker je op een ander moment van de dag (of nacht)? Denk dan: dat is voor het piekerkwartier morgen,

Dat is het aantal stappen dat je als

dat van vandaag is al achter de rug.

65-plusser best per dag zet. Meer is

Lees ook het artikel over positief denken

natuurlijk nog beter.

op pagina 4.

16

Tuinieren op hoogte

Beweging vanuit je stoel!

Tuinieren is bewegen in de natuur én

Ben je aan je (rol)stoel gekluisterd? Ook

je houdt er kruiden, groenten of bloemen

dan is beweging belangrijk! Deze oefe-

aan over. Driedubbele winst! Moeite met

ningen zijn trouwens ook een aanrader

tuinieren? Koop bakken op armhoogte

voor wie wel nog mobiel is.

(of laat ze maken door je handige (klein)

Oefening 1: nekrol

kinderen of een kennis).

- Ga zitten en draai rondjes met je hoofd door je oren via je schouders te laten passeren.

20

Voel de ‘rekking’ en verzacht je spieren.

Zit je vaak? Sta dan elke 20 minuten even op en beweeg enkele minuten.

Wissel van richting.

- Draai je hoofd naar links terwijl je inademt - Draai je hoofd verder naar rechts terwijl je uitademt.

- 1 minuut naar links en 1 minuut naar rechts.

Slaapwel!

Oefening 2: armlift

Lig je wakker in je bed? Herhaal een

- Ga zitten en plaats je handen op je knieën

aantal keren de ademhalingsoefening

- Beweeg je armen naar voor tot boven je

op de pagina hiernaast. Ook overdag

hoofd terwijl je inademt.

bewegen in de gezonde buitenlucht

- Rek je uit met je armen boven je hoofd.

zorgt voor een betere nachtrust.

- Beweeg je armen terug naar beneden

Wat NIET doen? Alcohol als slaapmutsje

terwijl je uitademt.

is geen goed idee. Het tast je slaap-

Herhaal dit 5 keer, adem bewust en laat

kwaliteit aan.

de spanning van de dag los terwijl je uitademt.

Dankbaar

Oefening 3: schouderlift

Bedenk elke dag 3 dingen waar je dankbaar

- Til je schouders op tot aan je oren terwijl je

voor bent. Het is bewezen dat een dagelijkse

inademt.

dankbaarheidsoefening bijdraagt aan je

- Laat je schouders terug zakken terwijl je

mentaal welzijn. Je legt zo de nadruk op

uitademt.

wat je wel hebt in plaats van wat je niet

Herhaal dit 10 keer, zucht uit bij het

meer hebt of niet meer kan. Doe de oefe-

uitademen.

- Ga zitten en plaats je handen op je knieën.

ning ’s morgens om de dag positief te

Deze oefening verlicht spanning in je schouders en nek en maakt de zwaarte of druk van het leven los.

starten of ’s avonds voor het slapengaan.

krijgt rimpels op de juiste plaats.

Oplossing woordzoeker: Wie veel lacht

17

Vroegtijdig je zorg plannen,

geeft rust

Hoe staan families of naasten hier tegenover?

“De meeste families zijn blij als zo’n gesprek gevoerd kan worden. Ook hen geeft het rust en duidelijkheid om te weten wat vader of moeder aan zorgen wenst. Bovendien kan het behandeltraject dan ook beter georganiseerd worden. Wil de patiënt niet meer naar het ziekenhuis, dan kan de huisarts hier rekening mee houden op het ogenblik dat er iets gebeurt. Zo hoeft de patiënt geen onnodige onderzoeken meer te ondergaan.

Uitspreken welke zorg je wel of niet meer

Belandt de patiënt toch in het ziekenhuis, dan

wenst, is niet altijd gemakkelijk. “Toch voelt

kan de zorg afgestemd worden op een zo snel

het vaak als een opluchting”, merkt coördina-

mogelijke terugkeer naar huis. Bekijk in dat geval

tor palliatief support team Ellen Van der Gucht

als familie best wel op voorhand hoe de zorg

tijdens haar gesprekken met ouderen. Ze

thuis kan georganiseerd worden.”

geeft graag enkele tips.

In een notendop

Wat is vroegtijdige zorgplanning?

- Heb je een wilsverklaring of andere docu-

“Vroegtijdige zorgplanning is nu al nadenken

menten? Breng ze bij opname mee naar het

over de zorg die je in de toekomst wel of niet

ziekenhuis. We voegen een exemplaar toe aan

wenst. Dat kan gaan om zware thema’s als

je dossier. In het gesprek bij opname komt dit

euthanasie of een wilsverklaring, maar even-

sowieso aan bod.

zeer alleen om ‘kleine’ wensen.”

- Geef duidelijk bij je huisarts en bij je geriater of een andere zorgverlener aan welke zorgen

Waarom zou je aan vroegtijdige zorgplan-

je nu en in de toekomst nog wenst en

ning doen?

welke niet. In het ziekenhuis worden al je wensen in je patiëntdossier geregistreerd.

“Zelf op voorhand kunnen beslissen wat je wel

- Bespreek dit ook met je omgeving.

of niet wil, geeft vaak gemoedsrust, het lucht

- Van mening veranderd? Geef het door aan een

op. Heel wat mensen hebben het gevoel ‘ik zou

zorgverlener, wij passen het in je dossier aan.

niet graag hebben dat ze dit of dat nog bij mij

- Je hebt altijd het recht om een behandeling

doen’. Toch volgen patiënten vaak wat de arts

te weigeren die de arts voorstelt. Doe dit best

als behandeling voorstelt. Weet dat je altijd het

in samenspraak met je behandelende arts.

recht hebt om een behandeling te weigeren.

- Voor familie: heeft je naaste de wens om niet

Doe dit best in samenspraak met je arts. En wil

meer in het ziekenhuis opgenomen te worden?

je bijvoorbeeld niet meer naar het ziekenhuis

Contacteer tijdig huisarts, thuisverpleging,

als er thuis iets gebeurt? Ook dat kan je

Pallion, … om thuis een goede comfortzorg te

aangeven.”

voorzien.

18

Vroegtijdige zorgplanning hoeft niet altijd te gaan om zware thema’s.

Het kan ook gaan om ‘kleine’ wensen.

Ellen Van der Gucht

19

3 tips - De sociale dienst van het ziekenhuis, je mutualiteit en je OCMW kunnen je wegwijs maken in de sociale en fiscale voordelen. Aarzel niet hen te contacteren om een rechtenonderzoek aan te vragen.

- Bespaar zeker niet op voeding of dokterskosten. Dat heeft immers negatieve gevolgen voor je gezondheid en het verhoogt je kans op een ziekenhuisopname.

- Laat je als thuiswonende oudere preventief op een 3-tal wachtlijsten van WZC (woonzorgcentra) plaatsen. Zo heb je een veiligheidsnet indien thuis wonen plots niet meer mogelijk is. Belt het WZC dat er een plaats vrij is, dan ben je niet verplicht deze te nemen. Zeg gerust dat je de plaats nu nog niet nodig hebt!

20

Budget versus zorgvraag Vind je het als thuiswonende oudere moeilijk

inkomensvoorwaarden, kunnen de premie aan-

om financieel rond te komen nu je (meer)

vragen bij Agentschap Wonen Vlaanderen.”

zorghulp nodig hebt? Er bestaan financiële tussenkomsten waar je misschien recht op hebt.

Welke ondersteuning aan huis bestaat er?

Sociaal werkers Vera Notredame en Isabelle

Vera: “Je kan gratis beroep doen op een thuisver-

Beunckens zetten alles op een rijtje.

pleegkundige. Je hebt hiervoor wel een voorschrift van je huisarts of specialist nodig. Je huisarts kan

Hoe weet je of je recht hebt op een sociaal of

je hierin adviseren. Voor gezinszorg betaal je een

fiscaal voordeel?

bijdrage die afhankelijk is van je inkomen. De

Vera: “Het recht op een financiële tussenkomst

gezinshulp kan voor je wassen, strijken, koken,

hangt af van je inkomen en/of je zorgbehoefte.

poetsen, mag mee naar de dokter of het zieken-

Bespreek dit best met de sociale dienst van je

huis en helpt mee in de verzorging. Heb je een

mutualiteit of het OCMW van je gemeente. Zij kun-

hoog inkomen en is je bijdrage hierdoor hoog, dan

nen de nodige tussenkomsten voor je aanvragen.”

kan je gebruikmaken van dienstencheques voor de inschakeling van hulp.”

Welke financiële tussenkomsten zijn er?

Isabelle: “Belangrijke financiële tussenkomsten zijn:

Wat als je naar een WZC moet en het niet kan

- De inkomensgarantie voor ouderen (IGO). Heb je

betalen?

als 65-plusser een laag pensioen? Dan kan je bij

Isabelle: “Indien je inkomen niet volstaat, kan het

de pensioendienst van je gemeente navragen of

OCMW zich borg stellen om tussen te komen in de

je hier recht op hebt. Heb je recht op een IGO?

verblijfskosten. Ze doen dan eerst een sociaal en

Dan heb je ook recht op het sociaal tarief voor

financieel onderzoek om te bepalen of je recht

gas en elektriciteit.

hebt op deze borgstelling. Ze gaan na of er

- Het zorgbudget voor ouderen met een zorgnood.

voldoende middelen zijn (spaargelden, onroerende

Dit is een zorgbudget voor 65-plussers met een

goederen) die eerst gebruikt moeten worden en of

beperkt inkomen én zorgafhankelijkheid. De

er kinderen zijn die onderhoudsplichtig zijn. Komt

tussenkomst is afhankelijk van je inkomen en je

het OCMW tussen in de kosten maar is er nog een

zorgafhankelijkheid. Je kan deze tussenkomst

huis, dan neemt het OCMW een hypotheek op dit

aanvragen via je OCMW of mutualiteit. Een arts

onroerend goed om nadien de gemaakte kosten

van de FOD bepaalt je zorgafhankelijkheid.

te recupereren. We zien vaak dat ouderen geen

- Het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden

hypotheek op hun huis willen omdat ze willen dat

(de vroegere zorgverzekering). Dit is uitsluitend

dit later integraal naar hun kinderen gaat. Anderen

bestemd voor zwaar zorgbehoevenden (thuis of

vrezen dat hun kinderen financieel moeten

in een woon- en zorgcentrum) en bedraagt € 135

bijspringen. Hebben je kinderen zelf een klein

per maand. De aanvraag kan je doen bij je

inkomen? Laat hen dan eens bij het OCMW navra-

mutualiteit of zorgkas.

gen hoeveel de onderhoudsplicht voor hen be-

- De Vlaamse aanpassingspremie. 65-plussers die

draagt. Wie een zeer laag inkomen heeft, kan

aanpassingswerken uitvoeren om hun woning

vrijgesteld worden van de onderhoudsplicht.”

toegankelijk te maken en die voldoen aan de

21

Ouder worden is wijzer worden grijzer worden maar vooral ook leren van de tijd die je krijgt Je begeven over de eb en vloed van het leven neem de golven zoals ze komen neem de golven zoals ze zijn Ouder worden is jaren in lentes tellen vruchten dragen om ze dan later liefdevol te delen met elkaar.

Ilona Ghijsens medewerker schoonmaak Jessa

22

23

voeding & welzijn Goede voeding speelt een cruciale rol in het welzijn van ouderen en draagt bij aan de gezondheid en kwaliteit van leven. Naarmate we ouder worden, ondergaat ons lichaam verschillende veranderingen die voedingsbehoeften kunnen beïnvloeden. Bewuste keuzes in voedsel en vochtinname kunnen bijdragen aan het behoud van een actieve levensstijl, het risico op chronische ziekten verminderen en de fysieke en mentale gezondheid bevorderen. Diëtiste Hanneke Gräbe deelt haar gezonde recepten.

Weetje

eren Een evenwichtig dieet voor oud sding voe le ntië esse moet rijk zijn aan en, eral stoffen zoals vitaminen, min van eiwitten en vezels. Eiwitten zijn rspie van oud lvensbelang voor het beh om massa en kracht, wat cruciaal is mobiliteit en zelfstandigheid te behouden naarmate je ouder wordt.

24

Zoete aardappelsoep

Gegratineerde

Benodigdheden (6 personen)

Benodigdheden (4 personen)

800 g zoete aardappel

100 g broodkruim (vers)

250 g wortel

600 g kabeljauwfilet

1 ui

1 blikje ansjovisfilets

2 teentjes look

2 venkelknollen

1 stukje gember (geraspt)

1 tl venkelzaadjes (gekneusd)

800 ml groentebouillon

1 ui

200 ml kokosmelk

1 glas witte wijn

1 eetlepel garam masala (curry)

olijfolie

1 limoen

zout & peper

kabeljauw met venkel

Bereidingswijze: Schil de zoete aardappel en de wortel en snijd deze in stukken. Snipper de ui

Bereidingswijze:

en snijd de knoflook en gember. Verhit

Verwarm de oven voor op 180 °C.

een pan op het vuur en fruit hierin de

Maak 2 venkelbollen schoon en snijd ze

knoflook, ui en geraspte gember. Voeg

in reepjes. Snijd 1 ui in ringen. Fruit de ui

vervolgens de zoete aardappel en

en venkel in wat olijfolie.

wortel toe en bak even mee.

Breng op smaak met zout, peper en een

Doe de curry erbij en laat ongeveer

theelepel gemalen venkelzaad. Voeg ver-

1 minuut op laag vuur mee bakken.

volgens een glas droge witte wijn toe. Laat

Voeg vervolgens de bouillon toe aan

10 minuten zachtjes koken.

de pot. Laat de soep 20 tot 25 minuten

Beboter een ovenschaal. Leg er de venkel

zachtjes koken totdat de zoete aard-

in en leg er 600 g kabeljauwfilet op.

appel en wortel zacht is.

Dep de ansjovisfilets droog met keuken-

Voeg nu de kokosmelk toe en mix

papier. Mix samen met 100 g vers brood-

de soep glad met behulp van een

kruim in een blender. Voeg er eventueel

staafmixer of een blender. Pers het

wat extra olijfolie aan toe.

sap van 1 limoen uit en voeg dit toe

Strooi de broodkruimel over de vis en bak

aan de soep. Serveer de soep met

35 minuten in een voorverwarmde oven.

verse koriander, bosui en sesamzaad.

25

aardbeienmousse Benodigdheden (2 personen) 2 blaadjes gelatine (2 g/blaadje) 150 g aardbeien 2 eiwitten 140 g volle verse kaas Bereidingswijze: Laat de gelatine weken in koud water.

Spoel de aardbeien, verwijder hun kroontje en mix ze tot puree. Houd drie aardbeien over voor de garnering.

Verwarm de aardbeienpuree en los er de gelatine in op.

Klop de eiwitten stijf. Meng de puree met de verse kaas en spatel het opgeklopte eiwit erdoor.

Doe de bereiding in een glas en laat opstijven in de koelkast.

Versier met plakjes aardbei.

Weetje

jk om Calcium en vitamine D zijn belangri en het risico op de botgezondheid te behouden elrijke voedingsosteoporose te verminderen. Vez onde spijsvertering middelen dragen bij aan een gez vaatziekten helpen en kunnen het risico op hart- en dingsmiddelen, verminderen. Antioxidantrijke voe bij het bestrijden zoals groenten en fruit, helpen orderen van van oxidatieve stress en het bev een gezonde cognitie.

26

WOORDZOEKER Zoek en doorstreep de volgende woorden in de woordzoeker. De overige letters vormen een quote van ‘Bond zonder naam’. actief, amuseren, bewegen, energie, fit, gelukkig, genieten, gezelschap, gezond, hobby, hoop, hulp, meditatie, moed, muziek, natuur, nobel, ontspanning, positief, psycholoog, rust, senior, veerkrachtig, vitaal, voeding, vriendelijk, welzijn, winnen, wonder, zorg, zorgplanning

A

E

W

I

E

Z

V

A

E

M

U

Z

I

E

K

M

N

H

E

L

O

L

A

C

H

O

B

B

Y

C

U

E

H

O

T

R

R

U

S

T

K

E

R

O

V

S

R

D

W

O

G

N

E

N

N

I

W

D

N

R

E

G

I

I

E

P

O

S

I

T

I

E

F

T

I

R

I

R

J

T

L

A

A

T

I

V

G

F

S

E

E

E

G

O

T

A

Z

O

R

G

R

E

I

P

N

N

M

P

E

I

N

T

I

L

U

S

N

O

A

D

V

O

E

D

I

N

G

I

J

P

U

D

E

N

E

W

J

G

E

N

I

E

T

E

N

U

T

I

N

L

O

G

E

Z

O

N

D

S

S

T

E

F

A

I

I

N

O

B

E

L

G

E

L

U

K

K

I

G

N

J

D

P

V

E

E

R

K

R

A

C

H

T

I

G

K

E

L

A

P

A

H

C

S

L

E

Z

E

G

A

T

R

H

U

L

P

S

Y

C

H

O

L

O

O

G

S

Oplossing pag. 17

27

OTAGO programma voor thuiswonende ouderen Ben je al eens gevallen of heb je het gevoel minder stevig op je benen te staan?

Verbeter dan je kracht en evenwicht met het Otago oefenprogramma. In onderzoek is aangetoond dat dit zorgt voor een betere mobiliteit en een daling van het valrisico.

Meer info of inschrijven: 011 33 96 60 of dagziekenhuis.geriatrie@jessazh.be