JessaLinea nr 26

MEDISCH INFORMATIEBLAD JESSA ZIEKENHUIS NR. 26 NOVEMBER 2017

THUISHEMODIALYSE Meer levenscomfort voor nierpatiënten VOORLOPER IN LONGONDERZOEK Endobronchiale echografie OASE VAN RUST Upgrade dagziekenhuis pediatrie MOEDER EN BABY ALTIJD SAMEN Gentle cesarean section JessaLinea Rubriek

1

INHOUD 8

nr. 26 - november 2017

COLOFON VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt HOOFD- EN EINDREDACTIE: dienst communicatie Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt tel. 011 33 53 50, jessalinea@jessazh.be

Jessa zet in op thuishemodialyse

36

12

Digitale hulp bij diabetes

38

16

Meer ogen gericht op endometriose

40

Voorloper in longonderzoek

18

Baanbrekende techniek in prothesechirurgie

42

Topscore voor halsslagaderchirurgie

20

Gentle cesarean section

44

Jessa, centrum voor wetenschappelijk onderzoek

23

Vangnet voor jonge moeders

50

Jessa, Travel Clinic

24

Upgrade voor dagziekenhuis pediatrie

52

Een MRI-scan met een pacemaker?

26

Robot maakt entree in gynaecologie

56

Longfibrose sneller opgespoord

29

Intensieve zorgen

58

Slokdarm op scherp gesteld

60

Associatie urologie maakt snelheid

VORMGEVING:

Nieuwe artsen

25 jaar osteoporosekliniek

Sigrid Beunckens DRUKWERK: Drukkerij Haletra www.jessazh.be

info@jessazh.be

30

Innovatieve TAVI-techniek voorkomt lekkage bij hartklepingreep

33

Eerste gefenestreerde aorta-endoprothese

www.facebook.com/jessaziekenhuis www.twitter.com/jessaziekenhuis

12

20

DIGITALE HULP BIJ DIABETES

GENTLE CESAREAN SECTION

Innovatieve toepassingen zoals de glucosesensor en de insulinepomp beloven patiënten met diabetes mellitus type 1 een hogere levenskwaliteit. Dr. Hanny Brussaard, medisch diensthoofd endocrinologie van het Jessa Ziekenhuis, geeft toelichting. “Ik wil deze boeiende ontwikkelingen graag delen met collega-huisartsen, specialisten en alle andere geïnteresseerde zorgverleners.”

Jessa-reumatologen Jan Lenaerts en Paul Van Wanghe worden in de bloemetjes gezet: precies 25 jaar geleden hebben ze de eerste intramurale dienst voor osteoporose en metabole botziekten in Limburg opgericht. Ze waren de eersten die de toenemende problematiek van osteoporose of botontkalking in kaart hebben gebracht. Samen met collega’s Christine Langenaken en Isabelle de Wergifosse wijzen ze de weg naar de toekomst.

25 JAAR OSTEOPOROSEKLINIEK

38

Moeders die in het Jessa Ziekenhuis bevallen via een geplande keizersnede, zullen voortaan niet meer voor korte tijd van hun baby gescheiden worden. Voorwaarde is wel dat het een geplande keizersnede is bij een à terme baby die geen problemen stelt onmiddellijk na de bevalling. “We willen de band tussen moeder en kind helpen versterken, vanaf het prille begin.”

5 JAAR

CENTRUM O2+ Het centrum aanvullende oncologische ondersteuning

verwelkomd worden op mindfulnesstraining, ontspannings-

(O2+) van het Jessa Ziekenhuis bestaat precies vijf jaar.

therapie, informatiesessies, bewegingsprogramma’s en

“Wij willen kanker niet alleen puur medisch behandelen,

workshops die het leed verzachten en het leven mooier

maar bieden ook psychosociale en complementaire

maken. Dit aanbod wordt ingevuld door diverse vzw’s.

therapieën aan”, vertelt Sandra Bortels, coördinator van

O2+ richt zich niet enkel tot patiënten, maar ook tot hun

O2+. Het centrum telt drie knusse en huiselijk ingerichte

kinderen en familieleden.

lokalen buiten het ziekenhuis, waar (ex-)kankerpatiënten

ZIEKENHUISHYGIËNE EUROPEES BEKROOND Het Jessa Ziekenhuis heeft het kwaliteitskeurmerk “Infectiepreventie” van de Euregio Maas-Rijn behaald.

Dat werd uitgereikt door de Stichting euPrevent-EMR. “Een beloning voor onze aanhoudende en gerichte inspanningen op het vlak van ziekenhuishygiëne”, aldus dr. Koen Magerman, klinisch bioloog en Jessa-diensthoofd Ziekenhygiëne. “De auditoren waren onder de indruk van ons hygiënebeleid. We stellen uitzonderlijk weinig zorginfecties met multiresistente kiemen vast bij onze patiënten.” Het keurmerk van euPrevent-EMR is geldig voor een periode van drie jaar. Magerman: “Deze onderscheiding krijgt weerklank in de hele Euregio, niet enkel in België.”

4 JessaLinea Kort nieuws

KORT NIEUWS

BEZOEK UIT SINGAPORE Kinesist Hebin Chen uit Singapore heeft zich een

overheid is niet overtuigd dat revalidatie moet worden

maand lang in het Jessa Ziekenhuis verdiept in de

terugbetaald en vraagt verder onderzoek. Daarnaast

werking van het telerevalidatieprogramma van

hebben we onvoldoende gekwalificeerd personeel om

dr. Paul Dendale en zijn team. “Het klassieke model van

iedereen een goede revalidatie aan te bieden. Telerevalidatie

cardio-revalidatie vereist dat de patiënt naar het zieken-

is dan de oplossing, omdat patiënten niet meer naar het

huis komt voor oefeningen en opvolging. Dankzij

ziekenhuis of revalidatiecentrum moeten komen.”

telerevalidatie – op afstand – bereiken we patiënten die niet in de mogelijkheid verkeren om de verplaatsing naar het ziekenhuis te maken én kunnen we hen over een langere periode nauw opvolgen.”

Dendale was afgelopen juni in Singapore, op vraag van het ministerie van Volksgezondheid van het Aziatisch land, voor een reeks presentaties over telerevalidatie. De directe aanleiding voor Chen om tijdelijk te verkassen naar Hasselt. “Het zorgmodel van telerevalidatie staat hier een stuk verder dan in Singapore. Wij starten nog maar net met de ontwikkeling van applicaties en platformen. Onze dr. Paul Dendale

Hebin Chen

JessaLinea Kort nieuws

5

GPS. OUDERENZORG

huisartsen. Zij kunnen er terecht voor advies, praktische tips en vragen over een eventuele opname, bijbehorende procedures, verzekeringsattesten, zorgbehoeften en aanverwante

Hoe kunnen we oudere patiënten vlot

kwesties. Tijdens de opstartfase worden alle

wegwijs maken in de dienstverlening van

oproepen – via e-mail of telefoon – geregis-

ons ziekenhuis? Om alle vragen snel en

treerd om na te gaan welke verbeteringen

efficiënt te kunnen behandelen, heeft de

kunnen worden aangebracht in de ouderen-

sociale dienst van het Jessa Ziekenhuis de

zorg.

hulplijn gps.ouderenzorg in het leven geroepen.

CONTACT De hulplijn staat open voor patiënten, mantelzorgers, thuiszorg en behandelende

gps.ouderenzorg@jessazh.be 011 33 54 54 Maandag - vrijdag: 9 - 12 uur

EXPERT-TOOL IN HET NIEUWS Het European Heart Journal, een vooraan-

De EXPERT-tool assisteert clinici in het

staande publicatie over cardiologie van de

voorschrijven van cardiovasculaire revalidatie,

Oxford University Press, besteedt in zijn

vooral bij patiënten met multipele hart- en

jongste editie aandacht aan de EXercise

vaatziekten. De focus ligt daarbij op interac-

Prescription in Everyday practice & Rehabili-

tieve trainings- en beslissingsondersteuning

tative Training (EXPERT) tool. Deze tool is

voor het optimaliseren van revalidatievoor-

ontwikkeld in het Jessa Ziekenhuis (dr. Paul

schriften. Meer dan 30 revalidatie-experten

Dendale) met ondersteuning van de

uit 11 landen hebben aanbevelingen en

UHasselt (dr. Dominique Hansen,

veiligheidsadviezen geformuleerd. Op basis

prof. Karin Coninx en dr. Gustavo Rovelo-

daarvan hebben computerwetenschappers

Ruiz).

van de UHasselt en cardiologen van het Jessa Ziekenhuis een algoritme en interactief instrument ontwikkeld, bedoeld om moeilijkheden bij het voorschrijven van revalidatie te overwinnen.

6 JessaLinea Kort nieuws

Dag collega’s

HENNIG De voorbije maanden kwam de

presenteren we u opnieuw heel wat

financiële toestand van de ziekenhuizen

nieuwigheden. U zal merken dat het

meermaals in het nieuws: in het ene

bewust investeren in de deskundigheid

bericht ging het over ‘rode cijfers’, in

van ons zorgteam, de rode draad is

het andere lazen we tussen de regels

doorheen diverse getuigenissen. Het is

vooral veel ellebogenwerk dat moest

met stip de belangrijkste determinant

overtuigen welk ziekenhuis z’n

om onze patiënten excellente zorg te

financiën het best op orde heeft.

bieden. Technologie, als hulpmiddel,

Als sommige ministers dan oreren dat in de toekomst een deel van het

zijn daarbij niet weg te denken.

ziekenhuisbudget naar de eerste lijn

Als grootste werkgever van Limburg is

moet gaan en er tegelijkertijd een

Jessa zich sterk bewust van haar

nieuw financieringssysteem voor

maatschappelijke verantwoordelijkheid.

‘laagvariabele’ zorg wordt ingevoerd, is

De tijden dat ziekenhuizen tewerkstel-

enige zenuwachtigheid niet verrassend.

lingsmachines waren in het kader van

Aan de inkomsten van een ziekenhuis kunnen we niet zo gek veel doen. We kunnen trachten om meer verwijzingen te krijgen, maar dat is een gestaag werk van lange adem. We kunnen in een ziekenhuis besparen, maar dat kent snel zijn grenzen. De belangrijkste uitgaven zijn immers de personeelskosten met op kop de verpleegkundigen en

Bewust investeren in deskundigheid is met stip de belangrijkste determinant voor excellente zorg.

enthousiasme en ondernemerschap

dienstbetoon is in de Vlaamse ziekenhuizen al lang voorbij. Nu investeren we doelbewust in capabele mensen. In het wijzigende zorglandschap zal dat meer en meer gebeuren op basis van de gezondheidsdoelstellingen die we samen met de eerstelijnszones en onze netwerkpartners zullen nastreven voor onze regio.

de medische investeringen. Er is een

Noteer alvast zaterdag 20 januari 2018

duidelijke link tussen het aantal handen

in uw agenda. Dan hopen we u mede

aan bed – klassiek al relatief laag in

namens de huisartsenkringen te

België – en zorgkwaliteit en patiënt-

mogen verwelkomen op onze druk

veiligheid. Dat geeft een catch-22. Wie

bijgewoonde nieuwjaarsreceptie. En

op personeel bespaart of medische

om in de traditie van de mooiste

investeringen uitstelt, riskeert in te

dialectwoorden te blijven: Leg oer hoar

boeten op kwaliteit en patiënttevreden-

mer inne plooi en doet uur sjoon sjoen

heid. Dat is nefast voor de reputatie en

aan. ‘t Zal er hennig gezelleg zen.

zal de verwijzingen en dus de inkom-

Apsjaars en zurkeltrutten mogen er

sten op termijn doen dalen.

niet binnen.

In dit uitgebreide nummer van JessaLinea

Veel leesgenot.

PROF. DR. DIRK RAMAEKERS Column

7

Meer levenscomfort voor nierpatiënten Jessa zet in op thuishemodialyse

Limburgse nierpatiënten kunnen sinds kort volledig autonoom en in hun eigen vertrouwde thuisomgeving hemodialyse doen via het Jessa Ziekenhuis. Ze worden hiervoor professioneel opgeleid en ondersteund door de verpleegkundigen en nefrologen van het Jessa-niercentrum. “We zijn het eerste niet-universitaire ziekenhuis met een volwaardig en gestructureerd thuishemodialyseprogramma. Tot op heden kon thuisdialyse via ons ziekenhuis enkel onder de vorm van buikspoeling of peritoneaal dialyse.”

Thuishemodialyse biedt een belangrijke meerwaarde voor bepaalde nierpatiënten: zij moeten niet langer naar het ziekenhuis voor hun behandeling en krijgen meer vrijheid om hun dialyse-agenda zelf te bepalen. Hun levenscomfort gaat er fors op vooruit. Bijkomend voordeel is dat ze zich vaker kunnen dialyseren. Hoe meer, hoe beter. Patiënten krijgen 6 tot 8 weken opleiding in het ziekenhuis, daarna kunnen ze thuis zelf dr.Koen Stas

dr. Tom Cornelis Yvan Bollen

aan de slag. Yvan Bollen, adjunct-hoofdverpleegkundige hemodialyse en coördinator thuishemodialyse van het Jessa Ziekenhuis: “De eerste thuishemodialyse gebeurt onder toezicht van een verpleegkundige. Om de vier weken komt de patiënt op consultatie in het dialysecentrum om zijn resultaten te evalueren. Onze deur staat ook altijd open voor hulp en bijkomende ondersteuning. We hebben een hulplijn die 24 uur op 24 bemand is.”

8 JessaLinea Jessa zet in op thuishemodialyse

Lichamelijk en geestelijk gezond

kosten zijn volledig voor het zieken-

Gestructureerd programma

Nierpatiënten in het Jessa Ziekenhuis

huis. De patiënt heeft ook recht op

Het Jessa Ziekenhuis is niet het

die worden voorbereid op dialyse,

een vergoeding van 6,44 euro per

eerste ziekenhuis dat thuishemodia-

kunnen nu kiezen voor thuishemo-

behandeling voor water en elektrici-

lyse aanbiedt, maar wel de eerste

dialyse. Dr. Tom Cornelis, verant-

teit.” Pas wanneer de installatie-

niet-universitaire instelling in

woordelijk nefroloog voor het

werkzaamheden zijn voltooid en

Vlaanderen die de patiëntvriende-

thuishemodialyseprogramma:

goedgekeurd en de training

lijke dienst in een volwaardig en

“Er zijn wel enkele voorwaarden

afgerond is, kan de patiënt in de

goed gestructureerd programma

verbonden aan thuishemodialyse:

thuissituatie starten met zijn

heeft gevat. Dr. Koen Stas, dienst-

patiënten moeten een stabiele

behandeling.

hoofd nefrologie van het Jessa

bloeddruk en hartfunctie tijdens de

Ziekenhuis: “We hebben de ambitie

dialyse hebben, ze moeten emotio-

Discipline vereist

om hierin een referentiecentrum te

neel stabiel zijn en een goede

Enkele bijkomende voorwaarden van

worden. Onze dienst nefrologie

vaattoegang hebben, hun praktische

infrastructurele en praktische aard:

werkt nu ook al in het Sint-Franciscus-

motoriek en zicht moeten op niveau

de patiënt moet over een eigen

ziekenhuis en het az Vesalius. We

zijn, en ze mogen geen niertrans-

woonst beschikken of schriftelijke

werken voor thuishemodialyse ook

plantatie in het verschiet hebben in

toelating hebben van de eigenaar

samen met het Sint-Trudo Zieken-

het eerste jaar na de start van

om de noodzakelijke aanpassings-

huis, waarbij wij de opleiding van

thuishemodialyse. Verder is het

werken te mogen uitvoeren. Voorts

patiënten verzorgen en in het

belangrijk dat de patiënt de

gaan de verantwoordelijke thuis-

technisch onderhoud voorzien. Er is

behandeling helemaal zelfstandig

hemodialyse-verpleegkundige en de

ook een verpleegkundige back-up,

moet kunnen uitvoeren, zonder hulp

technicus die de aanpassingswer-

waarbij de nefrologen van Sint-Trudo

van partner of anderen.”

ken uitvoert na of de woning

de medische opvolging garanderen.”

voldoet aan de nodige hygiënische Installatiewerkzaamheden

voorschriften. Er moet ook voldoende

Om thuishemodialyse mogelijk te

ruimte zijn voor de waterinstallatie

maken, zijn vaak aanpassingswerken

en het dialysetoestel. En dat is in

in de woning nodig. De bestaande

zekere zin slechts het begin, aldus

watertoevoer wordt aangepast,

Yvan Bollen: “Even belangrijk is de

zodanig dat het hemodialysetoestel

bereidheid en de discipline van de

een aparte watervoorziening heeft.

patiënt om zijn verantwoordelijkheid

Er wordt een apart elektriciteits-

te nemen. Hij krijgt de regie over

circuit voorzien waarop enkel het

zijn dialyse, maar dat werkt alleen

hemodialysetoestel en het toestel

als hij die regie ook in handen

voor de waterbehandeling aange-

neemt.”

AANTAL DIALYSES 250

patiënten in HASSELT

600

patiënten in LIMBURG

Hiervan zou naar schatting 10% in aanmerking kunnen komen voor thuishemodialyse.

sloten worden. Bollen: “Die installatie-

JessaLinea Jessa zet in op thuishemodialyse

9

1.

2.

3.

10 JessaLinea Jessa zet in op thuishemodialyse

ZELFS OP DE GEZEGENDE LEEFTIJD VAN 83 JAAR KAN JE ZELF DIALYSEREN, GELOOF ME

1. Paul Moreels (83) uit Diest, die

IK GENIET VAN MIJN HERWONNEN

BEWEGINGSVRIJHEID

2. Bart Vanwinckelen (43) uit

OVER DE HELE LIJN

POSITIEF

3. Mariette Kurvers (52) uit Peer is

midden augustus begonnen is met

Tessenderlo is net terug van een

een Jessa-patiënte met een gouden

thuisdialyse, kan zijn geluk niet op.

dagje Efteling wanneer we bij hem

randje: zij mocht eind mei het

Zo zegt hij zelf. “Ik had niet verwacht

aankloppen. Zulke uitstapjes waren

thuishemodialyseprogramma van

dat ik deze kans nog zou krijgen.

niet onmogelijk toen hij nog naar het

het Jessa Ziekenhuis als eerste in de

Mijn levenskwaliteit heeft een

ziekenhuis moest voor zijn dialyses,

praktijk brengen. Haar eerste

serieuze boost gekregen: ik moet

maar Bart geniet toch met volle

evaluatie als ervaringsdeskundige is

niet meer voortdurend van Diest

teugen van zijn herwonnen bewe-

over de hele lijn positief: “Na een

naar Hasselt en terug, ik beslis zelf

gingsvrijheid. “Al die lange verplaat-

opleiding van amper zes weken kon

of ik ’s ochtends dan wel ’s avonds

singen en uren in het ziekenhuis

ik volledig zelfstandig dialyseren.

dialyseer … Dat geeft me de vrijheid

legden best wel een zware hypo-

Het feit dat ik niet meer afhankelijk

om mijn dagen zelf in te delen. Een

theek op mijn dagelijks leven. Nu ik

ben van de werkschema’s van het

luxe voor een nierpatiënt, hoor! En

zelf kan bepalen wanneer ik

dialysecentrum in het ziekenhuis en

wat de opleiding betreft: het is echt

dialyseer en daarvoor niet meer de

thuis zelf kan dialyseren, betekent

niet overdreven moeilijk om zelf te

deur uit moet, heb ik ineens een

een enorme winst in levenscomfort.

leren dialyseren. Geloof me, zelfs op

pak tijd voor andere – leukere – din-

Ik dialyseer thuis vaker dan in het

de gezegende leeftijd van 83 jaar

gen. Ik dialyseer pas sinds enkele

ziekenhuis gebeurde. Hoe meer

lukt dat nog vlot. Daar ben ik het

weken thuis, maar ik wil niet meer

dialyses, hoe beter voor je lichaam.

levende bewijs van! Ik start het

zonder.”

Daar staat tegenover: mijn

dialysetoestel op, sluit mezelf aan

thuisdialyse duurt slechts 2,5 uur,

en na afloop heb ik nog een klein

tegen vier uur in het ziekenhuis.

half uur nodig om het toestel af te

Ik moet de machine wel zelf

sluiten en te reinigen. Aan iedereen

opstarten en na afloop zelf reinigen,

die in aanmerking komt voor

maar die last weegt echt niet op

thuisdialyse wil ik zeggen: doén!”

tegen het gigantische profijt.”

JessaLinea Jessa zet in op thuishemodialyse

11

Digitale hulp bij diabetes Meer levenskwaliteit, minder glucoseschommelingen en minder complicaties

Innovatieve toepassingen zoals de glucosesensor en de insulinepomp beloven patiĂŤnten met diabetes mellitus type 1 een hogere levenskwaliteit.

Dr. Hanny Brussaard, medisch diensthoofd Endocrinologie van het Jessa Ziekenhuis, geef toelichting bij de technologische ontwikkelingen in de wereld van de diabetologie.

12 JessaLinea Digitale hulp bij diabetes

De glucosesensor, een soort patch

een infectie of de inname van

slangetje en een canule.

die op de bovenarm wordt aange-

interfererende medicatie zoals

Brussaard: “Deze wijze van behande-

bracht, maakt het leven van een

corticoïden.” Zijn er nadelen?

len heeft vooral tot doel om naast

patiënt met diabetes mellitus type 1

Brussaard: “Patiënten moeten

een gemiddeld goede controle ook

(DM1) een stuk comfortabeler. Het

beseffen dat een in het onderhuidse

een geringe variabiliteit in de

grote voordeel is dat de patiënt niet

weefsel gemeten glucose niet altijd

bloedsuikerregeling te krijgen.

meer in zijn vinger moet prikken om

overeenkomt met de bloedglucose.

Bloedsuikerschommelingen kunnen

zijn bloedsuikerspiegel te meten. Met

De weefselglucose loopt achter in

bij DM1-patiënten zeer invaliderend

behulp van de sensor kan hij de

tijd op de bloedglucose. Dit is de

zijn, wat belangrijke repercussies

waarden scannen, zo vaak hij wil,

zogenaamde lagtime, die 10 tot 20

heeft op hun dagelijks functioneren.

over een bepaalde periode. Het

minuten bedraagt, afhankelijk van de

De insulinepompbehandeling geldt

meettoestel kan zelfs waarden

gebruikte sensor. Vooral bij een lage

als eerste keuze bij zwangere

aflezen door de kleding heen. De

bloedsuikerspiegel is de vingerprik

vrouwen met type 1-diabetes, bij wie

sensortechnologie wordt voor

nog steeds onvervangbaar.”

een zeer strikte glycemieregeling

DM1-patiënten volledig terugbetaald

cruciaal is om congenitale afwijkingen

vanuit de diabetesconventie. Voor

Stabiele bloedsuikerregeling

bij de foetus en macrosomie te

type 2-diabeten, die bijvoorbeeld vier

Een insulinepomp is een draagbaar

voorkomen. Volgens recente studies

injecties insuline per dag moeten

apparaat, iets kleiner dan een

verkleint insulinepomptherapie ook

krijgen, wordt de technologie voor de

mobiele telefoon, dat 24 uur per dag

het risico op microangiopathische

helft terugbetaald.

snelwerkende insuline afgeeft vanuit

(zoals netvliesschade) en macroangio-

een reservoir in de pomp, via een dun

pathische complicaties.”

Pro en contra Ook de behandelende geneesheer wint. Dr. Hanny Brussaard: “Hij is voor de instelling van het insulineschema niet meer louter afhankelijk van de prikpunten, maar kan een continue curve krijgen. Dat laat toe om accurater te reageren op bloedsuikerschommelingen in specifieke omstandigheden, zoals een fysieke

Vooral bij een lage bloedsuiker is de vingerprik nog steeds onvervangbaar.

inspanning, een complexe maaltijd,

JessaLinea Digitale hulp bij diabetes

13

Artificiële pancreas

Grootste vooruitgang

intellectuele vermogens, een gebrek

Het nieuwste model insulinepomp

Meer levenskwaliteit, minder

aan motivatie, psychiatrische

voorziet een connectie tussen de

glucoseschommelingen, minder

problemen of een alcohol- of

sensor en de toediening. Als de

complicaties op lange termijn: de

drugsverslaving. “Hoe dan ook wil ik

sensor de ingestelde ondergrens

insulinepomp en de glucosesensor

deze boeiende ontwikkelingen graag

voor glucose van bijvoorbeeld 70

hebben hoge verwachtingen gewekt,

delen met collega-huisartsen,

mg/dl bereikt, valt de pomp uit. Het

maar kunnen ze die ook inlossen?

specialisten en alle andere geïnteres-

toestel schiet weer in gang zodra de

Brussaard: “De grootste vooruitgang

seerde zorgverleners”, besluit

weefselglucose uit de gevarenzone

zien we bij patiënten met variabele

dr. Hanny Brussaard.

is. Brussaard: “Ik verwacht dat over

uren (artsen, managers, werknemers

enkele jaren ook bij hogere weefsel-

in ploegendiensten), sporters en

glucose extra insuline automatisch

diabetische vrouwen voor en tijdens

door de pomp afgegeven kan

de zwangerschap.” Komen niet – of

worden. Op dat moment is de

toch in mindere mate – in aanmer-

artificiële pancreas niet meer veraf.”

king: patiënten met verminderde MEER INFO hanny.brussaard@jessazh.be tel. 011 30 94 53

14 JessaLinea Digitale hulp bij diabetes

SAVE THE DATE

Nieuwjaarsreceptie ZATERDAG 20 JANUARI 2018 De Raad van Bestuur van de Herkenrode Huisartsenkring, Huisartsenkring Wendelen, Huisartsenkring Houthalen-Helchteren en de Directie en de Medische Raad van het Jessa Ziekenhuis nodigen u en uw partner uit op de NIEUWJAARSRECEPTIE op zaterdag 20 januari 2018, 20u.

Meer info over locatie en aanmelding volgt.

JessaLinea Save the date

15

Meer ogen gericht op

endometriose Risico vanaf begin van de menstruatie

16 JessaLinea Meer ogen gericht op endometriose

Nagenoeg elke vrouw wordt tussen de leeftijd van 15

patiëntenvereniging, nog anderen kloppen uit eigen beweging

en 50 jaar getroffen door een milde vorm van endome-

bij ons aan. ”Een vroege diagnose van de aandoening kan een

triose, bij 1 op de 100 gaat de aandoening gepaard met

wereld van verschil maken. Verguts: “Hoe sneller we een

ernstige klachten die een chirurgische ingreep noodza-

patiënt kunnen behandelen, hoe beter de resultaten. Daarom

kelijk maken. Het Endometriosecentrum Hasselt, geleid

verzoeken we huisartsen om extra opmerkzaam te zijn en snel

door de Jessa-artsen dr. Jasper Verguts (gynaecologie),

door te verwijzen. Liever een keer te veel dan een keer te

dr. Joan Veldman (gynaecologie) en dr. Bert Houben

weinig.” Wanneer we een ernstige vorm van endometriose niet

(heelkunde), voert steeds meer van die operaties uit.

tijdig behandelen, riskeert de patiënte een verminderde

“We hanteren een multidisciplinaire aanpak.”

vruchtbaarheid of zelfs onvruchtbaarheid.

Endometriose is een chronische maar veelal goedaardige aandoening. Bij ongeveer 1 op de 100 vrouwen moet endometriose echter chirurgisch worden behandeld. De meeste van die operaties in Limburg gebeuren vandaag in het Endometriosecentrum Hasselt van het Jessa Ziekenhuis.

“We hanteren een multidisciplinaire aanpak, die een hogere

Een vroege diagnose van de aandoening kan een wereld van verschil maken.

succesgraad garandeert”, vertelt dr. Jasper Verguts, een van de chirurgen van het centrum. “In 75 procent van de gevallen

Vanaf de eerste menstruatie

heeft de patiënt achteraf geen of beduidend minder last van

Endometriose treedt meestal op vanaf de leeftijd van 20 tot

pijn. Van de patiënten met een zwangerschapswens is ruim

25 jaar. Maar de aandoening kan ook jongere meisjes treffen.

60 procent binnen de twaalf maanden na de operatie

Recent onderzoek, onder andere van de KU Leuven, heeft

zwanger. We hebben een samenwerking op poten gezet

aangetoond dat 1 op de 20 tienermeisjes in het middelbaar

tussen gynaecologie, chirurgie en radiologie. Je moet weten:

onderwijs zeer pijnlijke maanstonden heeft die niet te

niet alle gynaecologen zijn vertrouwd met deze bijzondere

verzachten zijn met pijnstillers. Mogelijk heeft 60 tot 70

complexe ingrepen. Zelf ben ik opgeleid in de oncologische

procent van hen endometriose. Reden te meer om meisjes

gynaecologie én urologische gynaecologie.”

vanaf het begin van hun menstruaties goed op te volgen.

Risico op onvruchtbaarheid Het Endometriosecentrum Hasselt voert zowat 60 tot 70 chirurgische ingrepen per jaar uit bij ernstige endometriose.

Vijf jaar geleden, voor de oprichting van het centrum, vonden er nagenoeg geen endometrioseoperaties plaats in het Jessa Ziekenhuis. Verguts: “Het aantal patiënten neemt bij wijze van spreken elke week toe. Sommigen worden doorverwezen door hun huisarts of gynaecoloog, anderen door de endometriose-

MEER INFO jasper.verguts@jessazh.be tel. 011 33 55 77

JessaLinea Meer ogen gericht op endometriose

17

Sneller op de been

met een heupprothese Baanbrekende techniek in prothesechirurgie

Patiënten die een totale heupprothese krijgen, revalideren sneller dankzij de zogenaamde Direct Anterieure Benaderingswijze, een spiersparende techniek die enkele jaren geleden in Limburg is geïntroduceerd door orthopedisch chirurg dr. Wilfried Schollen.

De Direct Anterior Approach (DAA) of Direct Anterieure Benaderingswijze laat chirurgen toe om een totale heupprothese te plaatsen zonder één spier rond het heupgewricht te moeten doorsnijden. Bij het openmaken van de heup langs de achterzijde, tot voor kort de courante techniek, moest de chirurg een drietal kleine spieren insnijden. “Door het gebruik van de DAA hoeven we enkel spieren opzij te schuiven”, verklaart dr. Wilfried Schollen, die de techniek in Limburg heeft geïntroduceerd.

18 JessaLinea Baanbrekende techniek in prothesechirurgie

Minimaal invasief

Watervrees

Een minimaal invasieve ingreep bespoedigt het herstel van

“Tijdens internationale congressen verbaast het mij dat

de patiënt. Zo ook de DAA, legt Schollen uit. “Onze patiën-

Amerikaanse en Engelse collega’s in hun schelp kruipen zodra

ten lopen minder spierbeschadiging op, verliezen minder

het over DAA gaat. Ze halen de risico’s van de techniek aan

bloed en hebben dus minder snel nood aan een bloedtrans-

als excuus om ervan weg te blijven. Al begrijp ik wel waar hun

fusie, kunnen sneller het ziekenhuis verlaten en moeten

watervrees vandaan komt: ze kunnen het zich niet veroorlo-

minder lang op krukken lopen. Enige spierbeschadiging

ven om tijdens hun leerproces ook maar het kleinste foutje te

tijdens de ingreep valt niet uit te sluiten, maar die schade

maken. Toch betreur ik hun conservatieve houding, want deze

is eerder gering. De resultaten op lange termijn en de

nieuwe techniek bespaart de patiënt veel leed tijdens de

risico’s op complicaties zijn vrijwel gelijk aan de uitkomst

revalidatie.”

van een klassieke heupprotheseplaatsing. De grote winst zit hem in het herstel op de korte termijn.”

Stap naar vooruitgang Schollen ontdekte de Direct Anterieure Benaderingswijze zowat zeven jaar geleden in Zwitserland. Hij volgde een reeks kadavercursussen om de techniek onder de knie te krijgen. Sindsdien heeft hij niet meer omgekeken. Ook zijn collega-chirurgen orthopedie dr. Dirk Jorissen en dr. Johan Bogaert schakelden snel over op de DAA. Ondanks de ontegensprekelijke voordelen, zijn er nog altijd chirurgen die vasthouden aan de “oude” techniek op basis van posterieure toegang. Schollen: “Wij maken gebruik van DAA in 100 procent van de primaire totale heupprothesen die we plaatsen, maar bijvoorbeeld in de Verenigde Staten heeft men de stap naar vooruitgang nog niet gezet.”

Het verbaast mij dat Amerikaanse en Engelse collega’s in hun schelp kruipen.

MEER INFO wilfried.schollen@jessazh.be tel. 011 30 90 53

JessaLinea Baanbrekende techniek in prothesechirurgie

19

We zijn een babyvriendelijk ziekenhuis.

20 JessaLinea Gentle cesarean section in Jessa

“Moeder en baby altijd samen, ook vlak na de keizersnede” Gentle cesarean section in Jessa

kliniekhoofd materniteit van het Jessa Ziekenhuis. “Ook na een keizersnede is dit belangrijk. We hebben onze procedures aangepast om de tijd tussen de geboorte en hereniging van moeder en baby – gewoonlijk niet meer dan 45 minuten – te elimineren. Na de geboorte en na controle door de pediater blijft de baby bij de ouders in de operatiezaal. Daarna kunnen ze samen in de ontwaakzaal verblijven.

We scharen ons achter de richtlijnen

Moeders die bevallen via een

Emotionele waarde

van de Wereldgezondheidsorganisa-

geplande keizersnede, zullen

Het internationaal Baby Friendly

tie: we zijn een baby friendly

voortaan niet meer voor korte

Hospital Initiative pleit ervoor dat de

hospital.”

tijd van hun baby gescheiden

baby na de partus zo veel mogelijk

worden. Voorwaarde is wel dat

bij de moeder blijft. Dit verhoogt het

Groen licht van de gynaecoloog

het een keizersnede is bij een

welslagen van de start van de

en de kinderarts

à terme baby die geen problemen

borstvoeding. Er zijn bovendien

De nieuwe regeling is wel aan

stelt onmiddellijk na de bevalling.

aanwijzingen dat de fysiologische

voorwaarden gebonden. Schreurs:

“We willen de band tussen

stabiliteit en de extra-uteriene

“Het moet gaan om een voldragen

moeder en kind helpen verster-

adaptatie alsook de hersenontwikke-

zwangerschap, boven de 37 weken.

ken, vanaf het prille begin.”

ling van de pasgeborene dan worden

Bovendien moet de ingreep onder

geoptimaliseerd. Voorts zou de

epidurale verdoving worden verricht.

Een keizersnede is en blijft een

moeder minder stress en pijn

De baby moet minstens 2,6 kg

operatie. Na de bevalling dient de

hebben. Deze eerste periode samen

wegen. De kinderarts onderzoekt de

moeder dan ook even op de recovery

beleven heeft voor de ouders een

baby in de operatiezaal. Pas als de

te blijven voor de evaluatie van haar

grote emotionele waarde.

kinderarts groen licht geeft, leggen we moeder en baby samen. Het

parameters. Tot voor kort werden moeder en kind op dat ogenblik

Babyvriendelijk ziekenhuis

welzijn van de pasgeborene en de

gescheiden: de baby ging met papa

“De binding tussen moeder en baby,

pas bevallen vrouw wordt nauwge-

mee naar het verloskwartier, terwijl

cruciaal voor de ontwikkeling van

zet in het oog gehouden.”

mama alleen achterbleef in de

het kind, start onmiddellijk na de

ontwaakzaal. Sinds 1 september

geboorte. Daarom streven we ernaar

geldt er in ons ziekenhuis een

om moeder en kind niet of zo weinig

nieuwe regeling, die van de gentle

mogelijk van elkaar te scheiden”,

cesarean section.

verklaart dr. Annick Schreurs,

MEER INFO annick.schreurs@jessazh.be tel. 011 33 55 77

JessaLinea Gentle cesarean section in Jessa

21

GESLAAGD DEBUUT Astrid heeft het nieuwe gentle

cesarean section-programma van het Jessa Ziekenhuis als eerste patiënte “aan den lijve” mogen ondervinden. Ze bewaart er mooie herinneringen aan.

“Ik kon me niet verzoenen met het

Vangnet voor jonge moeders (in spe)

vooruitzicht dat mijn dochter vlak

in het ziekenhuis mijn verzuchtingen

na haar geboorte van me zou

ter harte heeft genomen. Het team

worden weggehaald. En dat ik ook

van de kraamafdeling heeft er echt

mijn man een tijdje zou moeten

alles aan gedaan om Lien meteen

missen, wilde ik niet aanvaarden. Ik

na haar geboorte in mijn armen te

ben blij, en zeer dankbaar, dat men

leggen.”

HUG ME

keizersnede. Toen ze hoorde over

Kersverse moeder Nadia is in

section-programma, twijfelde ze

Kelly Vanhove, sociaal assistente

het Jessa Ziekenhuis bevallen

niet. “Ik kreeg de kangoeroedoek al

in het Jessa Ziekenhuis, helpt

via een keizersnede. Amper vijf

aangebonden voor de ingreep. Na

kwetsbare moeders en ouders

minuten na de geboorte mocht

de geboorte werd Simon eerst

voor en na de bevalling op weg

ze haar zoon Simon al tegen

onder de lamp gelegd om te

naar een veilige en kindgerichte

haar borst houden. Ze is de

controleren of alles in orde was,

thuisomgeving.

allereerste Jessa-patiënte die

meteen daarna werd hij in de

daarvoor een Hug Me-draag-

draagdoek gelegd. Simon is ons

Zorg op maat voor kwetsbare

doek kreeg aangebonden.

eerste kind, dus ik kan niet

zwangere vrouwen: het Jessa

vergelijken met hoe het vroeger

Ziekenhuis heeft er een kerntaak van

Hug Me. Een schattige naam voor

ging, maar ik vond het super om

gemaakt. “Met steun van de Koning

een draagdoek die méér is dan

mijn zoon meteen in mijn armen te

Boudewijnstichting hebben we twee

alleen schattig. “Ik voelde meteen

kunnen nemen.”

jaar geleden een screenings- en

Een veilige thuis

de start van het gentle cesarean

de hartslag van mijn zoon, en hij die

begeleidingsprogramma opgezet, dat

van mij. Dat geeft een comfortabel

ook vandaag nog als hulpverlenings-

gevoel voor kind én moeder.” Tanja

methode wordt ingezet”, aldus project-

wist dat haar baby ter wereld

coördinator Kelly Vanhove van de

moest worden gebracht via een

sociale dienst van het Jessa Ziekenhuis.

22 JessaLinea Gentle cesarean section in Jessa

Risico op kinderarmoede

Alarmsignalen

De begeleiding richt zich naar

Hoe detecteer je kwetsbare jonge

specifieke doelgroepen: alleenstaande

ouders? Vanhove: “Elke zwangere

tienermoeders, ouders met financiële

vrouw die zich aanmeldt bij een

problemen, vrouwen die tijdens hun

gynaecoloog van het Jessa Zieken-

zwangerschap hun job verliezen en

huis, krijgt in de zestiende week van

dus kwetsbaar worden … Kortom,

haar zwangerschap een vragenlijst

gezinnen die nood hebben aan extra

voorgelegd. Op basis daarvan

begeleiding. Vanhove: “We bespreken de sociale en relationele situatie van de ouders, hun eigen opvoeding, eventueel middelengebruik … Een prenatale screening en begeleiding heeft het bijkomende voordeel dat zij specifieke aandacht krijgen. Maggie De Block heeft deze doelgroep

We proberen snel alarmsignalen op te pikken.

specifieke aandacht gegeven in haar decreet rond de verkorte ligduur op kraamafdelingen. In het Jessa Ziekenhuis willen we ouders prenataal

kunnen we inschatten of ze nood

extra ondersteunen zodat zij in de

heeft aan begeleiding. We pikken

kraamperiode tijdig naar een veilige

ook snel alarmsignalen op, zoals een

thuissituatie kunnen terugkeren.”

vrouw die haar kinderen meebrengt naar het ziekenhuis wanneer ze

Buddy bij de wieg

moet bevallen of zich al heeft

Kelly Vanhove staat er niet alleen

aangemeld met bijvoorbeeld partner-

voor. “We werken samen met Kind en

geweld. Daarnaast helpen we

Gezin, de Huizen van het Kind, de

vrouwen en koppels die zijn doorver-

stad Hasselt … In Ruilwinkel Het

wezen door hun huisarts of het

Wisselke van de stad Hasselt kunnen

OCMW. De eerstelijnsdiensten zijn

patiënten kleren en spulletjes voor

een onmisbare schakel.”

hun baby krijgen. In het kader van het project “Buddy bij de wieg” helpen studenten van PXL-Healthcare kwetsbare gezinnen tijdens en na de zwangerschap bij het aanvragen van kraamgeld, het zoeken naar een vroedvrouw, enzovoort.”

MEER INFO kelly.vanhove@jessazh.be tel. 011 33 54 13

JessaLinea Vangnet voor jonge moeders

23

Een duidelijke bonus op het vlak van patiĂŤntbeleving.

Zorg op kindermaat Upgrade voor dagziekenhuis pediatrie

24 JessaLinea Upgrade voor dagziekenhuis pediatrie

“Welkom, Léonie.” Kijk, met

welkomstbordje kunnen een groot

worden aan een geplande dagop-

enkele woorden maak je een

verschil maken. Maar we zijn ook de

name. Naast een team verpleegkundi-

dagverblijf op de afdeling pedia-

samenwerking aangegaan met de

gen is er op elk moment ook een arts

trie al meteen een stuk draaglijker

kunstacademie van Hasselt, die

aanwezig.”

voor een kind. Alsook voor de

ideeën heeft aangereikt voor een

ouders. Het dagziekenhuis

kindvriendelijke inrichting van onze

Mond-aan-mondreclame

pediatrie van het Jessa Ziekenhuis

afdeling.” Tegelijk is ook de interne

Gezelligheid en gemoedelijkheid zijn

doet er alles aan om het verblijf

werking onder de loep genomen.

niet meteen begrippen die je asso-

van zijn jonge patiënten zo

Dr. Marc Raes , diensthoofd pediatrie:

cieert met een ziekenhuis, maar dat

aangenaam mogelijk te maken.

“Ouders kunnen bij hun kind blijven

maakt het Jessa-dagziekenhuis

“Het welzijn van het kind staat

tot op het moment dat hun hartendief

pediatrie net zo bijzonder. Lynen:

centraal.”

inslaapt. Ze staan ook naast het bed

“Op het magneetbord dat de kinderen

wanneer het kind ontwaakt in de

welkom heet laten ouders van jonge

Léonie, dochter van Peter en Sara,

recovery. Dat maakt het ziekenhuis-

patiënten vaak lieve dankwoorden

heeft zich zonet aangemeld in het

verblijf, hoe kort ook, aangenamer.”

achter. Je waant je hier in een oase

dagziekenhuis pediatrie van het Jessa

van rust. Een dikke bonus op het vlak

Ziekenhuis. Ze krijgt buisjes in haar

Uitbreiding en opwaardering

van patiëntbeleving! De sfeer wordt

oren. Waarom is de keuze gevallen op

Het Jessa Ziekenhuis heeft fors

gesmaakt door bezoekers en patiën-

Jessa? “Omdat dit een kindvriendelijk

geïnvesteerd in de opwaardering van

ten. We merken trouwens dat de

ziekenhuis is”, getuigen de ouders.

zijn dagziekenhuis pediatrie. Raes:

mond-aan-mondreclame zijn werk

“Met zorgzame en lieve verpleegkun-

“Vroeger moesten we de dagopnames

doet: we krijgen steeds meer

digen. En dan zijn er nog de onver-

tussen de reguliere opnames en de

patiënten, van over heel Limburg. De

wachte extra’s die je meteen een

spoedopnames door afhandelen. Het

upgrade van ons dagziekenhuis is een

goed gevoel geven, zoals het

gebeurde meer dan eens dat alle

succes!”

welkomstbordje met de naam van

kamers op onze afdeling bezet waren

onze dochter en het spelletjesboekje

en sommige patiëntjes op de gang

dat klaar lag.”

opgenomen moesten worden. Dat was voor de ouders niet leuk, maar

Kindvriendelijke inrichting

ook voor de verpleegkundigen een

Afdeling C6, het dagziekenhuis

bron van frustratie en stress. Vandaag

pediatrie van het Jessa Ziekenhuis,

is ons dagziekenhuis uitgerust om

baadt in een sfeer van gemoedelijk-

kinderen én hun ouders op een fijne

heid en rust. Veerle Lynen, hoofdver-

manier te ontvangen. Onze kamers

pleegkundige Kinder- en Jeugdge-

worden niet meer ingenomen door

neeskunde en Kinderdagziekenhuis,

ongeplande spoedopnames, maar

verklaart: “Kleine dingen zoals een

kunnen de dag voordien toegewezen

MEER INFO marc.raes@jessazh.be tel. 011 30 98 68

JessaLinea Upgrade voor dagziekenhuis pediatrie

25

26 JessaLinea Robot maakt entree in gynaecologie

”Armen die 360 graden draaien” Robot maakt entree in gynaecologie

Na een succesvolle proefperiode in het operatiekwartier van de dienst urologie van het Jessa Ziekenhuis, wordt de Da Vinci® robot nu ook gebruikt door de dienst gynaecologie.

“De eerste resultaten zijn ronduit spectaculair”, bekent dr. Guy Orye, diensthoofd gynaecologie van het Jessa Ziekenhuis. “De vaste hand en de precisie van de robot stellen ons in staat om operaties uit te voeren waar men zich in andere ziekenhuizen niet aan waagt wegens te risicovol.

We hebben zopas een hysterectomie – het verwijderen van de baarmoeder – uitgevoerd bij een vrouw met een BMI van 52. Die ingreep is geen sinecure, zeker niet bij een patiënte met extreem overgewicht, maar de operatie verliep vlotter dan ooit. Na een hysterectomie moet een patiënte normaal gezien nog een week in het ziekenhuis verblijven, deze dame kon na amper twee dagen naar huis. Ze heeft me bij haar vertrek een kus gegeven om me te bedanken.”

3D-beelden Voor een goed begrip: het is en blijft wel de chirurg die de ingreep leidt. Orye volgde een opleiding in Londen en Stockholm om de robot te besturen, woonde congressen in Frankrijk bij en kreeg tips van Jessa-robotexpert dr. Tom Tuytten: “Een van de troeven van de robot is zijn gebruiksgemak. Het lijkt wel alsof je PlayStation® speelt, maar dan in 3D. Het grote verschil in de praktijk is dat we preciezer en nauwkeuriger kunnen werken.” De 3D-camera van de robot toont beelden met dieptezicht, terwijl de chirurg het bij een klassieke kijkoperatie moet stellen met tweedimensionale

De medische robot die sinds begin dit jaar op de

beelden. Die verbeterde zichtbaarheid verhoogt de precisie

dienst urologie van het Jessa Ziekenhuis wordt

van de ingreep en verkleint het risico op beschadiging aan

ingezet, bewijst nu ook zijn waarde bij complexe

het weefsel. Daar komt bij dat de armen van de robot even

gynaecologische ingrepen. “De resultaten zijn ronduit

beweeglijk zijn als de polsen van de chirurg, 360 graden

spectaculair”, aldus diensthoofd dr. Guy Orye.

kunnen draaien én nooit trillen. “Wat maakt dat onze

JessaLinea Robot maakt entree in gynaecologie

27

Intensieve zorgen 2.0

patiënten sneller recupereren en minder postoperatieve complicaties oplopen.”

Kritieke afdelingen vergroten slagkracht

Over de provinciegrenzen “Onze patiënten staan ervan versteld dat ze zo snel herstellen”, gaat Orye verder. “Je zou kunnen denken dat ze argwanend staan tegenover een ingreep met behulp van een robot, maar niets van dat.

We bereiden onze patiënten nauwkeurig voor: we leggen uit wat hen te wachten staat en wat de voorde-

Hoe bewaar je de stabiliteit op

len van robot-geassisteerde chirurgie

een van de meest kritieke

zijn. Dat stelt hen gerust.” Het nieuws

ziekenhuisafdelingen wanneer

verspreidt zich overigens snel, merkt

die zich in volle transitie

Orye. “We werken al samen met het

bevindt? Dr. Philippe Jamaer,

Sint-Franciscusziekenhuis, az Vesalius

diensthoofd intensieve zorgen,

en het Sint-Trudo Ziekenhuis, maar

heeft de oefening met verve

we ontvangen ook steeds meer

doorstaan. En de patiënt, die

patiënten van buiten Limburg.”

wordt er alleen maar beter van.

Het grote verschil in de praktijk is dat we preciezer en nauwkeuriger kunnen werken.

Een opname op de dienst intensieve zorgen is meestal het gevolg van een zware operatieve ingreep, een ernstige ziekte of een trauma.

Het doel van de afdeling is patiënten door een kritieke, soms levensbedreigende fase heen te helpen. Het spreekt voor zich dat dit enkel mogelijk is met de inzet

MEER INFO guy.orye@jessazh.be tel. 011 30 96 87

28 JessaLinea Robot maakt entree in gynaecologie

van een slagvaardig team van artsen en verpleegkundigen. De

herstructurering en uitbreiding van de afdeling intensieve

wordt net verhoogd. Het aantal therapie-eenheden blijft

zorgen van het Jessa Ziekenhuis, die bijna een jaar in beslag

gelijk. “De uitdaging bestond erin om op elke eenheid

heeft genomen, is er precies op gericht om de slagkracht van

dezelfde standaard en dezelfde kwaliteit van zorg te

het team en de kwaliteit van de zorg verder te verhogen.

kunnen garanderen. Daarnaast moeten we op elke eenheid permanentie voorzien. Kort samengevat: 24 uur per dag

Eén lijn trekken

kwaliteitsgeneeskunde, dat is het doel en de maatstaf!”

De afdeling intensieve zorgen van het Jessa Ziekenhuis was tot voor kort opgesplitst in vier eenheden: één op de

Zichtbare verbetering

campus Salvator en drie eenheden op de campus Virga Jesse,

Intensieve zorgen 2.0 is een feit. Jamaer: “De hervorming is

goed voor een totaal van 36 bedden. “Die spreiding heeft

nog niet helemaal voltooid, maar we zien al duidelijke

historische redenen, maar maakt het uiteraard moeilijk om

verbetering. Doordat we processen optimaliseren, maar

efficiënt te besturen”, legt dr. Philippe Jamaer uit. “De

ook doordat de geesten van onze medewerkers beginnen

teams op de afzonderlijke sites hebben elk hun eigen

te rijpen. Dat neemt nu eenmaal tijd in beslag. Bij elke

bedrijfscultuur, personeelsstatuten en geplogenheden. Het

herstructurering ontstaat er onrust onder het personeel,

is moeilijk om daar één lijn in te trekken. Toch functioneren

dat zie je in alle soorten organisaties. Je kan die onrust

we veel beter als we de krachten bundelen en eenzelfde

enkel wegnemen door goed te communiceren. En verder:

koers varen. Ook al moeten sommige verpleegkundigen

de enige graadmeter voor het welslagen van onze operatie

daarvoor van dienst en van post veranderen.”

is de kwaliteit van zorg die we bieden. Wel, die kwaliteit is enkel verbeterd en de uniformisering over de verschillende

Hogere capaciteit

diensten intensieve zorgen begint vorm te krijgen. Maar

De herstructurering van de afdeling is er niet op gericht om

het werk is zeker nog niet gedaan. We blijven elke dag

af te slanken, benadrukt Jamaer. Integendeel, de capaciteit

streven naar verdere verbetering.”

24 uur per dag kwaliteitsgeneeskunde, dat is de maatstaf.

MEER INFO philippe.jamaer@jessazh.be tel. 011 33 98 73

JessaLinea Intensieve zorgen 29

Hartchirurg Urbain Mees en interventiecardioloog Edouard Benit: partners in innovation.

30 JessaLinea Innovatieve TAVI-techniek voorkomt lekkage bij hartklepingreep

Hartpatiënten die vroeger ‘inoperabel’ waren, krijgen met de nieuwe technieken opnieuw zicht op een hoge levenskwaliteit.

Belgische primeur

Innovatieve TAVI-techniek voorkomt lekkage bij hartklepingreep

In de maand november kregen twee patiënten van het Jessa Ziekenhuis – als eersten in België- een nieuwe percutane TAVI-kunstklep van de derde generatie. Maar nóg belangrijker: deze ingenieuze nieuwe klepprothese vermindert het risico op lekken langs de klep na implantatie. “Dankzij de verbeterde kunstklep via de TAVI-techniek evenaren we nu het resultaat van een chirurgische ingreep.” Dr. Edouard Benit en dr. Urbain Mees van Hartcentrum Hasselt geven tekst en uitleg.

Transcatheter Aortic Valve Implanta-

de kleinere doorsnede komen meer

tion (TAVI) maakt een aortaklepver-

patiënten in aanmerking voor deze

vanging mogelijk via de liesslagader.

behandeling. Het systeem had nog

De techniek is de jongste tien jaar

één tekortkoming: een kleine kans

sterk geëvolueerd. Dr. Edouard Benit:

op lekkages rond de kunstklep.”

“De nieuwste kunstklep verbetert de TAVI-techniek waarmee we in

Rok van weefsel voorkomt

Hasselt al sinds 2006 vertrouwd

lekkages

zijn. Dat jaar voerden we – tegelijker-

De aortaring verschilt van mens tot

tijd met UZ Antwerpen – de eerste

mens. Hij is nooit perfect rond. In

TAVI-ingreep in België uit. De

sommige gevallen sluit een gewone

katheter was nog redelijk dik (24 Fr).

stent niet 100% aan. Dr. Urbain

Met de tweede generatie in 2014

Mees: “De TAVI-klep van de derde

werd die veel dunner (16 Fr). Dankzij

generatie verhelpt dit. De stent

JessaLinea Innovatieve TAVI-techniek voorkomt lekkage bij hartklepingreep

31

waarin de klep genaaid is, is nu ook

sternotomie waarbij het volledige

vak : ze drijven ons om een van de

aan de buitenkant bekleed met een

borstbeen werd opengelegd.

meest innoverende hartcentra van

‘rok van weefsel’. Wanneer de

Datzelfde jaar voerde dr. Edouard

België te blijven.”

prothese zich tot tegen de aortaring

Benit in het Jessa Ziekenhuis de

uitzet, vindt de rok aansluiting bij

eerste percutane coronaire en

En wat brengt de toekomst? Benit:

het levende weefsel. De nieuwe

cardiale interventies uit. Worden

“We hopen ooit de TAVI-techniek toe

kunstklep vergroeit dus als het ware

heelkundige ingrepen met de komst

te passen voor andere hartkleppen,

met de wand van de aorta zodat het

van de nieuwe TAVI-kunstklep

zoals de mitralisklep en de tricuspi-

risico op lekken sterk vermindert.”

overbodig?

dalisklep. Verder zien we cardiologie

“Zover zijn we zeker nog niet,” zegt

en cardiochirurgie nog meer naar

Benit. “Iedere patiënt is anders:

elkaar toegroeien. Beide disciplines

te dunne slagaders voor een lies-

overlappen elkaar steeds vaker.

katheterisatie, een specifieke

Misschien moeten beide opleidingen

voorgeschiedenis (bv. coronaire

ooit samenvloeien. De toekomst van

chirurgie)… We bekijken elke situatie

cardiologie is interdisciplinair.”

individueel via het hartteam. Feit is wel dat we streven naar technieken die minder invasief zijn voor de patiënt. Onze collega dr. Alaaddin

Geschiedenis van het hartteam 1992 | eerste openhartoperatie van Limburg

1992 | eerste percutane coronaire en

De verbeterde percutane aortaklep voorkomt paravalvulaire lekken.

Yilmaz pakte in oktober nog uit met

De medische wereld erkent sinds

hartklepvervanging via een kijkope-

enkele jaren de voordelen van TAVI.

ratie tussen de ribben. Hij is ook de

The New England Journal of Medi-

grondlegger van de minimaal

cine publiceerde recent twee studies

invasieve aortaklepvervanging

over deze techniek: ‘SURTAVI’ en

(mini-AVR): via een kleine incisie in

‘Partner 2’. Beide studies tonen aan

het midden van het sternum.”

2014 | TAVI tweede generatie - dunnere

intermediair risico even veilig en

Mees: “Dat is misschien wel dé

2017 | oktober - endoscopische hartklep-

efficiënt is als een heelkundige

kracht van Hartcentrum Hasselt:

vervanging van de aortaklep. Het

ons hartteam werkt nauw samen.

gaat dan over patiënten van 75 jaar

Wekelijks bespreken cardiologen en

en ouder.

cardiochirurgen de beste behande-

een wereldprimeur: de eerste

Ziekenhuis

2006 | TAVI eerste generatie - eerste percutane aortakunstklep (Belgische primeur, samen met UZ Antwerpen)

2013 | lancering minimaal invasieve aortaklepvervanging (mini-AVR) katheters

dat TAVI voor patiënten met een

lingsmethode per patiënt. We De toekomst is interdisciplinair

structurele interventie in Jessa

wisselen nieuwe ideeën uit,

Het is intussen 25 jaar geleden dat

discussiëren over technieken en

dr. Urbain Mees de eerste openhart-

ontwikkelingen … Die dialogen in

operatie in Limburg uitvoerde met

combinatie met onze passie voor het

32 JessaLinea Innovatieve TAVI-techniek voorkomt lekkage bij hartklepingreep

vervanging (wereldprimeur)

2017 | november - TAVI derde generatie (Belgische primeur)

MEER INFO urbain.mees@jessazh.be 011 33 71 02 edouard.benit@jessazh.be 011 33 70 72

Eerste gefenestreerde aortaendoprothese bij Jessa

Het Jessa Ziekenhuis heeft zijn eerste F-EVARimplantatie met succes uitgevoerd. Een pluim op de hoed van dr. Arjan Koppert, dr. Frédéric Libeer en dr. Wouter Van den Eynde. “De shift van open naar endovasculaire complexe aortachirurgie biedt grote voordelen voor de patiënt.”

“Sinds de eerste implantatie van een endoprothese (Endo Vascular Aortic Repair of EVAR), begin jaren 90, heeft de behandeling van buikaneurysmata grote vooruitgang geboekt”, aldus dr. Arjan Koppert, chirurg thoracale en vasculaire heelkunde in het Jessa Ziekenhuis. “Voorwaarde voor deze techniek was tot voor kort een relatief gezonde infrarenale aortahals van minimaal 1,5 cm en voldoende iliacale diameter om de stents tot in de aorta te kunnen opvoeren. Jaarlijks voert onze dienst ongeveer 60 routine EVAR’s uit.”

JessaLinea Eerste gefenestreerde aorta-endoprothese bij Jessa 33

Minder complicaties

infra-renale aortahals sinds kort worden behandeld met

Dankzij het gebruik van betere materialen en smallere

een zogenaamde gefenestreerde endoprothese (F-EVAR).

introductie-systemen komen steeds meer aneurysmata in

Dit zijn dezelfde stentgrafts als voor een EVAR, maar met

aanmerking voor endovasculaire behandeling. Koppert:

openingen voor onder meer de twee nierarteries.

“Enkele jaren geleden zijn we bovendien gestart met de urgente behandeling van geruptureerde abdominale

Voordelen voor de patiënt

aneurysmata. We kunnen patiënten die in aanmerking

De shift van open naar endovasculaire complexe aortachi-

komen voor deze techniek tegenwoordig binnen het uur na

rurgie biedt grote voordelen voor de patiënt. Vroeger

aankomst op de dienst spoedgevallen voorbereiden voor

werden patiënten dikwijls afgekeurd omwille van cardiopul-

een EVAR-procedure in de hybride operatiezaal. Dat is het

monaire morbiditeit. Klassieke supra-renale aortachirurgie

resultaat van een goede samenwerking tussen acute

heeft namelijk een duidelijk verhoogde pre- en postopera-

diensten, radiologie, anesthesie en een goed opgeleid

tieve mortaliteit. Dankzij de gefenestreerde endoprothese-

verpleegkundig team. In vergelijking met het klassiek open

plaatsing kunnen patiënten na één nacht op intensieve

aneurysma-herstel is er minder kans op bloedverlies en zijn

zorgen en een tweetal dagen op de afdeling meestal het

er minder complicaties. De operatie duurt meestal minder

ziekenhuis verlaten.

lang en kan eventueel onder plaatselijke verdoving gebeuren, hetgeen een belangrijk voordeel kan zijn als de

Succesverhaal

patiënt in diepe shock is.”

Dr. Arjan Koppert volgde samen met collega dr. Frédéric Libeer uit Sint-Truiden een opleiding in Engeland, Frankrijk en

Albert Einstein overleed aan een geruptureerd aorta aneurysma, een vaatziekte die meer dan 700.000 mensen in Europa treft.

Duitsland bij vaatchirurgen met wereldfaam om deze nieuwe techniek onder de knie te krijgen. “Mede door de veroudering van de bevolking verwachten we in de nabije toekomst een verdere toename van het aantal aortaaneurysmata. We hopen ook de patiënten met complexe anatomie van het aneurysma met deze minimaal invasieve F-EVAR-techniek te kunnen behandelen in de hybride operatiezaal van het Jessa Ziekenhuis. Dankzij de goede samenwerking tussen verschillende Limburgse ziekenhuizen is een vlotte doorverwijzing mogelijk en kunnen we verdere expertise opbouwen. Dit project is een succesverhaal in het kader van het ziekenhuisnetwerk Zuidwest-

3-D beeldvorming

Limburg.

Dankzij de ontwikkeling van driedimensionale beeldvormingstechnieken kunnen aneurysmata met ongunstige of

Overlevingskans

meer complexe anatomie zoals een korte of afwezige

In 1955 overleed Albert Einstein, een van de grootste

34 JessaLinea Eerste gefenestreerde aorta-endoprothese bij Jessa

wetenschappers uit de geschiede-

Als een buikaneurysma scheurt,

Namens de dienst Thoracale en

nis, aan een geruptureerd aorta

bedraagt de overlevingskans tussen

Vasculaire Heelkunde dr. Baeyens -

aneurysma, een vaatziekte die meer

33 en 50 procent. Die overlevings-

dan 700.000 mensen in Europa

kans wordt vooral bepaald door de

treft. Koppert: “Mannen boven de 60

leeftijd, de algemene toestand van

jaar hebben 4 tot 8 procent kans op

de patiënt, de hoeveelheid bloedver-

het krijgen van een aneurysma. De

lies en de locatie van de scheur.”

dr. Koppert - dr. Lacquet - dr. Vandekerkhof

Jessa Ziekenhuis Hasselt, dr. Libeer dr. Van Loo Sint-Trudo Ziekenhuis

Sint-Truiden, dr. Van de Gender Sint Franciscus Ziekenhuis Heusden dr. Verougstraete az Vesalius Ziekenhuis Tongeren - dr. Dom AZ Diest.

voornaamste risicofactoren zijn roken, hoge bloeddruk en een ongezonde levensstijl, maar ook

MEER INFO

genetische aanleg speelt mee. Bij

arjan.koppert@jessazh.be

vrouwen is de kans vier keer kleiner.

dr. Arjan Koppert

dr. Frédéric Libeer

dr. Wouter Van den Eynde

JessaLinea Eerste gefenestreerde aorta-endoprothese bij Jessa 35

NIEUWE ARTSEN

Dr. Sarah Sainte urgentiearts (spoed)

Dr. Pieter-Jan Van Asbroeck urgentiearts (spoed)

Dr. Sarah Sainte studeerde

Nadat hij in 2011 zijn artsendiploma

geneeskunde aan de KU

aan de KU Leuven had verdiend,

Leuven. Toen ze in 2007 haar

koos dr. Van Asbroeck voor een

artsendiploma op zak had,

bijkomende opleiding tot urgentie-

begon ze eerst aan een

arts. Een deel van die opleiding

opleiding algemene chirurgie,

voltooide hij binnen de spoedgeval-

gevolgd door een bijkomende

lendienst van het Jessa Ziekenhuis.

subspecialisatie binnen de

Hij zette zich ook jaren in als

cardiochirurgie. In 2015 startte

hulpverlener voor Rode Kruis

ze een tweejarige opleiding om

Vlaanderen. Hij werkt sinds

de beroepstitel van urgentiearts

1 augustus als urgentiearts op de

te behalen. Ze liep stage in het

dienst spoedgevallen.

Jessa Ziekenhuis, het UZ Leuven en het Vie Curie Ziekenhuis in het Nederlandse Venlo. Ze startte op 1 augustus als urgentiearts op de dienst spoedgevallen.

36 JessaLinea Nieuwe artsen

Dr. Annelies Requilé

Dr. Janneke Cox

medisch oncoloog

Infectioloog

Dr. Kristof Kempeneers fysische geneeskunde

Dr. Annelies Requilé studeerde

Na diverse stages in het

Met zijn diploma geneeskunde

geneeskunde aan de KU Leuven en

buitenland (Burkina Faso en

onder de arm, koos dr. Kempeneers

promoveerde in 2011. Hierna specia-

Jakarta) rondde dr. Janneke Cox

in 2012 voor een opleiding MSG

liseerde zij zich in de inwendige

in 2005 haar artsenopleiding af

fysische geneeskunde & revalidatie

geneeskunde met rotaties in UZ Leuven,

aan de Radboud Universiteit

en vervolgens voor een master na

het Sint-Dimpna ziekenhuis Geel en

van Nijmegen. Ze specialiseerde

master in de sportgeneeskunde en

het Jessa Ziekenhuis Hasselt. Van

zich tot internist-infectioloog in

een opleiding manuele therapie,

2014 tot 2017 subspecialiseerde zij

het Leids Universitair Medisch

beiden aan de KU Leuven. Om zijn

zich in de medische oncologie in UZ

Centrum en heeft vooral haar

kennis in de praktijk om te zetten,

Leuven en het Jessa Ziekenhuis

hart verloren aan klinisch werk.

trok hij onder meer naar het MS

Hasselt. Ze trok voor 3 maanden

In 2014 doctoreerde ze aan de

revalidatiecentrum in Melsbroek

naar Chili waar ze in Hospital Base de

Universiteit Antwerpen met een

en naar de Sint-Maartenskliniek in

Curicó werkte op de diensten

proefschrift ‘HIV and Mortality;

Nijmegen. Als assistent-arts

gynaecologie en pediatrie.

Autopsy Studies from Uganda’.

werkte hij twee keer in het Jessa

In 2017 slaagde zij voor het ESMO-

Relevante werkervaring deed ze

Ziekenhuis.

examen (European Society of

o.a. op in het Haga ziekenhuis in

Sinds 1 augustus is hij aan de slag

Medical Oncology) in Kopenhagen.

Den Haag, het Leids Universitair

op de dienst fysische geneeskunde

Sinds 1 augustus vervoegt zij de

Medisch Centrum en in het

en revalidatie waar hij zich vooral

dienst medische oncologie van het

Instituut voor Tropische

toelegt op electromyografie (EMG).

Jessa Ziekenhuis en het Limburgs

Geneeskunde in Antwerpen.

Oncologisch Centrum. Naast de

Sinds 23 oktober versterkt ze

algemene oncologie legt zij zich toe

als infectioloog de afdeling

op de hoofd- en halsoncologie,

Infectieziekten en Immuniteit.

geriatrische oncologie en neuroendocriene tumoren.

JessaLinea Nieuwe artsen

37

Ik verwacht dat we over enkele jaren medicatie hebben die de botaanmaak fors kan stimuleren

25 jaar osteoporosekliniek Jessa-reumatologen dr. Jan Lenaerts en dr. Paul Van Wanghe worden in de bloemetjes gezet: precies 25 jaar geleden hebben ze de eerste intramurale dienst voor osteoporose en metabole botziekten in Limburg opgericht. Ze waren de eersten die de toenemende problematiek van osteoporose of botontkalking in kaart brachten. Samen met collega’s dr. Christine Langenaken en dr. Isabelle de Wergifosse wijzen ze de weg naar de toekomst.

38 JessaLinea 25 jaar osteoporosekliniek

De osteoporosekliniek van het Jessa Ziekenhuis, de enige

Bones are not stones

intramurale ziekenhuisdienst in zijn soort in Limburg, blaast

Lenaerts en zijn team hebben de voorbije 25 jaar belang-

dit jaar 25 kaarsen uit. Mede-bezieler dr. Jan Lenaerts

rijke stappen gezet in de preventie en behandeling van

stond ook mee aan de wieg van het REUMA Instituut in

osteoporose en gerelateerde fracturen. En daar houdt het

Hasselt, een associatie van reumatologen die zich tot doel

niet op. “De toekomst ziet er veelbelovend uit”, aldus

stelt om gespecialiseerde reumatologie-raadplegingen en

Lenaerts. “Doordat we de pathofysiologie van het bot

de bijhorende onderzoeken uit te bouwen. De reumatolo-

steeds preciezer doorgronden, komen er nieuwe en

gen zijn onder meer verantwoordelijk voor de organisatie

gerichte therapieën die het mogelijk maken om de patiënt

van de medische zorg binnen de afdeling endocrinologie,

nieuw bot te laten aanmaken. Een belangrijk inzicht: bones

neurologie, pneumologie & reumatologie van het Jessa

are not stones. We zetten stappen in de richting van

Ziekenhuis waar de observaties en dagopnames gebeuren.

regeneratieve geneeskunde. Ik verwacht dat we over enkele jaren over medicatie zullen beschikken die de

Grondig onderzoek

botaanmaak fors kan stimuleren. Tegelijk wordt er volop

Zowat 40 procent van alle vrouwen en ongeveer 25

gewerkt aan medicatie die de spierkracht bevordert, dit als

procent van de mannen worden vroeg of laat geconfron-

aanvulling op fysiotherapie. Het belang van de spierkracht

teerd met een osteoporosefractuur, voornamelijk aan de

en met name de afname van spierkracht bij ouderen staat

pols, wervel of heup. Gezien de vergrijzing van onze

volop in de aandacht.”

bevolking zal deze aandoening in de toekomst alleen maar meer mensen treffen. Naast de leeftijd van de patiënt,

Specifieke revalidatie

spelen ook botdensiteit en andere risicofactoren een rol.

De osteoporosekliniek van het Jessa Ziekenhuis bewijst de

Precies daar ligt de focus van de dienst metabole botziekten-

meerwaarde van een multidisciplinaire aanpak. “Dat is het

osteoporose van het Jessa Ziekenhuis. Dr. Jan Lenaerts:

resultaat van een goede samenwerking tussen de diensten

“We onderzoeken de belangrijke risicofactoren, gaan na of

reumatologie en revalidatie”, aldus Lenaerts. “We willen die

de patiënt medicatie inneemt die een negatieve invloed

samenwerking – zowel met de diensten orthopedie en

heeft op osteoporose en voeren vervolgens een botmeting

geriatrie als met revalidatie – verder intensifiëren. Dat stelt

uit. Op basis van het fractuurrisico, maar ook rekening

ons in staat om specifieke revalidatieprogramma’s te

houdend met het valrisico en eventuele eerdere fracturen,

ontwikkelen voor patiënten met wervelindeukingen of

geven we een therapeutisch advies. Doordat we al deze

geriatrische patiënten met gebrekkige spierkracht. We

onderzoeken in eigen huis uitvoeren, boeken we grote

dromen er ook van om een fracture discharge-programma

tijdswinst. Een huisarts weet bovendien: als we een

te kunnen opstarten, samen met de diensten orthopedie,

patiënt naar de osteoporosekliniek in Hasselt doorverwij-

spoedgevallen en geriatrie en met de huisartsen. Het

zen, krijgt hij of zij meteen een zeer grondig onderzoek.”

belang van de huisarts in de detectie en behandeling van osteoporose zal alleen maar toenemen.”

Nadruk op risicopatiënten Een consultatie in de osteoporosekliniek kan zeker nuttig zijn. Niet alleen geldt dit voor vrouwen van 65 jaar en ouder, maar ook voor andere, vaak jongere risicogroepen, zoals patiënten die chronische steroïden moeten innemen, patiënten die anti-hormonale therapie krijgen na borstkanker, patiënten na een transplantatie en patiënten met een zogenaamde low impact fractuur.

MEER INFO jan.lenaerts@jessazh.be tel. 011 30 98 63

JessaLinea 25 jaar osteoporosekliniek

39

EBUS is een minimaal invasief onderzoek met een hoge diagnostische accuraatheid.

40 JessaLinea Voorloper in longonderzoek

Voorloper in longonderzoek Endobronchiale echografie (EBUS)

EBUS, voluit Endobronchial

hij een circulair of radiair zicht

zowel goedaardige als kwaadaardige

Ultrasound, is een onmisbaar

rondom een bronchus. Tijdens een

afwijkingen van lymfeklieren enkel

onderzoek geworden in de

flexibele bronchoscopie kan de

worden opgespoord via een media-

diagnostiek van longziekten en

miniprobe dieper in de kleine

stinoscopie, een chirurgische ingreep

meer bepaald longkanker. Tijdens

luchtwegen worden gebracht.

waarvoor een ziekenhuisopname

een EBUS kan de longarts met

Hiermee verlegt men de kwaliteits-

nodig is. Cuppens: “Een behoorlijk

behulp van een echografiesonde

grens in de diagnostiek van meer

invasieve ingreep die bovendien

doorheen de luchtwegwand heen

perifeer gelegen letsels in het

geen toegang biedt tot alle lymfe-

kijken om het omliggende weefsel

longweefsel. Zo kan bij een aantal

klierstations. Lineaire en radiaire

in beeld te brengen. Op deze

patiënten een transthoracale punctie

EBUS zijn daarentegen minimaal

manier kan gericht een biopsie of

onder CT of zelfs een thoracoscopi-

invasieve onderzoeken, die een half

een punctie met een fijne naald

sche biopsie voorkomen worden.

uur in beslag nemen en kunnen

worden verricht. Dr. Karin Pat en

Dr. Karin Pat en dr. Kristof Cuppens

plaatsvinden op ambulante basis. Een

dr. Kristof Cuppens, respectieve-

zijn ondertussen bijna twee jaar aan

bijkomende troef is dat EBUS minimale

lijk als respiratoir oncoloog en

de slag met deze techniek.

risico’s op complicaties inhoudt. De

longarts verbonden aan het Jessa

belangrijkste bijwerkingen zijn hoest

Ziekenhuis, zijn tot nog toe de

Voortrekkers

die gepaard kan gaan met bloed, en

enige longartsen in Limburg die

“We hebben onze expertise in het

koorts in de 24 uren na het onderzoek.

radiaire EBUS kunnen aanbieden.

gebruik van EBUS mede te danken aan

Bij afname van perifere biopsies met

het feit dat we in het Jessa Ziekenhuis

de miniprobe bestaat er een kans van

Er bestaan twee vormen van EBUS.

veel praktijkervaring hebben opgedaan

minder dan vijf procent op een

De lineaire EBUS, al enkele jaren in

via samenwerking”, verklaart Cuppens.

pneumothorax. Dit risico is kleiner dan

omloop, laat toe om weefselstructuren

“We voeren EBUS-onderzoeken uit bij

bij een CT-geleide punctie.”

in één vlak lineair in beeld te brengen

onze eigen patiënten, maar ook bij

ter hoogte van de grote luchtwegen.

patiënten uit het Sint-Franciscus-

Lage negatieve predictieve waarde

Deze techniek wordt vooral gebruikt

ziekenhuis, az Vesalius en het Sint-Trudo

Toch één “minpunt”: onderzoeken als

om een eventuele aantasting van

Ziekenhuis. Daarnaast behandelen we

lineaire en radiaire EBUS hebben

lymfeklieren rondom de grote

ook patiënten die worden doorverwe-

vooral een hoge positieve en een

luchtwegen door longtumoren of

zen door het Limburgs Oncologisch

wat lagere negatieve predictieve

andere maligniteiten aan te tonen. Het

Centrum. Om een idee te geven: we

waarde. Met andere woorden: een

onderzoek kan onder lichte verdoving

hebben vorig jaar meer dan 260

negatief resultaat sluit niet altijd

plaatsvinden. De lineaire EBUS wordt

klassieke lineaire EBUS’en uitgevoerd.

ziekte of maligniteit uit.

ook gebruikt in de diagnostiek van

Daarmee zijn we bij de koplopers qua

sarcoïdose en soms bij tuberculose.

aantal onderzoeken en dus ook qua ervaring. We hebben daardoor een

Van lineair naar radiair

hoge diagnostische accuraatheid

De miniprobe of radiaire EBUS is een

verworven.”

echografie-sonde die precies tot op

MEER INFO kristof.cuppens@jessazh.be tel. 011 30 98 84

de millimeter en aan hoge snelheid

Minimale complicaties

rond zijn as draait. Hierdoor creëert

Nog niet zo lang geleden konden

karin.pat@jessazh.be tel. 011 30 98 86

JessaLinea Voorloper in longonderzoek 41

Topscore

voor halsslagaderchirurgie Risico op beroerte minimaal

Welgeteld vijf patiënten van het Jessa Ziekenhuis zijn

de diensten ook ondersteunen om hierover publiek te

in de periode 2012-2016 getroffen door een beroerte

rapporteren.”

binnen de 30 dagen na hun halsslagaderoperatie. Dat komt overeen met 1,4 procent van de Jessa-patiënten

De juiste afweging

die de voorbije vijf jaar geopereerd zijn voor asymp-

De kwaliteitsanalyse heeft in dit geval betrekking op

tomatische carotis stenose. “We blijven ruim onder de

zogenaamde asymptomatische patiënten, die geen last

internationale drempel van 3 procent”, verduidelijkt

ondervinden van de vernauwing in hun halsslagader maar

dr. Jos Vandekerkhof, diensthoofd vasculaire heel-

toch risico lopen op een beroerte als ze niet worden

kunde in het Jessa Ziekenhuis.

behandeld. Tegelijk is de chirurgische ingreep bij die patiënten zelf ook geassocieerd met een risico op beroer-

“Dit mooie resultaat bevestigt onze positie van voortrekker

te. Vandekerkhof: “We moeten dus een afweging maken

in kwaliteitszorg. Nog een veelzeggend cijfer: we noteren

tussen de risico’s pro en contra: opereren of niet? Voor de

0 procent sterftegevallen of hartinfarcten binnen de 30

keuze tot ingreep hanteren we een strikte indicatie

dagen na een halsslagaderoperatie. Ook dat is uiteraard

gebaseerd op internationale literatuur. Gelukkig slagen we

een uitstekend cijfer.”

erin het operatieve risico heel laag te houden, wat de balans gunstig doet uitslaan.” Voor alle duidelijkheid:

MIR-webtool

patiënten met een symptomatische vernauwing van de

Het Jessa Ziekenhuis hanteert sinds 2012 de MIR-webtool

halsslagader worden per definitie geopereerd.

(Medische Indicatoren Registratie) voor het registreren van medische indicatoren. Vandekerkhof: “De tool, die toegankelijk is vanuit het elektronische patiëntendossier, laat ons toe om onze prestaties als ziekenhuis tegen het licht te

MEER INFO

houden. Onze medische diensten gebruiken deze gegevens

DR. VANDEKERKHOF JOS Jos.vandekerkhof@jessazh.be - tel. 011 33 71 00

in hun besprekingen over kwaliteitsverbetering. We willen

42 JessaLinea Topscore voor halsslagaderchirurgie

1,4% <30 dagen postoperatieve beroertes

5,3% Postoperatieve bloedingen

0,6% Postoperatieve wondinfecties

De mooie resultaten bevestigen onze positie van voortrekker in kwaliteitszorg.

92% Vrij van complicaties

100

95

90 80 70 60 50 40

79

77

2015

2016

59

51

30 20 10 0

2012

2013

2014

Evolutie aantal ingrepen 2012 â&#x20AC;&#x201C; 2016 (2012 geen volledig jaar)

JessaLinea Topscore voor halsslagaderchirurgie 43

JESSA & WETENSCHAP

JESSA, CENTRUM VOOR

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK!

44 JessaLinea Jessa & wetenschap

SANDRA MEIJER EN DR. INGRID ARIJS programma-managers Jessa & Wetenschap

OP ZOEK NAAR BIOMERKERS IN DE PROGRESSIE NAAR MULTIPEL MYELOOM

Hoe evolueert het niet-kwaad-

dienen alle MGUS-patiënten medisch

aardige voorstadium monoklonale

opgevolgd te worden. Deze opvolging

gammopathie van onbekende

is intensief voor zowel de patiënten

betekenis (MGUS) tot multipel

(onzekerheid, regelmatige controles)

myeloom, een plasmacelkanker

als de economie/gezondheidszorg.

in het beenmerg? PhD-studente

Om deze redenen is de zoektocht

Bénedith Oben van het Limburg

naar biomerkers zo belangrijk.

Clinical Research Program (LCRP) start, onder de vleugels van Jessa & Wetenschap, een onderzoek naar biomerkers die kunnen voorspellen welke MGUS patiënten zullen evolueren naar multipel myeloom en welke niet.

Multipel myeloom, ook gekend als de ziekte van Kahler, is tot op heden ongeneeslijk. De behandeling spitst zich daarom vooral toe op het onderdrukken van de symptomen en het stabiliseren van het ziekteverloop.

Prof. dr. Jean-Luc Rummens (promo-

De geïdentificeerde biomerkers zullen kunnen voorspellen welke patiënten met MGUS ook werkelijk kanker zullen krijgen.

Hierdoor staan we een stap dichter bij gepersonaliseerde geneeskunde, en kunnen we de patiënten op een meer persoonlijke en gerichte manier opvolgen.

tor): “Multipel myeloom is een van de

BÉNEDITH OBEN

meest voorkomende hematologische

Unieke collectie van stalen

kankers. In 2014 werden er in België

Om de progressie van MGUS naar

824 personen gediagnosticeerd met

multipel myeloom te kunnen

multipel myeloom. Deze plasmacel-

voorspellen, zijn er biomerkers

kanker wordt voorafgegaan door een

nodig. Dit zijn meetbare herken-

niet-kwaadaardig asymptomatisch

ningspunten in het DNA die de

voorstadium, MGUS. Jaarlijks evolueert

toestand van de ziekte weergeven.

ongeveer 1 % van de MGUS-patiënten

Bénedith Oben: “Ons onderzoek

naar multipel myeloom, maar op dit

focust zich op het zoeken naar

moment kan niet worden bepaald wel-

dergelijke biomerkers. Hiervoor

ke MGUS-patiënten multipel myeloom

onderzoeken we unieke biobank-

zullen ontwikkelen en welke niet.”

stalen van MGUS- en multipel myeloompatiënten. Op deze manier

Het belang van biomerkers

hopen we biomerkers te identifice-

Ondanks een relatief laag risico op het

ren die de progressie van deze

ontwikkelen van multipel myeloom,

kanker kunnen voorspellen.”

JessaLinea Jessa & Wetenschap

45

NIET-INVASIEVE DIFFERENTIËLE DIAGNOSE VAN LUIDRUCHTIG ADEMEN BIJ ZUIGELINGEN EN JONGE KINDEREN

Bijna de helft van alle kinderen

ultieme doel is een objectieve

heeft voor de leeftijd van 2 jaar

diagnose, een juiste behandeling en

minstens één periode van

een verbeterde levenskwaliteit voor

luidruchtig ademen achter de

het kind. Het project is vorig jaar

rug. Er zijn meerdere vormen van

van start gegaan, maar resultaten

luidruchtig ademen waarbij het

zijn er nog niet. De methode voor

verschil voornamelijk zit in de

het meten en opconcentreren van

oorzaak, in de subjectieve last,

ademlucht en voor het meten van

in medicatiebehoefte en in

inflammatiemerkers in het

evolutie. Een objectieve manier

neusslijmvlies wordt nu uitgewerkt.

om dit onderscheid vast te stellen, is er momenteel niet.

Doctoraatsstudente Gitte Slingers zet er haar tanden in.

De NiNbI (Non-invasive Noisy

Dr. Marc Raes (promotor):

breathing Infants) studie is opgezet

Door uitgeademde lucht en inflammatoire biomerkers te onderzoeken, hopen we een precieze diagnose te kunnen stellen van jonge kinderen met een luidruchtige ademhaling.

Reutelen en piepen zijn aandoeningen met verschillende therapiebehoeften.

Een ‘pieper’ help je met corticosteroïden en bronchodilatoren, maar een ‘reutelaar’ heeft hier zeker geen baat bij.

om de diagnose van luidruchtig ademen bij zuigelingen en jonge kinderen te optimaliseren. Aan de hand van biomerkers in de uitgeademde lucht en het neusslijmvlies, wil men de ‘piepende’ van de ‘reutelende’ kinderen onderscheiden. Hiervoor werkt de onderzoekster samen met dr. Gudrun Koppen van het VITO,Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek.

Gitte Slingers (doctoraatsstudente LCRP): “Deze methodes vergelijken

GITTE SLINGERS

we met de huidige standaard procedure in de klinische praktijk, met name het bevragen van de ouders en klinisch onderzoek door de pediater. We hopen te komen tot een biomerker-profiel dat het onderscheid maakt tussen de verschillende vormen van luidruchtig ademen bij jonge kinderen. Het

46 JessaLinea Jessa & Wetenschap

LOW-LEVEL LASERTHERAPIE (LLLT) VOOR DE PREVENTIE EN BEHANDELING VAN RADIODERMITIS

Jolien Robijns, doctoraatsstudente

Maar ook de ervaring van de patiënt

Limburg Clinical Research Program

is hierin van belang.”

(LCRP) onderzoekt o.l.v. prof. dr. Jeroen Mebis de effecten van

Hogere levenskwaliteit

LLLT in de preventie van radio-

Eerder onderzoek van het LCRP

dermitis bij patiënten met borst-

binnen het Jessa Ziekenhuis en het

kanker en hoofd-halskanker. Dat

Limburgs Oncologisch Centrum (LOC)

viel ook de stichting Kom op

toont aan dat LLLT de huidreacties

tegen Kanker op. Het kende ruim

tijdens radiotherapie bij borstkanker-

390.000 euro toe aan LCRP voor

patiënten vermindert (Robijns et al.,

het uitvoeren van dit onderzoek.

Support Care Cancer 2016). Robijns: “Met dit nieuwe onderzoek willen

Jaarlijks ondergaat ongeveer de

we nagaan of we LLLT ook kunnen

helft van de nieuwe kankerpatiën-

gebruiken om radiodermitis te

ten radiotherapie als onderdeel van

voorkomen bij borst- en hoofd-hals-

de behandeling. Een naar nevenef-

kankerpatiënten. Dit project moet de

fect daarvan is radiodermitis, een

levenskwaliteit van de patiënt

jeukende en/of pijnlijke huidreactie

tijdens zijn radiotherapie verhogen.

die erg op een brandwonde lijkt. 90

Ook het slaagpercentage van

à 95% van de patiënten krijgt er in

radiotherapie zal stijgen, aangezien

mindere of meerdere mate mee te

de bestralingsbehandeling minder

maken. Vooral aankleden, wassen en

vaak onderbroken zal moeten

andere dagelijkse activiteiten

worden. Aangezien LLLT een

worden pijnlijk. Sommigen moeten

niet-invasieve behandeling is, én

zelfs hun radiotherapie onderbreken,

simpel in gebruik, kan ieder zieken-

hetgeen nefast kan zijn voor het

huis met een radiotherapie-afdeling

slagen van de kankerbehandeling.

ze toepassen.

Nood aan bijkomend onderzoek

Uit voorlopige resultaten blijkt dat we ernstige huidreacties met LLLT kunnen voorkomen. Dat we de levenskwaliteit van de kankerpatiënt kunnen verbeteren maakt dit onderzoek net zo lonend.

Er bestaat onvoldoende wetenschap-

JOLIEN ROBIJNS

pelijk bewijs voor een algemeen aanvaarde behandeling voor radiodermitis. Het ontbreekt bovendien aan een preventieve therapie, stelt Robijns: “Precies daarom is het belangrijk dat we wetenschappelijk uitgebouwd onderzoek blijven doen naar preventieve behandelingsopties.

We evalueren objectieve resultaten zoals huidscores en huidkwaliteit.

JessaLinea Jessa & Wetenschap

47

VERBETERDE ZORG VOOR PATIËNTEN MET VOORKAMERFIBRILLATIE (VKF)

poort” zegt Lien Desteghe.

In dit project willen we werken met een VKF-paspoort. Dit is een nuttige tool voor de artsen om de VKFpatiënten op te volgen.

Bovendien bevat het ook praktische tips en instructies voor de patiënten.

Als doctoraatsstudente LCRP neemt

om het VKF-beleid te optimaliseren.

Lien Desteghe, samen met Jessa-

Ook andere recente studies tonen

artsen prof. dr. Paul Dendale en

aan dat een interdisciplinair,

dr. Johan Vijgen, deel aan het

verpleegkundig-gecoördineerde

project, dat geleid wordt door prof.

aanpak vereist is in de behandeling

dr. Hein Heidbuchel (UZA, UA en

en opvolging van VKF-patiënten. Er

UHasselt). De studie wordt uitge-

is echter nood aan extra onderzoek.

voerd in drie grote ziekenhuizen:

Voorkamerfibrillatie is immers de

het UZA, het UZ Leuven en het

meest voorkomende hartritmestoor-

Jessa Ziekenhuis. Desteghe: “Als

nis.

967.000 euro. Met dat bedrag ondersteunt het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek een grootschalig project dat moet achterhalen welke factoren het succes van geïntegreerde zorg voor VKF-patiënten verhogen. “We focussen daarbij op de effecten van gestructureerde educatie enerzijds, en anderzijds op gestroomlijnde communicatie aan de hand van een VKF-pas-

de resultaten positief zijn, zullen de betrokken ziekenhuizen alsook de andere ziekenhuizen interdisciplinaire, verpleegkundig-gecoördineerde VKF-zorg kunnen implementeren in

LIEN DESTEGHE

de dagelijkse praktijk.”

Meest voorkomende hartritmestoornis Het Jessa Ziekenhuis heeft inmiddels meerdere studies uitgevoerd om mogelijke verbeterpunten in de zorg van VKF-patiënten in kaart te brengen. Het heeft bovendien al verschillende interventies getest

48 JessaLinea Jessa & Wetenschap

NIEUWE LABORATORIUMTEST VOOR DETECTIE INFECTIEUZE KIEMEN

Een nieuwe laboratoriumtest zou

rechtstreeks uit het bloed kan

straks bij patiënten met een

identificeren. Bovendien zullen alle

bloedvergiftiging bacteriën,

resultaten dezelfde dag gekend zijn.

virussen en schimmels binnen de

Zo kan de arts veel sneller de juiste

24 u én rechtstreeks uit het

antibioticabehandeling voorschrij-

bloed kunnen identificeren. Nu

ven.

duurt dat soms 2 tot zelfs 3 dagen. Niet goed voor de patiënt die in afwachting antibiotica krijgt toegediend, terwijl dat niet altijd op maat is. Maar beterschap is op komst. Jessa staat mee aan de tekentafel.

Een Europees onderzoeksconsortium werkt momenteel hard aan het FAPIC-project (Fast Assay for Pathogen Identification and Characterization), een nieuwe laboratoriumtest die infectieuze kiemen bij patiënten met bloedver-

Het FAPIC-project is een Europees onderzoek, waar partners van over heel Europa betrokken bij zijn. Het Jessa Ziekenhuis is in dit geheel een third party, door de UHasselt aangesteld om de klinische evaluatie op zich te nemen.

giftiging sneller kan opsporen.

Goede vooruitzichten voor patiënten met levensbedreigende

VALENTINO D’ONOFRIO

infectieziekten, die het nu nog

Klinische evaluatie

moeten stellen met een meerdaag-

De UHasselt is samen met het Jessa

se empirische antibioticatherapie.

Ziekenhuis, o.l.v. prof. dr. Inge

Pas dagen later, als de resultaten

Gyssens (promotor) verantwoorde-

van de bloedkweek gekend zijn,

lijk voor de klinische evaluatie.

krijgen ze een antibioticakuur

Valentino D’Onofrio, doctoraatsstu-

gericht tegen de oorzakelijke kiem.

dent LCRP licht toe: “Het systeem wordt ingezet in het Jessa Zieken-

Een belangrijk nadeel van een lange

huis en het Universitair ziekenhuis

empirische behandeling is de

in Zagreb bij 2000 patiënten. Dan

selectiedruk op het ontwikkelen van

zal blijken of deze snelle diagnose

resistente kiemen. Dat risico kan

ook werkelijk leidt tot een snellere

worden weggewerkt indien het

verandering in antibioticabehande-

FAPIC-project de gevoeligheidsge-

ling en dus een verbetering van de

nen voor antibiotica van de kiemen

resultaten voor de patiënten.”

JessaLinea Jessa & Wetenschap

49

Jessa Travel Clinic: Meer dan spuitjes zetten

Wie naar een tropische bestemming reist, krijgt voor

Voor en na de reis

zijn vertrek een of meerdere (verplichte) vaccins

Maar wat als je met een vreemde infectie thuiskomt? De

tegen infectieziekten in de Jessa Travel Clinic. Maar

Jessa Travel Clinic weet altijd raad, zowel pre travel als post

ook na terugkeer kunnen verre reizigers er terecht

travel. Alleen weten patiënten en huisartsen dat misschien

voor deskundig advies en de juiste therapie.

nog onvoldoende, vertelt Gyssens: “We dienen dagelijks vaccins toe om tropische infecties te voorkomen, maar we

De Jessa Travel Clinic is een vaste tussenstop op weg naar

zien weinig reizigers die met een infectie terugkeren. Vele

een (sub)tropische bestemming. Er wordt intens samenge-

patiënten worden doorverwezen naar het Instituut voor

werkt tussen meerdere gespecialiseerde infectiologen en

Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Gewoon omdat veel

klinisch biologen. Hier moet je zijn voor een vaccin tegen

huisartsen de post travel-functie van ons centrum

gele koorts en preventie van malaria of andere exotische

misschien nog niet kennen.” Onbekend, onbemind?

infectieziekten. “We geven inlichtingen over de gezond-

“Precies: we doen veel meer dan enkel spuitjes zetten!”

heidsrisico’s en dienen de verplichte of aangeraden vaccins

Bij malaria is een snelle aanpak binnen bereikbare afstand

toe”, verklaart prof. dr. Inge Gyssens, medisch diensthoofd

nodig: “In heel wat gevallen zien we een onnodige

Infectieziekten en Immuniteit van het Jessa Ziekenhuis.

vertraging in de diagnose en behandeling, omdat er te laat

“We zijn bevoegd om het Internationale Certificaat van

aan gedacht wordt bij patiënten die terugkeren van een

Vaccinatie van de Wereldgezondheidsorganisatie, het

tropenreis of omdat ze laat worden verwezen”, aldus

zogenaamde gele boekje, af te leveren.”

Jessa-infectioloog dr. Peter Messiaen.

50 JessaLinea Jessa Travel Clinic

Elke infectie vergt een aanpak op maat.

Countries or areas where malaria transmission occurs Countries or areas with limited risk of malaria transmission

Specifieke aanpak

apothekers. Gyssens: “We kregen zopas versterking van

Een bijzondere doelgroep voor de Jessa Travel Clinic zijn

een nieuwe collega, dr. Janneke Cox. Zij heeft de voorbije

recente vluchtelingen en uitheemse seizoenarbeiders die

twee jaar postdoctoraal onderzoek verricht in het Instituut

terugkeren van een reis naar hun land van oorsprong.

voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Tijdens haar

Gyssens: “Zij kunnen dezelfde infecties opdoen als Belgen,

opleiding tot internist-infectioloog in het Leids Universitair

maar zijn ook vatbaar voor besmetting door kiemen die in

Medisch Centrum kreeg ze de gelegenheid om zich in de

onze contreien niet of nauwelijks voorkomen. Voorbeelden

volle breedte van het vak te bekwamen. Tijdens haar

zijn malaria, paratyfus, en HIV-infectie. Alarmsignalen zijn

promotieonderzoek naar doodsoorzaken van patiënten met

koorts, klierzwellingen of een huiduitslag.” Elke infectie

HIV in Oeganda ontwikkelde ze een bijzondere interesse

vergt een aanpak op maat, benadrukt dr. Jeroen van der

voor HIV en co-infecties. Ze was ook betrokken bij het

Hilst, Jessa-infectioloog: “Wie tabletten tegen malaria slikt

opzetten van antibiotic stewardship-programma’s in

na een verblijf op een (sub)tropische bestemming, moet die

Burkina Faso en Cambodja.

zeker één tot vier weken na terugkeer blijven innemen.

Stop je te vroeg, dan loop je alsnog een verhoogd risico op malaria.”

MEER INFO http://www.jessazh.be/jessatravelclinic

Versterking verzekerd De Jessa Travel Clinic werkt nauw samen met huisartsen en

CONTACT

Pre travel (een maand voor het vertrek): 011 30 97 40 Post travel (indien ziek na de reis): 011 30 94 85

JessaLinea Jessa Travel Clinic

51

52 JessaLinea Een MRI-scan met een pacemaker?

Een MRI-scan

met een pacemaker?

Veiligheid voor alles

Hartpatiënten met een pacemaker kunnen enkel een veilige MRI-scan ondergaan als ze een MRI-conditioneel toestel onder de huid dragen.

Momenteel betreft het zeker nog een minderheid. En zelfs dan zijn er belangrijke veiligheidsvoorschriften die in acht moeten worden genomen. Het Jessa Ziekenhuis wil samen met de huisartsen de procedure in de aanloop naar een mogelijke MRI-scan stroomlijnen.

Een MRI-scanner wekt elektromagnetische straling op die de programmering en werking van een pacemaker kunnen verstoren. Bepaalde pacemakers kunnen bovendien een beeldverstoring op de scan veroorzaken, waardoor die onbruikbaar wordt. Wanneer de patiënt een zogenaamde MRI- conditionele pacemaker draagt, loopt hij in principe geen risico, mits toepassing van het juiste beleid. Jammer genoeg weten de radiologen vaak niet op voorhand welk type pacemaker er onder de huid van de patiënt tikt, zeker niet bij de extern geplaatste systemen.

JessaLinea Een MRI-scan met een pacemaker?

53

Nieuwe generatie

“Voor de pacemakers die niet in het Jessa Ziekenhuis

Een MRI-scan was tot voor kort “no option” voor

geplaatst werden, zijn er veelal onvoldoende

dragers van een pacemaker. De technologische

gegevens voorhanden. Vandaar dat we ons richten

vooruitgang heeft echter een nieuwe generatie van

tot de huisartsen.” (zie kader)

zogenaamde MRI-conditionele pacemakers gecreëerd. Maar daarmee is de kous niet af, aldus Pascal Hamaekers, verpleegkundig-consulent MRI op de dienst radiologie van het Jessa Ziekenhuis. “Of een dergelijke nieuwe pacemaker in de MRI mag, wordt altijd besproken met de cardiologen. Niet alleen de pacemaker, maar ook het type leads moet gekend zijn. Ook deze laatste moeten MRI-conditioneel zijn en geen breuken vertonen. Er mogen overigens

Voor elk type pacemaker gelden andere restricties inzake veiligheid.

geen oude leads van een vorig device achtergelaten zijn in het lichaam. De MRI-scan wordt vervolgens op maat van pacemaker en patiënt aangepast aan de

Win-win

richtlijnen van de pacemakerfabrikant. Tijdens de

“We willen vermijden dat een patiënt zich zonder

MRI moet de patiënt minimaal een monitoring

meer aanbiedt voor een MRI met eender welk type

krijgen van hartritme en oxymetrie.”

pacemaker, aangezien zijn onderzoek dan niet kan gebeuren op de geplande afspraak. Dit leidt tot

De weg naar winst

ongenoegen bij de patiënt, eventuele veiligheidsri-

Jessa Radiologie organiseerde eerder dit jaar een

sico’s en inefficiëntie op de dienst radiologie.

opleiding over deze problematiek. Liefst 150

Veiligheid gaat voor alles, maar ook efficiëntie is een

deelnemende radiologen, technologen en verpleeg-

graadmeter van kwaliteit. De afdeling radiologie wil

kundigen uit België en Nederland bewijzen dat dit

daarom de band met de verwijzende huisartsen

een hot topic is. In overleg met onze cardiologen

aanhalen.” Een mooie win-win …

werd ook een protocol afgesproken. Elke pacemakerfabrikant hanteert andere standaarden, voor elk type gelden andere restricties op het vlak van veiligheid. De nodige gegevens worden geverifieerd in samenwerking met de cardiologen. Er wordt een consult ingepland bij de cardiologen net voor de MRI om de toegelaten pacemaker in te stellen in MRI-modus. Na de MRI wordt de pacemaker door de cardioloog terug geprogrammeerd in het bedrijfsregime dat noodzakelijk is voor de patiënt. Hamaekers:

54 JessaLinea Een MRI-scan met een pacemaker?

MEER INFO pascal.hamaekers@jessazh.be tel. 011 33 80 00

Voor patiënten die een MRI nodig hebben en een pacemaker/ICD dragen die niet in Jessa is geplaatst:

wat willen we weten?

1. Merk en type pacemaker/ICD (en evt. serienummer)

2. Merk en type van de leads

3. Datum, indicatie en locatie van plaatsing pacemaker/ICD

4. Is er eventueel een vorige pacemaker/ICD geplaatst, zijn er oude leads aanwezig?

Praktisch: hoe een afspraak maken voor dergelijke patiënt?

MRI-AFSPRAAK MAKEN VOOR

PATIËNT MET PACEMAKER/ICD

Device werd intern (Jessa) geplaatst

Device werd extern geplaatst

Bel callcenter radiologie Jessa 011 33 55 66

Verzamel de benodigde informatie (zie hierboven)

Vermeld duidelijk dat het om een patiënt met pacemaker/ICD gaat en dat deze intern geplaatst werd.

Bel callcenter radiologie Jessa 011 33 55 66

Vermeld duidelijk dat het om een patiënt met pacemaker/ICD gaat en dat deze extern geplaatst werd.

Vul alle benodigde informatie in op het invulformulier dat u via mail ontvangt en stuur dit terug naar radiologie@jessazh.be Nadat alles in samenspraak met cardiologie gecontroleerd is contacteren we u (of de patiënt) om te laten weten of het onderzoek al dan niet mag doorgaan.

De nodige afspraken worden doorgegeven.

JessaLinea Een MRI-scan met een pacemaker?

55

Longfibrose sneller opgespoord Jessa satellietcentrum zeldzame longziekten

prof. Wim Wuyts

prof. Jonas Yserbyt dr. Jokke Wynants

56 JessaLinea Longfibrose sneller opgespoord

Het Jessa Ziekenhuis en het UZ Leuven gaan een

niet elke keer naar Leuven moeten. Op korte termijn wil ik

verregaande en unieke samenwerking aan die moet

bovendien Jessa-medewerkers opleiden, opdat zij als

resulteren in een snellere detectie en betere behan-

aanspreekpunt kunnen optreden van patiënten met

deling van zeldzame maar ernstige longziekten zoals

longfibrose.”

longfibrose. “We zetten een grote stap vooruit”, verzekert longarts dr. Jokke Wynants.

Nieuwe generatie medicatie Longfibrose kan verschillende oorzaken hebben: de

Verloren jaren

inhalatie van toxische stoffen zoals metalen vezels of

De eerste symptomen van longfibrose zijn vaak droge

organische stoffen zoals schimmels, zeldzame infecties,

hoest, kortademigheid en vermoeidheid. Omdat die redelijk

de inname van bepaalde medicijnen … “Maar vaak kennen

generieke klachten niet altijd op een ernstige aandoening

we de precieze oorzaak niet”, benadrukt Wynants. In dat

wijzen, wordt de ziekte vaak laat vastgesteld. Dr. Jokke

laatste geval spreekt men van idiopathische pulmonale

Wynants: “Er verstrijken soms jaren tussen het moment

fibrose. Hoewel de longziekte ongeneeslijk is, kan het

van de eerste klachten en de diagnose van longfibrose.

verloop ervan wel sterk worden afgeremd dankzij zoge-

Waarschijnlijk lopen we daardoor een aantal patiënten mis

naamde antifibrotica, een nieuwe generatie van medicatie.

doordat ze overlijden vooraleer we de juiste diagnose

Wynants: “Deze medicatie heeft in diverse studies zijn

kunnen stellen, of is de ziekte te ver gevorderd om nog

waarde bewezen, maar kent ook enkele bijwerkingen

een actieve behandeling te kunnen starten. Feit is in ieder

(o.a. milde leverstoornissen, huiduitslag bij zonblootstelling

geval dat het aantal patiënten groeit. Wellicht mede omdat

en gastro-intestinale klachten) die met de juiste expertise

we steeds meer kennis over de ziekte en de behandeling

kunnen opgevangen worden.”

vergaren. Door de langere levensverwachting van de bevolking kan een ziekte als longfibrose ook bij meer

Crepitaties

patiënten – liever vroeger dan later – worden opgespoord.”

Wynants is ervan overtuigd dat het satellietcentrum van het Jessa Ziekenhuis en het UZ Leuven een grote stap voor-

Uniek satellietcentrum

waarts is in de detectie en behandeling van longfibrose. Zijn

Om sneller en efficiënter te kunnen ingrijpen, hebben het

oproep aan de huisartsen is helder: “Als u bij het luisteren

Jessa Ziekenhuis en het UZ Leuven onder leiding van

naar de longen van een patiënt de typische velcro crepitaties

prof. Wuyts besloten om hun krachten te bundelen in de

– vergelijkbaar met het lostrekken van een klittenband –

strijd tegen zeldzame longziekten als longfibrose.

hoort, stuur die patiënt dan naar het ziekenhuis voor

Prof. Wim Wuyts en prof. Jonas Yserbyt (UZ Leuven): “We

bijkomend onderzoek. Ik kan het niet genoeg benadrukken:

hebben samen een satellietcentrum opgericht, meteen het

hoe sneller we een ernstige longziekte opsporen, hoe beter.”

eerste in zijn soort. Via dit centrum kunnen we de expertise die we hebben opgebouwd in Leuven, ten dienste stellen van onze collega’s in het Jessa Ziekenhuis en – belangrijker nog – alle Limburgse patiënten.” Wynants, naast longarts in het Jessa Ziekenhuis ook consulent in het UZ Leuven, vult aan: “De samenwerking tussen het Jessa Ziekenhuis en het UZ Leuven heeft als eerste voordeel dat Limburgse patiënten hun opvolging in Hasselt kunnen krijgen en dus

MEER INFO jokke.wynants@jessazh.be tel. 011 30 98 80

JessaLinea Longfibrose sneller opgespoord

57

De kwaliteit van de resultaten hangt mede af van de alertheid van de patiĂŤnt.

Slokdarm op scherp gesteld Hoge Resolutie Manometrie en pH-impedantiemeting

Huisartsen krijgen elke dag patiĂŤnten met oprispend maagzuur en slokdarmproblemen over de vloer. In geval van twijfel over de ernst van de aandoening, kan Hoge Resolutie Manometrie en/of een pH-impedantiemeting uitsluitsel bieden.

58 JessaLinea Slokdarm op scherp gesteld

Hoge Resolutie Manometrie (HRM)

flow restrictors. Het probleem is dat

om het refluerende vocht te meten.

brengt de werking van de slokdarm

die instrumentjes makkelijk verstop-

We gaan na in welke mate het vocht

uiterst gedetailleerd in beeld. “We

pen. Van oudsher de achillespees van

tot hoog in de slokdarm terugloopt

voeren metingen via een katheter uit

manometrie. Een meting met 22 flow

en of de patiënt dit registreert via de

op 22 punten”, verduidelijkt gastro-

restrictors maakt de kans op een

event-marker. Een waardevolle

enteroloog dr. Ignace Vanmoerkerke,

mankement logischerwijs een stuk

meting bij patiënten met reflux, zeker

die 25 jaar geleden manometrie

groter dan een meting met vier stuks.

diegene die slecht reageren op

introduceerde in het Jessa Zieken-

De meting zelf duurt amper 20

zuurremmers en bij wie een operatie

huis. “Traditionele manometrie meet

minuten, maar samen met de

overwogen wordt. Een klein nadeel is

de druk in de slokdarm slechts op

voorbereiding en het opruimen zitten

dat de meting slechts 24 uur

vier punten.” De voordelen spreken

we al snel aan twee uur voor één

bestrijkt, een momentopname.

voor zich: meer meetpunten staan

meting.” Om die reden wordt HRM in

Bovendien hangt de kwaliteit van de

garant voor een scherper beeld van

het Jessa Ziekenhuis enkel ingezet bij

resultaten mede af van de alertheid

de slokdarm. HRM maakt bovendien

patiënten met dysfagie. “Veel

van de patiënt. Als die niet conse-

komaf met de pull through-techniek,

ziekenhuizen laten de verbeterde

quent op de event-marker duwt,

waarbij een katheter centimeter per

techniek zelfs helemaal links liggen”,

kunnen we niet precies achterhalen

centimeter met een constante snel-

vervolgt Vanmoerkerke. “Niet

hoeveel last hij ondervindt.”

heid van de maag naar de slokdarm

onbegrijpelijk, maar natuurlijk wel

getrokken wordt. Zowel de oude

betreurenswaardig.” Een verpleeg-

techniek als de HRM werken met

kundige specifiek opleiden zou een

water-geperfundeerde katheters,

oplossing bieden, maar vergt

want water is niet samendrukbaar en

bijkomende personeelsinzet, wat

staat aldus toe om een druk te trans-

budgettair moeilijk blijkt.

fereren naar een meet-transducer.

Zuur meten Flow restrictors

Om reflux te analyseren, vertrouwt

De keerzijde van de medaille: Hoge

Vanmoerkerke ook op pH-impedantie-

Resolutie Manometrie is een zeer

meting. In tegenstelling tot de

tijdrovende meetmethode. Vanmoer-

vroegere zuurmeting wordt daarbij al

kerke: “Om water druppelsgewijs

het teruglopende vocht (ook niet-zuur)

door de katheter te laten vloeien,

geregistreerd. “We plaatsen gedurende

maken we gebruik van zogenaamde

24 uur een katheter in de slokdarm

MEER INFO ignace.vanmoerkerke@jessazh.be tel. 011 33 76 15

JessaLinea Slokdarm op scherp gesteld

59

“Groeien is een werkwoord” Associatie urologie maakt snelheid

De Limburgse Kliniek voor Urologie, een associatie

Maastricht. Vanuit alle windstreken komen jonge artsen

van de medische diensten urologie van het Jessa

naar Limburg”, aldus van Renterghem. Evert Baten,

Ziekenhuis, het Sint-Franciscusziekenhuis, az Vesalius

assistent urologie aan de KU Leuven, won eerder dit jaar

en het Sint-Trudo Ziekenhuis, bestaat bijna één jaar.

de Elautprijs voor zijn onderzoek naar de wenselijkheid van

Tijd voor een evaluatie.

het toedienen van antibiotica voorafgaand aan een transurethrale resectie van de prostaat (TURP), uitgevoerd

“Het gaat hard”, steekt dr. Koenraad van Renterghem,

in het Jessa Ziekenhuis.

diensthoofd Urologie van het Jessa Ziekenhuis, van wal.

“Onze associatie is een van de grootste urologiediensten in

Hoge verwachtingen

de Benelux. Dat is mooi, maar kwantiteit alleen betekent

Het wetenschappelijk onderzoek in de schoot van de

weinig. We proberen ons elke dag opnieuw te onderschei-

Kliniek voor Urologie doet het beste verhopen voor de

den met onze opleidingen, onze studies, innovaties … Die

komende jaren. van Renterghem: “We zetten onder andere

inspanningen beginnen vruchten af te werpen.”

een studie op die moet leiden tot een volledige genetische analyse van het sponsweefsel van de zwellichamen van de

Alle windstreken

penis. Op dit moment beschikken we daarvoor over

“Onze associatie leidt assistenten op afkomstig van de

genetisch materiaal van meer dan 180 patiënten, een

KU Leuven, UGent, UCL Leuven en de universiteit van

primeur in de urologie.” van Renterghem verwacht ook veel

60 JessaLinea Associatie urologie maakt snelheid

Ik was ervan overtuigd dat we met de robot een belangrijke voorsprong konden nemen.

van links naar rechts: Dirk Herremans, Kurt Dilen, Jozef Stragier, Kristiaan Vekemans, Jan Vanderkerken, Tom Tuytten, Peter Martens, Patrick Willemen, Bert Goossens, Koenraad van Renterghem, Dries Mortier en Frank Verduyckt

van een app die in samenwerking met de ingenieursfacul-

Robot

teit van de UHasselt wordt ontwikkeld. “Maar daar kan ik

En dan moeten we het nog even hebben over de Da Vinci-

voorlopig niets over kwijt, vanwege een vertrouwelijk-

robot. “Van meet af aan was ik ervan overtuigd dat we met

heidsovereenkomst.”

robot-geassisteerde chirurgie een belangrijke voorsprong konden nemen. Dat blijkt intussen ook. In het begin gebruik-

Hot spot

ten we de robot twee dagen per week, vandaag draait hij

Het meest zichtbare bewijs van de opmars van de Limburgse

vijf dagen per week. Het aantal prostaatkankeroperaties in

associatie van urologen: Hasselt is in korte tijd een hot spot

het Jessa Ziekenhuis is in een jaar tijd gestegen met 121

geworden voor urologiecongressen met (inter)nationale

procent.” Goed bezig? van Renterghem: “Groei, dat is het

uitstraling. van Renterghem: “In september waren we gastheer

woord.”

van de Europese patiëntendag van Wij Ook, een internationale zelfhulpgroep van prostaatkankerpatiënten. Op 25 november organiseren we onze vierde live surgery day voor huisartsen, met dit jaar simultaan uitgevoerde chirurgie in drie zalen. Klap op de vuurpijl is het congres van de Belgian Association of

Urology in Hasselt en Sint-Truiden, op 1 en 2 december. Alle Belgische urologen en assistenten zijn daar aanwezig.”

MEER INFO koenraad.van.renterghem@jessazh.be tel. 011 33 76 70

JessaLinea Associatie urologie maakt snelheid 61

VERBUM CHARACTERISTICS OF STRUCTURED PHYSICAL TRAINING

CARDIAC TRANSPLANT IN SYSTEMIC SCLEROSIS-ASSOCIATED

CURRENTLY PROVIDED IN CARDIAC PATIENTS: INSIGHTS FROM

CARDIOMYOPATHY: MONOCENTRIC EXPERIENCE OF 3 CASES

THE EXERCISE TRAINING IN CARDIAC REHABILITATION (ETCR)

J. Lenaerts, R. Westhovens, W. Droogne, A. Ciarka, J. Van Cleemput,

ITALIAN SURVEY.

E. De Langhe

M. Ambrosetti, P. Doherty, P. Faggiano, U. CorrĂ , C. Vigorito, D. Hansen, P. Sarto, A. Abreu, R. Pedretti

BACKGROUND: Cardiac involvement in systemic sclerosis (SSc) is a frequent complication, but end-stage cardiac failure remains uncommon and represents a poor prognosis.

BACKGROUND: Uncertainty exists about current delivery levels of exercise training (ET)

Heart-lung and lung transplant is an established treatment option for SSc-related pulmo-

during Cardiac Rehabilitation (CR) programmes.

nary disease. Due to the limited published data, no recommendations exist for cardiac

AIM OF THE STUDY: To evaluate ET modalities in the real world of CR facilities in Italy.

transplant in the context of SSc.

METHODS: This was an observational survey of aggregate data, collected from CR facili-

OBJECTIVES: We present our monocentric experience of 3 patients with SSc who under-

ties on a voluntary basis. Snapshots of a single working day at a local site were made, in

went cardiac transplant for SSc-related endstage heart disease (multiple hospitalisations

terms of characteristics of patients and ET programmes delivered.

due to failure of medical therapy and life-threatening complications).

RESULTS: Overall, 612 patients from 26 CR units were included, with an in-patient vs.

RESULTS: Case 1 is a 59-year-old male with limited cutaneous SSc. Antinuclear anti-

out-patient ratio of 3:1. Coronary artery disease (57.6%), heart failure (20.3%), and valve

body (ANA) was negative. He had vascular (digital ulcers) and cardiac (heart failure (left

disease/surgery (22.1%) were the most represented target groups. The prevalence of

ventricular ejection fraction (LVEF) 20%, NYHA class IV)) involvement, without major gas-

endurance continuous training, interval training, and resistance/strength training was

trointestinal or pulmonary involvement (no interstitial lung disease (ILD) or pulmonary

66.7%, 11.1%, and 9.0%; other non-aerobic endurance and non-resistance training mo-

arterial hypertension (PAH: assessed by right heart catheterization (RHC))). He underwent

dalities such as respiratory muscle training and calisthenics were reported in 39.9% and

a cardiac transplant at the age of 51, after a disease duration of 6 years. Post-transplan-

42.9% of cases respectively. Workloads for endurance exercise training were determined

tation immunosuppressant therapy consists of tacrolimus and mycophenolic acid, initially

by cardiopulmonary test, conventional 12-leads ECG exercise testing, 6min-walking test,

associated with methylprednisolon, which is the standard immunosuppression protocol

theoretical determination of heart rate, and rating of perceived exertion in 9%, 8%, 27%,

at our institution.

9%, and 40% of cases respectively. The average duration of the programmes (on an inten-

Case 2 is a 55-year-old male with limited cutaneous SSc. ANA was positive, 1/320, speck-

tion to treat basis) was 25 sessions of 42Âą11 minutes, with a frequency of 4 sessions/

led pattern, but no SSc-related autoantibody has been identified. He had gastrointestinal

week in 67% of patients.

(upper gastrointestinal tract dysmotility), muscular (myositis) and cardiac (heart failure

CONCLUSIONS: Despite advances in CR interventions, there is a significant need for im-

with secondary cardiac cirrhosis (LVEF 40%, NYHA class III)) involvement, without major

provement of functional evaluation and exercise training prescription, and consideration

pulmonary involvement (no ILD or PAH). He underwent a cardiac transplant at the age

of a wider range of training modalities in Italy.

of 54, after a disease duration of 7 years. Standard immunosuppressants were initiated.

Case 3 is a 50-year-old male with diffuse cutaneous SSc. ANA was negative. He had vascular (digital ulcers), gastrointestinal (upper gastrointestinal tract dysmotility) and cardiac (heart failure with secondary cardiac cirrhosis (LVEF 40%, NYHA class III)) involvement, without major pulmonary involvement (no ILD or PAH). He underwent a cardiac transplant at the age of 49, after a disease duration of 4 years. Standard immunosuppressants were initiated. At present, 1,5 years (case 2 and 3) and 8 years (case 1) after transplant, the donor hearts are still functioning well. No other SScrelated organ manifestations have occurred.

CONCLUSIONS: We present 3 patients with SSc who successfully underwent cardiac transplant for SSc-related end-stage heart disease. None had other major SSc-related organ involvement. This supports the limited published data that cardiac transplant is feasible and can be considered in end-stage SSc-related cardiomyopathy.

62 JessaLinea Rubriek Verbum

THE EFFECT OF DIET OR EXERCISE ON ECTOPIC ADIPOSITY IN

NATRIURETIC PEPTIDES IN THE CONTROL OF LIPID METABOLISM

CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH OBESITY: A SYSTEMATIC

AND INSULIN SENSITIVITY.

REVIEW AND META-ANALYSIS.

K. Verboven, D. Hansen, J. Jocken, E. Blaak

W. Hens, D. Vissers, D. Hansen, S. Peeters, J. Gielen, L. Van Gaal, J. Taeymans

Natriuretic peptides have long been known for their cardiovascular function. However, a growing body of evidence emphasizes the role of natriuretic peptides in human substrate

OBJECTIVES: Ectopic fat depostion in youth with obesity is associated with an increased

and energy metabolism, thereby connecting the heart with several insulin-sensitive organs

cardiovascular disease risk. The aim of this meta-analysis was to summarize the evidence

like adipose tissue, skeletal muscle and liver. Obesity may be associated with an impaired

for the use of diet and/or exercise on ectopic adiposity in this population.

regulation of the natriuretic peptide system, also indicated as a natriuretic handicap. Evidence

METHODS: A systematic literature search was performed according to the Preferred Re-

points towards a contribution of this natriuretic handicap to the development of obesity,

porting Items for Systematic Reviews and Meta-analysis statement. Clinical trials that

type 2 diabetes mellitus and cardiometabolic complications, although the causal relation-

assessed ectopic fat deposition and included study arms with diet and/or exercise were

ship is not fully understood. Nevertheless, targeting the natriuretic peptide pathway may

searched in PubMed, PEDro and the Cochrane database.

improve metabolic health in obesity and type 2 diabetes mellitus. This review will focus

RESULTS: Hepatic fat content and intramyocellular lipid content were described in nine

on current literature regarding the metabolic roles of natriuretic peptides with emphasis

studies and three studies, respectively. Most studies included teenagers, and study dura-

on lipid metabolism and insulin sensitivity. Furthermore, it will be discussed how exercise

tion ranged between 3 and 12 months without follow-up. Using random-effects weights,

and lifestyle intervention may modulate the natriuretic peptide-related metabolic effects.

the standardized mean difference of the change in hepatic adiposity (totalling 320 subjects) was -0.54 Hedgesâ&#x20AC;&#x2122; g (95% confidence interval: -0.69 to -0.38 with p < 0.0001).

By re-expressing this effect size, it is seen that diet and/or exercise results in an absolute reduction of intrahepatic lipid with 2%, which accords with a relative reduction up to 70%. Although there were significant ameliorations of insulin sensitivity, no significant changes in intramyocellular lipid were observed.

CONCLUSIONS: This meta-analysis showed that diet and/or exercise is effective to reduce hepatic adiposity in youth with obesity.

JessaLinea JessaLineaRubriek Verbum 63

SYMPOSIA 2017-2018 SYMPOSIUM 'LIVE SURGERY UROLOGIE' DATUM:

zaterdag 25 november 2017

LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt

SYMPOSIUM 'CARDIO 2018' DATUM:

zaterdag 2 december 2017

LOCATIE: Kinepolis Hasselt

SYMPOSIUM 'UROGENITALE PATHOLOGIE BIJ KINDEREN' DATUM:

zaterdag 9 december 2017

LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt

SYMPOSIUM ‘QUALITY CONTROL IN SPINE SURGERY’ DATUM:

zaterdag 3 februari 2018

LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt

SYMPOSIUM ‘JESSA EN WETENSCHAP’ DATUM:

zaterdag 10 maart 2018

LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt

Dit is een voorlopige lijst van symposia. Voor een geactualiseerd overzicht en inschrijvingsmodaliteiten kan u terecht op www.jessazh.be/symposia.

64 JessaLinea Rubriek