DE VLAAMSE BINNENVAART IN BEELD
met
vaart JUNI 2016
Evolutie goederenvervoer +44,5 %
2012
63,4 %
2030
trimestrieel | P911147 | Afgiftekantoor: Gent x | PB nummer BC31383
meer binnenvaart
65,4 miljard tonkm
* Bron: Federaal Planbureau, 2015
94,5 miljard tonkm
01 Fijnmazig netwerk De EU telt
51.700 km aan
kanalen, rivieren en meren.
Beste lezer
20.000 km in België, Nederland, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk.
Daarvan ligt
Kan ons land tegen 2030 44,5 procent meer vrachtvervoer aan en hoe? Dat is een cruciale vraag die het Federaal Planbureau stelt in haar nieuwe rapport ‘Vooruitzichten transportvraag’ (dec. 2015). De binnenvaart zal volgens het rapport, bij ongewijzigd beleid, met 63,4 % groeien tegen 2030. In deze publicatie bieden we een helder overzicht van de binnenvaart in Vlaanderen. Hoe zit onze kleine sector in elkaar? En welke rol kan hij spelen om bijkomende congestie en luchtverontreiniging te vermijden?
In Vlaanderen is 1.076 km waterweggeschiktvoorberoepsvaart.
53 % daarvan is geschikt voor de
grootste scheepstypes (klasse IV of hoger).
02 W elke schepen varen er in Vlaanderen? Aantal Belgische schepen
Veel leesplezier Promotie Binnenvaart Vlaanderen, vzw
962
drogeladingschepen totale capaciteit 1.508.090 ton
Inhoud
gemiddelde tonnage 1.568 ton
+
02 Fijnmazig netwerk
168
02 Welke schepen varen er in Vlaanderen? 04 Minder, maar grotere schepen
tankschepen
04 Wie staat er aan het roer?
totale capaciteit 350.370 ton
06 Welke goederen op het water?
gemiddelde tonnage 2.086 ton
08 Maatschappelijk belang 11 De toekomst
+
Het aantal binnenvaart schepen en de t otale capaciteit van de vloot daalt licht, terwijl de gemiddelde tonnenmaat stijgt. Er zijn iets minder, maar grotere binnenschepen.
91
duwboten
colofon PBV is een onafhankelijke vzw die de verschillende spelers vertegenwoordigt die betrokken zijn bij het vervoer over de Vlaamse binnenwateren. Het is een van de kerntaken van de vzw PBV om zo veel mogelijk mensen wegwijs te maken in de sector. Verantwoordelijke uitgever Promotie Binnenvaart Vlaanderen vzw, Havenstraat 44, 3500 Hasselt. T 011 23 06 06 – www.binnenvaart.be Realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be – editie juni 2016 2
=
vermogen 46.501 kW
1.221
binnenvaartuigen capaciteit van 1.861.548 ton
Bron: ITB, 2016
Brussel
Ons fijnmazige vaarwegennet verbindt bijna alle grote industriegebieden in West-Europa.
12 containerterminals ontsluiten het hele Vlaamse binnenland (zie p. 10)
Scheepstypes en capaciteit R.H.K. (RIJN-HERNE-KANAAL)
Voor bijna elk type vracht, voor grote en kleine waterwegen, zijn er schepen op de markt.
U.N. Norm: Johan Welker/ Europaschip L 80-85 × B 9,50 × D 2,50 m = 1 vrachtwagen van 20 ton
Laadvermogen 1. 378 ton of 96 TEU
=
60
=
140
=
250
=
440 – 600
SPITS Afgestemd op de smalle vaarwegen en kleine sluizen in Frankrijk L 38,70 × B 5,05 × D 2,20 m
=
14
GROOT RIJNSCHIP Van L 95 × B 11,40 × D 2,70 m tot L 110 ×
Laadvermogen 350 ton
B 11,40 × D 3,50 m Laadvermogen 2.160 ton of 165 TEU
KEMPENAAR Oorspronkelijk gebouwd voor de vaart op de Kempische kanalen in Zuid-Nederland en België L 50 × B 6,60 × D 2,50 m
=
30
GROOT CONTAINERSCHIP L135,00 × B 17,00 × D 3,00 m Laadvermogen 470 TEU
L aadvermogen 600 ton of 20 TEU
D.E.K. (DORTMUND-EMS-KANAAL) U.N. Norm: Gustav Koenigs L 67-80 × B 8,20 × D 2,50 m Laadvermogen 968 ton of 28 TEU
DUWKONVOOI L tot 190 meter × B 11,40 (enkel konvooi) of
=
42
22,80 meter (dubbel konvooi) Laadvermogen tussen de 800 en de 12.000 ton of tussen 576 TEU en 654 TEU
2016 CIJFERS MET VAART 3
03 Minder, maar grotere schepen Zowel drogeladingschepen als tankschepen worden alsmaar groter.
Evolutie tankschepen (B)
gemiddelde tonnage
Evolutie drogeladingschepen (B)
gemiddelde tonnage
aantal schepen
1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 8002005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2100 2000 1900 1800 1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2005
2006
2007
aantal schepen
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
700 600 500
2005
2007
2009
2011
2013
2015
400
aantal
1.265
1.208
1.119
1.038
997
962
gem ton 200
1.146
1.255
1.362
1.449
1.542
1.568
300
aantal gem ton
2005
2007
2009
2011
2013
219
217
216
225
196
2015 168
1.313
1.538
1.577
1.662
1.822
2.086
100
Bron: ITB, 2016
0
04 Wie staat aan het roer? Er zijn in de binnenvaart 1.429 zelfstandige ondernemers en 746 loontrekkenden actief.
Aantal zelfstandige binnenvaartondernemers (B)
Aantal loontrekkenden in de binnenvaart (B)
1500 950 900
1000
850 800
500
750 0
700
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Bron: RSZ, PC 139, 2016, eigen verwerking Bron: RSVZ, 2016, eigen verwerking 4
(cijfers 2015: stand van zaken op 30.09.2015, overige jaren stand van zaken op 31.12)
Instroom: Aantal met succes afgelegde examen patent en matroos (B) De sector heeft nood aan meer startende matrozen én aan werknemers die doorgroeien (door patenten te behalen.) 2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
(tot 15.03.2016)
totaal
Praktijk examens matroos
91
111
88
137
89
83
33
632
Vaarbewijs A+B
18
26
59
47
33
38
23
244
Rijnpatent (nieuw)
36
26
29
28
38
27
8
192
Rijnpatent (uitbreiding)
36
38
31
30
30
37
6
208
Bron: FOD Mobiliteit en Vervoer, 2016 Noot: in de eerste helft van 2016 zijn er tijdelijk minder examens georganiseerd door de regionalisatie van de materie.
Leeftijd zelfstandige binnenvaartondernemers (B) De grootste groep varende ondernemers zijn 45-plussers.
250
219
212
193
200
168 146
150
133 123
100
84 63
50
Bron: RSVZ, 2016. Cijfers 31.12.2014, eigen verwerking
leeftijd
35
18 / - 25
25 / - 30
30 / - 35
35 / - 40
40 / - 45
45 / - 50
50 / - 55
55 / - 60
60 / - 65
65+
2016 CIJFERS MET VAART 5
05 Welke goederen op het water? Evolutie tonnage (VL)
800000
700000
in miljoen ton
Tussen 1999 en 2015 is het aantal vervoerde goederen, uitgedrukt in t onnage, toegenomen met 19,2 procent.
600000
500000 1999
+19,2 %
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
400000
1999
tonnage
2001
56.074.680 300000 64.656.731
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
67.374.860
71.080.388
71.526.744
61.387.534
72.531.934
67.691.547
66.860.769 Bron: PBV, 2016
200000
100000
0
Evolutie tonkm (VL)
5000
4500
in miljoen tonkm
Tussen 1999 en 2015 is het aantal vervoerde goederen, uitgedrukt in t onkilometer (het vervoer van 1 ton over 1 km), toegenomen met 11,2 procent.
4000
3500
3000 1999
+11,2 %
1000 tonkm
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
3.496.814
4.218.356
4.504.363
4.568.436
4.597.366
3.872.657
4.496.168
3.983.410
3.887.387
2015
Bron: PBV, 2016
Evolutie containerterminals (VL)
600000
Tussen 1999 en 2015 is het a antal v ervoerde containers, uitgedrukt in TEU, vervijfvoudigd.
500000 400000 300000
in TEU
200000 100000 0 1999
×5,4
TEU
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
104.003
195.649
291.947
456.273
515.977
446.379
519.866
527.652
565.376
2015
Bron: PBV, 2016 6
Evolutie ladingen en lossingen (VL)
Vervoerde goederen in 2015 (B)
Het toegenomen aantal ladingen en lossingen wijst op het toenemend belang van de binnenvaart voor de Vlaamse industrie.
De grootste categorieën blijven bouwmaterialen en petroleumproducten, maar met het containertransport en andere producttypes is de groep ‘overige goederen’ de sterkste groeier.
35000
3%
30000
lossingen 3%
25000
4%
20000
4%
15000
4%
in miljoen ton
10000
ladingen
6%
5000
16%
Landbouwproducten Vaste brandstoffen Voedingswaren Ertsen Meststoffen Metaalproducten Chemische producten
0 1999
2000
1999
2001
2002
2003
2001
2004
2003
2005
2006
2005
2007
2008
2009
2007
2010
2009
2011
2012
2011
2013
2014
2013
2015
17%
2015
21%
lossingen 24.801.054 27.389.715 27.315.543 29.535.164 30.750.129 28.085.189 31.374.331 29.831.267 29.064.124 ladingen 5.799.752
6.343.481
7.017.377
8.046.039
9.164.633
7.849.199
9.827.446
9.561.484
9.385.958
23%
Bron: PBV, 2016
Overige goederen Petroleumproducten Bouwmaterialen
Bron: ITB, 2016
Maritiem en binnenvaartvervoer in de Vlaamse havens Het maritiem transport in de Vlaamse h avens groeit al een aantal jaar iets harder dan het binnenvaarttransport.
300000
250000
200000
maritiem transport 150000
binnenvaarttransport
in miljoen ton
100000
Bron: PBV, 2016
50000
0 1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016 CIJFERS MET VAART 7
06 Maatschappelijk belang 9
Goederen per km waterweg
8
Duitsland en Nederland vervoeren nog steeds de meeste goederen per kilometer bevaarbare waterweg. De Rijn is en blijft de belangrijkste binnenvaart verkeersas in Europa. België kent echter de sterkste groei per kilometer bevaarbare waterweg sinds 2009.
Duitsland
7
Nederland 6 5
België
in miljoen tonkm
4
EU-15 3 2 1
Frankrijk
0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bron: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical pocketbook 2015
100
Modal split (B) Het modaal aandeel van binnenvaart is in 2013 met 1,94 procent gestegen ten opzichte van het crisisjaar 2009.
76,71
76,14
76,52
75,56
75,55
75,23
74,90
78,70
75,97
75,42
74,33
75,71
11,06
11,21
11,23
11,90
11,99
12,55
12,68
10,09
10,86
11,08
10,56
10,02
12,23
12,65
12,25
12,54
12,46
12,21
12,42
11,22
13,17
13,50
15,11
14,27
80
60
40
spoor binnenvaart
procent
20
weg
0 2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2013
2012
Bronnen: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2015 en FOD Mobiliteit en Vervoer
Evolutie goederenvervoer (B)
160 150
Uit de evolutie sinds referentiejaar 2000 blijkt dat de binnenvaart beter herstelt dan de andere modi van de krimp in het goederenvervoer door de economische crisis.
140
binnenvaart
130 120
totaal weg
110
procent
100
spoor
90 80 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Bronnen: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2015 en FOD Mobiliteit en Vervoer 8
2013
Minder luchtvervuiling (B) Per gepresteerde t onkilometer (het vervoer van 1 ton over 1 kilometer) is de uitstoot van CO2 van de binnenvaart twee derden minder dan die van het wegvervoer.
32
Bron: Federaal Planbureau, 2015, cijfers 2012
82
g/tonkm
g/tonkm
binnenvaart
weg
Uitstoot per modus (B) Rechtsonder ziet u hoeveel CO2 elke vervoersmodus uitstoot als percentage van de t otale uitstoot in België. De CO2-uitstoot van alle transportmodi samen bedraagt 38,86 % van de totale CO2- uitstoot in België.
20%
10%
38,86 % totaal transport
61,14 %
0,07 % spoor
0,15 % ander transport
0,37 % binnenvaart
3,27 % 15,77 % luchtvaart maritiem transport
19,22 % weg
niet-transport geralateerd
Bron: EC, DG MOVE, EU transport in figures, Statistical Pocketbook 2014, cijfers 2012
2016 CIJFERS MET VAART 9
Slimme infrastructuur Om zo veel mogelijk Vlaamse bedrijven gebruik te laten maken van de waterweg, zijn tussen 1998 en mei 2016 via publiek-private s amenwerking 100 kades en 14 containerterminals gebouwd.
PPS-laad- en losinstallaties & Binnenvaartcontainerterminals in Vlaanderen
13
15
5 10
3
14 7
8 4 6
9
11
2
12 1
Klasse I 300T
PPS-laad- en losinstallaties
Binnenvaartcontainerterminals
Klasse II 600T Klasse III 1350T Klasse IV 2000T
Aangevraagd In bedrijf
Klasse V > 2000T Verbod door te varen Sluis
10
Containers Vloeibare producten Bulk Stukgoed Afval Ondeelbare stukken
1 AVTC 2 Batop 3 BLC (Groep Gheys) 4 ESG (Euro Shoe Group) 5 GCT (Gosselin Container Terminal) 6 Haven Genk 7 TCT Belgium 8 BCTN Meerhout 9 Multimodal Inland Container Terminal Vilvoorde 10 BCT (Beverdonk Container Terminal)
1 RWT River Terminal Wiels 1 beke 12 Alpro Wevelgem 13 Euroports Container Terminal 14 Ghent Seaport Container Barging Ghent Container Terminal VOLVO Logistics 15 PortConnect nv
ROI overheidsmaatregel
Kaaimurenprogramma
Resultaten
1998-2015
966.233
78 miljoen euro
vermeden vrachtwagenritten in 2015
PPS-maatregel waarbij de Vlaamse overheid sinds 1998 tot eind 2015 al voor meer dan
vermeden tonkilometer over de weg in 2015
investeerde.
772.737.884,87
Er zijn intussen
1 Marginale externe kosten zijn extra kosten die een
104 projecten
€ 40.300.734 euro
operationeel.
9.582.709
bijkomende weggebruiker veroorzaakt voor de
vermeden marginale externe kosten in 20152
1
maatschappij, bv. door extra files te creëren. 2 Berekend o.b.v. de marginale externe kost van 2012. 3 Uitgedrukt in euro uit 2012, uitgaande van de door het Federaal Planbureau voorspelde externe kost
Tegen 2030 lopen de externe m arginale kosten3 voor de in 2015 vermeden vrachtwagenritten op tot
€ 73.936.238
vermeden vrachtwagenritten (1998-2015)
in 2030, en uitgaande van een status quo van het aantal vermeden tonkm. Bron: Federaal Planbureau en Commissie Kaaimuren, eigen verwerking
07 De toekomst Bij ongewijzigd beleid, dus zonder extra investeringen in duurzame transportcapaciteit, nemen de nu al aanzienlijke milieu- en congestiekosten tegen 2030 drastisch toe.
Transportgroei in België 2030
Gemiddelde snelheid op Belgische wegen In 2030 doe je over 50 km
+ 44,5 %
+
tijdens de spitsuren
verwachte transportgroei in België
2012
tijdens de daluren
+
25 minuten = 24 % extra reistijd
5 minuten = 10 % extra reistijd Bron: Federaal Planbureau, 2015 2016 CIJFERS MET VAART 11
Binnenvaart van bovenaf Ontdek alles over het goederentransport op de Vlaamse binnenwateren. Waar staat de sector vandaag? Hoe pakken we de uitdagingen van morgen aan?
14,27 % van
het goederenvervoer gaat over water
1.221
binnenvaartuigen
1.861.548 ton
1.376
zelfstandige ondernemers
720
loontrekkenden
totale capaciteit
32 g/tonkm
104
co2-uitstoot
PPS-kaaimuren in gebruik
3.887.387.330
al 9.582.709 vrachtwagenritten vermeden
tonkm in 2015
Havenstraat 44 – 3500 Hasselt T +32 (0)11 23 06 06 – F +32 (0)11 23 06 09
www.binnenvaart.be