UMM
TIE
AN
I N NO VA
ER
MEDISCH INFORMATIEBLAD JESSA ZIEKENHUIS NR. 27 APRIL 2018
DE NIEUWE PRIVACYREGELS KOMEN ERAAN. Wat nu? TRAUMANETWERK: vaak het verschil tussen leven en dood DIENST RADIOLOGIE licht zichzelf door
T HE M
NIEUWE MUG
IN BATTENBURG-OUTFIT Een fonkelnieuwe Volvo XC90, 4x4, met nieuwe Battenburgmarkering, versterkt sinds medio maart de spoedgevallendienst van het Jessa Ziekenhuis. Urgentiearts Pieter Jan Van Asbroeck: “We hebben sinds 2 jaar speciale uitrusting bij voor terreurslachtoffers. Dat pakket neemt best wat plaats in. In dit model is de koffer handiger ingedeeld en kunnen de urgentiearts en zijn team makkelijker bij het materiaal.” De nieuwe MUG is niet alleen ruimer en zichtbaarder, hij is ook beter uitgerust zegt dr. Agnes Meersman, diensthoofd spoedgevallen: “Dit voertuig beschikt over draadloos internet, een dashcam en een echografietoestel. Er is ook een voetgangersairbag aanwezig, om maximale veiligheid te bieden aan inzittenden én aan de zwakke weggebruiker.
JESSA START EERSTE TRAUMANETWERK MET UZ LEUVEN EN AZ GROENINGE UZ Leuven, AZ Groeninge in Kortrijk en het Jessa
diensthoofd spoedgevallen van het Jessa Ziekenhuis: “In
Ziekenhuis tekenden recent een formele samenwer-
een inclusief netwerk neemt ieder partnerziekenhuis zijn
kingsovereenkomst voor de oprichting van een
rol op in de verzorging van slachtoffers. In de praktijk
‘inclusief traumanetwerk’. “De bedoeling is dat we
zullen de patiënten met de meest complexe trauma’s
evolueren naar een breed supraregionaal netwerk met
voortaan meteen naar gespecialiseerde referentiecentra
verschillende partners”, zegt prof. dr. Stefaan Nijs,
worden overgebracht. Voor de andere patiënten zullen
diensthoofd traumatologie bij UZ Leuven. Jessa zal
we kiezen voor de kwalitatief best mogelijke zorg in de
binnen het netwerk intensief samenwerken door
nabijheid.” Door het invoeren van inclusieve traumanet-
protocollen op te stellen, opleidingen te organiseren en
werken steeg in Engeland de kans een ernstig trauma te
kwaliteitsindicatoren te delen. Dr. Agnes Meersman,
overleven met 63 %.
2 JessaLinea Gescand
HASSELT ZORGSTAD
GESCAND
EERSTE LIMBURGSE POLIKLINIEK SEKSUOLOGIE
Elke Hasselaar gezond houden zolang het kan én de beste zorg geven die nodig is: dat is de bedoeling van Hasselt
Op woensdag 7 februari opende Jessa de eerste polikli-
Zorgstad. Dit innovatieve online platform brengt zorg-
niek seksuologie in Limburg. Individuen en koppels
organisaties, overheid, kennisinstellingen, bedrijven en
kunnen er terecht met hulpvragen rond seksualiteit. Een
burgers samen rond zorgverstrekking. Initiatiefnemers zijn
laagdrempelig alternatief voor privé-raadplegingen bij vrij
Hasselts burgemeester Nadja Vananroye, dr. Yves Breysem
gevestigde klinisch seksuologen. “Vaak hebben seksueel
algemeen directeur van Jessa en Ben Lambrechts van
gerelateerde problemen een medische voorgeschiedenis.
Hogeschool PXL. Nadja Vananroye: “Door te verbinden,
Chemo, antidepressiva, een nieuwe knie of een stoma …
kunnen we de complexe uitdagingen rond zorg, gezondheid
Het heeft impact op het vrijen”, zegt Sam Geuens, klinisch
en welzijn gezamenlijk aanpakken. Met het Jessa Ziekenhuis
seksuoloog en psychotherapeut. “Seksuele problemen
en Hogeschool PXL heeft Hasselt hiervoor de juiste partners
worden binnen het ziekenhuis multidisciplinair aangepakt
aan boord.”
in samenwerking met de gynaecoloog, uroloog, etc. om zo snel mogelijk tot oplossingen te komen.” Ook de dienst oncologie trekt sinds kort duidelijk de kaart ‘seksuele gezondheid’. Het onco-team werd uitgebreid met seksuo-
MEER INFO www.hasseltzorgstad.be
logen Kristel Mulders en Tineke Seys. Oncologische patiënten en hun partners kunnen bij hen terecht met elke zorgvraag rond relaties en seks. Raadplegingen op woensdag en vrijdagnamiddag.
KLINKEN OP HET NIEUWE JAAR “Laten we de patiënt meer dan ooit centraal zetten. En naar onszelf kijken, niet als specialisten of huisartsen, maar ook als patiënten. Om beter op hun wensen te kunnen inspelen.” Dat was de centrale boodschap die Ilse Weeghmans, voorzitter van het Vlaams Patiëntenplatform, meegaf tijdens de nieuwjaarsreceptie op 20 januari in de Hasseltse Versuz. De receptie werd georganiseerd door de Herkenrode Huisartsen-
vlnr: Kristel Mulders, Stefanie Steegen, Sam Geuens en Tineke Seys
kring, Huisartsenkring Wendelen, Huisartsenkring HouthalenHelchteren en de Directie en Medische Raad van het Jessa Ziekenhuis. 160 gasten klonken er op een goede samen-
MEER INFO
werking tussen specialisten, huisartsen en ziekenhuis. En
sam.geuens@jessazh.be
kristel.mulders@jessazh.be
stefanie.steegen@jessazh.be
tineke.seys@jessazh.be.
op het welzijn van de aanwezigen én de personen met een zorgbehoefte.
JessaLinea Gescand
3
INHOUD
nr. 27 - april 2018
COLOFON VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt HOOFD- EN EINDREDACTIE: dienst communicatie Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt tel. 011 33 53 50, jessalinea@jessazh.be in samenwerking met ZINNIG
2
Gescand
22
5
Voorwoord
26
6
Nieuwe artsen
28
Vragenkabinet
8
Themanummer: Innovatie
30
Traumanetwerk
13
Rookvrij ziekenhuis
32
Symposia
14
Kwaliteit medische beeldvorming
34
Linea Recta: het microbioom
17
Handig uitneembaar: De nieuwe privacy-regels
35
Uitsmijter
21
Jessa eerste Belgisch ziekenhuis met patient experience officer
Jessa & Wetenschap
Ervaringsdeskundige versterkt psychiatrische afdeling
VORMGEVING: Sigrid Beunckens DRUKWERK: Drukkerij Haletra www.jessazh.be
info@jessazh.be
www.facebook.com/jessaziekenhuis www.twitter.com/jessaziekenhuis
4 JessaLinea Inhoud
Vanaf 25 mei zijn de nieuwe privacyregels van kracht. Dit heeft ook voor Jessa consequenties. U krijgt daarom de mogelijkheid om aan te geven dat u dit magazine enkel nog digitaal wenst te ontvangen. Vraag dit aan via de (gratis) app ‘Quick Scan’. Scan met uw smartphone deze QR-code, u komt meteen op de juiste plek terecht.
JUST DO IT! Politics by announcement, het is niet
patiënt steeds meer op de voorgrond.
langer iets van over de oceaan.
Die zoekt steeds beter zijn weg op het
Klinische ziekenhuiswerken moeten
wilde web, niet meer via Google maar
het magnus opum vormen van de grote
wel via betrouwbare bronnen als
hervorming die in het begin van de
gezondheidenwetenschap.be. De
legislatuur met de grote trom werd
recent opgerichte redactieraad van
aangekondigd. De aanpassing van de
JessaLinea zal de lat op het vlak van
ziekenhuiswet zou een eerste stap
betrouwbare, eerlijke informatie ook
kunnen zijn. U kan zich het vergroot-
alsmaar hoger leggen.
glas besparen. U zal er voorlopig geen letter over lezen in het Staatsblad. Het blijft op niveau van Vlaanderen ook nog zoeken naar een duidelijke decretale basis die bepaalt wie deel moet uitmaken van de eerstelijnszones en welke financiering ze gaan krijgen.
Om die stem van de patiënt in de zorgorganisatie luider te laten klinken, moeten we evenmin wachten op de overheid. Jessa wierf onlangs een Patient Experience Officer aan. (Samen)werken binnen de bestaande processen en structuren wordt geen sinecure. Tegelijk zie ik een opportuni-
Maar misschien moeten we niet
teit voor de Hasseltse (of Zuid-West-
wachten op wetten.
Centraal-Noord-Limburgse) regio om op dit vlak bakens te verzetten. Het feit
De voorbije jaren is gebleken dat er
dat huisartsenkringen samen met het
zich spontaan een bondgenootschap
Jessa Ziekenhuis op hun erg gesmaakte
ontwikkelt van huisartsen met
nieuwjaarsreceptie Ilse Weeghmans
huisapotheker, thuisverpleging,
als hoofdspreker hadden uitgenodigd,
kinesitherapeut en met het ziekenhuis.
is geen toeval.
Daar kwam recent bij: het Limburgse ZOPP, als positief ondersteunende
In ons kwaliteitsverhaal komt de patiënt steeds meer op de voorgrond.
partner, samen met diverse patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen. Er is trimestrieel overleg gestart met vele geïnteresseerde huisartsenkringen en met onze netwerkpartners AZV en SFZ. De ‘zones’ en het ‘netwerk’ communiceren dus al vlot, een conditio sine qua non om samen iets te
Mocht ik u daar gemist hebben, dan wens ik u mede namens alle Jessa-artsen en de voltallige directie alsnog een tevreden 2018. Maar wees op tijd en stond gerust ontevreden en laat het ons dan vooral weten. Dat leverde ons de voorbije maanden alleszins een aantal nuttige verbetervoorstellen op, zoals over de elektronische communicatie
veranderen.
tussen huisarts en ziekenhuis. Hoe we
In ons kwaliteitsverhaal komt ook de
JessaLinea te kunnen toelichten.
dat aanpakken, hoop ik in de volgende
PROF. DR. DIRK RAMAEKERS
JessaLinea Edito
5
NIEUWE ARTSEN Dr. Pieter Jan Van Asbroeck
Dr. Caroline Cox
Urgentiearts (spoed)
NKO/ORL
Dr. Van Asbroeck behaalde in 2011
Dr. Cox behaalde haar bachelor in de
zijn artsendiploma aan de KUL en
geneeskunde aan de UHasselt en
specialiseerde zich in de urgentie-
haar master aan de VUB. Nadien
geneeskunde in het St.-Augustinus
trok ze eerst naar CHU Liège Sart
ziekenhuis (Wilrijk), Jessa Ziekenhuis
Tilman om zich te specialiseren in
(Hasselt), ZOL (Genk), UZ Brussel en
de neus-keel-oorziekten en hoofd-
UZ Leuven. In 2016 slaagde hij voor
en halschirurgie. Die opleiding zette
het EBEEM-examen (European
ze verder aan het UZA en aan het
Board Examination in Emergency
UZ Brussel. In het Jessa Ziekenhuis
Medicine) en trainde zich in
ondersteunt ze de subspecialismen
rampenmanagement, echografie,
met focus op de vestibulologie, de
advanced adult and pediatric life
behandeling van allergische rhinitis
support en trauma-opvang. Toxico-
en medische en heelkundige
logie is zijn stokpaardje. Hij is
behandeling van de rhinosinusale
bestuurslid van de Belgian Society
pathologie. Tijdens haar opleiding
for Emergency and Disaster
werkte ze aan onderzoeksprojecten
Medicine en de European Trauma
rond diagnostische rhinologische
Course Organisation. Hij maakt deel
vragenlijsten en de beoordeling van
uit van de European Union of
otologische heelkundige resultaten.
Medical Specialists Section on
Dr. Cox is auteur van diverse
Emergency Medicine en richtte
publicaties en won de RBS poster
European Society for Emergency
award op de Spring Meeting van de
Medicine Young Doctors op. Tot
Koninklijke Belgische Vereniging
2016 zat hij in het bestuur van de
voor Oto-Rhino-Laryngologie,
European Society for Emergency
Gelaat- en Halschirugie in 2017.
Medicine. 6 JessaLinea Nieuwe artsen
Dr. Ine Westhovens
Dr. Steven Pauwels
Dr. Elisabeth Stragier
Geriater
Klinisch bioloog
Oncoloog
Dr. Westhovens studeerde genees-
Dr. Pauwels studeerde af als
Dr. Stragier rondde in 2010 haar
kunde aan de KU Leuven en behaalde
apotheker aan de KU Leuven in
artsenopleiding af aan de KU
haar diploma van arts in 2011. Ze
2007. Hij specialiseerde
Leuven. Zij specialiseerde zich
specialiseerde zich in de interne
aansluitend tot klinisch bioloog
nadien in de inwendige genees-
geneeskunde en vervolgens in de
aan het UZ Leuven met stages
kunde in het UZ Leuven tot 2013
geriatrie in het UZ Leuven onder
in onder andere het Jessa
en verloor haar hart aan de
leiding van prof. dr. Flamaing. Ze liep
Ziekenhuis en OLV Aalst. Hierna
gastro-enterologie waarin ze zich
stage in het Jessa Ziekenhuis en het
combineerde hij een positie als
nog drie bijkomende jaren
Sint-Trudo Ziekenhuis. In 2017
medisch staflid van laboratorium-
specialiseerde. In 2016 studeerde
behaalde ze haar erkenning in de
geneeskunde UZ Leuven met
ze af als gastro-enteroloog.
geriatrie.
een doctoraatsonderzoek in de
Nadien volgde ze nog een
Sinds 1 januari 2018 maakt
klinisch toegepaste massa-
bijkomende specialisatie binnen
dr. Westhovens deel uit van het team
spectrometrie (dat hij momen-
de digestieve oncologie in het
van geriaters in het Jessa Ziekenhuis.
teel finaliseert). Andere
UZ Gasthuisberg. Dr. Stragier
Ze werkt er een klinisch pad Onco-
relevante ervaring deed hij op
behaalde de titel van erkend
geriatrie uit, in samenwerking met de
tijdens observatiestages in de
digestief oncoloog in november
dienst oncologie.
Verenigde Staten (UW Medical
2017. Sinds 1 januari 2018
Center en Mayo Clinic). Sinds
versterkt ze als gastro-enteroloog/
1 januari 2018 versterkt hij het
digestief oncoloog de dienst
klinisch laboratorium met focus
gastro-enterologie in het
op de klinische scheikunde,
Jessa Ziekenhuis.
inclusief de toxicologie.
JessaLinea Nieuwe artsen
7
Hartcentrum Hasselt implanteert
eerste draadloze minipacemaker In het Jessa Ziekenhuis is voor het eerst in Limburg een
Veelbelovende technologie
draadloze Micra™-pacemaker ingeplant. Het toestel is
Voorlopig komen enkel patiënten die kandidaat zijn voor
10 keer kleiner dan een traditionele pacemaker en
een eenkamerpacemaker in aanmerking voor dit nieuwe
wordt ín het hart geplaatst. Cardiologen dr. Joris
type. Dr. Joris Schurmans: “Hoewel deze technologie
Schurmans en dr. Pieter Koopman, allebei verbonden
veelbelovend is, blijft het gebruik ervan voorlopig nog
aan het Hartcentrum Hasselt, voerden de procedure uit.
beperkt. De ziekteverzekering voorziet immers nog geen enkele terugbetaling. Het Hartcentrum draagt de kost van
Traditioneel krijgt een pacemaker een plek onder de huid,
het toestel dus helemaal zelf. Toch willen we onze patiën-
ter hoogte van de schouder. Vanuit het toestel vertrekken
ten zo optimaal mogelijk behandelen én onze expertise in
draden (‘leads’) via de aders naar het hart. Daar geven ze
innovatieve technieken verder blijven uitbouwen.”
de nodige elektrische impulsen. Dergelijke conventionele pacemakers zijn nog altijd erg doeltreffend en dus de standaard. Minder complicaties De draden zijn de zwakste plek van de huidige pacemakersystemen omdat ze soms stuk gaan of infecties uitlokken. Bovendien kunnen ze na verloop van tijd erg vergroeien met het hart of de aders. Het is niet zonder risico om ze te vervangen. Dr. Pieter Koopman: “We vermijden deze problemen dankzij de draadloze minipacemaker. Die planten we via de lies rechtstreeks in de rechterhartkamer in. Het volledige systeem, tot 10 keer kleiner dan een traditionele pacemaker, bevindt zich volledig in de hartkamer. Het
Links een traditionele pacemaker, rechts de draadloze minipacemaker.
grootste voordeel? De patiënt kan snel weer naar huis, zonder al te veel belemmeringen.” MEER INFO Hartcentrum Hasselt 011 37 35 65
8 JessaLinea Innovatie
Hartcentrum Hasselt
INNOVATIE
Nieuwe Jessa-app voor patiënten
Jessa Ziekenhuis pakt uit met een nieuwe app. Patiënten
Jessa streeft naar heldere en efficiënte communicatie met
kunnen hiermee, via smartphone of tablet, hun persoon-
patiënten en huisartsen. De nieuwe app past helemaal in
lijke gegevens en lopende afspraken consulteren en
deze visie. “Natuurlijk is in de app veel veiligheid inge-
beheren (zoals annuleren of verplaatsen). Daarnaast
bouwd”, zegt ICT-manager Nordine Vandezande. “De
biedt de app een overzicht van de voorbije afspraken. De
identificatie van de patiënt speelt hierbij een cruciale rol.
app is ontwikkeld binnen de ICT-afdeling van Jessa, in
In een volgende versie zullen we de mogelijkheden nog
samenwerking met een externe partner.
verder uitbreiden, bijvoorbeeld met medische vragenlijsten die je via de app invult.” De lancering van de app is voorzien voor de zomervakantie en zal beschikbaar zijn voor iOS en Android.
Jessa en Oorgroep werken aan unieke studie
Dr. Sebastien Janssens de Varebeke, NKO-arts bij Jessa werkt al jaren samen met de Oorgroep. “Nadat de patiënt hier zijn CI krijgt, moet hij een viertal keer naar Deurne voor het afstellen en de ‘fitting’ van het toestel. Momenteel gebruiken we al artificiële intelligentie zodat we onze
CI-patiënten de meest optimale fitting
van hun CI kunnen aanbieden. Met deze
trial willen we het aantal verplaatsingen
voor de fitting verminderen. Op termijn willen we zelfs
Het Jessa Ziekenhuis werkt als eerste ziekenhuis ter
evolueren naar een app waarbij
wereld mee aan een innovatieve ‘field trial’
de patiënt zijn fitting op een
die werd opgestart door de Oorgroep uit
smartphone uitvoert.”
Deurne. Het gaat om een eerste kleine studie met een beperkt aantal mensen die hun cochleair implantaat (CI) vanop afstand kunnen testen en afstellen.
JessaLinea Innovatie
9
Dankzij de samenwerking is permanentie bij dringende gevallen voortaan verzekerd.
Interventionele radiologie: samenwerking met ZOL Genk Een sterk team
10 JessaLinea Innovatie
Azurion 7C20 van Philips geïnstal-
Permanentie
innovatieve medische technologie
leerd is. Gesofisticeerde high-end
Belangrijk is natuurlijk ook dat er
die de levenskwaliteit van de
apparatuur, met hogeresolutie-
voor interventionele radiologie bij
patiënt aanzienlijk verbetert. Zo
schermen, 3D-imaging en een
dringende gevallen een permanentie
voert een team van radiologie in de
uitgekiende interface.
verzekerd is. Daarvoor hebben Jessa
angio-zaal regelmatig een trombec-
INNOVATIE
Jessa Ziekenhuis investeert in
en ZOL (Genk) een samenwerkings-
tomie uit. Deze procedure zorgt bij
Dedicated team
akkoord getekend. Dit past helemaal
een beroerte voor een snelle
“We beschikken ook over een
in de visie van minister Maggie De
doorbloeding van de hersenen. De
‘dedicated’ team van verpleegkun-
Block, die aanspoort om via netwer-
recente samenwerkingsovereen-
digen”, zegt dr. Geert Souverijns,
king en samenwerking de beschikbare
komst met ZOL (in Genk) garan-
diensthoofd radiologie. “Deze
middelen efficiënter te benutten.
deert bovendien een permanentie
mensen hebben een specifieke
van specialisten in interventionele
opleiding gevolgd in ZOL. Een
“Er is permanent, 24/7, een team van
radiologie.
gespecialiseerd team werkt nog
gespecialiseerde artsen van wacht,
vlotter en efficiënter samen in een
zowel in Hasselt als in Genk. Naast
Op de afdeling radiologie van het
vaak complexe setting van handelin-
de acute ingrepen bij een beroerte
Jessa Ziekenhuis is sinds 2016 veel
gen en procedures. Dankzij dit team
zal het radiologisch team ook andere
veranderd. Zo is er de komst van prof.
verbetert de zorg én de nazorg voor
interventies in Hasselt en Genk
dr. Sam Heye, die zich onder meer
de patiënten.”
uitvoeren. Het gaat dan bijvoorbeeld
heeft gespecialiseerd in interventio-
om ingrepen via het bloedvat bij
nele neuroradiologie. Prof. dr. Heye
Trombectomie
levertumoren, aandoeningen aan de
begon in 2016 parttime op de
“In de angio-zaal kunnen we nu
galweg of spataders in de slokdarm.
afdeling radiologie. Sinds dit jaar is
onder meer een cerebrale trombec-
De patiënt is bij ons dus in goede
hij er fulltime aan de slag. De
tomie uitvoeren”, zegt Heye. “Bij een
handen,” besluit Souverijns.
professor verwierf zijn ruime
beroerte als gevolg van een klonter
expertise onder meer aan UZ Leuven
in een grote slagader van de
en in het Alfried Krupp Krankenhaus
hersenen geeft deze procedure een
in het Duitse Essen. In deze instelling
veel beter resultaat dan de klassieke
volgde hij een bijkomende opleiding
behandeling met het trombolyticum
interventionele neuroradiologie bij
t-PA. Via een fijne katheter door de
professor René Chapot.
slagader wordt de klonter in het bloedvat mechanisch verwijderd.
“In Essen voeren ze jaarlijks zo’n
Hierdoor krijgt de patiënt veel sneller
1500 neuroradiologische procedures
een vlotte doorbloeding in de
uit”, zegt prof. dr. Sam Heye. “Ik heb
hersenen. Doorgaans verhoogt dit de
daar veel ervaring opgedaan.”
levenskwaliteit achteraf aanzienlijk. Hij of zij zal bijvoorbeeld nog kunnen
Die expertise komt heel erg van pas
stappen in plaats van jaren in een
in de nieuwe angio-zaal, waar een
rolstoel te moeten zitten.”
v.l.n.r.: dr. Luc Stockx (ZOL), prof. dr. Sam Heye (Jessa), dr. Thierry Boulanger (ZOL), dr. Johan Vanrusselt (Jessa)
PACSonWEB Vanaf 2 april wordt de huidige code onder het radiologieverslag vervangen door de code van PACSonWEB. Je kunt de beelden met de viewer van PACSonWEB bekijken (of downloaden) via rx. jessazh.be.
JessaLinea Innovatie
11
NIPT voor de toekomst Jessa Ziekenhuis investeert in grotere, toekomstge-
Futureproof
richte sequencing-apparatuur. “Hiermee breiden we de
Dit nieuwe toestel – in combinatie met de automatisatie
mogelijkheden voor de NIPT (Niet-Invasieve Prenatale
van de testen – is een toekomstgerichte investering. WGS
Test) en de oncologische diagnostiek uit.”
brengt gevoelige ethische kwesties aan de orde. Daar zijn we ons in het Jessa Ziekenhuis ten volle van bewust.
De klassieke NIPT screent voor trisomie 21 (Down),
Vooral het correct informeren van de ouders over de
trisomie 18 (Edwards) en trisomie 13 (Patau). “Met de
uitgebreide testmoglijkheden vormt een hele uitdaging.
nieuwe apparatuur kunnen we veel breder screenen. De
Het ethisch comité, de gynaecologen en het laboratorium
‘next generation sequencer’ genereert 50 maal meer data
werken hiervoor nauw samen.
dan het vorige toestel”, zegt dr. Brigitte Maes. “Hierdoor is het mogelijk om het volledige DNA van een mens te
Meer info over de nieuwe NIPT lees je in het volgende
screenen (‘whole genome sequencing, WGS)’. We kunnen
nummer van JessaLinea.
dus bij NIPT, naast de trisomieën 13, 18 en 21, meer chromosoomafwijkingen detecteren. Afwijkingen van de geslachtschromosomen, bijvoorbeeld. De veel grotere sequentiecapaciteit laat ook toe om de huidige, doelgerichte sequentie-analyse van kankers te vervangen door een WGS-gerichte toepassing. Per patiënt zullen we dus over het volledige genetische plaatje van de tumor beschikken. Zo komt een sterk gepersonaliseerde kankerbehandeling weer een stap dichterbij.”
12
JessaLinea Innovatie
Jessa kiest voor elektronisch patiëntendossier (EPD) van nexuzhealth
Jessa gaat in zee met nexuzhealth voor de implementatie
Het gebruik van een globaal digitaal platform binnen de
van het geïntegreerd elektronisch patiëntendossier
verschillende afdelingen in combinatie met de uitwisseling
(EPD). “Elke patiënt kan zijn dossier zelf raadplegen. Dat
van patiëntengegevens over de ziekenhuismuren heen,
is een grote stap in de richting van patiëntparticipatie”,
komt de veiligheid én zorg van de patiënt ten goede.
zegt Hilde Goossens, directeur ICT en programma-
Uiteraard met het grootste respect voor privacy.”
management van het Jessa Ziekenhuis. Dossierinzage voor patiënt Het EPD volgt de patiënt over de 26 verschillende nexuzhealth-ziekenhuizen heen. De patiënt zelf krijgt via een beveiligd portaal een transparanter overzicht van de belangrijkste administratieve informatie uit zijn dossier: van documentatie en afspraken tot vragenlijsten, beelden, berichten... Niet alleen de zorgverlener en patiënt hebben een beveiligde toegang tot het EPD, ook huisartsen kunnen resultaten inkijken en afspraken inplannen. Ondertekening samenwerkingsakkoord v.l.n.r.: Gertie Delande (nexuzhealth), dr. Yves Breysem en Roel Cleenders (Jessa), prof. dr. Marc Decramer (UZ Leuven)
nexuzhealth? nexuzhealth is een joint venture van UZ Leuven en
Het Jessa Ziekenhuis verwerkt zijn patiëntengegevens al
Cegeka. De focus ligt op de verdere ontwikkeling,
ruim 20 jaar digitaal. Jessa was zelfs een van de eersten
implementatie en optimalisatie van het zogenoemd
die het elektronisch medicatievoorschrift van Cegeka
klinisch werkstation, een volledig geïntegreerd
implementeerde. De keuze voor het volledig geïntegreerd
elektronisch patiëntendossier. Door de unieke
elektronisch patiëntendossier is een volgende logische
combinatie van de zorgkennis van het UZ Leuven en
stap. Yves Breysem, algemeen directeur van het Jessa
de ervaring van Cegeka in oplossingen voor de
Ziekenhuis: “Het EPD zal de communicatie en de informatie-
gezondheidszorg, vormt dit de basis voor een succes-
uitwisseling tussen alle zorgverleners sterk verbeteren.
vol partnership.
JessaLinea Jessa kiest voor elektronisch patiëntendossier van Nexuzhealth
13
Doorgedreven kwaliteitsmanagement op dienst radiologie
Het juiste onderzoek op het juiste moment
De radiologische apparatuur in ziekenhuizen draait wereldwijd op volle toeren. Ook in ons land vertoont de vraag naar een CT- of MRI-scan nog altijd een stijgende curve. Maar in de Verenigde Staten is die intussen al wat afgevlakt. Onder meer omdat met geavanceerde software nagegaan wordt of een bepaald radiologisch onderzoek wel aangewezen is. Daaruit blijkt dat minstens 10 % van de MRI-onderzoeken geen meerwaarde biedt.
14 JessaLinea Doorgedreven kwaliteitsmanagement op dienst Radiologie
“In het Jessa Ziekenhuis streven we ook naar een optimale
(Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle, nvdr.) een
inzet van de middelen”, zegt dr. Geert Souverijns (dienst-
inspectie op onze dienst uitgevoerd. Voor de justificatie
hoofd radiologie). “Het juiste onderzoek, correct uitge-
leverde dat ons alvast een pluim voor ‘best practice’ op.”
voerd, op het juiste moment. Een doorgedreven kwaliteitsmanagement speelt hierin een cruciale rol. Want het aantal
Om dit proces te optimaliseren overweegt de overheid een
scanners en het toegewezen budget voor radiologie zijn
digitale beslissingsondersteuning te lanceren waardoor
geplafonneerd, ondanks de toenemende vraag naar
artsen een bijkomende hulp krijgen om de juiste onderzoe-
onderzoeken.”
ken te selecteren. “i-guide begeleidt artsen bij de aanvraag van een radiologisch onderzoek. We kijken uit naar de
Kwalitatieve aanpak
resultaten van de testen door de overheid rond dit digitale
Een belangrijk onderdeel in deze kwalitatieve aanpak is
systeem.”
het ‘dedicated’ callcenter van de dienst radiologie. Met twee directe nummers: één voor patiënten, één voor artsen. Hierdoor kunnen artsen snel een radioloog raadplegen om advies te vragen over geplande beeldvorming. De medewerkers van dit callcenter zijn ook opgeleid om met minder gepaste onderzoeksaanvragen om te gaan, zoals een CT van de rug bij jonge patiënten of een MR van de thorax. Ze schakelen de aanvrager dan even door met een radioloog voor overleg.
In meer dan 10 % van de gevallen biedt een radiologisch onderzoek of MRI geen meerwaarde.
Souverijns: “Bovendien geven we regelmatig duiding aan artsen via infosessies in de Lokale Kwaliteitsgroepen (LOK’s) of de artsenkringen, omtrent de richtlijnen voor medische beeldvorming. Via een presentatie en discussie
Goede cijfers
verlenen we advies in het kluwen van diagnostische moge-
Die voortdurende aandacht voor het juiste onderzoek op
lijkheden. We vragen ook aandacht te besteden aan de
het juiste moment werpt haar vruchten af. Dat blijkt ook
klinische informatie op de aanvraag. Grondige informatie
uit onze cijfers. Souverijns: “Neem een courant onderzoek,
en efficiënte communicatie zijn cruciaal.”
zoals een CT van de wervelzuil. In vergelijking met 2016 voerden we vorig jaar in het Jessa Ziekenhuis 13,4 %
Justificatie werkt
minder CT-scans van de wervelzuil uit bij ambulante
“Verder hebben we op de dienst radiologie grote aandacht
patiënten. Voor de gehospitaliseerde patiënten was er
voor de justificatie van een aanvraag. Als een patiënt zich
zelfs een daling met 22 %. En dat was – voor alle duidelijk-
aan één van onze balies meldt, overlopen we systematisch
heid – geen gevolg van de systematische vervanging van
een aantal parameters om de noodzaak van het onderzoek
deze onderzoeken door een MRI. Want ook het aantal
na te gaan. We geven de juiste instructies aan onze
substitutieonderzoeken ligt laag. Een groot aantal van
medewerkers om het onderzoek aan de klinische vraag-
onze verwijzers past de richtlijnen dus adequaat toe. Dat
stelling aan te passen. Enige tijd geleden heeft het FANC
is bemoedigend.”
JessaLinea Doorgedreven kwaliteitsmanagement op dienst Radiologie
15
Vinger aan de pols
Mensen
De kordate keuze voor hoge kwaliteit past in de langeter-
Hoge kwaliteit lever je niet alleen met accreditaties en
mijnvisie van de dienst radiologie.
slimme systemen. Je moet ook beschikken over de juiste
“Sinds 5 jaar werken we samen met Qaelum, een spin-off
mensen, met de juiste ervaring en kennis. De dienst
van KU Leuven. Dit bedrijf heeft software ontwikkeld voor
radiologie telt 28 dokters, 59 verpleegkundigen en
dosimetrie – het beheer van de stralingsbelasting. In
27 administratieve medewerkers.
samenwerking met onze dienst heeft Qaelum een Total
Souverijns: “Allemaal mensen die toegewijd met hun vak
Quality Management-systeem ontworpen. Dit maakt het
bezig zijn en permanent bijkomend opgeleid worden.
mogelijk om kwaliteit in alle geledingen van onze dienst te
Nieuwe artsen gaan vaak enkele maanden naar het
meten en beheren. Het meest vernuftige aan dit systeem
buitenland, waar ze extra expertise verwerven in een
is de ‘digitale’ audit. We kunnen normensets van allerlei
deelgebied van de radiologie. Enkele collega’s hebben een
accrediteringsinstanties kiezen en kijken waar de pijn-
doctoraat behaald in een radiologische subdiscipline.
punten en ‘quick wins’ liggen.”
Samen streven we elke dag opnieuw naar kwaliteitsverbetering om te voldoen aan de eisen van vandaag en morgen.”
Zelfevaluatie en audits “We hebben overigens ook een Quaadril-audit laten doen. Quaadril is een kwaliteitssysteem van het International Atomic Energy Agency (IAEA). Het evalueert honderden kwaliteitscriteria voor radiologieafdelingen. Door onze ervaring hiermee fungeerden we vorig jaar voor de
Qmentum
overheid als pilootcentrum voor B-Quaadril, de Belgische
Het Jessa Ziekenhuis bereidt zich nu al voor op de
variant van dit internationale kwaliteitssysteem. Dit jaar
nieuwe versie van Qmentum. Dit is een internationale
nog wordt B-Quaadril verplicht in alle radiologische
kwaliteitsnorm voor ziekenhuizen in het algemeen.
diensten. In het pakket zitten zelfevaluatie en klinische
Souverijns: “In die nieuwe versie gaat veel aandacht
audits. Deze focussen zich vooral op het vermijden van
uit naar de patiënt als ‘partner’ bij het uitstippelen van
onnodige onderzoeken en overbodige straling. Het
het ziekenhuisbeleid. Wat verwacht de patiënt van
justificatieproces en de optimalisatie van procedures
ons? Hoe kunnen we een onderzoek zo vlot en
spelen hierin een centrale rol. Uitgerekend dingen waar we
aangenaam mogelijk laten verlopen? Op deze vragen
al verscheidene jaren veel aandacht aan besteden.”
willen we op de dienst radiologie natuurlijk ook een kwaliteitsvol antwoord geven.”
“De Belgische overheid aligneert zich via B-Quaadril met de richtlijnen van Euratom van 1997 en 2013. Zo’n initiatief is alleen maar toe te juichen, vooral als het leidt tot een efficiëntere inzet van middelen.” DIRECT NUMMER VAN HET CALLCENTER VOOR ARTSEN 011 33 55 66
16 JessaLinea Doorgedreven kwaliteitsmanagement op dienst Radiologie
DOSSIER
BIJ T
D
EN
OM
H O UD
Hoe bereid ik me voor?
OSSIER
E
De nieuwe privacyregels komen eraan
Vanaf 25 mei 2018 zijn de nieuwe privacyregels (AVG of GDPR) van kracht. Hoe zorg je ervoor dat je dokterspraktijk helemaal in orde is met deze wetgeving? Als kennisdomeinverantwoordelijke ICT informeert Elfi Goesaert van Domus Medica over de nieuwe privacyregels. Ze onthult de nieuwe stand van zaken en geeft meteen ook enkele nuttige tips mee. Info die je met een gerust gemoed mag inkijken Ên ‌ delen.
JessaLinea De nieuwe privacyregels komen eraan
17
GDPR beschermt de persoonlijke levenssfeer op Europees niveau. Geen overbodige luxe in een wereld
1. WEES TRANSPARANT
Het Europese Parlement keurde de
Recht op vergetelheid?
nieuwe verordening goed op 14 april
Elfi Goesaert: “Een patiënt kan niet
2016. Op 25 mei 2018 wordt ze van
zomaar eisen dat je gegevens uit
kracht in alle Europese lidstaten. Die
zijn medisch dossier vernietigt.
vol netwerken en digitale gegevens.
dag moeten organisaties en onder-
Het is belangrijk dat je patiënt zijn
Dat staat ook zo uitdrukkelijk in
nemingen – en dus ook vrije
of haar toestemming geeft en weet
GDPR: het recht van vergetelheid
beroepen – de nieuwe regels
wat je allemaal met de gegevens
geldt niet als er een andere
naleven. En dat zijn er niet weinig:
doet. Informeer daarom je privacy-
wettelijke rechtsgrond meespeelt,
de nieuwe wetgeving telt maar
verklaring in heldere en eenvoudige
zoals het ‘vitaal belang’ van de
liefst 99 (!) artikels.
woorden op je website én in je
patiënt of een wettelijke verplich-
wachtzaal. Hou ook een verwer-
ting van de verwerker. Medische
kingsregister bij.
dossiers moeten bijvoorbeeld
Elfi Goesaert: “Gelukkig heeft de
dertig jaar bijgehouden worden.”
gezondheidssector de voorbije jaren een voorbeeldige traditie opge-
Goesaert: “Zo’n register is verplicht
bouwd in de bescherming van
voor artsen. In het register meld je
persoonlijke en gevoelige gegevens.
onder andere welke persoonsge-
Artsen hebben nu al de gewoonte
gevens je bijhoudt, waar ze vandaan
om bijzonder discreet met patiënt-
komen, waarom je ze nodig hebt,
gegevens om te gaan. Toch moeten
hoe je de data adequaat beveiligt
ook zij actie ondernemen om in orde
en wat de mogelijke risico’s zijn.
te zijn met de nieuwe wetgeving.”
De privacycommissie kan dit verwerkingsregister opvragen.
AVG of GDPR?
Heb je er geen? Dan riskeer je een boete.”
De acroniemen AVG en GDPR betekenen precies hetzelfde. AVG staat voor Algemene
TIP
Verordening Gegevensbescher-
Misschien heeft je syndicaat een
ming – het Nederlandstalige
template van een verwerkings-
equivalent van General Data
register? Dat kan bijvoorbeeld
Protection Regulation
een Excelbestand zijn waar je
(of GDPR).
vlot de data invult en aanvult.
18 JessaLinea De nieuwe privacyregels komen eraan
Elfi Goesaert
2. BESCHERM JE DATA MAXIMAAL
Wat met kinderen?
zijn we er in België nog niet hele-
Maak je bij de overschakeling naar
maal uit of artsen dit altijd moeten
GDPR niet te veel zorgen om de
doen. De concrete uitwerking van
bescherming van de privacy van
GDPR is nog altijd een beetje work
kinderen. Vergeleken met de
in progress.”
huidige situatie wijzigt er waarschijnlijk niets. Beveilig jouw IT-systemen maximaal
TIP
en versleutel digitale bestanden.
Beschrijf - net zoals bij digitale
Niet alleen in je kabinet.
gegevens - welke maatregelen je neemt om papieren documenten
Goesaert: “Mobiele devices zoals
tablets en smartphones zijn handig om onderweg medische dossiers of afsprakenkalenders te raadplegen.
3. MELD EVENTUELE DATALEKKEN DIRECT
Maar ze zijn ook diefstalgevoelig. Hetzelfde geldt voor laptops en USB-sticks. Een enkele keer raken
te beschermen.
4. KIJK JE IT-CONTRACTEN GOED NA
ze gewoon zoek. Het risico op een
Denk niet alleen aan onethische
datalek is dan erg groot. Een
hackers. Ook een ‘verdwaalde’ of
USB-stick vermijd je sowieso best.
verkeerd (door)gestuurde mail is
Behalve als hij geëncrypteerd is.
potentieel een datalek. Net zoals
Het is belangrijk dat je de IT-contracten
Voorzie in je laptop, smartphone of
onbeveiligde papieren documenten.
van je praktijk goed nakijkt. Zeker
tablet een goede wachtwoordbevei-
van de software waarmee je de
liging. Zorg er bijvoorbeeld voor dat
Goesaert: “Een patiënt vindt het
praktijk runt en je medische dossiers
de medische software alleen met je
misschien vreemd wanneer zijn
beheert.
eID raadpleegbaar is.”
vertrouwde arts plots ietwat weigerachtig staat om gegevens via e-mail
Goesaert: “Controleer of ze voldoen
door te sturen. Maar uiteindelijk ziet
aan GDPR. In de nieuwe regelgeving
hij wel in dat dit zijn privacy alleen
staan bijvoorbeeld de begrippen
Gebruik nooit persoonsgegevens
maar ten goede komt. Een gewone
‘privacy by design’ en ‘privacy by
buiten de zorgverlening. Mail zo
e-mail kan eenvoudig ‘onderschept’
default’ centraal. Dat houdt in dat
weinig mogelijk. Wissel data liever
worden. Met of zonder kwade wil.
privacy al van in het prille begin van
uit via het E-Healthplatform. Dat is
Dan is er sprake van een datalek. Zo’n
de product- en softwareontwikkeling
dubbel versleuteld.
lek moet je binnen 72 uur melden. Al
een aandachtspunt is.”
TIP
JessaLinea De nieuwe privacyregels komen eraan
19
TIP
CHECKLIST
Vraag je juridisch adviseur naar een modelcontract voor leveran-
Informeer je vooraf. Allicht is er
ciers van software of andere
een infosessie over GDPR voor
digitale diensten.
artsen in de buurt.
Hou je je niet aan de nieuwe privacyregels?
Besteed voldoende tijd en
Dan riskeer je boetes. Die kunnen
verwerkingsactiviteiten.
aandacht aan het register van
oplopen tot maximaal twintig miljoen euro (!) of tot 4 % van de
Afficheer in de wachtkamer of op
wereldwijde jaaromzet van de
je website een privacyverklaring
onderneming. De boetes worden
in heldere taal.
‘evenredig’ uitgedeeld, volgens de grootte van het bedrijf. Maar volgens
Vermijd mails en maak maximaal
Elfi Goesaert is er niet echt een reden
gebruik van het veilige
tot paniek: “Als je als een goede
E-Healthplatform.
huisvader met GDPR omspringt, moet je je geen zorgen maken over
Beveilig en versleutel je
monsterboetes.”
draagbare gegevensdragers.
Handige informatiesessies
Check de contracten van
Allerhande consultancybureaus
aanbieders van digitale diensten.
softwareleveranciers of
overspoelen momenteel artsen en andere beroepen uit de zorgsector.
Pols bij je artsensyndicaat naar
Ze hebben zogezegd de gedroom-
handige templates en
de oplossing. Elfi Goesaert: “Neem
modelcontracten.
geen overhaaste beslissingen. Win vooraf correcte informatie in en ga in zee met gespecialiseerde partners die met de medische wereld vertrouwd zijn. Diverse huisartsenkringen organiseren de jongste tijd trouwens steeds vaker informatiesessies.”
20 JessaLinea De nieuwe privacyregels komen eraan
MEER INFO ehealth.fgov.be
Jessa eerste Belgisch ziekenhuis
met Patient Experience Officer De Leuvense Ulrike Pypops (41)
innovatieve zorg aanbieden”, zegt
spreekt een aardig mondje Thai én
dr. Yves Breysem, algemeen directeur.
Arabisch. Ze heeft diploma’s
“Patiënten én hun familie willen
Theologie en Rechten op zak en
betrokkenheid in hun zorgpad. Met
specialiseerde zich in Medische
de aanstelling van Ulrike krijgt die
ethiek, sociaal ziekenhuis- en
evolutie de aandacht die ze verdient.
medisch recht. Haar loopbaan
En geven we patiënten en hun
staat bol van functies die focus-
familie een stem in het ziekenhuis-
sen op de patiënt in de gezond-
beleid.”
heidszorg. Bij Jessa doet ze daar nog een schepje bovenop. “Ik
Signaalfunctie huisarts
werk nauw samen met patiënten,
“We bouwen verder op bestaande
patiëntverenigingen en zorgverle-
initiatieven die de patiënt centraal
ners om de patiëntervaring na een
stellen. We stappen in de schoenen
ziekenhuisbezoek te bewaken en
van de zorgvrager én kijken hoe de
waar mogelijk te verbeteren.”
zorgverstrekker hier nog beter kan op inspelen”, voegt Ulrike Pypops
Mijn opdracht? Het verschil maken in de beleving van een ziekenhuiscontext.
toe. “Door de vertrouwensrelatie tussen de patiënt en huisarts, heeft die laatste hierbij een belangrijke signaalfunctie. Patiënten moeten vol vertrouwen ons ziekenhuis binnenstappen en bij hun thuiskomst in staat zijn om hun leven op een zo kwalitatief mogelijke manier verder
Met een uniek takenpakket voor een
te zetten. De uitdaging? Het verhaal
Patient Experience Officer trekt het
van de patiënt vertalen naar een
Jessa Ziekenhuis duidelijk de kaart
concreet actieplan. Zo maken we het
van kwalitatieve, warme zorg. “We
verschil in de beleving van een
MEER INFO
willen meer dan topgeneeskunde en
ziekenhuiscontext.”
ulrike.pypops@jessazh.be
JessaLinea Jessa eerste Belgisch ziekenhuis met Patient Experience Officer
21
JESSA, CENTRUM VOOR
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK!
Low FODMAPdieet
vaak succesvol bij IBS Irritable Bowel Syndrome (IBS) of Prikkelbare Darm Syndroom is een erg vervelende aandoening die vaak jonge vrouwen treft. Een low FODMAPdieet kan tot een aanzienlijke vermindering van de klachten leiden. In het Jessa Ziekenhuis begeleiden we sinds enkele jaren patiënten met dit dieet. Bovendien onderzoeken we wat de effecten van low FODMAP op lange termijn zijn. Uit diverse onderzoeken blijkt dat 10 tot 15 % procent van de bevolking in onze westerse wereld last heeft van IBS. De klachten komen vaak voor bij vrouwen jonger dan 45 jaar. Mensen met IBS hebben last van onder meer een opgeblazen gevoel, krampen, winderigheid en constipatie of diarree. Medicatie? Een specifieke medicatie voor de aandoening is niet beschikbaar. Maar er is hoop. Aan Monash University in Melbourne (Australië) ontwikkelde een team van gastro-enterologen en diëtisten het low FODMAP-dieet. Dat bant zoveel mogelijk groepen suikers (koolhydraten)
22 JessaLinea Jessa & Wetenschap
uit de voeding (lees kader). Het gaat
We vragen naar de huidige (eet)
dan om suikers die in courante
gewoonten, gaan het klachtenpa-
dagelijkse voeding zitten, zoals
troon na en peilen naar de intensiteit
bepaalde groenten en fruit, zuivel-
ervan met een VAS (Visueel Analoge
producten en graansoorten.
Schaal). We moeten ook uitsluiten of er eventueel een andere aandoening
De patiënt moet het strikte dieet tot
meespeelt. Daarna gaan we met de
zes weken volhouden, om na te gaan
patiënt aan de slag. Het dieet vergt
of het ‘werkt’. Daarna volgt een
een behoorlijk intensieve begelei-
reïntroductiefase, waarbij de
ding, met tussentijdse evaluatie en
FODMAPs beurtelings weer aan de
de reïntroductie van de oorspronke-
voeding worden toegevoegd. Zo
lijk ’te vermijden’ suikers. We hebben
gaan de onderzoekers na waar de
veel geleerd van de aanpak van het
intoleranties liggen. Het volledige
team van prof. dr. Jan Tack die in het
proces neemt al snel enkele maan-
UZ Leuven ook met het FODMAP-
den in beslag. In zowat de helft van
dieet werkt.”
Eveline Claes, hoofddiëtist
Op 26 mei vindt op de Campus
de gevallen is er een gevoelige Onderzoek
Salvator een symposium over IBS
Het low FODMAP-dieet levert op
plaats. Prof. dr. Jan Tack (KU Leuven)
Motivatie
korte termijn bij zowat 50 % van de
licht de huidige stand van zaken rond
“Low FODMAP is een ‘moeilijk’ dieet”,
patiënten een vermindering van de
deze aandoening toe.
zegt Eveline Claes, hoofddiëtist van
klachten op. Soms verdwijnen de
het Jessa Ziekenhuis. “Daarom
klachten zelfs volledig. Maar over
vragen we de patiënt ook na de
de effecten op lange termijn is tot
FODMAP
eerste consultatie of zij (of hij) de
nu toe weinig bekend.
FODMAP is de afkorting van Fermen-
nodige motivatie zal kunnen
Claes: “Daarom beraden we ons bij
table Oligosaccharides, Disaccharides,
opbrengen om het vol te houden.”
Jessa momenteel of we hierrond een
Monosaccharides And Polyols.
onderzoek kunnen opzetten. We
Professor en gastro-enteroloog Peter
“De meeste patiënten melden zich bij
hebben alvast enkele belangrijke
Gibson van de Australische Monash
ons na een doorverwijzing. Eerst
potentiële partners gevonden om
University koppelde deze moleculen
nemen we een volledige anamnese.
mee samen te werken.”
in 2009 aan IBS en werkte met zijn
vermindering van de klachten.
researchers het low FODMAP-dieet uit. FODMAPs worden moeilijk
Dit dieet vermindert de buik- en darmklachten bij 50% van de patiënten.
opgenomen in de dunne darm, waardoor ze onverteerd in de dikke darm belanden. Ze trekken bovendien water aan en fermenteren in de dikke darm. Dit leidt tot gasproductie. De gassen en het water kunnen zorgen voor de IBS-klachten.
JessaLinea Jessa & Wetenschap 23
Grootschalige appendicitis-studie met 300 patiënten
Is er een verband tussen het
bestudeerden we de microbiologische
deel uit van het Limburg Clinical
microbioom in de darm en
factoren. Het is de eerste keer dat
Research Program (LCRP).
appendicitis? Doctoraatsstudent
een mogelijk verband tussen acute
Prof. dr. Inge Gyssens (UHasselt en
Toon Peeters zocht in het Jessa
appendicitis en het darmmicrobioom
Jessa Ziekenhuis) is de promotor van
Ziekenhuis naar mogelijke
onderzocht wordt in een populatie
het doctoraatsonderzoek.
antwoorden. Daarvoor startte hij
van deze omvang.”
enkele jaren geleden met het project HAPPIEST: HAsselt
De studie stelt vast dat patiënten
APPendicitis Immunologic and
met appendicitis een verlaagde
Environmental STudy. Bij het
diversiteit aan bacteriën in hun
onderzoek waren 300 patiënten
microbioom hebben. Er waren ook
betrokken.
grote verschillen in de samenstelling tussen de patiënten onderling. “We
Na toestemming van de patiënt met
weten niet of dit verschil een
een acute appendicitis nam de
oorzaak of een gevolg van appendicitis
chirurg tijdens de operatie stalen van
is”, zegt Peeters. “Zo zou toediening
de appendix. Vier tot zes weken later
van antibiotica voor de operatie het
werd een staal van de stoelgang
microbioom kunnen beïnvloeden.
genomen. “We onderzoeken in
Maar uit ander onderzoek blijkt dat
HAPPIEST omgevingsfactoren en
een maand na een korte antibiotica-
genetische, immunologische en
behandeling het microboom groten-
microbiologische factoren die
deels hersteld is.”
mogelijk een appendicitis in de hand werken”, zegt Toon Peeters. “We
HAPPIEST is een samenwerking
vergeleken de samenstelling van het
tussen de dienst infectieziekten en
microbioom in stoelgangstalen van
immuniteit, de abdominale heelkun-
100 patiënten (uit HAPPIEST) met
de, de urgentiedienst en anatomo-
evenveel gezonde controles. Zo
pathologie. Het onderzoek maakt
24 JessaLinea Jessa & Wetenschap
Toon Peeters
Pfizer en Jessa vieren 1 jaar samenwerking
Pfizer en Jessa blikken tevreden terug op de eerste verjaardag van de satellieteenheid voor klinisch onderzoek op campus Salvator. In totaal hebben zich al 67 vrijwilligers gemeld uit binnen- en buitenland. Pfizer heeft in Anderlecht (Erasmusziekenhuis) een volledig uitgerust centrum voor fase 1-onderzoek (testen van geneesmiddelen op gezonde vrijwilligers). Alleen in New
hiervan woont in Luik; ongeveer één
andere geïnteresseerden namen
Haven (VS) beschikt het farmaceu-
op de vijf in Limburg. De buitenlan-
hieraan deel. Desmedt: “Dit is een
tisch bedrijf over een soortgelijk
ders zijn voornamelijk afkomstig uit
mooie start. We willen in de toe-
centrum. België speelt dus een
Nederland en Duitsland. Hasselt
komst de bekendheid van ons
belangrijke rol in het klinisch
heeft in de Euregio een strategische
klinisch onderzoek in Limburg verder
onderzoek van Pfizer. En omdat ons
ligging. Centraal gelegen, filevrij
verhogen. Want we zijn steeds op
land tot de Europese top van
bereikbaar, geen parkeerproblemen
zoek naar meer vrijwilligers voor
klinische studies behoort, is de vraag
op de campus. Dat zijn belangrijke
studies in ons brede gamma van
naar vrijwilligers groot.
pluspunten voor vrijwilligers.”
medicijnen en vaccins.”
De satellieteenheid op de Salvator-
Voortdurend op zoek
campus vult een flink deel van die
Pfizer en Jessa hebben intussen een
vraag in. “Na een jaar stellen we vast
vruchtbare samenwerking van een
dat 58 % van de vrijwilligers uit
jaar afgerond met een infomoment
België komt”, zegt Vanessa Desmedt
en netwerkreceptie. Mensen van
van Pfizer. “Bijna de helft
Jessa en Pfizer, artsen, studenten en
MEER INFO over het fase 1-onderzoek van Pfizer: www.brusselscru.com. Of via liesbet.timmers@pfizer.com (voortdurend aanwezig op campus Salvator) of 0800 131 38
JessaLinea Jessa & Wetenschap
25
Ik weet wat ze voelen. Ik weet hoe ze denken.
Ervaringsdeskundige versterkt psychiatrische afdeling Guido Tournelle is een van de stuwende krachten van de zelfzorgvereniging SOS Nuchterheid. Hij begeleidt sinds juni 2017 psychiatrische patiĂŤnten op de PAAZ-afdeling van het Jessa Ziekenhuis en het Sint-Franciscusziekenhuis. Daarmee is hij de eerste ervaringsdeskundige in dienst.
26 JessaLinea Ervaringsdeskundige versterkt PAAZ-afdeling
‘Een nuchtere kijk op verslaving.’ Dat is het credo van SOS
roesmiddel nodig hebben om plezier te hebben en goed te
Nuchterheid, een Vlaams/Brusselse organisatie van
functioneren. Ik doorprik die manier van denken. Ze aanvaar-
gewezen verslaafden. Zij delen hun ervaringen en expertise
den dat. Ik ben een lotgenoot, dat schept een band.”
met lotgenoten en hulpverleners. Frederic Ulburghs, hoofdverpleegkundige van Psychiatrische Afdeling
Leven na een verslaving
Algemeen Ziekenhuis (PAAZ), leerde hun werking kennen
Het Jessa Ziekenhuis is een van de eerste algemene zieken-
tijdens een vormingsdag. Hij was meteen overtuigd. “De
huizen in Limburg die een ervaringsdeskundige inschakelt
toegevoegde waarde van ervaringskennis voor de geeste-
in de psychiatrische zorg. Ulburghs stelt na enkele
lijke gezondheidszorg is enorm. Deskundigheid uit eerste
maanden al vooruitgang vast. “Patiënten voelen zich beter
hand verbetert de kwaliteit van onze zorg. Ervaringsdes-
begrepen. Het contact met een ervaringsdeskundige is
kundigen begrijpen beter dan wie ook wat het betekent
ánders dan met een verpleegkundige. Het neemt het
om psychische problemen te hebben. Bovendien weten ze
stigma weg. Als rolmodel biedt Guido patiënten hoop en
welke vormen van begeleiding en behandeling aanslaan.”
geloof in de toekomst.”
Complementaire deskundigheid
“Er is leven na een verslaving. Een goed leven. Nuchter
“Ervaringsdeskundigen bieden ondersteuning en geven
worden en nuchter blijven: het is mij gelukt, dus kan het
voorlichting en advies. Individueel of in groep. Het is vooral
jou ook lukken”, vertelt Tournelle zijn lotgenoten. “Ik prent
belangrijk dat er consensus heerst over de rol die de
patiënten wel in dat het moeilijk wordt. Je gaat in rouw, je
ervaringsdeskundige invult”, vat Ulburghs samen. “Wekelijks
moet afscheid nemen van je roesmiddel. De meesten
verzamelen we de indrukken die de patiënten op de
willen verminderen en af en toe sociaal drinken. Ik adviseer
PAAZ-afdeling opdoen. Daarnaast begeleidt de ervarings-
om volledig te stoppen. Eén glas alcohol wekt in de
deskundige maandelijks patiënten met een afhankelijk-
hersenen de drang op om de roes terug op te zoeken.”
heidsprobleem. Indien nodig verhogen we de frequentie.” Het belang van nazorg Minimaliseren en verdoezelen
De artsen, verpleegkundigen en therapeuten van de
De ervaringsdeskundige in kwestie is Guido Tournelle. Hij
PAAZ-afdeling én de ervaringsdeskundigen van SOS
kampte jarenlang met een medicatie- en alcoholafhanke-
Nuchterheid benadrukken het belang van nazorg en de
lijkheid. “Op mijn 26ste was ik verlost van de medicatie,
betrokkenheid van familie en vrienden. “Hoe sneller we
maar mijn alcoholprobleem bleef doorsluimeren tot zo’n
beginnen met nazorg, hoe beter”, zegt Ulburghs. “Onze
tien jaar geleden. Ik weet dus hoe mensen met een
prioriteit is de lichamelijke ontwenning. Maar we starten
verslaving zich voelen. Ik weet hoe ze denken.”
onmiddellijk met een nazorgtraject. Zo dijken we het risico op herval in.” Tournelle knikt. “Ik laat mijn contactgegevens
Acht jaar geleden stapte Tournelle in bij SOS Nuchterheid.
altijd achter voor vrienden en familieleden van de patiënt.
Vandaag begeleidt hij in het Jessa Ziekenhuis patiënten met
Ook zij hebben nood aan hulp en advies. Patiënten delen
een problematisch alcohol-, drug- en medicatiegebruik.
schoorvoetend hun problematiek uit vrees dat vrienden en
“Mensen van alle rangen en standen. Sommigen komen voor
familieleden hen laten vallen. Échte vrienden doen dat niet.”
de eerste keer, anderen zijn hervallen. Een vast patroon is dat ze hun probleem verdoezelen en minimaliseren. Liegen en bedriegen zijn vaste prik. Die strategie heeft één doel:
MEER INFO
blijven gebruiken. Ze zijn ervan overtuigd dat ze een
www.sosnuchterheid.org
JessaLinea Ervaringsdeskundige versterkt PAAZ-afdeling
27
Het vragen-
kabinet
1 huisarts, 3 vragen aan Jessa: ziedaar het concept van Het Vragenkabinet. Miet Reyskens bijt de spits af. Huisarts sinds 2001, moeder van drie kinderen en één van de zes dokters van Huisartsenpraktijk Medicinae in Hasselt.
VRAAG 1 GENETISCH CONSULT
Een patiënt vertelde me dat zijn broer een melanoom had. Hij vroeg me of hij zich ook moest laten onderzoeken. Ik verwees hem naar een huidspecialist. In de wandelgang kwam ik toevallig een oncoloog tegen. Hij raadde me aan om dergelijke patiënten direct naar genetica te sturen. Mijn eerste vraag is dan ook: wanneer vraagt een huisarts best meteen een genetisch consult aan? Prof. dr. Jeroen Mebis, gespecialiseerd in o.a. medische oncologie: “Het komt inderdaad frequent voor dat er in één familie verschillende leden zijn met een cutaan melanoom. Het gaat om zo’n 10 % van de gevallen. Een genetisch maligne melanoom als gevolg van een CDKN2Amutatie is dan weer eerder zeldzaam. Er bestaat wel een regeltje om een genetische screening aan te vragen. Drie cutane melanomen bij een patiënt jonger dan 40 jaar kunnen een verhoogd risico op een Miet Reyskens
28 JessaLinea Het vragenkabinet
genetisch syndroom inhouden. In zo’n geval is een genetisch consult dus raadzaam.”
VRAAG 2 DIRECTE HUISARTSENLIJN
VRAAG 3 ELEKTRONISCHE VERWIJSBRIEF
De cardiolijn en directe huisartsenlijn naar de gynaeco-
Vandaag geven we een patiënt een verwijsbrief mee:
logen zijn handig. We bellen gericht, zonder de specialist
die hij of zij al eens vergeet. Een elektronische verwijs-
te storen. Zo’n lijn voor neurologie en neurochirurgie
brief lost dit op. Je kunt er bovendien laboresultaten en
zou nuttig zijn. Mijn vraag: springen wij als huisartsen
andere details aan toevoegen. Maar: hoe voeren we dat
zorgvuldig om met deze directe lijnen? Of gebruiken we
praktisch én voldoende beveiligd uit? Hector en Medimail
ze te pas en te onpas? Bijvoorbeeld: te vaak bij niet-
werken voorlopig maar in één richting: van ziekenhuis
dringende gevallen?
naar huisarts. Dr. Patrik Peene, medisch manager
Nordine Vandezande, ICT-manager:
ambulante zorgen: “De lijn is prioritair
“Tijdens het overleg met
en alleen bereikbaar voor collega-(huis)
de Limburgse Huisartsenkringen op
artsen. Er wordt geen misbruik van
8 januari hebben we hierrond de
gemaakt. Integendeel. De specialisten
nodige afspraken gemaakt. We
zelf zijn heel tevreden over deze
voeren de nodige aanpassingen door
verwijzingen. De lijnen komen ten
aan het intern elektronisch patiënten-
goede aan de hoogkwalitatieve zorg voor de patiënt.”
dossier. Zodat het ook de elektronische verwijsbrieven verwerkt en ze beschikbaar maakt voor interne artsen. We
“De huisarts heeft bij de patiënt anamnese en klinisch
willen dit realiseren tegen 30 juni.”
onderzoek uitgevoerd en heeft een uitstekend (in)zicht over de ernst van de toestand en nood aan eventuele verdere onderzoeken. Bij Cardiologie en Gynaecologie bestaan er normaal lange wachttijden. Daarom creëerden we deze voorrangslijnen. Hiermee kunnen niet-levensbedreigende semi-urgente pathologieën toch een snel gespecialiseerd consult krijgen. Levensbedreigende
OM OVER NA TE DENKEN Verbeteridee van Miet Reyskens Sommige verslagen verschijnen alleen op het portaal van Jessa, niet in het patiëntendossier. Dat werkt niet vlot. We moeten in zo’n geval op twee plekken kijken.
pathologie hoort natuurlijk thuis op spoed.”
OM OVER NA TE DENKEN Verbeteridee van Miet Reyskens Soms krijgt de patiënt de raad: ga via je huisarts, vraag een brief en je bent sneller aan de beurt. Dat schept (te) hoge verwachtingen bij onze patiënt. Een betere boodschap kan zijn: “Laat je checken door je huisarts zodat die kan bepalen of het dringend is of niet.
ZIT JE ZELF OOK MET VRAGEN VOOR JESSA? Mail ze naar communicatie@jessazh.be
JessaLinea Het vragenkabinet
29
v.l.n.r. dr. Peter Thompson, Dimitri Holsteens (ambulancier), dr. Agnes Meersman, Johan Schepers (vpk), dr. Pieter Jan Van Asbroeck
Dr. Peter Thompson
“Een traumanetwerk redt vele levens”
Wie een zwaar trauma oploopt, moet zo snel mogelijk verzorging krijgen. Snelle en adequate medische interventie redt levens. Traumanetwerken spelen hierin een cruciale rol, zo blijkt in het buitenland. In België zetten UZ Leuven en het Jessa Ziekenhuis samen een eerste traumanetwerk op. “Twee topziekenhuizen die de krachten bundelen: dat verdient zeker navolging in België”, zegt de Australische expert dr. Peter Thompson. De specialist in traumanetwerken was één van de sprekers op het recente trauma-symposium van Jessa in Hasselt.
30 JessaLinea Een traumanetwerk redt vele levens
Dr. Peter Thompson is ‘executive director of medical
Vervolgens is het cruciaal dat de artsen-specialisten en
services’ van een groep ziekenhuizen in het Australische
zorgverstrekkers intensief met elkaar overleggen. Vergeet
Queensland. Hij heeft een uitgebreide expertise in
vooral de communicatie met de patiënten en hun familie
traumanetwerken. Niet alleen in Australië, trouwens. Peter
niet. Licht zo snel mogelijk de betrokkenen in waarom je
Thompson werkte ook enkele jaren in het Londens King’s
bepaalde behandelingen wil doen. Als een patiënt niet
College Hospital.
begrijpt waarom hij van ‘ziekenhuis A’ naar ‘ziekenhuis B’ wordt overgebracht, stoot je op weerstand en frustratie.
Van de outback tot Londen
Misschien weigert hij of zij dan zelfs een behandeling. Stel
“Ik woon en werk in Rockhampton in de Australische staat
altijd de patiënt centraal. De focus moet voortdurend op
Queensland”, zegt Thompson. “Een stad van zo’n tachtig-
hen gericht zijn. Voor hun levenskwaliteit en welzijn. Vanaf
duizend inwoners. Iemand die een angiogram nodig heeft,
de eerste noodoproep, via spoed en intensive care, tot het
gaat daarvoor naar Brisbane. Afstand: 600 kilometer. Daar
ontslag uit de zorginstelling na een misschien maanden-
schrikken jullie in België waarschijnlijk van. Maar Australië
lange revalidatie.”
is dan ook immens groot. Misschien herinner je je de populaire tv-serie ‘The Flying Doctors’ nog? De artsen en verpleegkundigen die er met een vliegtuigje op uit trokken bij noodgevallen in de ‘outback’. Ze zijn geen fictie, ze bestaan echt.” De Australische uitgestrektheid vormt een groot contrast met een miljoenenstad als Londen. Thompson: “De behoeften aan voorzieningen, logistiek en transport zijn totaal verschillend. Maar zowel bij een lelijke steekwonde in een Londense wijk als bij een aanval van een wilde stier op een Australische farm moet je streven naar de meest efficiënte interventie, zorg en behandeling. Traumanetwerken spelen hierin een belangrijke rol. Daarom is het ook lovenswaardig dat UZ Leuven en het Jessa Ziekenhuis nu
Meteen naar gespecialiseerd centrum
samenwerken. Zo kunnen ze hun expertises delen; de
In ons land belanden zwaargewonde slachtoffers
juiste zorg op het juiste moment toedienen in een
doorgaans in het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Dat blijkt
gespecialiseerd centrum: dat verhoogt de kwaliteit van de
niet altijd de juiste aanpak. “De directe overbrenging
zorg in hoge mate. En het redt levens.”
naar een gespecialiseerd traumacentrum kan het aantal dodelijke slachtoffers tot 63 % laten dalen.” Dat zegt
Communicatie levensbelangrijk
prof. dr. Stefaan Nijs, traumachirurg in UZ Leuven. De
Belangrijk in een traumanetwerk is communicatie. Die
overeenkomst tussen UZ Leuven en het Jessa Zieken-
begint al bij de ‘first call’, de eerste noodoproep.
huis is dan ook een waardevol initiatief. UZ Leuven is als eerste erkend als een ‘level 1’-traumacentrum. Het
Peter Thompson: “De informatie die binnenkomt, zet een
Jessa Ziekenhuis wil graag zijn rol als supraregionaal
heel proces in gang. Hoe gedetailleerder en correcter de
traumacentrum waarmaken.
initiële informatie, hoe preciezer je het proces kan sturen.
JessaLinea Een traumanetwerk redt vele levens
31
Uitgelicht:
onze symposia in beeld
Het publiek dat zich inschreef voor het 4de live surgery congress
Na afloop van de Sports Conference in het Sven Nys
Urologie kon liefst 6 operaties
Cycling Center in Baal, konden de aanwezige sportartsen,
live meevolgen vanuit een
sportcadiologen en radiologen met tips van the master
comfortabele stoel in de aula
himself hun moutainbike skills bijschaven.
van campus Salvator.
9/12/2017
25/11/2017
O.a. Topdokter Stefaan Nys (UZ Leuven, 2de van links) en Australisch expert in traumanetwerken Peter K. Thompson (University of Queensland, 4de van links) gingen in debat op het 1ste Hasseltse symposium Emergency Medicine.
3/2/2018
32 JessaLinea Uitgelicht: onze symposia in beeld
Bij de officiële opening van het thuishemodialyse Minister van Volksgezondheid en Tewerkstelling Maggie De Block was een opmerkelijke gaste op het symposium over arbeidsre-integratie
centrum had Mariette Kurvers, als allereerste nierpatiënte die thuis aan de slag ging, een mooie attentie voor het team dat haar daarbij assisteerde.
19/10/2017
bij langdurige ziekte
3/3/2018
VRT-journalist Peter Brems, zelf ook niet verlegen om zijn microbioom een handje te helpen door de eigen stoelgang in pilvorm in te nemen, leidde het symposium ‘Het Microbioom’ in goede banen.
10/3/2018
Op het symposium Urogenitale pathologie bij kinderen ging het o.a. over antenatale hydronefrose, urineweginfecties, plasproblemen en genitale en scrotale pathologie.
9/12/2017
Symposium ‘Sterven in een labyrint’. Op de foto v.l.n.r. van Jessa: dr. Marc Desmet, Jan Bert Willems, dr. Marie-Louise Van Leeuwen, dr. Jo Lisaerde (huisarts), dr. Charlotte De Clercq (geriater), Nathalie Nelles (Jessa), Antje Proost (WZC de Wingerd).
10/3/2018
JessaLinea Uitgelicht: onze symposia in beeld 33
LINEA RECTA
Dr. Marc Raes
over het microbioom De studies rond microbioom
voor de geboorte. Kunnen we, door
openen beloftevolle perspectieven
in te grijpen in het ‘prille’ begin, de
op medisch vlak. “Maar we moeten
samenstelling ‘bijsturen’? Heeft de
grondig wetenschappelijk onder-
keuze van babyvoeding een effect?
zoek afwachten en ons hoeden
Kan programmering op jonge leeftijd
voor ‘overpromotie’, soms ook wel
een remedie zijn tegen allergieën of
eens kwakzalverij genoemd”, zegt
auto-immuunziekten?
dr. Marc Raes, medisch diensthoofd kinder- en jeugdgenees-
Nog een voorbeeld: een kind dat via
kunde bij Jessa.
een keizersnede ter wereld komt, heeft tijdelijk een ander soort
“Op diverse barrières tussen ons
microbioom. Als de natuurlijke weg
lichaam en de buitenwereld (huid,
de meest gezonde is, zou je kunnen
Maar tien jaar is in medisch weten-
luchtwegmucosa, vagina, conjuncti-
overwegen de baby geboren via een
schappelijk onderzoek krap. Als er
vae, maagdarmsysteem, …) huizen
keizersnede, in contact te brengen
vanuit de wetenschap maar enige
ecosystemen van micro-organismen.
met de vaginale flora van de moeder.
mogelijke link wordt gelegd tussen
Bacteriën, schimmels, virussen … Ze
Hier zijn recent nog enkele onder-
een bepaald microbioom en een
leven met miljoenen samen,
zoeken rond gepubliceerd. Maar
bepaalde ziekte, zijn sommige
doorgaans in symbiose. Een ver-
nogmaals: is dit zinvol? ‘Herstelt’ het
commerciële bedrijven er als de
stoord microbioom wordt vaak aan
microbioom van de baby hierdoor?
kippen bij om flesjes, capsules en
ziektes gelinkt. We mogen associa-
Of is het net gevaarlijk? Daarvoor is
zalfjes met zogezegde wondermid-
ties en oorzakelijkheid echter niet
op dit ogenblik onvoldoende
delen te lanceren. We moeten onze
verwarren.
wetenschappelijke bevestiging.
patiënten en de bevolking eerlijk informeren en hen ervan overtuigen
Ook in mijn vakgebied, de kinderge-
Intensief onderzoek rond microbi-
neeskunde, treedt het microbioom
oom komt pas de laatste jaren in een
Bepaalde raadgevingen en praktij-
op de voorgrond. We weten dat het
stroomversnelling. Onder meer door
ken stroken helemaal niet met
microbioom van een baby verschilt
de evolutie in genetische sequen-
correcte en gezonde beoefening van
van dat van een zesjarige of
cing technologie. We kunnen de
de wetenschap. Voorzichtigheid en
volwassene. Het microbioom is in
exacte samenstelling van een lokaal
een blijvende kritische beoordeling
volle ontwikkeling gedurende de
microbioom nu sneller en exacter
zijn cruciaal als we de natuur een
eerste levensjaren, wellicht al van
bepalen. Dat is een hele vooruitgang.
handje willen toesteken.”
34 JessaLinea Dr. Marc Raes over het microbioom
dat niet al wat (st)blinkt, goud is.
INGEBLIKT
Minidocu over CI van 3-jarige Kaat Een cameraploeg van het Jessa Ziekenhuis volgde de 3-jarige Kaat Keppers uit Genk. Vorig jaar kreeg ze een eerste cochleair implantaat. De implantatie van haar 2de CI vat Jessa – dankzij de medewerking van Kaatje, haar ouders, het volledige CI-team en de Oorgroep – samen in een korte videoreportage. Jessa volgde Kaat vanaf 48 uur voor de operatie tot en met de laatste afstelling van haar CI bij de Oorgroep in Deurne (zie ook
pagina 9) ruim 4 maanden later.
Scan de QR-code en bekijk de reportage.
HANDIGE TELEFOONNUMMERS JESSA ZIEKENHUIS Callcenter Medische beeldvorming 011 33 55 66
Klinisch laboratorium en ambulante bloedafname
Callcenter (voor afspraken)
Campus Virga Jesse: 011 33 82 00 Campus Salvator: 011 33 83 00
011 33 55 77 Abdominale heelkunde 011 33 75 00
Materniteit/Kraamkliniek Balie verpleegafdeling: 011 33 93 20
Cardiologie Dr. Benit Edouard: 011 33 70 24 Dr. Dendale Paul : 011 33 70 25 Dr. Dilling-Boer Dagmara: 011 33 70 26 Dr. Geukens Robert: 011 33 70 22 Dr. Herbots Lieven : 011 33 70 27 Dr. Koopman Pieter: 011 37 35 65 Dr. Schurmans Joris: 011 37 35 65 Dr. Stroobants Didier: 011 37 35 65 Dr. Timmermans Philippe (sr. en jr.): 011 33 70 23 Dr. Verwerft Jan: 011 37 35 65 Dr. Vijgen Johan: 011 33 70 25 Dr. Vranckx Pascal: 011 33 70 27
Nefrologie 011 33 87 00
Cardiothoracale en vasculaire heelkunde 011 33 71 00
Orthopedie 011 33 77 40
Endocrinologie 011 33 72 80 Fysische geneeskunde 011 33 88 00 Gastro-Enterologie 011 33 76 00
Neurochirurgie 011 33 75 70 Neurologie 011 33 78 70 Nucleaire geneeskunde 011 33 81 90 ORL 011 33 74 20
Pneumologie 011 33 74 70 Spoedgevallen 011 33 55 11 Travel Clinic 011 33 83 38 (9-16u) Urologie
Geriatrie
011 33 76 70
011 33 78 00
Specialismen die niet in deze lijst opgenomen zijn, bereik je via het secretariaat raadplegingen:
Infectiologie 011 33 76 50
011 33 55 70
JessaLinea Contactgegevens 35
SYMPOSIA 2018 SYMPOSIUM 'MINI-SYMPOSIUM INTERVENTIONELE RADIOLOGIE’ DATUM:
donderdag 19 april 2018
LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt
SYMPOSIUM 'MINI-SYMPOSIUM GERIATRIE' (AGRESSIE) DATUM:
zaterdag 19 mei 2018
LOCATIE: Nog te bepalen
NETWERKDAG ‘KINDEREN MET OVERGEWICHT’ DATUM:
woensdag 23 mei 2018
LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt
SYMPOSIUM ‘HET WETENSCHAPPELIJK SUCCESVERHAAL VAN HET
LAGE FODMAP DIEET: HOE HELPT DIT UW IBS-PATIËNT?’
DATUM:
zaterdag 26 mei 2018
LOCATIE: Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator, Hasselt
&
29 APRIL
LE
HA
S TE U N
! S S E LT
28
Dit is een voorlopige lijst van symposia. Voor een geactualiseerd overzicht en inschrijvingsmodaliteiten kan je terecht op www.jessazh.be/symposia.
VE
N S LO O
P
Meer info www.jessazh.be/levensloop 36 JessaLinea Rubriek
Doe mee of kom ons aanmoedigen in het Jessa-dorp! Dr. Yves Breysem ambassadeur