Maguza oktober 2008

maguza Afgiftekantoor Antwerpen X, Maguza 74, Tijdschrift – kwartaalblad, okt – nov – dec 2008, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

zorgmagazine van het Uza – oktober 2008 – #74 – www.magUza.be

Help Myanmar UZA-team verlicht nood na cycloon

Transplantatie Nieuwe lever, nieuw leven

Stemzorg Soigneer uw stem en voorkom problemen

Celtherapie

Je eigen cellen als medicijn

+ DOSSIER: PlOtSE DOOD

advertentie

5W RUG EN WEL ZIJN ONZE ZORG

6 2 ! !' 6 2 )* "

, )* 6 % . $ / .

%EN RAAKVLAK TUSSEN ERGONOMIE EN ECOLOGIE .IRWANA BIEDT SINDS KWALITEITSPRODUCTEN ROND GEZOND LIGGEN ZITTEN EN GAAN %EN UITGEBREID GAMMA ERGONO MISCHE SLAAPSYSTEMEN RELAX ZETELS STOELEN EN TAFELS VOOR KANTOOR EN THUIS INCLUSIEF KINDER M EUBILAIR

ZIT B ALLEN BABYPRODUCTEN EN SCHOENEN :ORGVULDIG GESELECTEERDE MERKEN VOOR UW RUG EN UW WEL ZIJN

AANGEBODEN IN EEN ONTSPANNEN SFEER IN ONZE SHOW ROOM 7INKELEN BIJ .IRWANA IS EEN OPENBARING VOOR UW RUG

/ P E N V A N D I N S D A G T E M Z A T E R D A G V A N U T O T U

/.!&(!.+%,)*+ !$6)%3 6!. /.:% +).%3)34%. ) $)%.34 .! 6%2+//0

WWW NIRWANA BE ) $E "RUYNLAAN ) !NTWERPEN 7ILRIJK )

: % ' 2 !4 )3 "

2/#(52%

VrEES niET, ik HEb EEn gETuigScHrifT W

ordt het leven steeds gevaarlijker? Neen, maar toch zijn angst en risicoaversie vandaag meer geworden dan een emotionele reactie op gevaar.

Angst is een algemene culturele visie geworden, het risicobewustzijn groeit explosief en het vermijden van risico’s wordt een leefregel. Ook in de gezondheidszorg is vaak onnodige paniek over mogelijke epidemieën niet te stuiten en volgen de medische syndromen elkaar op als kledingcollecties. Wetenschap op zich wordt als bedreigend ervaren: de nieuwe deeltjesversneller van de CERN in Genève zou wel eens een zwart gat kunnen doen ontstaan, waardoor heel de wereld in een scheur in het heelal verdwijnt. En als het ziekenhuis het Centrum voor Medische Genetica twee kilometer verderop wil onderbrengen, staat de buurt op stelten.

Een bijscholing in wat?

Ondertussen groeit de alternatieve geneeskunde. Beloftes over wonderlijk welzijn en mirakelgenezing groeien uit tot een mega-industrie. Tientallen ‘therapieën’ worden aan miljoenen ‘patiënten’ verkocht, van reflexologie en herbalisme tot aromatherapie en homeopathie.

Om de risico’s onder controle te houden is men in Engeland overstag gegaan door een Raad voor Complementaire en Natuurlijke Gezondheidszorg op te richten.

Deze Raad moet toezicht houden op de risico’s van alternatieve therapie voor de volksgezondheid. Beroepsverenigingen van alternatieve genezers die aantonen dat ze een aansprakelijkheidsverzekering hebben en eigen bijscholingen organiseren, kunnen er erkend worden. Maar wat stelt een bijscholing in astrologie of homeopathie in godsnaam voor?

Mediums en guru’s Het grootste gevaar van dit soort van erkenningen is dat het publiek ze begrijpt als een erkenning van de effectiviteit van de behandelingen, tegen alle wetenschappelijke onderzoeksresultaten in. De volgende stap is dat alternatieve kwakzalvers zichzelf dokter beginnen te noemen. Maar optimisme is een morele plicht: door besparingen in de gezondheidszorg zal de overheid nooit in staat zijn kwakzalverij ook terugbetaalbaar te maken.

Mediums en guru’s moeten dus gewantrouwd worden. Caravaggio maakte ons dat vier eeuwen geleden al duidelijk met ‘De waarzegster’ die een jongeman van zijn ring berooft. Vandaag is het niet anders: hoed u voor de charlatans, niet voor de wetenschap.

Beloftes over wonderlijk welzijn en mirakelgenezing groeien uit tot een mega-industrie.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder

maguza 003

advertentie

Dr Gregor Reid Metchnikoff Prize Award 2007 Scientist at Lawson Health Research Institute Professor at The University of Western Ontario

“Danone heeft er steeds voor gekozen om de weldaden van zijn producten te ontwikkelen op basis van klinische en wetenschappelijke studies.

Deze werkwijze is zeer uitzonderlijk voor een voedingsfabrikant.”

Dr Gregor Reid is ervan overtuigd dat wetenschappelijk onderzoek de voeding en de gezondheid zal verbeteren. Wij delen deze visie en werken daarom nauw samen met de top van de internationale onderzoekscentra en universiteiten.

Wetenschappelijk onderzoek ten dienste van de gezondheid via de voeding 100 jaar ervaring Isaac Carasso, stichter van Danone, inspireerde zich voor de ontwikkeling van zijn eerste yoghurts op onderzoek van het Pasteur Instituut.

Eén eeuw later, trouw aan onze roots, bewandelen wij nog steeds hetzelfde pad van constant onderzoek en innovatie.

Wetenschappelijke partners over heel de wereld

Gezondheidsweldaden die klinisch worden bewezen

De 1200 medewerkers van Danone Research werken in partnership met de wetenschappelijke gemeenschap en universiteiten over heel de wereld teneinde aan de top te staan wat betreft kennis en onderzoek.

Aldus, worden er meer dan 200 internationale wetenschappelijke samenwerkingen uitgevoerd.

Danone Research kent een vooraanstaande plaats toe aan klinische studies in haar wetenschappelijke onderzoeken.

Zo werden in 2008 meer dan 50 klinische studies uitgevoerd om de weldaden van onze producten, zoals Actimel en Activia, te garanderen.

Research & Innovation op www.danone.com CENTRE DANONE RESEARCH PALAISEAU - FRANCE

in diT nuMMEr

010

Medisch celtherapie

010

Geneest celtherapie binnenkort kankers en hartinfarcten?

De verwachtingen zijn hooggespannen.

014

4 september 2008: een donorlever wordt overgevlogen uit Wenen.

Voor patiĂŤnt P. komt een einde aan maanden wachten.

018

Zindelijkheid en bedplassen: fabeltjes ontkracht.

gezond

035

gezonder eten

032

Soigneer uw stem en voorkom stemproblemen.

035

Gezonder eten met even veel smaak: tongstrelende tips.

Zorg

040

038

UZA-hulpverleners lenigen nood in Myanmar.

040

Veilig in het ziekenhuis: voorkom problemen tijdens uw verblijf.

044

Gratis kinderopvang in De Speelvogel.

Veilig in het ziekenhuis

Enkele minuten maken het verschil tussen leven en dood.

023

Met snelle reanimatie hoeft een hartstilstand niet fataal te zijn.

Als het hart stil blijft staan

023

DOSSIER: PlOtSE DOOD En verder

020

019

U zegt? Chemotherapie.

020

UZA 2020: winnen we de strijd tegen obesitas?

042

Witjas: de ziekenhuisapotheker.

Obesitas maguza 005

doorgelicht

006

Bij ICSI of Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie wordt één zaadcel met een ultrafijne pipet geïnjecteerd in een eicel . Het is een variant van in-vitrofertilisatie (ivf ), de zogenaamde proefbuisbevruchting. In het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG) van het UZA worden op die manier jaarlijks ruim 2500 eicellen bevrucht (in ongeveer 300 behandelingscycli) voor koppels die niet op natuurlijke wijze zwanger kunnen worden.

SAMEnSMElTEn

‘In de natuur is het de eicel die bepaalt welke zaadcel ze toelaat,’ vertelt prof. dr. Luc Delbeke. ‘Bij ICSI is het de bioloog die de meest vitale zaadcel selecteert.’

ICSI wordt vooral toegepast bij verminderde mannelijke vruchtbaarheid , als de zaadcellen niet beweeglijk genoeg zijn om de eicel te bereiken of als het de zaadcellen aan een enzym ontbreekt dat nodig is om de zona pellucida (de eischaal) te doorboren.

Het UZA past de techniek toe sinds midden jaren 90. Vandaag maken ICSI’s een kleine helft uit van alle ivf-pogingen. In 28 tot 30% van de gevallen mondt ICSI uit in een zwangerschap.

maguza 007

kOrT

borstkliniek

krijgt erkenning

De borstkliniek van het UZA is sinds begin dit jaar erkend als borstcentrum door de Vlaamse overheid, die via een beperkt aantal multidisciplinaire centra de kwaliteit van de borstkankerbehandeling wil verbeteren.

De borstkliniek van het UZA werd al in 2001 opgericht en door de jaren werd hard gewerkt aan een kwaliteitsvolle en multidisciplinaire aanpak om de patiënten de meest optimale zorg aan te bieden. Een multidis-

ciplinair centrum biedt betere resultaten – lees hogere overlevingskansen.

Vanaf oktober wordt ook een nieuw, digitaal mammografieapparaat in gebruik genomen. Voor de patiënt wordt het onderzoek iets aangenamer: het onderzoek gaat sneller en de kans op mislukte foto’s is kleiner. Voorts voelt het samendrukken van de borst zachter aan en werken het design en de verlichting ontspannend.

uZA En AZ MOnicA bundelen krachten

Het UZA en AZ Monica werken vanaf dit najaar intens samen binnen één ziekenhuisgroep. Een groepering is een duurzaam samenwerkingsverband tussen ziekenhuizen, met de bedoeling het zorgaanbod voor de patiënten op elkaar af te stemmen. Die bundeling van krachten zal een belangrijke impuls geven aan nieuwe investeringen in de patiëntenzorg op drie campussen in de Antwerpse regio: OLV Middelares (Deurne), Eeuwfeestkliniek (Antwerpen) en het UZA (Edegem). Door de samenwerking kunnen patiënten voortaan zowel in het noorden, centrum als het zuiden van Antwerpen rekenen op kwaliteitsvolle, innovatieve en gespecialiseerde zorg. Het UZA en AZ Monica beschikken in de Antwerpse regio over 1050 bedden.

rolstoel r Muntstuk nodig? bij de hand!

Bezoekers en patiënten die op raadpleging of onderzoek komen in het UZA, kunnen gebruik maken van een rolstoel. U vindt ze in de winkelgalerij. Hou wel een muntstuk van 2 euro bij de hand. Als u de rolstoel terugbrengt, krijgt u het muntstuk terug, net als bij een winkelkarretje dus.

008

2

BRAI N

uit de startblokken Op 1 oktober opent BRAI2N zijn deuren, het centrum voor neuromodulatie of voluit Brain Research Centre Antwerp for Innovative en Interdisciplinary Neuromodulation. Aan het hoofd staat neurochirurg prof. dr. Dirk De Ridder. ‘Het is de bedoeling om neuromodulatie of hersenstimulatie in te zetten als nieuwe behandelingsmethode voor een aantal aandoeningen.’ Tegen bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson en tegen pijn wordt neuromodulatie al gebruikt. Maar ook in de behandeling van epilepsie, depressies, verslavingen of bepaalde vormen van hoofdpijn kan het een rol spelen.

‘Binnen BRAI2N willen we onderzoek, praktijk en therapie combineren. Zo gaan we onderzoeken of hersenstimulatie kan helpen bij het stoppen met roken en of we het herstel na een beroerte kunnen bevorderen. Maar ook bijvoorbeeld rond reumatische aandoeningen en allergieën gaan we onderzoek doen. Daarom werken we samen over de grenzen van de verschillende disciplines heen.’ Aan BRAI2N werken ook een aantal gerenommeerde buitenlandse wetenschappers mee en externe beroepsethici bewaken mee de ethische kant van de zaak.

VrOuWEnVrAgEn op

Sinds 21 september loopt op Vitaya het programma ‘Vragen aan de gynaecoloog’, een medisch magazine opgenomen in het UZA. Patiënten getuigen over hun gynaecologische klachten en UZAgynaecologen, verloskundigen en oncologen beantwoorden dringende vragen van meisjes en vrouwen. Een aanrader, en niet alleen voor vrouwelijke kijkers!

Nog tot begin december elke zondagavond om 18.30 uur op Vitaya.

6

ExTrA bEddEn Op inTEnSiEVE Op de afdeling intensieve zorg zijn sinds april ingrijpende werken aan de gang.

Bedoeling is om tegen eind dit jaar zes extra bedden in gebruik te nemen.

De afdeling intensieve zorg 1, waar vooral cardiopatiënten worden verzorgd, groeit daardoor naar vijftien bedden. Uitbreiding van de capaciteit was broodnodig aangezien het aanbod cardiologie en cardiochirurgie blijft groeien. Door de cardiopatiënten op één volledig vernieuwde unit te verzamelen, kan de zorg nog beter worden afgestemd op hun specifieke noden. Vanzelfsprekend wordt ook extra personeel ingezet, ongeveer 18 fulltime-equivalenten.

Om ruimte te creëren voor de extra bedden, waren ingrijpende werken nodig.

Zo is het onthaal verplaatst, net als de wachtzaal voor bezoekers en de slaapplaats voor de artsen van wacht. Er is ook een nieuw technisch lokaal ingericht en er kwam een nieuwe toegang.

nieuwe low care dialysezaal

baadt in het licht

Vanaf 1 september kunnen dialysepatiënten terecht in de nagelnieuwe low care dialysezaal van het UZA. Hemodialyse is de meest gebruikte dialysetechniek voor patiënten bij wie de nierwerking sterk achteruit is gegaan. Via een pompsysteem wordt het bloed over een kunstnier geleid en gezuiverd. ‘Dialysepatiënten zijn drie keer per week in het ziekenhuis, telkens voor een behandeling van vier uur. Met deze nieuwe dialysezaal met veel licht en heel wat patiëntencomfort, willen we het de patiënten tijdens hun behandeling zo aangenaam mogelijk maken,’ zegt Klara Van den Ende, hoofdverpleegkundige ambulante nefrologie.

CoMEdy ClINIC

WANT LACHEN IS GEZOND!

voor studenten

Tweede- en derdejaarsstudenten verpleegkunde die houden van stand-up comedy zijn op donderdag 13 november welkom op UZA Comedy Clinic. Op het podium staan stand-up comedians Philippe Geubels, Bart Cannaerts, Xander De Rycke, Iwein Segers. en Thomas Smith. Nadien kunnen ze de heupen losgooien tijdens de afterparty. Voor de studenten is Comedy Clinic een ontspannen manier om kennis te maken met het UZA. Trouwens:

DONDERDAG 13 NOV. 2008 OM 20.30 UUR ZAAL STUURBOORD, RIJNKA AI ANTWERPEN

UZA COMEDY CLINIC

lachen is gezond.

UZA Comedy Clinic, donderdag 13 november 2008 in Zaal Stuurboord, Rijnkaai 96 in Antwerpen. Info en inschrijven op www.uzatrektaan.be

Ben je tweede-,

derdejaars of

masterstudent

verpleegkunde?

Schrijf je dan

in via www.uzatr ektaan.be!

maguza 009

MEdiScH

cElTHE JE EigEn cEllEn AlS MEdiciJn

Een beschadigde hartspier herstellen, bepaalde agressieve kankers overwinnen, de behandeling van multiple sclerose verfijnen... Met celtherapie wordt het misschien ooit werkelijkheid.

Het UZA levert baanbrekend werk, onder meer met onderzoek naar een therapeutisch celvaccin tegen acute myeloïde leukemie (AML).

S

prof. dr. Zwi Berneman 010

prof. dr. Viggo Van Tendeloo

oms lijkt het zo, maar celtherapie is eigenlijk niet echt een recente tak in de geneeskunde. ‘Celtherapie is elke vorm van behandeling waarbij lichaamscellen worden ingezet om de patiënt te genezen of te ondersteunen’, zegt prof. dr. Zwi Berneman, diensthoofd hematologie en medisch directeur van het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG).

‘De oudste vorm van celtherapie is in die zin de bloedtransfusie, die al meer

dan een eeuw wordt toegepast. Later kwam daar de beenmergtransplantatie bij, een therapie waarbij de patiënt beenmerg- of stamcellen krijgt toegediend. Stamcellen zijn cellen die tot verschillende soorten lichaamscellen kunnen uitgroeien. De behandeling wordt vooral toegepast bij beenmergziektes zoals leukemie. Ze bestaat al van eind jaren 1950, maar is pas na 1980 verfijnd.’

Verwachtingen hooggespannen De voorbije twintig jaar is de kennis rond onze lichaamscellen enorm gegroeid. De wetenschap weet nu beter hoe die cellen zich gedragen en kan ze in proefbuizen kweken en manipuleren. Dat zet de deur voorzichtig open voor andere toepassingen, van het bestrijden van hiv en bepaalde agressieve kankers tot het genezen van ooraandoeningen en het opnieuw doen aangroeien van levers. ‘Let wel, bij geen enkele van die nieuwe toepassingen gaat het al om een gevestigde behandeling. Ze bevinden zich nog in een experimenteel stadium. Maar voor sommige domeinen, waaronder de cardiologie, zijn de verwachtingen hooggespannen’, bevestigt Berneman.

rApiE

Het UZA speelt een voortrekkersrol in de verkenning van nieuwe pistes op het vlak van celtherapie. Eind 2005 werd het CCRG opgericht, een multidisciplinair platform waarbinnen research gebeurt naar grensverleggende therapieën. Een belangrijke activiteit is het onderzoek naar dendritische cellen. Dat zijn als het ware de orkestleiders van het afweersysteem.

Ze geven instructies aan de T-lymfocyten, witte bloedcellen die je dan weer de soldaten van het afweersysteem zou kunnen noemen. Zij krijgen bevelen over wat ze moeten doen en waartegen ze zich moeten verweren.

Agressieve leukemie De dendritische cellen vervullen een sleutelrol in een recent gevoerd onderzoek naar een therapeutisch vaccin tegen AML, een agressieve vorm van leukemie. Tien AML-patiënten kregen een vaccin op basis van eigen bewerkt celmateriaal. Het ging om mensen die niet in aanmerking kwamen voor een transplantatie en die eerst behandeld waren met chemotherapie, meestal succesvol.

‘Concreet kweekten we dendritische cellen op basis van witte bloedcellen van de patiënt. Die dienden we toe bij

wijze van vaccin. De dendritische cellen waren zo gemanipuleerd dat ze de T-lymfocyten aanzetten om eventueel resterende kankercellen aan te vallen’, legt Berneman uit.

De cellen manipuleren gebeurde via een speciale methode die enkele jaren geleden ontwikkeld werd door prof. dr.

Viggo Van Tendeloo, wetenschappelijk directeur van het CCRG en dr. Peter Ponsaerts van de Universiteit Antwerpen. Sindsdien wordt de methode wereldwijd toegepast.

Het vaccin bracht bij de patiënten een zekere afweerreactie teweeg. Er waren drie personen bij wie de artsen op basis van een moleculaire test een herval verwachtten. Dankzij het vaccin kwam die er niet. Het onderzoeksteam hoopt dat het vaccin op termijn de genezingskansen van geselecteerde patiëntengroepen met AML kan verhogen. Vooral als er weinig kankercellen overblijven, zou de therapie een grote rol kunnen spelen. Voordeel is dat de behandeling erg comfortabel is en op een lokale huidreactie na geen nevenwerkingen heeft. Berneman: ‘Ik zeg niet dat we hiermee de ultieme oplossing hebben, maar we hopen zo stapje voor stapje nieuwe middelen toe te voegen aan het behandelingsarsenaal.’

diEnSTOVErScHriJdEnd OndErZOEk gESTEund Het onderzoek naar vaccinaties en infecties is een dienstoverschrijdend gebeuren. Prof. dr.

Herman Goossens, diensthoofd klinische biologie in het UZA, prof. dr. Zwi Berneman, diensthoofd hematologie in het UZA en prof. dr. Pierre Van Damme, hoofd van het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV) van de Universiteit Antwerpen richtten daarom vorig jaar het Vaccin & Infectieziekten Instituut (VAXINFECtIO) op. Het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG) maakt daar deel van uit.

Samen met het Centrum voor Statistiek (CenStat) van de Universiteit Hasselt wisten ze een Methusalem-financiering in de wacht te slepen. Het Methusalemprogramma is een project van de Vlaamse regering dat aan gevestigde wetenschappers een financiering van zeven jaar toekent.

maguza 011

MEdiScH

Bedoeling is nu het vaccin verder te verfijnen en het ook uit testen bij mensen met multiple myeloma, een momenteel zo goed als ongeneeslijke ziekte in het beenmerg. Een gelijkaardig vaccin wordt intussen toegediend aan mensen die na een stamceltransplantatie een verhoogde kans hebben op infectie met het cytomegalovirus (CMV). Verder wordt de therapie getest bij hiv-patiënten, in samenwerking met

de resultaten voor de behandeling van sommige kankers zijn hoopgevend. het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) en de Vrije Universiteit Brussel (VUB). ‘In buitenlandse centra worden vergelijkbare vaccins getest bij patiënten met prostaatkanker en melanoom, een agressieve vorm van huidkanker. Ook daar zijn de resultaten hoopgevend’, weet Berneman. beschadigd hartweefsel herstellen Het gebruik van dendritische cellen om herval bij kanker tegen te gaan, ziet Berneman als een van de meest

Heel wat toepassingen bevinden zich nog in een experimenteel stadium.

veelbelovende toepassingen binnen de celtherapie. In het algemeen is immunotherapie – behandelingen waarbij het eigen afweersysteem wordt ingezet – aan een wereldwijde opmars bezig.

‘Een andere beloftevolle toepassing is de behandeling van hartinfarcten’, zegt Berneman. ‘In het UZA loopt sinds 2004 een studie waarbij patiënten die een zwaar hartinfarct doormaakten, eigen bewerkte beenmergstamcellen opnieuw ingespoten krijgen. Nu wordt door de dienst cardiologie een gelijkaardige studie gepland in samenwerking met een extern bedrijf. Daarbij zullen beenmergcellen van patiënten veranderd worden in cellen die lijken

op hartspiercellen, om ze vervolgens opnieuw in te spuiten.’ Doel is het beschadigde hartweefsel te helpen herstellen. ‘Mogelijk zullen we zo ooit de epidemie van hart- en vaatziekten veel beter kunnen controleren. Maar het kan nog gemakkelijk twintig jaar duren voor er concrete resultaten zijn’, blikt Berneman vooruit.

Ook het kweken van epitheelcellen (cellen die de organen en weefsels bedekken) om oog- en oorziektes te genezen, ziet hij als een bijzonder interessante piste. ‘Als je bedenkt dat er nu al kunsthuid kan worden gekweekt, is het zeker realistisch dat we daarmee goede resultaten kunnen behalen’, aldus Berneman.

cElTHErApiE in HET uZA Met zijn jarenlange ervaring in bloedtransfusies en stamceltransplantatie neemt de dienst hematologie binnen het UZA het voortouw in het verkennen van nieuwe pistes op het vlak van celtherapie. Daarnaast is het vooral een activiteit van de dienst cardiologie (zie hoofdartikel).

Intussen sprongen andere diensten mee op de kar.

Zo startte de dienst oogheelkunde een project rond het kweken van artificiële hoornvliezen. Vanuit de dienst nierziekten is er interesse voor het vaccin op basis van dendritische cellen (zie hoofdartikel). Daarmee zouden infecties met het cytomegalovirus (CMV) bij niertransplantatiepatiënten kunnen worden voorkomen.

012

Binnen de dienst dienst hepatobiliaire, transplantatieen endocriene heelkunde wordt gedacht aan het inspuiten van stamcellen in de lever van patiënten bij wie dat orgaan gedeeltelijk werd verwijderd. De lever zou zich zo sneller herstellen. De dienst neus-keel-oorziekten wil nagaan of het implanteren van huidcellen een oplossing biedt voor bepaalde patiënten met een chronische ontsteking van de gehoorgang en of het de genezing na een trommelvliestransplantatie kan versnellen. Ook de dienst diabetologie hoopt op termijn celtherapie te kunnen inzetten. ten slotte wordt in samenwerking met de dienst neurologie een onderzoeksluik geopend rond multiple sclerose (MS).

infO Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde: T 03 821 39 15 » T 03 821 39 06

advertentie

Ontslag uit het ziekenhuis?

Landelijke Thuiszorg helpt gezinnen en bejaarden thuis Bel 070/22 88 78 of kijk op www.landelijkethuiszorg.be

advertentie

VOOR WIE TE MAKEN HEEFT MET PIJNLIJKE VOETEN, RUGKLACHTEN, ...

KZg]j^oZc½ YVi cdd^i 6aaZ kZgY^Ze^c\Zc lZZg WZgZ^`WVVg

SCHOENEN

Voor comfort, mode, service en kwaliteit

KgVV\ kg^_Wa^_kZcY ^c[dgbVi^Z

Abdijstraat 237 - 2020 Antwerpen - tel 03-238 69 52

%-%% .) (+* " <G6I>H

• Grote keuze schoenen voor losse steunzolen • Ganter: schoenen in chroomvrij gelooid leder • Speciale reuma- en diabetesschoenen • Schoenen in verschillende lengte- en breedtematen • Dames: 33 – 43 ~ Heren: 38 – 48

DkZgVa ^c 7Za\^ " ')j$')j :hi]Zi^hX] Zc Y^hXgZZi :^\Zc [VWg^XVVi

C>:JL dd` kddg hbVaaZ igVeeZc

Origineel uitneembaar kurken voetbed met chroomvrij leder overtrokken

lll#bdcda^[i#WZ

IgVea^[iZc

Dynamisch 4-punten-afrolsysteem

?V! hijjg b^_ jl <G6I>H YdXjbZciVi^Z

Het actieve Ganter-voetbed houdt de voet in de juiste positie zodat het hele lichaam zich in zijn natuurlijke houding opricht AMBIORIX – BARKER – CAMEL ACTIVE – GANT – MEPHISTO – GANTER FINEST – SOFACQ – HASSIA – C.DIETZ – BERKEMANN - WOLKY

I]nhhZc@gjee

advertentie

JO6

C66B 69G:H I:A# I]nhhZc@gjee Bdcda^[i ck " @VaZlZ\ '% " .%(% <Zci " ;Vm %. '&+ +* ,* " ^c[d5bdcda^[i#WZ GZ\^dcVaZ XZcigV/ %' '&, (, -) " %( '(. '& )( " %&& '* '* )( " %. '&+ +* +* " %*% () *) *%

MEdiScH

OrgAAn OndErWEg Voor de kwaliteit van de donororganen is het uiterst belangrijk dat ze op de juiste manier worden vervoerd. tegenwoordig gebeurt dat soms via een speciale methode: het orgaan wordt aangesloten op een pomp en gaat in een steriele container met koeling, waar het voortdurend wordt gespoeld. Die techniek heet machineperfusie.

Het UZA past machineperfusie toe bij donornieren waarvan de bruikbaarheid onzeker is. Het voordeel is dat de kwaliteit van de nier tijdens het transport permanent kan worden geëvalueerd.

Zo gaan er minder nieren verloren.

Het UZA nam deel aan een internationale studie naar het effect van perfusie op donornieren.

VOOr EEn

niEuW lEVEn

Weinig behandelingen spreken zo tot de verbeelding als een transplantatie. Patiënten vieren de datum van de ingreep vaak als een tweede geboortedag. De procedure

14 januari 2008 Patiënt P. wordt in het UZA op de wachtlijst gezet voor een levertransplantatie.

4 september 2008 Op de afdeling intensieve zorg in een Weens ziekenhuis sterft een patiënt na een beroerte. De familie stemt toe in orgaandonatie. Drie artsen bevestigen de hersendood. De bloedcirculatie wordt kunstmatig op gang gehouden.

zelf is per definitie ongepland en niet zelden een race tegen de tijd. Een reconstructie.

De coördinator van het naburige donorcentrum komt ter plaatse. Op basis van medische gegevens van de donor en enkele onderzoeken wordt bepaald welke organen geschikt zijn voor transplantatie.

De coördinator van het Oostenrijkse donorcentrum neemt contact op met 014

Op EEn MAAndAgAVOnd rOnd MiddErnAcHT… Erna Bosmans (49) onderging in april 2007 een levertransplantatie. ‘In 1996 werden bij mij cystes in de lever vastgesteld. Begin 2006 was de situatie zo acuut geworden dat ik op de wachtlijst werd gezet voor een nieuwe lever. Elke drie of vier weken onderging ik een punctie om het vocht uit mijn buik te laten trekken. Die was enorm gezwollen.’

‘Na iets meer dan een jaar, op een maandagavond rond middernacht, kwam het langverwachte telefoontje dat er een lever voor mij was. tot mijn eigen verbazing was ik helemaal niet zenuwachtig. Aangezien de eerste dagen alles in je omgeving steriel moet zijn, moest ik niets

Eurotransplant, de organisatie die verantwoordelijk is voor de verdeling van organen binnen de Benelux, Duitsland, Oostenrijk en Slovenië.

Eurotransplant start de toewijzingsprocedure voor de diverse organen op.

Die toewijzing gebeurt automatisch. In de eerste plaats zijn medische criteria bepalend, zoals bloedgroep, gewicht, lengte en urgentie van de ingreep. Ook de tijd dat iemand al op een orgaan wacht, wordt meestal in rekening genomen. Levertransplantaties vormen daarop een uitzondering. Hier is de MELD-score (Model for Endstage Liver Disease) doorslaggevend. Die geeft aan binnen welke tijd de patiënt zonder transplantatie vermoedelijk zal sterven.

Eurotransplant meldt aan de transplantatiecoördinator van het UZA dat er een lever beschikbaar is voor patiënt P. Het UZA krijgt een half uur tijd om te beslissen. Intussen contacteert Eurotransplant al een tweede centrum voor het geval het UZA zou weigeren.

meenemen. De ingreep was ’s morgens, en voordien heb ik zelfs nog rustig geslapen. Na mijn transplantatie voelde ik mij meteen heel goed. Ik mocht twee weken later al naar huis, zowat een record volgens mijn arts.’

‘De gedachte dat er voor mijn transplantatie iemand is gestorven, kwam pas later. Daar denk ik soms nog aan.

Maar over de donor wordt geen informatie gegeven. Dat is misschien maar goed ook. Momenteel gaat alles heel goed. Sinds begin dit jaar werk ik weer halve dagen in een boekenzaak. In oktober ga ik voor het eerst opnieuw met vakantie.’

dat moment goed voelt.

P. meldt zich via de spoed in het UZA. Na een aantal onderzoeken mag hij naar de transplantatie-afdeling. Sommige voorbereidingen, zoals een ontsmettend bad, worden al gestart.

infO Dienst transplantatieheelkunde, T 03 821 43 27

De Weense leverchirurg verwijdert de lever bij de donor en controleert of die goed genoeg is. Op de luchthaven wacht een privévliegtuig, gestuurd door het UZA, om het orgaan over te vliegen. Bij hart- en longtransplantaties stuurt het ontvangende centrum zelf een team om het orgaan weg te nemen.

De lever komt aan in het UZA. Na een laatste controle van het orgaan door de leverchirurg begint de ingreep.

Eén chirurg bereidt de lever voor, een andere verwijdert de zieke lever van patiënt P. Daarna wordt de donorlever geïmplanteerd.

www.vhla.be Vereniging Hart-, Lever- en Longgetransplanteerden UZA, T 03 457 94 37 www.navado.be NAVADO, vereniging voor nabestaanden van donoren, T 078 15 00 74, contact@navado.be www.beldonor.be info van de Belgische overheid rond orgaandonatie, infonummer 02 524 97 97 www.eurotransplant.nl Eurotransplant International Foundation

5 september 2008 Er wordt beslist de lever te accepteren. De leverspecialist belt patiënt P. op en vraagt hem naar het UZA te komen. Voorwaarde is dat hij zich op

Patiënt P. wordt naar intensieve zorg gebracht. Afhankelijk van zijn toestand mag hij na enkele weken of maanden naar huis.

www.transplant.be Belgische Vereniging voor Transplantatie

maguza 015

Rug-, nek- of schouderklachten?

Spierpijn, spataders, oedeem, ...?

Voelt u zich â&#x20AC;&#x2122;s nachts of â&#x20AC;&#x2122;s morgens minder ďŹ t of heeft u meer pijn dan â&#x20AC;&#x2122;s avonds? Duurt het â&#x20AC;&#x2122;s morgens enige tijd voor u zich ontspannen en ďŹ t voelt? De oorzaak ligt dan niet bij u, uw leeftijd of een eventueel medisch probleem maar aan uw bed (hoofdkussen, matras en/of bedbodem). Heb je toch slaapproblemen omwille van een medisch probleem? Ook dan kan u wellicht zeer goed geholpen worden.

NIEUW ! MATRASSEN (vanaf 16 oktober) Aircosleepmatrassen van Ergorelax zijn uiterst comfortabel, extra duurzaam en scherp geprijsd.

Ze onderscheiden zich door hun: geperfectioneerde zonering en hardheid. extra dikke, goed ventilerende comfortlagen (2 tot 2,5 x dikker, vooral zeer belangrijk bij gevoelige schouders en rugproblemen).

Aircosleep matrashoes (Lyocell-kapok, verrijkt met Silverguard en AloĂŤ Vera): antistatisch, antiallergisch, antibacterieel, vochtregulerend, elastisch, 4-zijdige rits, wasbaar.

3-D ventilatielaag: antitranspiratie.

Er is keuze tussen 4 kwaliteitskernen. Overtuig uzelf, vrijblijvend, in de showroom te Herselt en neem daarna uw Aircosleepmatras 1 WEEK OP PROEF. Zo riskeert u geen miskoop.

HOOFDKUSSENS OP PROEF! TRIPLE: perfect op maat Het Triple hoofdkussen is ideaal voor rug- en zijslapers en wordt perfect op maat gemaakt met de bijhorende maatplaatjes. Het kussen is bekleed met een Aircosleephoes met 3-zijdige rits.

SNOOZETIME: uiterst comfortabel De duizenden minuscule, extra ronde en extra lichte Snoozetimebolletjes, verpakt in een elastisch hoes maken van Snoozetimekussens een zeer geschikt kussen voor buik- en rugslapers. Snoozetimekussens zijn drukverlagend en uiterst comfortabel.

Ze bestaan in verschillende vormen: voor in bed, relaxzetel, op reis, als positioneringkussen of zelfs als knuffelbeer.

De hoofdkussens voor in bed kan men vrijblijvend OP PROEF nemen.

exclusief verdeler van

HERSELT

en

DORP 78 - Tel.: 014/54 55 11

F NBJM JOGP!EFCFETUFF CF t JOGP!FSHPSFMBY FV XXX EFCFETUFF CF t XXX FSHPSFMBY FV

advertentie

GOED ZITTEN EN SLAPEN KAN WONDEREN DOEN!

Lig jij ook zo zalig?

Perfect Chair Club

Zero-gravity relaxzetels van Ergorelax verminderen en voorkomen rugpijn stimuleren de bloedcirculatie verhogen de longcapaciteit verlagen de hartslag

Tevens aangeraden voor sportmensen en mensen met een staand of zwaar beroep.

Promotie

Sonsie Gravity

Gravity

â&#x201A;Ź750

Perfect Chair

â&#x201A;Ź 995

Relaxzetels met opstalift of opstahulp maken opstaan en neerzitten veel gemakkelijker ZEGRAMAX (HT 7450) Zero-gravity massagerelax voor professioneel en particulier gebruik

Aangeraden door artsen, kinesisten en binnenhuisarchitecten Open: ma-di-do-vr: 10 - 12.30 en 13.30 - 18.30u.

Zaterdag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17u Gesloten op woensdag, zon- en feestdagen!

MEdiScH

ZindEliJkHEid En bEdplASSEn:

fAbElTJES OnT Kinderen die bedplassen of overdag nog regelmatig ongelukjes hebben: het komt vaker voor dan gedacht.

Medicatie mag daarbij zeker niet de eerstekeuzebehandeling zijn, zo blijkt uit de doctoraatsonderzoeken van UZA-pediaters dr. Koen Van Hoeck en dr. An Bael.

kindVriEndEliJk ZindEliJk WOrdEn Kinderen zijn vandaag gemiddeld 12 tot 15 maanden later zindelijk dan in de jaren 1950. Dat kan nadelig zijn voor het kind, de ouders en de samenleving. Kleuterleidsters moeten bijvoorbeeld almaar meer tijd spenderen aan het verschonen van broekjes.

018

b

ij kinderen van zes jaar oud heeft één op zeven last van bedplassen. Van Hoeck en zijn team deden jarenlang wetenschappelijk onderzoek rond de materie. ‘De medische wereld gaat er traditioneel van uit dat bedplassen wordt veroorzaakt door een kleine blaascapaciteit en een verhoogde urineproductie’, zegt Van Hoeck. ‘Ons team heeft die vastgeroeste stellingen aan de werkelijkheid getoetst en wat bleek? Kinderen die bedplassen hebben helemaal geen abnormaal hoge urineproductie en ook een kleine blaascapaciteit is niet het probleem.

Want als je de capaciteit verhoogt met

behulp van oefeningen en eventueel medicatie, blijven ze bedplassen. Onze conclusie is dat de blaas van bedplassers het gewoon vroegtijdig opgeeft.’

Uit het onderzoek bleek ook dat het gebruik van een plaswekker, onder begeleiding van een arts, bij 50 tot 60% van de kinderen definitief komaf maakt met het bedplassen. Met medicatie lukt dat maar bij 18%. ‘Medicatie tegen bedplassen, concreet de neusspray, is populair omdat het weinig moeite kost en er bijna altijd onmiddellijk een vermindering van het probleem is. Maar bij 82% van de patiënten verdwijnt dat effect nadat de medicatie is stopgezet.

Dat blijkt uit onderzoek van Alexandra Vermandel, kinesitherapeute binnen de dienst urologie en de Klein Bekken Kliniek, en studenten politieke en sociale wetenschappen van de Universiteit Antwerpen (UA).

‘Nochtans blijkt uit geen enkele studie dat het schadelijk zou zijn om vanaf 18 maanden met zindelijkheidstraining te starten’, zegt Vermandel. Zij ontwik-

kelde in het kader van haar doctoraat ook een kindvriendelijke methode om kinderen op relatief korte periode zindelijk te krijgen. ‘Peuters tussen 18 en 36 maanden kregen een luier om die een signaal gaf als hij nat werd.

Daarop werd het kind telkens op het potje gezet. Er was ook veel aandacht voor motivatie.’

Van de kinderen die zo thuis getraind

infO Dienst pediatrie: T 03 821 32 51 » Dienst urologie: T 03 821 33 68 » Klein Bekken Kliniek: T 03 821 35 05 » T 03 821 33 68 »

u ZEgT?

krAcHT We raden dan ook heel sterk aan om het altijd eerst met de plaswekker te proberen’, aldus Van Hoeck.

Sociale handicap Ook het probleem van natte broekjes overdag komt veel vaker voor dan gedacht. Zo’n 6 tot 12% van de zevenjarigen heeft ermee te kampen. Oorzaken zijn hyperactiviteit van de blaas of een fout gebruik van de bekkenbodem, waarbij die wordt aangespannen tijdens het plassen. Urinaire incontinentie overdag betekent niet alleen een grote sociale handicap, het houdt ook een risico in op onder meer nierschade.

Dr. An Bael deed onderzoek naar de drie belangrijkste behandelingsvormen van dagincontinentie bij kinderen, meer bepaald uitleg en hereducatie, medicatie en bekkenbodemtraining.

‘Uitleg en hereducatie blijken in zowat de helft van de gevallen te volstaan om het probleem te verhelpen’, zegt An Bael. ‘Medicatie en bekkenbodemtraining, al dan niet in combinatie met uitleg en hereducatie, leveren geen meerwaarde op. Artsen grijpen dus het best niet gemakshalve naar medicatie. Meestal verdwijnen de ongelukjes geleidelijk naarmate de kinderen ouder worden.’

chemotherapie Wat is chemotherapie?

Chemotherapie is de behandeling van kanker met middelen die

de kankercellen doden of hun deling remmen. De meest toegepaste vorm maakt gebruik van cytostatica, medicijnen waarvan

het merendeel ingrijpt op de chemische reacties in de cel die

nodig zijn om celdeling tot stand te brengen. Cytostatica maken geen onderscheid tussen kwaadaardige en normale cellen. Maar

aangezien kankercellen zich kenmerken door hun drang tot ongecontroleerde deling, zijn zij er het meest gevoelig voor.

Vandaag zijn er ook nieuwere vormen van chemotherapie, waarbij gebruik wordt gemaakt van zogenaamde doelgerichte medicijnen. Afhankelijk van het type verstoren die een specifiek proces in of rond de kankercel. Zo zijn er middelen die de vor-

ming van nieuwe bloedvaten, nodig voor de verdere groei van het kankerproces, voorkomen. Daardoor kunnen de kankercellen geremd worden of afsterven.

Vanwaar de nevenwerkingen?

Aangezien cytostatica geen onderscheid maken tussen gewone

cellen en kankercellen, worden ook gezonde lichaamscellen

getroffen, vooral degene die zich ook snel vermenigvuldigen.

Voorbeelden zijn de haarwortelcellen, de slijmvliescellen in het maag-darmkanaal en de beenmergcellen. Daardoor zijn haarverlies, misselijkheid en infecties veelvoorkomende nevenwerkingen. De nieuwe middelen hebben die nevenwerkingen duidelijk minder doordat ze zich specifiek op de kankercel richten.

Hoe wordt chemotherapie toegediend?

In tegenstelling tot radiotherapie en chirurgie werkt chemothera-

pie over het hele lichaam. De toediening gebeurt meestal via een infuus, maar soms ook via de mond of door middel van een injectie.

Hoe worden de medicijnen bereid?

Omdat de medicijnen in kwestie heel krachtig zijn, is een uiterst precieze dosering van groot belang. De dosis wordt dan ook tot

werden, was 80% na vijf dagen zindelijk. In een kinderdagverblijf lukte dat bij 50%. ‘De luiers zijn niet te koop.

Maar het kind in blote billetjes laten rondlopen en bij nattigheid op het potje zetten, is hetzelfde principe’, aldus Vermandel. In maart en september organiseerden het UZA en de UA een congres rond het thema.

www. stopbedplassen.be

op 5 mg nauwkeurig berekend in functie van de lengte en het gewicht van de patiënt.

Om de apotheker in kwestie niet bloot te stellen aan schadelijke stoffen, wordt de medi-

catie in speciale kasten gemaakt, met een luchtstroom die van boven naar beneden

loopt. Doordat de geneesmiddelen erg duur

en meestal niet lang houdbaar zijn, worden ze altijd vlak voor de behandeling bereid.

maguza 019 infO www.cancer.be » www.tegenkanker.net » www.komoptegenkanker.be

uZA 2020

niet hopen op een won Obesitas wordt wel eens de ziekte van

Hoe dan ook moet het probleem meer

de 21e eeuw genoemd. Met prof. dr. Luc

sen en de media, en moet er meer geld

Van Gaal kijken we een kleine 15 jaar vooruit.

Winnen we de strijd tegen obesitas?

aandacht krijgen van de beleidsmengaan naar onderzoek op grote schaal.

Mensen moeten beseffen dat obesitas verstrekkende gevolgen heeft.

Hoe ziet u de behandeling evolueren?

Obesitas is medeoorzaak van hart- en

naam: Prof. Dr. Luc Van Gaal

waarlijvigheid en obesitas nemen epidemische vormen aan. Houdt die epidemie aan?

Z

ducten, werken obesitas in de hand,

Ik verwacht zeker nog een toename

len doen groeien. Voorts is er een

bij adolescenten en kinderen. Dat zien we nu al gebeuren en het heeft

nefaste gevolgen voor die generaties.

Want hoe langer iemand obees is, hoe

dienst: Endocrinologie, diabetologie en metabolisme

moeilijker hij of zij te behandelen is.

Bij de volwassenen zitten we in ons

land misschien al aan het plafond, maar een directe afname verwacht

bepaalde virussen zouden de vetceltheorie rond endocriene disruptors:

toxische stoffen en hormonen waarmee we in contact komen, blijken een invloed te hebben op het meta-

bolisme en het vetcelgedrag. Zelfs het klimaat zou het vetcelgedrag beïnvloeden.

diabetes,

hypertensie

enzovoort. Nu al weten we zeker dat

een beperkt gewichtsverlies – 5 à 10% van het lichaamsgewicht – een posi-

tief effect heeft op het metabolisme.

Als je blijvend 5 à 10 kilo kunt afval-

len, daalt je risico om diabetes te ontwikkelen met 60%. Dat is niet niks.

We kennen vandaag al de levensstijlbenaderingen en de medicijnen om die 5 à 10% waar te maken.

er via voorlichtingsprogramma’s in geslaagd mensen minder vetrijk te

Hoe zal de strijd tegen obesitas de komende jaren worden gevoerd?

Volstaan de benaderingen van vandaag om ook de mortaliteit, de overlijdens door obesitas, te beperken?

doen eten, maar obesitas neemt er toch verder toe.

We moeten in elk geval aan preven-

tie blijven doen. Maar om dat goed

Dat is de hamvraag op dit moment:

te doen, moet er duidelijkheid komen

minder overlijdens, minder infarcten,

ik niet. In de VS bijvoorbeeld is men

Hoe komt dat dan?

Heel veel factoren blijken een rol te

spelen in obesitas. Minder (onver-

zadigd) vet eten is niet genoeg. Ook koolhydraten, vooral snelle suikers

uit snoep, frisdrank of zelfs lightpro020

net als te weinig beweging. Maar ook

vaatziekten,

over welke factoren allemaal een rol

spelen. Als de hypothesen over die virussen, endocriene disruptors enzo-

voort worden bevestigd, dan heeft dat gevolgen voor de behandeling van obesitas, maar ook voor de preventie.

leidt 5 à 10% gewichtsverlies ook tot minder beroertes? Uit studies blijkt

dat 20% gewichtsverlies dat alvast

wel doet, maar dat kan voorlopig alleen via chirurgie. Of een beperkter

gewichtsverlies hetzelfde effect heeft op de mortaliteit, is vandaag nog niet

derpil duidelijk. Twee grootschalige studies – waar we in het UZA nauw bij

betrokken zijn – zullen de komende 5 jaar meer duidelijkheid brengen.

Stel dat een beperkt gewichtsverlies niet het beoogde resultaat heeft, wat moet er dan gebeuren?

Dan weten we zeker dat we moeten

streven naar een gewichtsverlies van

20% op lange termijn. Waarom dat

Er zijn ook peptiden die een invloed

vandaag hebben, is onbekend. En

wisselingen van de vetcel. Door die

niet lukt met de medicijnen die we chirurgie blijft doorgaans de allerlaatste optie, hoewel nieuwe trends

zich voordoen om sneller een chirurgische ingreep te overwegen. We moeten dus op zoek naar nieuwe en

hebben op het gedrag en de stofpeptiden efficiënter te maken en in te

spuiten bij de patiënt, soms maar één keer per week, zouden we tot nieuwe behandelingen kunnen komen.

efficiënte medicijnen. De wonderpil

dan toch die wonderpil?

bestaat vandaag niet en ze komt er

binatie van behandelingen gaan,

waarmee je 20 tot 25 kilo verliest,

Nee, ik denk dat we naar een com-

de eerste jaren ook niet.

zoals in vele domeinen van de geneeskunde. Hoe meer verschil-

Zijn er dan geen veelbelovende pistes?

lende aangrijpingspunten je hebt

Ik geloof dat een nieuwe benadering

gen, hoe meer kans je maakt om

van de peptiden een mogelijke piste is. Dat zijn lichaamseigen eiwitten met

uiteenlopende functies: ze werken via de darm of via de hersenen in op de

verzadiging en de eetlust, ze kunnen

via de maag inwerken op de selectie van eten of op de snelheid waarmee

de maag wordt geledigd, enzovoort.

om een behandeling aan op te han-

het probleem onder optimale con-

trole te krijgen. Ik denk dat we in de toekomst gebruik zullen maken van combinaties van dergelijke pep-

tiden, eventueel samen met de klassieke medicijnen. Op dit moment bestuderen we al de werking van een aantal peptiden.

maguza 021

advertentie

Ademnood: een slechte conditie of hartfalen ?

De symptomen liggen voor de hand maar de oorzaak niet. U alleen baseren op klinische criteria kan leiden tot een verkeerde diagnose. Om zeker te zijn, heeft u een test nodig waarop u kan vertrouwen zoals de NT-proBNP op de Elecsys systemen. Deze test geeft u een snel en betrouwbaar resultaat die u helpt een correcte behandeling op tijd te starten.

COBAS en LI FE NEEDS ANSWERS zijn merken van Roche. Š2008 Roche Diagnostics Roche Diagnostics Belgium - 198 Schaarbeeklei BE-1800 Vilvoorde - +32 2 247 47 47

cobas cardio

dOSSiEr plOTSE rubriEk dOOd

AlS HET

H r rT

STil il bliJfT bliJ STAAn...

Voetballer overleden na hartstilstand. Wielrenner bezwijkt tijdens wedstrijd. Geregeld halen dergelijke berichten het nieuws, zeker als het over jonge mensen gaat. Elk jaar overkomt het 5000 tot 10.000 Belgen. Als ze snel genoeg gereanimeerd worden en in een gespecialiseerd hartcentrum terechtkomen, hoeft die plotse hartstilstand niet definitief te zijn. maguza 023 0023

dOSSiEr plOTSE dOOd

Cardiologen Marc Claeys en Christiaan Vrints: ‘ Als een hartinfarct de oorzaak is van de hartstilstand wordt een patiënt zo snel mogelijk naar het kathlab gebracht. Daar worden de kransslagaders rond het hart in beeld gebracht door middel van een katheter ingebracht in de lies. Een vernauwing in de kransslagaders – de oorzaak van het hartinfarct – kan er heel snel behandeld worden door middel van een ballondilatatie of door in de kransslagader een stent te plaatsen. ‘

W

e spreken van plotse dood als iemand plots en onverwacht neervalt met een hartstilstand en een circulatiestilstand binnen het uur na de eerste symptomen. Zonder reanimatie leidt die toestand onvermijdelijk tot de dood, doordat de hersenen onvoldoende zuurstof krijgen. ‘De meest voorkomende oorzaak van een

Na tien minuten hartstilstand is de hersenschade onherstelbaar. hartstilstand is een hartritmestoornis, veelal een ventrikelfibrillatie,’ legt cardioloog Marc Claeys uit. ‘Dat houdt in dat het hart heel chaotisch samentrekt – fibrilleert – en daardoor zijn pomp-

024

functie verliest.’ Dat kan bijvoorbeeld gebeuren na een hartinfarct of als gevolg van een aangeboren afwijking (zie kader).

Eens het hart is ‘stilgevallen’ komt het niet meer vanzelf op gang. Het moet zo snel mogelijk herstart of gedefibrilleerd worden, met een elektrische schok. Elke minuut is kostbaar: al na drie, vier minuten hartstilstand kan er schade zijn aan hart en hersenen; na tien minuten is de hersenschade onherstelbaar. Als u ooit getuige bent van een plotse dood, komt het erop aan om zo snel mogelijk 100 of 112 te bellen en meteen hartmassage en beademing te starten. Als er een automatische defibrillator in de buurt is, kunt u ook die gebruiken.

Met spoed naar het kathlab Als de patiënt levend het ziekenhuis bereikt en de reanimatie heeft niet te lang geduurd, is er nog hoop op een goeie afloop. ‘De MUG-arts belt ons

infO Dienst cardiologie: T 03 821 35 38 » www.hartfalen.uza.be

meestal al vanop het terrein, bij vermoeden van een hartinfarct, zodat we een kathlab kunnen vrijmaken,’ zegt prof. dr. Christiaan Vrints, diensthoofd cardiologie. ‘Als op het elektrocardiogram te zien is dat er een typisch hartinfarct heeft plaatsgevonden – een zogenaamde STEMI of ST-elevatie myocardinfarct – gaat de patiënt zo snel mogelijk naar het kathlab. Daar wordt de verstopte kroonslagader, die het infarct veroorzaakt, weer opengemaakt, indien nodig door een stent te plaatsen.’

Het kathlab is een van de redenen waarom je na een hartstilstand in het UZA in goede handen bent. Christiaan Vrints: ‘Zonder kathlab kun je een infarct ook behandelen, door de bloedklonter op te lossen, maar dat is maar in 60% van de gevallen succesvol. Ballondilatatie in het kathlab is in 90 tot 95% van de gevallen succesvol. Doordat we per jaar 5000 à 6000 katheterisaties doen, beschikken we over een groot team van ervaren specialisten. Bovendien is

OOrZAkEn VAn plOTSE dOOd Als uw hart gezond is, loopt u geen risico op een plotse hartstilstand. Bij mensen jonger dan 30 overkomt het ongeveer 1 persoon op 100.000, meestal door een aangeboren hartafwijking waar men geen weet van had. Naarmate we ouder worden, stijgt de kans op plotse dood, aangezien we ook meer lijden aan hart- en vaataandoeningen. Van de mannen boven de 40 wordt 1 op 500 à 1000 getroffen. Voor vrouwen geldt dat ongeveer tien jaar later. De voornaamste onderliggende oorzaken van plotse dood op een rijtje:

-35 jaar: aangeboren aandoeningen

er 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 een cardiologische wacht. Het kathlab kan altijd binnen het half uur gemobiliseerd worden.’ Patiënten die snel kunnen worden gekatheteriseerd en geen beademing nodig hebben, kunnen na de ingreep naar de Chest Pain Unit en dan vrij snel weer naar huis.

In het minder voorkomende geval dat niet een hartinfarct, maar een aangeboren aandoening de onderliggende oorzaak is van de hartstilstand kan die veelal worden opgespoord aan de hand van een elektrocardiogram (ECG). Marc Claeys: ‘Deze groep patiënten kunnen we soms helpen door een interne defibrillator in te planten. Als de patiënt dan nog eens een hartstilstand heeft, geeft de interne defibrillator automatisch een schok aan het hart.’ Daarover meer op p. 27.

Onherstelbare schade Niet alle gevallen van plotse dood worden snel gedefibrilleerd en gereani-

Bij jonge mensen zijn vooral aangeboren hartafwijkingen aanleiding tot een plotse dood, soms al op heel jonge leeftijd. Het Brugadasyndroom en het lang Qt-syndroom bijvoorbeeld kunnen aanleiding geven tot een gestoord hartritme dat leidt tot een hartstilstand. Bij die aandoeningen gaat er iets mis in de elektrische activiteit van het hart: de kanaaltjes in de hartspiercellen waardoor het elektrische signaal loopt, hebben een afwijkende vorm of functie. Dergelijke aandoeningen kunnen worden opgespoord in het ziekenhuis, aan de hand van een elektrocardiogram, echocardiografie of cardiaal MRI-onderzoek. Vaak is het aangewezen om de hele familie van een patient te screenen.

Ook de hartspier zelf kan abnormaal zijn en daardoor tot een hartstilstand leiden. Een erfelijke aandoening waarbij dat het geval is, is hypertrofische cardiomyopathie. Die aandoening wordt gekenmerkt door een erg dikke hartspier die, bijvoorbeeld tijdens het sporten, kan leiden tot plotse dood.

+35 jaar: hartinfarcten Op oudere leeftijd is een plotse dood – helaas – vaak het eerste symptoom van een onontdekt hartprobleem. In 80% van alle gevallen van plotse dood is een acuut hartinfarct de oorzaak: een bloedklonter verstopt een van de kroonslagaders die het hart voorzien van bloed. In het gebied achter die klonter treedt zuurstofnood op en het weefsel sterft af. Op die manier kan het hart niet alleen ernstig beschadigd raken, maar kan er in 20 tot 30% van de gevallen ook een hartstilstand optreden.

Hartinfarcten zijn op hun beurt een gevolg van aderverkalking.

Ook patiënten met hartfalen – een hartspier die erg verzwakt is bijvoorbeeld door een vroeger infarct of door aderverkalking – kunnen een hartstilstand krijgen, doordat de hartspier niet meer optimaal kan samentrekken.

maguza 025

dOSSiEr plOTSE dOOd

meerd. Een op drie haalt dan ook niet levend het ziekenhuis. Ook als de reanimatie laat begonnen is of lang heeft geduurd, zijn de vooruitzichten minder goed. Er kan zware, levensbedreigende hersenschade zijn. Ook de hartspier kan beschadigd zijn, waardoor patiënten op een kunsthart moeten worden aangesloten en voor lange tijd op intensieve zorgen terechtkomen, of een hartoperatie nodig hebben.

‘Een hartspier kan dusdanig beschadigd zijn dat ze ook na defibrillatie amper nog pompvermogen heeft en de weefsels dus niet voldoende doorbloed worden. Dan spreken we van cardiogene shock,’ zegt Christiaan Vrints. ‘In het UZA krijgen we veel van die patiënten binnen, ook uit andere ziekenhuizen. Vroeger overleed 90%, maar intussen hebben we dat teruggebracht tot ongeveer de helft. Onze artsen zijn gewend om in heel acute, hachelijke situaties in te grijpen en onze afdeling intensieve zorgen heeft ruime ervaring met het ondersteunen van de hartlongfuncties op allerlei manieren.

Ook als die mensen erdoor komen, is hun hartspier vaak ernstig beschadigd, en lopen ze een groot risico op plotse dood. Het laatste redmiddel is dan vaak een harttransplantatie en om de wachttijd te overbruggen eventueel een kunsthart.’

026

HET HArT: EEn kWESTiE VAn ElEkTriciTEiT Uw hart klopt in normale omstandigheden zo’n 70 keer per minuut.

Maar waarom doet het hart dat? Het geheim ligt in de sinusknoop, die zich in de rechtervoorkamer van het hart bevindt. Die is zo geprogrammeerd dat hij automatisch een elektrische prikkel afvuurt. Die elektrische prikkel gaat doorheen het weefsel van het hart en zorgt ervoor dat de hartcellen van de kamers en de voorkamers zich op het juiste moment samentrekken. Door op die manier gecoördineerd samen te trekken, werkt het hart als een krachtige pomp.

Bij een hartstilstand is er wel nog hartactiviteit, maar die is chaotisch. Doordat het hart zich bedreigd of simpelweg niet goed voelt, begint het weefsel – vaak in de linkerkamer – zelf automatisch signalen af te vuren. Die signalen overstemmen de prikkel van de sinusknoop, met complete chaos en een hart dat niet meer pompt als resultaat.

Door het hart een elektrische schok toe te dienen – met een defibrillator – kun je 1 7 de normale elektrische activiteit herstellen. De schok, 150 tot 360 joule, legt 8 even alle elektrische signalen stil, om de sinusknoop de kans te geven om weer 9 10 10 de bovenhand te nemen.

2

1 2 3 4 5 6

bovenste holle ader rechtervoorkamer pezen rechterkamer onderste holle ader linkerkamer

10

7 aorta 8 longslagader 9 linkervoorkamer 10 hartkleppen 11 harttussenschot

3

5

6

4

11

lEVEn MET EEn

dEfibrillATOr In België lopen naar schatting 5000 mensen rond met een ingeplante defibrillator. Als zij een hartstilstand krijgen, levert dat toestel automatisch een elektrische schok af die hun hart weer op gang brengt.

V

orig jaar kregen 132 patiënten in het UZA een ICD of implanteerbare cardioverter defibrillator ingeplant. De ICD wordt ingeplant onder het linker sleutelbeen. Via een draad meet hij de werking van het hart. Als het hart gaat fibrilleren, levert hij een schok af.

Omdat zo’n defibrillator veel geld kost – ruim 20.000 euro – en bovendien om de vier à zes jaar moet worden vervangen, heeft de overheid strikte terugbetalingsvoorwaarden vastgelegd.

Zo kunnen mensen die eerder al een hartstilstand hebben doorgemaakt in bepaalde gevallen een ICD krijgen.

Ook mensen met aangeboren aandoeningen die ritmestoornissen kunnen veroorzaken, krijgen vaak een ICD ingeplant. Het gaat dan om aandoeningen zoals het Brugadasyndroom, lang QT-syndroom, hypertrofische cardiomyopathie (zie kader p. 25). ‘Bij dergelijke aangeboren aandoeningen worden soms hele families gescreend en krijgen meerdere familieleden een ICD ingeplant,’ zegt cardioloog Hielko Miljoen.

Sinds 2007 komen meer mensen in aanmerking voor een ICD. Ook patiënten met een heel slechte linkerkamer-

functie die nog geen hartstilstand hebben doorgemaakt, kunnen in bepaalde gevallen een Dr. Hielko Miljoen: ‘Meer mensen dan vroeger kunnen een ICD terugbetaald krijgen.’

ICD krijgen. ‘Dergelijke preventieve implantaties mogen echter maximum 36% uitmaken van het totale MiJn ingEbOuWdE aantal. Die drempel werd al vlak voor VEiligHEid de zomer bereikt, wat uitgebreid in het nieuws is geweest. Er worden nu François Boermans uit Arendonk kreeg inspanningen gedaan om het toegemet kerst 2006 een ICD ingeplant in het laten aantal te verhogen. En eigenlijk UZA. Geen cadeau, maar wel noodzais de situatie hoe dan ook verbeterd: kelijk volgens de behandelende arts. ‘Ik meer mensen dan vroeger kunnen had in de zomer van 2006 een hartaaneen ICD krijgen.’

Schrik voor de schok De implantatie van een ICD is behoorlijk ingrijpend voor een patiënt.

‘Mensen vragen zich af wat ze nog kunnen en mogen doen. Autorijden bijvoorbeeld mag niet de eerste zes maanden. Zo’n shock is ook beangstigend: het voelt als een serieuze klap op de borst.’ Niet iedereen krijgt echter een schok. ‘Sommige mensen verslijten drie ICD’s zonder dat het toestel ooit moet afvuren. Maar de dag dat het wel nodig is, redt hun ICD hun leven.’

val gehad, waardoor de pompfunctie van mijn hart sterk is verminderd. Ik had nog nooit gehoord van een ICD. Ik zag dat eerst ook niet zitten, maar wat moet, dat moet.’ Een schok heeft François nog nooit gehad. ‘En ik hoop dat het nooit zal gebeuren ook. Ik neem aan dat dat serieus schrikken is. Maar ik ondervind er momenteel niks van. Ik mocht de eerste zes maanden niet autorijden, en ook gewichten boven je hoofd tillen, moet je vermijden. Dat is alles. En doordat ik nogal goed in het vlees zit, zie je ze ook niet zitten, mijn ingebouwde veiligheid.’ maguza 027

dOSSiEr plOTSE dOOd

Prof. dr. Leo Bossaert wijdde zijn carrière aan het verhogen van de overlevingskansen van mensen met een hartstilstand.

SnEllE Hulp rEdT lEVEnS

Bij een plotse dood telt elke minuut. Als de omstaanders telkens hartmassage zouden doen of de patiënt defibrilleren, zouden de overlevingskansen enorm toenemen. Prof. dr. Leo Bossaert, die onlangs op rust ging als diensthoofd intensieve zorg, wijdde er zijn carrière aan.

S Een Automatische Externe Defibrillator (AED) vindt u op heel wat openbare plaatsen. Het toestel is even eenvoudig te bedienen als pakweg een microgolfoven.

028

inds hij in 1979 diensthoofd werd in het UZA zet Leo Bossaert zich in voor de problematiek van cardiopulmonaire reanimatie (CPR, hartlongreanimatie) en defibrillatoren. ‘Tijd is immers enorm belangrijk bij een hartstilstand of een plotse dood. Een hart dat 30 seconden stilligt, is meestal vlot te defibrilleren. Na een paar minuten wordt het al moeilijker en na 8 à 10 minuten is het hele organisme al in een zodanig slechte conditie dat het heel moeilijk wordt.’

Altijd binnen de paar minuten een

ambulance of MUG-team met defibrillator ter plaatse hebben, is utopisch.

Er moeten dus andere pistes worden bewandeld. ‘Acht op tien hartstilstanden gebeuren thuis, maar in zes op tien gevallen is er wel iemand in de buurt. Dat schept mogelijkheden.

Want door meteen CPR te starten, kun je de tijd die de MUG nodig heeft om ter plaatse te komen, overbruggen. Via hartmassage kun je immers zuurstof geven aan de hersenen en de hartspier zodat ze leefbaar en defibrilleerbaar blijven.’

Vechten voor defibrillatoren Leo Bossaert stond in de jaren 80 mee aan de wieg van de Belgische en de Europese Reanimatieraad, die op geregelde tijdstippen richtlijnen uitgeeft voor CPR en ook actief is op het vlak van wetenschap en opleiding.

Voorts trok hij mee aan de kar voor het uitrusten van alle ambulances met defibrillatoren. ‘Het was vechten voor die defibrillatoren, én om in elke ambulance personeel te hebben dat zo’n defibrillator kan en mag hanteren. Maar het is gelukt. Sinds 2006 is er in België ook een specifiek wetgevend kader rond defibrillatoren, en dat bestaat maar in een handvol landen.’

De nieuwe wetgeving bepaalt dat ook leken gebruik kunnen maken van automatische externe defibrillatoren (AED), die intussen op een aantal openbare plaatsen te vinden zijn. ‘Het is zinvol om een AED te plaatsen op een locatie waar je binnen de twee jaar een hartstilstand kunt verwachten: plaatsen waar mensen met een risicoprofiel aanwezig zijn – mannen van boven de 50 bijvoorbeeld – en er ook zenuwachtige omstandigheden zijn, zoals in shoppingcentra, luchthavens, sportcentra enzovoort. Zo’n AED is trouwens heel eenvoudig te bedienen: een stem praat je doorheen het hele proces. Je kunt eigenlijk niks verkeerd doen: hij schokt alleen als dat nodig is.’

AEd’s op de verpleegafdelingen Ook in een ziekenhuis kun je hartstilstanden verwachten, tijdens het verblijf, raadplegingen enzovoort. Hoewel alle nodige specialisten en toestellen in huis zijn, kan het toch enkele minuten duren voor het MUG-team van de spoedafdeling naar een andere afdeling is gerend. ‘Omdat 1 of 2 minuten een groot verschil kunnen maken, hebben we sinds 2000 op verschillende plaatsen in het ziekenhuis AED’s zodat patiënten zo snel mogelijk gedefibrilleerd kunnen worden.’ Die AED’s worden per jaar ongeveer dertig keer gebruikt. Ze hebben hun nut dus wel degelijk al bewezen.

rEAniMErEn in

8

STAppEn

Cardio-pulmonaire reanimatie (CPR) bestaat uit twee acties: hartmassage (om het bloed rond te sturen) en beademing (om de longen van zuurstof te voorzien). U doet er het hart niet opnieuw mee kloppen, maar u kunt er wel voor zorgen dat defibrillatie mogelijk blijft.

1. cOnTrOlEEr bEWuSTZiJn Schud de schouders van het slachtoffer en vraag luidop of alles in orde is.

2. rOEp Hulp Als de persoon niet reageert, roep dan zeker hulp in van anderen. Vraag hen om bij u te wachten. Bent u alleen, roep dan luidkeels om hulp.

3

3. OpEn dE lucHTWEg Bij een bewusteloos slachtoffer valt de tong naar achter waar ze de luchtweg blokkeert. Draai daarom het slachtoffer op zijn rug, plaats een hand op het voorhoofd en kantel het hoofd naar achter. til de kin op met twee vingers van uw andere hand. Zo maakt u de luchtweg vrij.

4. cOnTrOlEEr dE AdEMHAling Kijk naar de bewegingen van de borstkas, luister aan de mond en voel met uw wang of er een luchtstroom is. Neem daarvoor niet meer dan 10 seconden.

5. bEl 100 Of 112 Als het slachtoffer niet reageert en niet normaal ademt, bel dan de hulpdiensten, en meld dat het slachtoffer een hartstilstand heeft.

6. STArT dE HArTMASSAgE › Het slachtoffer moet plat op de rug op een harde ondergrond liggen. › Zet de hiel van uw hand midden op de borstkas. › Zet de hiel van uw andere hand bovenop de eerste en zorg dat de vingers de borstkas niet raken. › Strek uw ellebogen, breng uw schouders recht boven de borstkas › Druk het borstbeen 4 tot 5 cm in. Druk 30 keer aan een tempo van ongeveer 100 per minuut, zonder het contact met de borstkas te verliezen.

6

7. bEAdEM › Geef na 30 keer drukken 2 beademingen › Kantel daarvoor het hoofd en til de kin op zoals in punt 3. Knijp de neus dicht met de hand waarmee u het hoofd kantelt. › Neem normaal adem, plaats uw lippen rond de mond van het slachtoffer en adem gelijkmatig uit. › Kijk naar de borstkas: die moet omhoog komen bij elke beademing. › Hou het hoofd gekanteld, neem uw mond weg en laat de lucht ontsnappen.

8. HOu VOl Blijf de 30 compressies en 2 beademingen volhouden tot deskundige hulp het overneemt.

7

! als u niet in staat bent mond-op-mondbeademing te doen, of als u dat niet wil doen, voer dan continu hartmassage uit, zoals in punt 6.

Een opleiding in CPR-technieken maakt alles nog duidelijker. Meer info over een opleiding bij u in de buurt: www.resuscitation.be » www.rodekruis.be » www.hetvlaamsekruis.be illustraties © ERC maguza 029

dOSSiEr plOTSE dOOd

kOEling kAn HErSEnScHAdE bEpErkEn

H

cHirurgiE

AlS lAATSTE rEdMiddEl

Als heel acute gevallen het ziekenhuis binnenkomen, is er niet altijd voldoende tijd om onderzoeken te doen. Die patiënten gaan desnoods meteen naar de operatiekamer.

A

ls je iemand niet kunt stabiliseren, heb je twee opties,’ zegt cardiochirurg prof. dr. Inez Rodrigus, ‘Ofwel blijf je reanimeren tot dat geen zin meer heeft, ofwel ga je op zoek naar het probleem. Een op drie patiënten die hier reanimerend binnenkomen en aan de hart-longmachine gaan, kunnen we toch redden. Daarvoor moet je alles uit de kast halen, vinden wij.’

Twee voorbeelden uit één weekend.

‘De eerste was een vrouw van in de zestig die wachtend op de tram was neergevallen. Omstaanders waren meteen met hartmassage gestart. Maar zelfs in het ziekenhuis was het hart niet op gang te brengen. In de operatiekamer zagen we dat het hart slechtgekleurd was: een probleem met de kroonslagaders dus. We hebben toen bij wijze van spreken blindelings drie overbruggingen gedaan. Drie weken later kon ze naar huis.’ chirurgisch team stand-by De tweede patiënt was een jonge atletische man die tijdens een fietstochtje met vrienden in elkaar was gezakt.

‘Ook zijn hart kon niet op gang worden gebracht. Tijdens de operatie troffen we een gespierd, normaal gekleurd

030

hart aan. Met de doorbloeding was niks mis: geen hartinfarct dus. Waarschijnlijk lag een ritmestoornis aan de basis van zijn hartstilstand. We hebben hem aan een kunsthart aangesloten – een extracorporeal life support of ECLS. Maar uiteindelijk bleken zijn hersenen tijdens de reanimatie toch te veel zuurstofgebrek te hebben geleden.’

Het UZA heeft permanent binnen de 15 minuten een vijfkoppig cardiochirurgisch team beschikbaar. Wat zij in eerste instantie doen, is de circulatie ondersteunen door de patiënt aan de hart-longmachine te leggen. Vervolgens is het zoeken naar de oorzaak van de cardiogene shock. ‘Vaak gaat het om schade aan het hart door een zwaar hartinfarct: een gat tussen de ventrikels bijvoorbeeld of een perforatie van de buitenkant van het hart.

Lang niet altijd kunnen we dat herstellen. Soms stoten we ook op oorzaken die niet-chirurgisch corrigeerbaar zijn, zoals bijvoorbeeld een ontsteking van de hartspier. Dan kunnen we het hart wel de kans geven te herstellen door middel van een ECLS of kunsthart.’ Als een hart uiteindelijk niet voldoende herstelt, kan harttransplantatie worden overwogen.

et is een trieste realiteit, maar de overlevingskansen na een hartstilstand zijn klein. De hersenen kunnen immers op heel korte tijd zwaar beschadigd raken. ‘Het is wetenschappelijk bewezen dat afkoelen helpt om de neurologische schade te beperken,’ zegt dr. Rudi De Paep, kliniekhoofd op intensieve zorg. ‘Hersenschade is iets bijzonders: je zou kunnen zeggen dat schade verdere schade in de hand werkt. Door te koelen en zo het metabolisme te vertragen, voorkom je dat de beschadiging zich voortzet. Het is een van de weinige dingen die we kunnen doen.’

Het lichaam van de patiënt wordt 24 uur lang afgekoeld tot een temperatuur van 32 à 34°. Dat gebeurt door een katheter met kleine ballonnetjes waarin ijswater circuleert via de lies in het lichaam te brengen. ‘Nadien proberen we de patiënt opnieuw wakker te maken door de verdovende medicatie af te bouwen. Als de patiënt zonder verdoving echter bewusteloos blijft, is er sprake van coma. Hoe langer die coma duurt, hoe kleiner de kans dat het nog goedkomt. Na drie dagen coma moet je vrezen voor een louter vegetatief bestaan. Helaas gebeurt het ook vaak dat iemand hersendood blijkt te zijn. Dan zijn de hersenen afgestorven en is er helemaal geen hoop meer.’

advertentie

NIEUWE HERFSTCOLLECTIE SCHOENEN

O R T H O PED ISCH E SCH O EN EN

COM FO R T SCH O EN EN

BAN DAG IS T ER I E

I N VALI D E WAG ENS

T H U IS V ER ZO R G I N G

A’

S

BA

TH

Vernieuwde ruime toonzaal

PRO

E

• Schoenen met uitneembaar voetbed

OD

• Verschillende breedtes, maten en sluitingen

M

ES

H BE

D

E

O R T H O PED I E

Discrete pasruimte

• Laarzen van smal tot zeer brede kuitwijdte

Studiedienst

• Steunzolen na dynamische digitale voetmeting

Goed uitgeruste werkplaatsen

• Chroomvrij leder

Traditioneel maatwerk

• Reuma- en diabetesschoenen

Moderne technologieën en technieken

• Steun- en aderspatkousen

BO

Comfort en mobiliteit

RSTPR

OTHE

SE

S

Grote keuze artikelen van hoogstaande kwaliteit

Met deskundig advies

Speciaalzaak leefcomfort RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 Deurne • Tel. : 03/326 11 30 • fax: 03/326 06 79 • info @schaeps.be Week van 9 - 18 u, zaterdag van 9 - 13 u • Tram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GR ATIS PARKING O R T H O P E D I E • B A N DAG I S T E R I E • S C H O E N E N • I N VA L I D E N WAG E N S • H O M E C A R E • R E VA L I DAT I E

www.schaeps.be

gEZOnd

SOignEEr uW Van lang en luid spreken op een vergadering tot vrolijk zingen onder de douche of luidkeels roepen… Onze stem krijgt veel te verduren. Weinigen

H

oe vaak stemproblemen voorkomen, is niet exact geweten.

Naar schatting zouden 15 tot 30% van de mensen die beroepshalve veel spreken – zoals leerkrachten of beursstandhouders – ooit stemproblemen krijgen. Dat kan leiden tot ziekteverlof.

Een heel enkele keer moet de patiënt zelfs van job veranderen. Driekwart van de mensen met stemproblemen zijn vrouwen. problemen door verkeerd gebruik ‘Veelvoorkomende stemproblemen zijn chronische heesheid, een prikkelhoest, het gevoel een bol in de keel te hebben en je erg moeten inspannen om te spreken of een bepaald volume te halen’, zegt prof. dr. Marc De Bodt, hoofd van het revalidatiecentrum voor communicatiestoornissen van het UZA. ‘Bij ongeveer 40% van die patiënten vinden we geen duidelijke fysieke oorzaak, wat doet vermoeden dat een verkeerd gebruik of overbelasting van

staan daar bij stil, tot het een keer fout loopt. Reden genoeg voor een korte gebruiksaanwijzing bij de stem.

de stem aan de basis ligt van het probleem. Ik denk dan bijvoorbeeld aan regelmatig veel uren na elkaar spreken of veel kuchen.’

U kunt in de problemen raken als u uw stem meer belast dan ze aankan.

Op dat vlak zijn we allemaal verschillend. Sommige mensen worden geboren met een klok van een stem, terwijl anderen van nature altijd een beetje hees klinken. Zeker wie niet tot de eerste groep behoort én een stembelastend beroep heeft, houdt het best rekening met een aantal voorzorgsmaatregelen (zie kader).

naar de dokter Loopt het dan toch fout, dan stelt u een bezoek aan de dokter het best niet te lang uit.

‘Als heesheid langer dan twee à drie weken duurt, is het aan te raden je stemplooien – beter gekend als stembanden – te laten nakijken’, zegt neus-keel-oorarts dr. Jan Vanderwegen. ‘Zeker als je stemkwaliteit op korte tijd verminderd is, wijst dat erop dat je strottenhoofd ergens onder geleden heeft. Gelukkig kunnen we de meeste stemproblemen goed behandelen.’

gOudEn STEMVOrk VOOr filip JOOS De dienst neus-, keel- en oorziekten en het revalidatiecentrum voor communicatiestoornissen van het UZA reiken tweejaarlijks de Gouden Stemvork uit aan een persoon met een mooie of opmerkelijke stem. Dat gebeurt telkens binnen een bepaalde beroepscategorie.

Dit jaar waren de journalisten van sportnet Sporza aan de beurt en kwam Filip Joos als winnaar uit de bus. Voor

© VRT – Bart Musschoot 032

infO

Dienst neus-, keel- en oorziekten: T 03 821 33 85

het eerst had het grote publiek mee mogen stemmen via de website van Radio 1.

Voordien mochten onder andere nieuwsanker Martine tanghe en radiojournaliste Kristien Bonneure het vergulde sieraad in ontvangst nemen. De Gouden Stemvork wordt telkens gekoppeld aan de Wereldstemdag, die plaatsvindt op 16 april.

STEM STEMSpArEndE TipS › Probeer lang, luid en hoog praten te vermijden. Gillen of schreeuwen zijn helemaal uit den boze. las regelmatig een spreekstop van 20 tot 30 minuten in. › Moet u lang aan het woord zijn, zorg dan voor een glas water. › Gebruik een stemversterker als u langdurig luid moet praten. › Moet u grote afstanden overbruggen met uw stem, gebruik dan een microfoon, fluitje of belletje. › last van een kriebel in de keel of droge slijmen? Ga dan niet uw keel schrapen, hoesten of kuchen. Drink wat water of slik even.

Ook neuriën of gewoon doorpraten kan het slijm verplaatsen. › Begin niet te fluisteren als u hees bent, want dat maakt het pro-

bleem nog erger. Blijf liever zacht doorpraten. › Reflux of oprisping van maagzuur kan mee aan de basis liggen van stemklachten. Win bij aanhoudende klachten doktersadvies in. › Kampt u met een allergie of een infectie, wees in die periode dan extra zuinig op uw stem. › Stop met roken. Het droogt uw slijmvliezen uit en is ook op lange termijn schadelijk voor de stem. › Ook alcohol en cafeïne drogen de stembanden uit. Hetzelfde geldt voor sommige medicijnen. › Soms is droge lucht mee de oorzaak van een stemprobleem.

Een luchtvochtigheid van 40 tot 50% is ideaal.

advertentie

E-mail info@dalkia.be www.dalkia.be

advertentie

in de wok

Mosselen à volonté Lunch E13 Wokbuffet E21 Wokbuffet weekend E23

T-SHIRT RESERVEER NU UW DINER EN KRIJG MET DEZE BON 1 T-SHIRT PER TWEE PERSONEN! Zolang de voorraad strekt.

(maandagavond* t.e.m. donderdagavond) (vrijdag- en zaterdagavond, zon- en feestdagen)

LAAR 7 • 2630 AARTSELAAR T 03 877 19 88 - F 03 877 29 88 DAGELIJKS OPEN, *MAANDAG GESLOTEN L.E. VAN ARENBERGPLEIN 11-13, 3001 HEVERLEE T 016 200 160 - F 016 30 93 71 • DAGELIJKS OPEN HAACHTSEBAAN 20 (GEMEENTEPLEIN), 3140 KEERBERGEN T 015 52 03 79 - F 015 52 87 22 DAGELIJKS OPEN, *MAANDAG GESLOTEN

WWW.WOKDYNASTY.BE

A12

Antw

erpe

n-B

russe

l

Laar

GRATIS

(maandagmiddag* t.e.m. zaterdagmiddag)

Kape

llestr

Laar

aat

Carillolei

9

((

205

+,9,5

;6; 1

De topchefs van Wok Dynasty dagen u non-stop uit om de smakelijkste hapjes uit de Aziatische keuken te ontdekken: Oosterse soepen, verfijnde sushi, wokspecialiteiten, teppanyaki en natuurlijk… zalige desserts waar u beslist niet zult kunnen afblijven!

Della Faillelaan

Gratis parking voor 200 wagens vlakbij

gEZOnd

gEZO gEZOnd ETEn,

MET SMAAk!

Gezond eten, goed en wel, maar mag het ook lekker zijn?

Studies tonen aan dat suiker en vet helpen om ons goed te voelen. ‘Mij zul je nooit horen zeggen dat je zonder saus moet eten of je vlees moet stomen’, zegt UZA-diëtiste Annemie Van de Sompel. Een gesprek over smaak en gezondheid.

g

ezond eten betekent zuinig zijn met vet, suiker en zout. Terwijl we juist die zaken met lekker eten associëren. Voor een stuk is dat aangeaange boren. Zo zijn pasgeboren baby’s dol op zoet. ‘Ook vet kunnen we moeilijk missen. Op zich heeft vet nochtans geen smaak, maar het doet in veel

gevallen de aroma’s van een gerecht vrijkomen. Dat we zo graag zout eten, heeft vermoedelijk vooral te maken met gewenning’, zegt Van de Sompel.

Een goed gevoel Dat je humeur tijdens een streng dieet naar ongekende diepten daalt, is niet

TOngSTrElEndE TipS TO » Gebruik een pan met antiaanbaklaag en verdeel de vetstof met wat keu keukenrol, zo hebt u er minder van nodig. » Investeer in een goede olie met een smaakje, bv. met basilicum of dragon. » Was groenten onder stromend water en snij ze indien mogelijk pas nadien.

Zo verliest u minder smaak. » In plaats van een roomsaus kunt u saus maken op basis van magere kruidenkaas. Kaassaus kunt u ook maken met halfvolle melk en magere geraspte kaas. lekker bij varkensvlees: de jus van het vlees met wat halfvolle melk, mosterd en pickles. » Ajuin is een prima smaakmaker. In plaats van te stoven in vetstof kunt u ajuin eventjes laten koken in een klein beetje water. voedingswa» Overdrijf niet met kruiden, maar leer de natuurlijke smaak van voedingswa ren appreciëren. Uw eten altijd op dezelfde manier kruiden is ook een vorm van smaakvervlakking. » Mayonaise is een vet- en caloriebom. Vervang ze door mosterd, pickles of ketchup. » Gaat u toch eens voor kant-en-klaar, kies dan voor gerechten op basis van tomatensaus. Die zijn veel minder vet dan varianten met kaas- of roomsaus.

maguza 035

gEZOnd

Annemie Van de Sompel, diëtiste

alleen een kwestie van gewoonte. Het heeft ook te maken met de manier waarop we biologisch in elkaar zitten.

Verschillende studies tonen aan dat mensen zich met de nodige hoeveelheid suiker en vet beter voelen en zich zelfs beter gaan gedragen. Apen die op een vetrijk dieet werden gezet, werden socialer en glimlachten vaker.

‘Bewuster omspringen met vet is nodig, maar het is onzin om vet helemaal uit onze voeding te schrappen’, vindt Van de Sompel. ‘Gestoomd vlees is gewoon niet lekker. Bak vlees dus gerust in een beetje goede vetstof. Ook saus hoef je zeker niet te laten, op voorwaarde dat je niet kiest voor een vette bechamelsaus met alles erop en eraan.

Een alternatief is een saus op basis van halfvolle melk en een vetarm bouillonblokje, gebonden met maïzena.

Kant-en-klare

sauzen op poederbasis kunnen ook.

Zorg dan alleen dat de rest van de maaltijd zoutarm is.’ dubbel zoveel zout als nodig Hoewel vet een grotere boosdoener is dan zout, zouden we ook op zout moeten bezuinigen. Gemiddeld ligt ons zoutverbruik twee keer zo hoog als de aanbevolen hoeveelheid. ‘Ik zeg niet dat we zoutloos moeten eten – zout zit hoe dan ook in veel eetwaren die we kopen – maar ik raad mensen aan het zoutvatje te laten staan. Kant-en-klare maaltijden zijn gewoonlijk te zout en daarom af te raden. Ook aan groenten uit blik of glas is meestal zout toegevoegd, wat niet het geval is bij diepvriesgroenten’, zegt Van de Sompel.

Vet- en zoutarm eten wordt veel minder een opgave als de natuurlijke smaken tot hun recht komen. Tegenwoordig bestaan er gezonde en snelle kooktechnieken om de smaak in voedsel beter vast te hou-

den. Denk maar aan wokken, stomen of papillot. ‘Het komt er vooral op aan zo weinig mogelijk water te gebruiken’, beklemtoont Van de Sompel.

Eten met je ogen Ook een lekkere geur kan een verminderd vet- en zoutgehalte compenseren. Naar verluidt zou onze smaak voor 80% worden bepaald door onze geur.

Verse kruiden fleuren een gerecht helemaal op. ‘Niet iedereen heeft een eigen kruidentuintje, maar je kunt ook diepgevroren kruiden kopen. Die geven meer smaak dan gedroogde kruiden’, zegt Van de Sompel.

Ten slotte mogen we ook niet vergeten dat we voor een groot stuk met onze ogen eten. ‘Mijn advies is daarom om een maaltijd altijd goed af te werken. Strooi wat peterselie over de aardappelen en garneer een eenpansgerecht met wat stukjes tomaat. Dat is weinig werk, maar het gerecht ziet er zoveel beter uit’, aldus nog Annemie Van de Sompel.

AAn TAfEl AllEMAAl! Als uw kinderen slechte eters zijn, is de verleiding soms groot om een ongezonde hap te serveren. Enkele tips om ook de kleinsten gezond en lekker te laten eten. » Geef niet meteen op als uw kind een bepaalde smaak weigert. Naar verluidt moet je een smaak gemiddeld acht keer aanbieden voor een kind hem leert appreciëren. » Ook kinderen eten met hun ogen. Een kleurloos prakje is niet bevorderlijk voor de eetlust. Wees creatief en maak bijvoorbeeld een gezichtje met wat tomaat en komkommer. Zorg voor een leuk bordje en aangepast bestek. » Kinderen en rauwkost gaan best samen, maar hou er rekening mee dat een peuter nog niet goed kan knabbelen. Begin bijvoorbeeld met tomaten waarvan u de schil en de pitjes verwijderd hebt. » Wees niet te streng met zoetigheid. Af en toe een boterham met choco of een koekje kan geen kwaad. Bedenk dat een verboden vrucht juist extra aantrekkelijk lijkt. » Hou de sfeer gezellig. Als u zichzelf moet afjakkeren om verse groenten te maken, zijn diepvriesgroenten een betere optie. Gezond eten mag geen strijd worden.

036

infO Dienst endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten: T 03 821 32 75 » www.gezondheidstest.be » www.nice-info.be

SpEcTruM lEZingEn OVEr gEZOndHEid do 16 oktober 2008, 14u15 – 16u45

OVEr prinSESSEn En TirAnnEn – HET iS niET SiMpEl VOOr (grOOT) OudErS Prof. dr. Dirk Deboutte, Faculteit Geneeskunde (Universiteit Antwerpen), Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (ZNA) do 13 november 2008, 14u15 – 16u45

cHrOniScHE MOEHEid: EEn uiTdAging in dE 21E EEuW Door Prof. Dr. Greta Moorkens, adjunct-diensthoofd

algemene inwendige en CVS-centrum (UZA), Faculteit Geneeskunde (UA)

cHrOniScHE STrESS En OVErbElASTing

do 4 december 2008, 14u15 – 16u45

dEprESSiE & MigrAinE – AlS HOOfdpiJn EEn HAndicAp WOrdT Dr. Paul Louis, AZ Monica Antwerpen

Door Dr. Herlinde Wynants do 27 november 2008, 14u15 – 16u45

ZullEn Er nOg VErplEEgkundigEn ZiJn AlS ik ZE nOdig HEb? Anne Goffin, Opleidingshoofd verpleegkunde (Associatie Karel de Grote Hogeschool)

info en inschrijven Secretariaat ActUA, T 03 265 34 22, F 03 265 34 23, e-mail actua@ua.ac.be Het volledige programma en inschrijvingsprijzen van de Spectrum-lezingen vindt u op www.ua.ac. be/actua. advertentie

advertentie

advertentie

Rugpijn? Onze kinesisten geven je graag én goed advies!

Maak gebruik van onze gratis test-service.

Sit & Sleep - Ernest Van an Dijckkaai 1 2000 Antwerpen - 03/289 68 81 Parkeren naast de deur.

Ook op zondag open.

www.sit-and-sleep.be

ZOrg

uZA-

© RRonny Smedts

In mei en juni gingen enkele UZA-teams in het Aziatische land Myanmar hulp bieden na de doortocht van een cycloon. Onder leiding van prof. dr. Luc Beaucourt werd koers gezet naar de kleine dorpen, die nog geen hulpverleners hadden gezien.

V

oor spoedverpleegkundigen Evi Polak en Davy Crols was het hun eerste buitenlandse hulpmissie. Net als de andere deelnemers worden ze gedreven door het besef dat ze voor de mensen daar echt een verschil kunnen maken. Davy: ‘In die kleine dorpen zaten de mensen die het meest hulp 038

nodig hadden. Wie kon, trok naar de steden waar er hulp voorhanden was.

De mensen die dat niet konden, die wilden wij helpen.’

Eén vroedvrouw voor 5000 mensen En dat lukte uiteindelijk ook, met de hulp van artsen van het leger. ‘Vooraf hadden we gedacht dat het moeilijk werken ging zijn,’ zegt prof. dr. Beaucourt. ‘Maar dankzij de militaire artsen zijn we overal geraakt waar we wilden geraken.’ Het eerste team kwam ter plaatse bijna een maand na de doortocht van de orkaan, die tienduizenden mensenlevens kostte. Het team

TEAMS lEnigEn

nOOd in

MyAnMAr

diende dan ook vooral basisgezondheidszorg toe. ‘In het gebied waar wij hebben gewerkt, rekenen ongeveer 5000 mensen voor hun medische verzorging op één vroedvrouw. We hebben er wonden verzorgd, longinfecties behandeld, ook schimmelinfecties en dergelijke. Van epidemieën was geen sprake.’ In totaal werd zes ton medisch materiaal opgestuurd, voldoende om 50.000 mensen drie maanden lang van basisgezondheidszorg te voorzien.

Als je een spalk nodig hebt, zaag je een stuk bamboe af.

Zes uur varen De UZA-teams gingen aan de slag in de delta van de Irrawaddy-rivier, bezaaid met kleine eilandjes. ‘Elke dag deden we enkele dorpjes,’ vertelt Evi. ‘We stonden om vijf uur op om in kleine bootjes ter plaatse te gaan.

Soms moesten we zes uur varen. Veel

slapen was er niet bij. Maar we hebben heel goed kunnen werken. De mensen waren er heel vriendelijk, maar toch ook nog een beetje apathisch. In één zo’n dorpje hadden 1000 van de 3000 bewoners de orkaan niet overleefd... Niet altijd hadden de overlevenden al de kracht en de moed gevonden om hun leven terug op te bouwen. Ik vond het een heel waardevolle ervaring. Je moet er creatiever werken, je fantasie gebruiken.

Als je een spalk nodig had, zaagde je een stuk bamboe af.’

De eerste missie duurde een tiental dagen, en effende de weg voor de tweede missie, waarvoor twee teams van elk zes mensen werden ingezet.

Luc Beaucourt: ‘We hadden gemerkt dat drinkbaar water eigenlijk het voornaamste probleem was. Heel wat waterputten zijn overspoeld met zeewater en vervuild. Bij de tweede missie hadden we dan ook pompen mee om de putten leeg te maken. En met het geld dat overblijft van de inzamelingsactie willen we putten boren om

de ondiepe waterputten te vervangen.’

Het UZA start ook een structureel partnership op met twee ziekenhuizen in Myanmar. Artsen uit Myanmar kunnen in het UZA een aantal maanden opleiding komen volgen, en Antwerpse artsen en verpleegkundigen zullen op hun beurt vrijwilligerswerk doen in Myanmar.

Toekomstplannen In de toekomst wil het UZA een strategie ontwikkelen voor dergelijke buitenlandse missies. Luc Beaucourt: ‘Tot nu toe stelden we eigenlijk altijd op het moment zelf een team samen.

Altijd zijn er meer kandidaten dan er mee kunnen, en ook niet iedereen is geschikt voor een dergelijke missie.

Daarom willen we nu een vaste ploeg samenstellen van een dertigtal mensen waaruit we dan een of twee keer per jaar een team selecteren om missies te doen.’

Bij deze willen we alle gulle schenkers bedanken: dankzij uw hulp is de Myanmar-actie geslaagd!

Het eerste van de drie hulpteams van het UZA, samen met de Belgische ambassadeur in Thailand, Jan Mathyssen (midden).

Steun de medisch-humanitaire missies van het UZA met een gift op rekeningnummer 735-0079976-36 met vermelding ‘uza buiten de grenzen’. Meer info: WWW.HElpMyAnMAr.bE

maguza 039

ZOrg

VEilig in HET ZiE Tijdens een ziekenhuisverblijf wilt u zich vooral geen extra ellende op de hals halen, zoals een allergische reactie, een ziekenhuisinfectie of domweg een pijnlijke val. Als patiënt kunt u zelf veel doen om dergelijke incidenten te voorkomen.

i

ncidenten met grote gevolgen voor de patiënt zijn gelukkig zeldzaam. Maar dat neemt niet weg dat er ook in een ziekenhuis al eens iets fout kan lopen: van onschuldige zaken als een gebroken bril of een blauwe plek tot doorligwonden. ‘Uiteraard proberen we dat zoveel mogelijk te voorkomen’, zegt Danny Van heusden van de dienst patiëntenzorg. ‘Maar ook de patiënt kan daarbij helpen. Hij is een volwaardige partner in het zorgproces. Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en communicatie zijn daarbij cruciaal. Als een patiënt iets niet begrijpt of bijvoorbeeld twijfels heeft bij de medicatie die hij krijgt, moet hij dat gewoon durven vragen.’

Eind 2007 vond de week voor patiëntveiligheid plaats, een initiatief van de

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid. Het UZA bracht toen de ingesteldheid van de medewerkers rond patiëntveiligheid in het ziekenhuis in kaart. Zo’n 90% vond dat het ziekenhuis op dat vlak een goede koers vaart. Op dit moment worden de gerapporteerde incidenten geanalyseerd, om er lessen uit te trekken. liever geen ziekenhuisinfectie Een belangrijk aspect van patiëntveiligheid is het voorkomen van ziekenhuisinfecties. Het UZA promoot al jaren een goede handhygiëne bij artsen en verpleegkundigen. Maar ook de patiënt kan zijn steentje bijdragen.

Sinds kort verspreidt het ziekenhuis

WAT kunT u ZElf dOEn: 10 TipS 1

2

040

Communiceer duidelijk over uw aandoening en medische achtergrond. Hebt u een bepaalde allergie of bijkomende ziekte, bijvoorbeeld diabetes, meld dat dan altijd aan de behandelende arts.

Ook incidenten uit het verleden kunnen relevant zijn, bijvoorbeeld een slechte ervaring met een algemene verdoving. Geef liever te veel dan te weinig informatie.

Vergewis uzelf ervan welke medicatie u thuis neemt. Schrijf het eventueel vooraf op en vergeet niet de dosis te noteren. Stel u kri-

3

4

5 6

7

tisch op tegenover de medicatie die u krijgt. Vraag bij twijfel of het wel de juiste is.

Begrijpt u de arts of verpleegkundige niet, aarzel dan niet om meer uitleg te vragen.

Bespreek vlak voor een operatie nog even welke ingreep u zult ondergaan.

Draag altijd uw identificatie-armbandje.

Volg instructies en adviezen, bijvoorbeeld verband met bedrust, goed op.

Draag schoeisel met antislipzolen

en kijk uit met loshangende ceintuurs van kamerjassen.

8 Was uw handen na elk toiletbezoek en voor het eten.

9 Gebruik aan een wastafel in openbare ruimtes een papieren handdoekje om de kraan toe te draaien.

10 Maak uw handen na het wassen zo droog mogelijk. Bacteriën gedijen beter in vochtige zones.

Gebruik in de sanitaire ruimte van meerpersoonskamers altijd uw eigen handdoek.

cOluMn

kEnHuiS

Bart Paepen is verpleegkundige op de dienst intensieve zorg. Elke nieuwe werkdag brengt hij de zorg voor patiënten in de praktijk. Een kijk van

een folder voor patiënten waarin het belang van een zorgvuldige handhygiëne wordt uitgelegd.

‘Zonder mensen met smetvrees te willen opzadelen, willen we er toch op wijzen dat ook de patiënten bacteriën op zichzelf of anderen kunnen overdragen’, legt ziekenhuishygiëniste dr. Hilde Jansens uit. ‘Als iemand na een toiletbezoek zijn handen niet wast en vervolgens aan een verband of infuus gaat prutsen, kan dat heel nare gevolgen hebben. Patiënten kunnen ook infecties oppikken van een kamergenoot.’

Bacteriën worden vooral overgebracht via de handen. De basisregels blijven daarom: handen wassen na elk toiletbezoek en voor het eten. Patiënten in isolatie moeten extra voorzichtig zijn. Zij ontsmetten het best hun handen bij het verlaten van hun kamer.

Begin 2009 plant de dienst ziekenhuishygiëne opnieuw een campagne rond handhygiëne bij de gezondheidswerkers. Speciale aandacht gaat deze keer naar de juiste methode om handen te ontsmetten en het correcte gebruik van handschoenen.

De ziekenhuishygiënisten van het UZA: Miel Goovaerts, Frank Van Laer en dr. Hilde Jansens.

binnenuit op het reilen en zeilen in het UZA.

HOE gOEd? Dag. Aangenaam. Bart, verpleger van dienst. Hoe gaat het met u?

Die vraag hoor ik mezelf wel vaker stellen. Behoorlijk vaak. Op een gewone werkdag gemiddeld 12 keer, het product van het aantal verzorgingsrondes en de middelbare hoeveelheid patiënten onder mijn hoede tijdens één shift. Als fulltimer werk ik door de band genomen 210 dagen per jaar. Dat komt jaarlijks op om en bij 2520 hoe-gaat-het-met-u’s, privégebruik even buiten beschouwing gelaten. In mijn zesjarige carrière moet de vraag wel 15.120 keer gepasseerd zijn. Vergeef me als ik er een paar vergeten ben.

Het lijkt een goedkoop opzetje om een beleefd, doch gemoedelijk gesprek op gang te helpen. Deel van het ziekenhuisbeleid, dat met beminnelijke en bovenal bekwame medewerkers patiënten naar ons ziekenhuis wil verleiden.

Waar, maar zo simpel is het niet. Probeer op bovenstaande vraag maar eens een gevat en geloofwaardig weerwoord te formuleren, zonder te vervallen in nietszeggende, geijkte standaardantwoorden gevolgd door een punt. Dat is allerminst evident, zeker als er geen Flair-test voorhanden is die je na het beslechten van enkele prangende levenskwesties wel vertelt hoe jij je hoort te voelen.

Ik verafschuw bijgevolg de vraag als ze bij vergissing mijn richting uitkomt. Het is nog maar het gemakkelijkst om het sociaal wenselijke ‘goed’ terug te werpen. Ook omdat het waar is, dat ik het goed heb, dat ik op die ingegroeide teennagel na gelukkig gezond ben én omgekeerd.

Dat die ‘goed’ dan even goed is als die ‘goed’ van pakweg een jaar geleden, is gewis een goeie leugen. Maar tezelfdertijd werkt het uitspreken ervan soms ook therapeutisch. Soms welteverstaan, zoals hoop soms doet leven.

Maar goed, in tussentijd wens ik dat het écht goed met u gaat, of toch beter(end). En mocht ik – in het slechtste geval – aan uw bed opduiken en voor de vijftienduizendhonderdéénentwintigste keer vragen hoe het met u gaat, dan hoop ik dat u geen ‘goed’ veinst maar voelt. En zo niet, helpen wij wel een paar duizend handen.

Bart Paepen, verpleegkundige intensieve zorg bart.paepen@uza.be maguza 041

WiTJAS

geen gewone apotheker John Leys werkt sinds 2001 als ziekenhuisapotheker in het UZA. Een beroep dat veel meer inhoudt dan het bereiden van pilletjes en zalven.

John Leys potheker Ziekenhuisa

d

e apotheek van het UZA is geen

gewone publieksapotheek. Hij

levert alleen geneesmiddelen aan de

eigen ziekenhuisafdelingen en maakt

veel bereidingen, waaronder ook specifieke medicatie zoals die voor chemotherapie.

‘Er zijn acht apothekers, die elk hun

Dat gebeurt bijna dagelijks.’ John zit

schrijfsysteem – ICT-medewerkers.

ben onze kerntaken, maar we spelen

medisch-farmaceutisch comité, die

beperkt. Al staan hier elke dag toch

het antibiotica- en het geneesmidde-

voor specifieke medicatie.’ Nu en

domein hebben’, zegt John. ‘We heb-

ook een centrale rol in studies en in de implementatie van het elektro-

nisch voorschrijfsysteem. Zelf ben ik verantwoordelijk voor het beheer

ook in het antibioticacomité en het

zich respectievelijk bezighouden met lenbeleid van de apotheek.

van de medicijnen en dis-

‘dan is mijn dag goed’

ling van geneesmiddelen

zich, waar in totaal een veertigtal

tributie. Ik leid de verde-

De apotheek is een minibedrijfje op

in het UZA in goede banen

mensen werken, van apothekers en

en zoek naar oplossingen

als er problemen zijn met

de distributie, bijvoorbeeld

als een bedrijf een genees-

middel niet kan leveren.

apothekersassistenten tot magazijniers

en zelfs een datamanager. Daarbuiten

is er vooral samenwerking met ver-

pleegkundigen, artsen en – vooral in het kader van het elektronisch voor-

‘Patiëntencontact is in onze job vrij

heel wat UZA-patiënten aan de balie

dan staat de telefoon roodgloeiend, wanneer iedereen tegelijk met vragen

lijkt te zitten of een medicijn onverwacht niet kan worden geleverd. ‘Als

je dan hier en daar een nuttige oplos-

sing kunt aanreiken en je ’s avonds met een gerust gemoed de deur achter je dichttrekt, met het besef dat

meer dan 500 patiënten hun brood-

nodige medicatie hebben gehad, dan is mijn dag goed’, zegt John.

ApOTHEkEr Op HET VOOrplAn Een nieuwe richting binnen het domein van de ziekenhuisapotheker is de klinische farmacie, wat zoveel betekent als apothekers inzetten op de ziekenhuisafdelingen ter ondersteuning van de artsen, verpleegkundigen en patiënten.

‘In buitenlandse ziekenhuizen is dat al lang niet meer uitzonderlijk. Stilaan komt het ook bij ons op’, zegt John leys. De Federale Overheidsdienst voor Volksgezondheid steunt een aantal projecten, waarvan het UZA er één binnenhaalde. John is daarvoor verantwoordelijk.

042

‘Concreet begeleid ik patiënten die in het dagziekenhuis zijn geopereerd bij hun pijnmanagement. Bij hun ontslag geef ik uitgebreid toelichting bij hun pijnmedicatie. De volgende dag bel ik ze op en pols ik naar hun pijnbeleving. Als het nodig is, kan ik de medicatie dan nog bijstellen.’ Een interessante wending binnen het beroep, vindt hij. ‘Het komt erop neer dat we als apotheker meer op het voorplan treden. Dat kan alleen maar positief zijn.’

advertentie

Méér keuze, niet ver, en anders!

“Ergonomische” matrassen – lattenbodems – hoofdkussens – bureaustoelen – relaxzetels massagezetels – salons – kniestoelen - zit-en statafels – zitballen ...

Ergopolis Brasschaat (Maria-ter-Heide) Bredabaan 948 B - 2930 Brasschaat

Bedking-Ergopolis Leuvensesteenweg 338 B - 3190 Boortmeerbeek Tel.: 015 52 03 60 Fax: 015 52 03 62 e-mail: info@bedking.be

Tel.: 03 271 27 01 Fax : 03 271 27 02 e-mail: info@bedking.be

Open : 10u00 – 18u30 Zaterdag : 10u00 – 18u00 Zondag, maandag en feestdagen gesloten

www.bedking.be

Open : 10u00 – 18u30 Zaterdag : 10u00 – 18u00 Zondag: 14u00 – 18u00 Dinsdag en feestdagen gesloten

Gespecialiseerde kinesitherapeuten helpen je graag ter plaatse het beste te kiezen voor je rug.

Slaap wel, zit wel!

ZOrg

Sp SpEElVOgEl ZOrgT VOOr dE klEinTJES Heeft uw kleine dreumes een hekel aan ziekenhuizen, of gaat u liever in alle rust op consultatie of op ziekenbezoek? Dan kunt u terecht bij De Speelvogel, die gratis opvang biedt aan kinderen van bezoekers en patiënten.

A

ls we op een zomerse dag in De Speelvogel langslopen, valt het met de drukte best mee. Nogal wat kindjes zitten in de tuin. Binnen is een groepje grotere kinderen aan het tekenen. Wannes en Renzo melden zich tegelijk aan voor een sanitaire stop en Luna doet een graai naar de doos met krijtjes.

Volg de pijlen Vorig jaar verhuisde De Speelvogel naar een lichte ruimte in de rechtervleugel van het ziekenhuis. Van op de parking wijzen pijlen de weg. Het aantal kinderen dat wordt opgevangen, varieert sterk. Soms zijn het er tien of vijftien, een enkele keer maar twee of drie. In de vakantieperiodes, wanneer ook kinderen van personeel worden opgevangen, worden een aantal extra ruimtes ingepalmd.

‘Ouders hoeven niet te reserveren’, zegt Nora Van Dyck, die samen met Sara Philips en Annelies Van Bortel de kinderen opvangt. ‘We vragen alleen een aantal gegevens, zoals de naam

044

en geboortedatum van het kind en de dienst of afdeling waar we de ouder in geval van nood kunnen vinden. Om 10 uur en om 15 uur krijgen de kinderen een koek en een drankje. Over de middag moeten ze in principe worden afgehaald om te eten. Als dat niet mogelijk is, dan kunnen ouders een maaltijd meegeven. We hebben ook een kleine slaapruimte met babybedjes.’

Op tijd voor de groentepap Marie (38) komt tegen de middag binnengewaaid, net op tijd voor de groentepap van dochter Emma (9 maanden).

‘Ik kom drie keer per week naar het UZA voor revalidatie’, vertelt ze. ‘Emma gaat naar een onthaalmoeder, maar als die met vakantie is, heb ik geen oplossing.

De maatschappelijk werker vertelde me over De Speelvogel. Een superinitiatief! Alles is hier goed georganiseerd en de verzorgsters zijn heel lief.’

‘Veel van de kinderen die we opvangen, komen regelmatig terug’, vertelt Nora. ‘Dat is ook voor ons leuk. Bij de

infO De Speelvogel: T 03 821 38 87 of T 03 821 30 72 (coördinator)

kleinsten vloeien er in het begin al eens traantjes, maar dat is meestal snel voorbij.’

De Speelvogel is elke werkdag open van 8 tot 17.30 uur; tijdens schoolvakanties van 7 tot 18 uur. Kinderen van 0 tot 12 jaar zijn welkom. Zieke kindjes kunnen niet worden opgevangen.

Annelies Van Bortel, Nora Van Dyck en Sarah Philips vangen in De Speelvogel kinderen van bezoekers en patiënten op.

puZZEl

puZZEl & Win! 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

1 2 3 4 5

2

4

6

5

7 8

11. slank – voordat – Spaanse edelvrouw – trekdier 12. natte doek als heelmiddel – sonde 13. grove wollen stof – koraaleiland – ongeluksgodin 14. inwendig orgaan – koudewering – Texas 15. plus – dry – overschot – vel op gekookte melk 16. ontspanning van lichaam en geest – erectiepil

1

9 10

7

11 12

9

6

13

8

14 15 16

3 1

2

3

4

5

6

7

8

Horizontaal 1. gezonde lichaamsbeweging – stoombad 2. zeurpiet – roofvogel – zuiderbreedte 3. dochter van Cadmus – berooid – rivier in Italië – spelleiding 4. reddingsbrigade – grootouder – opperwezen – gelofte 5. verpleging in materniteit – half

9

6.

vogelproduct – afwijzing – hoofddeksel – niet dichtbij 7. zelfkant – generale staf – broedplaats – voegwoord 8. hoger technisch onderwijs – Reverendus Dominus – voetendokter 9. rechtbank – gezinslid – grote papegaai 10. ijshut – nachtvogel – zure appelsoort – radon

Verticaal 1. deel van een hospitaal 2. platte mand – oevergewas – eiwitcomponent van bloedkleurstof 3. Grieks marktplein – doelpunt – dwaas 4. neon – bevreesd – vloeibaar gerecht – aansporing 5. binnenkort – weide – jaartelling – gewezen echtgenoot 6. kleur – urineafdrijvende middelen 7. apensoort in Indonesië – muzieknoot – noodsein 8. editie – slede – broche – halfaap 9. namaak – Grand Prix – oneven – in orde – watering 10. plomp – slot – tropische vrucht 11. Salvation Army – orthopedist – ten tijde van 12. planeet – klap – zandgrond 13. tijdmaat – voertuig – gesloten – eerste vrouw 14. leukheid – operatiekamer – halt! – lange golf 15. werelddeel – kleurling – wondvocht 16. ondersteek – verlies van eetlust

dOE MEE En Win!

OplOSSing MAguZA 73

Heb je het het letterwoord ontdekt?

Mail het naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op één van de vijf Vivaboxes-cadeaubonnen.

gezond sporten – De winnaars krijgen hun prijs binnenkort in de bus.

maguza 045

cOluMn

Annemie Peeters is radiojournaliste en columnist, maar ook mama, partner, dochter, vriendin.

Met twee voeten stevig in het leven heeft ze het in haar column over gezondheid, ziekte, lief en leed.

HOOgMOEd En dE VAl

H

et gedacht dat jou niks kan overkomen: het heeft iets puberaals en tegelijk ook iets hoogmoedigs. En tegelijk is het des mensen, stel ik vast, zijn de wetten duidelijk maar lopen wij allemaal wel ‘s door het rood en gaan we er allemaal van uit dat we honderd worden. Anderen tachtig, maar u en ik, wij halen de honderd.

Het is des mensen, maar de ene heeft het erger dan de andere en in mijn familie zit het in de genen, denk ik. Mijn vader is er 77 en vast van plan om eeuwig te blijven leven. Ik heb ook altijd geloofd dat hij een goeie kans maakt, want hij loopt en fietst als een jongeman, uren per dag en uit schrik voor cholesterol eet hij nauwelijks kaas, drinkt hij amper alcohol en blijft hij al helemààl van de chocola af. Heelder dagen buiten, groenten uit de eigen moestuin, mager, getaand en zeer energiek.

Ikzelf heb nooit het eeuwige leven geambieerd, maar onheil zou toch onverwacht en bruusk moeten komen, want ik word zelden ziek. Op dat soort ervaring baseer je verwachtingen: lang en gelukkig leven. Zo zitten wij in elkaar, mijn vader en ik.

Puberaal kan je ‘t niet meer noemen, op onze leeftijd (ik ben er ook al 48). In ons geval moet het dus hoogmoed zijn.

Zo bleek ook. Mijn vader kreeg een jaar geleden kanker. Dat was een slag in ons en zijn gezicht want onverwacht én onverdiend; waarom net hij? Dat is een vraag die iedereen zich stelt op zo’n moment, veronderstel ik, maar hij had écht zijn meest gezonde best gedaan. Waar diende dat lopen dan toe en de buitenlucht en al dat goeie eten? Hij heeft vrienden die roken en drinken, en die krijgen niks. Niet eerlijk.

Mijn vader ontkende, negeerde, aanvaardde, zag af, vocht en genas. Zo eerlijk is kanker weer wél: vaak krijg je een redelijke kans.

Ik, die zelden ziek word, ging opgelucht door met het leven. Opstaan elke dag om 5, racen naar Brussel, dossiers lezen, radio maken, vergaderen en voorbereiden, racen naar huis, kindjes, eten, huiswerk, toetsen, afwas, sporten, slapen, opstaan om vijf enzovoort enzovoort. Afgelopen zomer is gebeurd wat op een keer moest gebeuren: ik werd ziek. Niet erg, wel slopende klierkoorts: moe, uitgeput, afgemat en het ging maar niet over. Vakantie verprutst.

Mezelf overschat. Het gaat nu beter maar het heeft verdomme lang geduurd.

Hoogmoed heeft één kwalijk kantje. Dat het altijd voor de val komt. Altijd. Wij weten dat nu ook, mijn vader en ik. Vroeger, na een zondag samen, als we afscheid namen, zegden we altijd: ‘hou je taai’, of zoiets stoers. ‘Goed werken’, kon hij ook wel zeggen. Vroeger: da’s nog maar een dik jaar geleden. Vóór de zorgen. Nu zeggen we: ‘zorg goed voor jezelf’. Dat is zoveel belangrijker.

Vroeger zeiden we bij het afscheid ‘hou je taai’ of zoiets stoers.

Nu zeggen we ‘zorg goed voor jezelf’.

Annemie 046

infO

cOlOfOn Maguza – driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen – jaargang 20, oktober 2008 – Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be – Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten – Hoofdredacteur: Tom Meulenbergs – Redactiesecretariaat: Françoise Lippevelt – Redactieraad: Annick Deckers, Anneleen De Vos, Sofie Francque, Tom Meulenbergs, Bart Paepen, Inez Rodrigus, Elke Smits, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele – Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Uitgeverij, www.jaja.be – Fotografie: Eric De Mildt, Frank Toussaint, Bert Hulselmans – Illustratie p. 20: Debora Lauwers, p. 26: Rogier Trompert Medical Art – Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest – Reclameregie: Little Joe, www.littlejoe.be – De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. www.maguza.be

STEun HET uZA-MEcEnAATSfOndS Klinisch wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden zijn een essentiële opdracht van het UZA. Om dat wetenschappelijk onderzoek en zijn klinische toepassingen te ondersteunen, werd het mecenaatsfonds opgericht.

Zowel bedrijven als particulieren kunnen giften of legaten overmaken aan het fonds, hetzij op naam, hetzij toegewezen aan een specifiek onderzoeksdomein.

De giften kunnen worden gestort op rekening 001-0893155-55 van het UZA met vermelding ‘mecenaatsfonds’.

TOT uW diEnST nuttige Telefoonnummers » algemeen nummer UZA: 03 821 30 00 » onthaal en opname: 03 821 30 01 » patiëntenbegeleiding: 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levenbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) » ombudsdienst: 03 821 31 60 » inlichtingen facturen: 03 821 31 28 » mobiele medische urgentiegroep: 03 828 15 15 » school in het UZA: 03 821 58 97, 03 821 58 86 kinderopvang de Speelvogel In de kinderopvang zijn kinderen van patiënten en bezoekers van harte welkom. U vindt De Speelvogel in de rechtervleugel op het gelijkvloers. Pijlen vanop de parking wijzen de weg. Meer info: T 03 821 38 87 gastenkamers Ter Weyde Wilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: T 03 440 48 18 Winkelgalerij In de inkomhal vindt u: » de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur en in het weekend van 12 tot 20 uur » een broodjeszaak, in de week open van 9.30 tot 14.30 uur » enkele shops (bloemen, geschenken, voeding, lectuur enz.) in de week open van 8 tot 20 uur, zaterdag van 10 tot 19 uur, zondag van 13.30 tot 19 uur » een bankautomaat restaurant Het restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke dag open van 12 tot 14 uur.

maguza 047

gEHOlpEn?

Het UZA is een ziekenhuis van mensen. Van artsen, verpleegkundigen, paramedici, maar ook van patiënten, familieleden, bezoekers. Tussen die mensen groeit soms een bijzondere band...

Altijd welkom met mijn vragen V

oor Leen Adriaensen was de roze

waren vergroot. Ze werd meteen

boren dochtertje Nore op intensieve

gie van het UZA overgebracht, waar

wolk ver weg toen haar pasge-

neonatologie belandde. Van verpleegkundige Daphne Verhoeven kreeg

ze professionele begeleiding, maar ook broodnodige menselijke steun.

Wat was er mis met nore?

Leen: ‘Nore had bij haar geboorte

een gele kleur en haar lever en milt

naar de dienst intensieve neonatolo-

ze vijf weken heeft gelegen. Een oorzaak is er niet gevonden, maar

vandaag is ze weer thuis en gaat het goed met haar.’

Daphne: ‘Wij hebben net graag dat ouders veel vragen stellen. Dan zijn ze geruster als ze naar huis gaan.’

Was daphne voor jou een klankbord, leen?

Leen: ‘Toch wel. Het deed deugd om

over Nore te praten met iemand die precies wist wat er gaande was. Veel mensen kwamen in die periode met

hun visie aanzetten, maar daar heb

je op dat moment geen boodschap aan. Daphne had altijd tijd voor ons.

Toen het ergste voorbij was, werd er ook al eens gelachen en gingen

Voelde je je in die kritieke periode goed opgevangen in het uZA?

de gesprekken niet altijd over Nore.

Leen: ‘Ja, ik was op elk moment wel-

Daphne: ‘De band met ouders is

kom met mijn vragen en mocht dag

en nacht bellen. Daphne, die vooral de laatste weken veel voor Nore

heeft gezorgd, zei altijd dat er geen

onnozele vragen zijn.’

We bleken zelfs gemeenschappelijke familie te hebben.’

vaak heel sterk. Per slot van rekening

draag je de zorg over hun allerdierbaarste bezit. Als verpleegkundige

ben je heel intensief met die kindjes bezig. Als ik ’s morgens toekwam, was mijn eerste vraag of Nore haar

flesje goed had uitgedronken. Op het

eind, toen ze terug naar het regionale ziekenhuis ging, heb ik haar

mee met de ziekenwagen gebracht.

Dat was belangrijk voor mij. Zo kon ik die episode afsluiten.’

brengt het contact met ouders jou veel bij, daphne?

Daphne: ‘Ja, ik sta er vaak van versteld hoe ouders in die moeilijke

omstandigheden positief en hoopvol blijven. Ook de ouders van Nore

zakten nooit in zelfmedelijden weg,

maar gingen er elke dag voor. Ik ben ervan overtuigd dat Nore dat heeft

gevoeld en dat het haar extra kracht heeft gegeven.’

OprOEp!

Kent u ook zo iemand in het UZA die voor u het verschil heeft gemaakt? Laat het ons weten via maguza@uza.be