Hippocampus nr. 261 (nov./dec. 2016) by Hippocampus

SUUNTO EON STEEL

SUUNTO DX

SUUNTO D6i NOVO

SUUNTO D6i NOVO ZULU

SUUNTO D6i NOVO ZULU BLUE (INSTRUCTORS ONLY)

Koop één van deze lucht geïntegreerde Suunto duikcomputers en krijg een draadloze tankdruk zender t.w.v. € 269,- gratis!*

* Deze actie is geldig van 1-11-2016 t/m 31-12-2016 bij de erkende Suunto Dealer in de Benelux en zolang de voorraad strekt. Meer info? Bezoek uw Suunto Dealer of kijk op www.amilcosports.nl

Mechelen P 004152 - TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 261 – nov./dec. 2016

XMAS GIFT FROM SUUNTO

Beste coverfoto

Uw partner voor

foto: Bruno Van Saen

onderwaterfotografie en -videografie

Te koop in Zeeland

Unieke woning op een van de mooiste locaties van Zeeland

Materiaal - Opleiding - Service - Maatwerk

Nieuwe afdrukhendel

Snelsluitmechanisme Sluisplateau 12 - 4424 BK Wemeldinge - Nederland Deze bijzonder fraai gelegen woning aan het Sluisplateau te Wemeldinge biedt aan de voorzijde vrij uitzicht over de haven. Deze instapklare hoekwoning heeft recentelijk een volledige renovatie ondergaan.

Hugyfot behuizing voor

Nikon D500: €2.900

EVOLUTIONAIR IN ONTWERP REVOLUTIONAIR IN PRESTATIE.

Vraagprijs € 310.000

De S620 Ti is SCUBAPRO’s nieuwste toevoeging aan de hoogpresterende S-serie systemen. Het biedt een aantoonbaar lagere ademhalingsweerstand (37% lager dan bij de S600) in een compactere en lichtere behuizing. Het corrosiebestendige binnenwerk beschermt de automaat tegen de invloedrijke kracht van het zeewater en dankzij het nieuwe uitademstuk gaan de bellen niet voor het masker langs. Het unieke mondstuk verbeterT het comfort en verhoogt de luchtopbrengst. De S620 Ti is ultieme winnaar in alle duikomstandigheden. Kies uit een van de vele kleurige accessoires voor een compleet eigen stijl.

Industrielaan 30 | 9320 Erembodegem 053 64 72 73 info@dafactory.eu | www.dafactory.eu

Verkrijgbaar met de eerste trappen MK25 EVO Titanium, MK25 EVO en MK17 EVO.

SCUBAPRO.COM

Bijzonderheden: - Woonoppervlakte ca. 105m²; - Inhoud ca. 380m³; - Perceel 295m²; - 4 kamers (3 slaapkamers); - 1 badkamer en 1 apart toilet; - Mag zowel permanent als recreatief worden bewoond; - Houten kozijnen voorzien van dubbele beglazing; - Warm water en verwarming d.m.v. gasgestookte c.v.

Meer info via de makelaar:

Open van maandag tot vrijdag van 09u00 tot 12u00 en van 13u00 tot 17u00 of op afspraak.

Sinke Komejan Goes B.V. + 31 (0)113 25 10 00 | goes@sinke.nl | www.sinke.nl

Nr. 261 nov./dec. 2016

Het duikmagazine Hippocampus – kortweg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelij-

Van de redactie DOOR IVO MADDER

ke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws

In deze laatste periodiek van het jaar brengen we normaal gezien nieuw duikmateriaal in beeld. Er was daarvoor echter nu geen plaats. We presenteren wel enkele artikels waar duikmateriaal in besproken wordt: de buddybal en de zorgkoord, ideale oplossingen als je toch veilig met drie duikers moet duiken in de Oosterschelde. Gelijktijdig plaatsen we bij het bondsnieuws de reglementering over het duiken met drie. Het artikel over multifocale contactlenzen i.p.v. een duikbril met correctieglazen gaat eigenlijk ook over duikmateriaal.

Voor een gedetailleerd overzicht zie..............4

Regionieuws WEVOS pre-Stages.....................................58-59 Extra inzet AVOS......................................... 60-61 OVOS-Noordzeeduik..................................64-65

Reportages Een buddybal........................................................6 De zorgkoord van je duiklamp..........................8 Cultureel erfgoed onder water........................9 Spookvissen.................................................. 10-12 Duiken tussen 2.200 vissen: TODI.................15 Multifocale contactlenzen........................ 16-19 Sardine Run................................................. 20-28 Anilao............................................................ 30-35 Bescherming cultureel erfgoed.............. 36-39 Frans-Polynesië (bultrugwalvissen).....40-46 Applicaties kinderen leren redden............... 48 Open Nederlands Kampioenschap........50-54

Traditiegetrouw stellen we je in deze editie de geslaagden van de Zeestage voor. Volgende Hippocampus krijg je het verslag van de Zeestage te lezen. We belichten nu al wel de voorbereidingen die door de regionale (V)OSSEN georganiseerd werden en de pre-Boulouris, waar de kandidaten kennis maakten met hun juryleden. In samenwerking met de Geneeskundige Commissie, staan die regio's trouwens ook in voor de opleiding Duiker-Hulpverlener die binnenkort van start gaat. Ook niet-duikers kunnen die opleiding volgen. We presenteren twee interessante 'apps' over CPR. Bescherming van natuur ligt ons nauw aan het hart. Daarom de artikels over de kunstige spookvissen en de bescherming van ons cultureel erfgoed onder water. Ontdek wat je misschien gemist hebt tijdens recente NELOS-activiteiten, zoals vinzwem-

wedstrijden, een jeugdduikdag en een 'Wet Wheels duikdag'. Geniet mee van de prachtige foto's van het Open Nederlands Kampioenschap (ONK) en enkele reisverslagen: sardienen, haaien, dolfijnen en bultrugwalvissen in Zuid-Afrika, 'critters' in Anilao (Filipijnen) en bult rugwalvissen in Frans-Polynesië. Duik je nog niet en krijg je de smaak te pakken? Kijk dan op de NELOS-website (www.nelos.be) voor meer info en wie weet beleef je je eerste duik in het indoorduikcenter TODI, waar je tussen meer dan 2.200 zoetwatervissen kan duiken. Ook voor ervaren duikers leuk om eens te doen. Duik je al langer en ben je meer geïnteresseerd in een opleiding technisch duiken of nitrox? Log dan in op de NELOS-website en download het nodige cursusmateriaal. Veel leesgenot en misschien tot aan de waterkant voor een winterduik, een duik in een duiktank of een ander indoorduikcenter? Ik bereid me alvast voor op koude duiken in Antarctica. IVO MADDER

Coverfoto: Spookkreeftjes, gefotografeerd bij The Clams, Puerto Galera, Filipijnen. Gebruikte lens: 105 mm macro - 15x Nauticam + verdubbelaar van Nauticam. Winnaar van de prijs Hippocampus 'Beste coverfoto 2016'. Foto: Daan Delbare.

Vaste rubrieken Reis in 2017............................................................5 Hippoëzie.............................................................29 Webdiving............................................................55 Boot Düsseldorf 2017........................................57 Yellow Diving...............................................62-63 Close-up (Herwig Helsen)........................66-67 Noordzeeboek 'In de diepte'.....................68-69 Antwerp Wet Weels Dive Day....................70-71 Skubba & Fred:...................................................72 De duikbelevingswand...............................74-75 Duikclub De Kreeft 45 jaar!.............................76 Retro Hippo.........................................................78 BEFOS-FEBRAS............................................... 101 NELOS-Boetiek................................................104 Lopende agenda...............................................105

Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be. Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be.

Regionale info www.avos.be www.bravos-vzw.be

www.limos-vzw.be www.ovos.be www.wevos.be

AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010. In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland. Call Center: +32 3 253 69 16.

Hippocampus nov./dec. 2016

Inhoudstafel Bondsnieuws

College en pre-Boulouris collegevergadering 82 Debegon met een minuut

Beste coverfoto

Tijdens het OBK-festival 2016 werd de winnaar van de 'Beste coverfoto' bekendgemaakt.

Technisch duiken & NI

Examen Nitrox-Instructeur en opleidingen technisch duiken. Jij doet toch ook mee?

Nationale Jeugdduikdag

De jeugdduikers genoten van de kanten bootduiken in 'De Melle', een grote vijver in Turnhout.

Doortocht Albertkanaal

98 4

Vinzwemmen (100 m) voor jongeren tot 10 jaar, voor -14-jarigen (500 m) en voor volwassenen (1.000 m).

Hippocampus nov./dec. 2016

Duiken met een buddylijn mogen niet meer dan 2 80 Erduikers met elkaar verbonden zijn.

10e Wet Wheels duikdag

Verslag van de geslaagde jubileumeditie, met o.a. duiken en vrijduiken in de duiktank te Zwevegem.

Geslaagden Zeestage

stellen je de 21 nieuwe 93 We 2*Instructeurs en de nieuwe 3*Instructeur voor.

Inloggen NELOS-website

101

De aanmeldprocedure om te registreren en in te loggen op de website.

stilte en na de vergadering volgde de pre-Boulouris.

Ereraad

83 Mededeling van de Ereraad.

Herexamen DHV

herexamen Dui89 Het ker-Hulpverlener staat open voor kandidaten Assistent-Instructeur.

Noordzeechallenge

in zee (6 of 94 Vinzwemmen 12 km), met vertrek vanuit Cadzand.

Regionale opleiding DHV duikge102 Theorielessen neeskunde en praktijklessen CPR.

Persbericht

Vakantiebeurzen 2017

Foto: MNBB Studio - shutterstock.

Reis in 2017 Het is weer zover: na het inleveren van de eindejaarslijstjes, kan je als welgestelde burger alweer beginnen mijmeren over een mogelijke reis in 2017. Tal van mogelijkheden en reisformules vind je uiteraard via je vertrouwde vriend Google. Maar indien je graag de sfeer opsnuift van de aanloop naar je avontuur, kom dan zeker eens langs op volgende beurzen.

akantiesalon Antwerpen van 26-30 januari 2017 met als trekpleisters: Motor en bergreizen, Piazza Italia en zoveel meer. Meer dan 150 exposanten (Reizen naar Afrika, Actief Indonesië, Casa Bela Moura) geven je graag informatie over hun favoriete duikbestemming. Vakantiesalon Brussel van 2-5 februari 2017 met als inspiratiebronnen: gastland Japan en de Verenigde Staten met zijn meer dan 50 nationale parken. Opmerkelijk is het concept 'VakantieVeilingen', het eerste online veilinghuis in

België waar je kan bieden op hotelovernachtingen, citytrips, wellnessarrangementen, diners, concerttickets, sportevenementen en andere vrijetijdsactiviteiten. Wie het hoogste bod heeft wanneer de veiling afloopt, wint. Een minimumprijs is er niet, waardoor de kans bestaat dat je de trip voor € 1,00 binnenhaalt. Wil je enkel specifieke info over duikreizen, -materialen en -opleidingen? Ga dan naar de Belgische Duiksportbeurs in Antwerpen van 18-19 maart 2017. Uiteraard zouden wij geen stuk publice-

ren zonder te vermelden dat NELOS en LIFRAS* ook aanwezig zullen zijn om de duiksport te promoten op deze evenementen. Je bent van harte welkom! 

(*De collega's van LIFRAS zullen enkel aanwezig zijn op het salon in Brussel).

KATRIJN OOLS



START TO

DIVE

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 30/04/2017

Meer informatie www.nelos.be

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Duikmateriaal

Foto: Marijke Van Cauwenberghe.

Een buddybal Duiken in de Oosterschelde met drie duikers, een buddylijn en een buddybal.

et gebeurt wel vaker. Je hebt als duikverantwoordelijke van een clubduik in de Oosterschelde een mooie, veilige en evenwichtige indeling gemaakt van de duikploegen. Op het laatste moment haakt er toch een duiker onverwacht af en je bent verplicht om de ploegen door elkaar te gooien omdat je met een oneven aantal duikers zit. Je kan overwegen om ze te laten duiken in twee ploegen, maar dat is niet altijd evident. Er rest je slechts één oplossing: drie ervaren duikers zullen één duikploeg vormen. Omdat er slechts één buddylijn mag gebruikt worden waarmee twee duikers van de ploeg verbonden zijn, zal de opdracht

Hippocampus nov./dec. 2016

van de derde duiker in de ploeg er vooral in bestaan zijn twee buddy’s niet uit het oog te verliezen. Geen evidentie bij een beperkte zichtbaarheid. Om het risico op een verliesprocedure zo beperkt mogelijk te houden, zijn er wel wat mogelijkheden voorhanden. Zo kan de derde duiker bijvoorbeeld de buddylijn vasthouden indien nodig, maar echt praktisch is dit niet. Een andere creatieve en simpele oplossing is het gebruik van een 'buddybal'.

Een buddybal? Nog nooit van gehoord! Een buddybal is een golfballetje met een voldoende dik touw van een twintigtal centimeter erdoorheen, waaraan een muske

ton is vastgeknoopt. De musketon kan aan het jacket van een van de buddy’s vastgemaakt worden en de derde duiker kan de witte goed zichtbare bal vastgrijpen als de zichtbaarheid slechter wordt. Op die manier verkleint hij de kans om zijn buddy’s kwijt te spelen. Probeer het maar eens uit; het is geen wondermiddel maar wel een beproefde en handige gadget die me meermaals uit de nood heeft geholpen. 

MARIJKE VAN CAUWENBERGHE

KIES HET ABONNEMENT DAT BIJ JE PAST! DUIKEN DUIKEN DUIKEN 27E JAARGANG NR.6 - JUNI 2016 € 5,99

27E JAARGANG NR.5 - MEI 2016 € 5,99

27E JAARGANG NR.4 - APRIL 2016 € 5,99

MARSA ALAM SPECIAL

GRIEKS AVONTUUR

APRIL 2016

MEI 2016

JUNI 2016

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

VRIENDELIJKE REUS

AVONTUUR

DE DUGONG VAN MARSA SHUNI

WRAKKEN ONTDEKKEN

5 TOPSPOTS

BOOT- EN KANTDUIKEN

ELPHINSTONE REEF

FILIPIJNEN

MAGIC ISLAND

SNORKELEN MET ORKA’S

FIJI

VER WEG KOMT DICHTBIJ

TERREIN VAN DE WITPUNTHAAI

TOP WRAKKEN MALTA

ARCHEOLOGIE

ZEELAND

BOOTDUIKEN OP DE OOSTERSCHELDE

FOTOGRAFIE

DOLPHIN HOUSE

MACROFOTOGRAFIE MET FISHEYE

Zoet water 6 Onze top tien nummers

€ 19,

#DUIKENFOTOCHALLENGE: DE WINNENDE SERIE | GROTDUIKEN: FRANSE STEENGROEVE TECHSCHOOL: UITLODEN EN BALANS | PRODUCTINFO: TOP 11 NATPAKKEN

95 01606

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

SLAAPKAMER IN ZEE

WOESTIJNAVONTUUR

OP PAD MET BEDOEÏENEN

Omringd door kleuren nummers

€ 39,

ZEELAND: ANNA JACOBAPOLDER | RIVIERKREEFTEN: ALL AMERICAN MEDISCH: DE VLOEK VAN DE FARAO | FOTOGRAFIE: WIN EEN ONDERWATERCAMERA!

95 01605

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

FOTOGRAFIE

ZEEMEERMINNEN EN ZEEMONSTERS

special

Marsa Alam12

DE SCHATKAMERS VAN SICILIË

Spectaculair24

museum onder water nummers

€ 59,

ZEELAND: DEN OSSE HAVEN | ACTUEEL: NIEUWE ERFGOEDWET WRAKKEN TECHSCHOOL: WINGS EN TANKS | OM DE HOEK: KIKKERS & KIKKERDRIL

Neem een abonnement of geef DUIKEN cadeau DUIKEN: MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD DUIKEN is hét internationale onderwatersportmagazine van Nederland en België met in iedere maand: duikreisverhalen in binnen- en buitenland, productinformatie, lezerservaringen, prijsvragen, medische vraag en antwoord, columns en tips! DUIKEN brengt de onderwaterwereld bij jou thuis. Nu ook digitaal!

ZO NEEM OF GEEF JE EEN ABONNEMENT

Een abonnement is voordeliger dan in de winkel los kopen en het magazine wordt automatisch thuisbezorgd. Ga naar: duiken.mijntijdschrift.net/Hippo2106

Abonnementen zijn tot wederopzegging na genoemde periode, cadeauabonnementen stoppen automatisch.

duiken.mijntijdschrift.net/Hippo2016

50 01604

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

Reportage Duikmateriaal

gebruik

van de zorgkoord van je duiklamp Bij het duiken met drie in de Oosterschelde mag je maar met twee verbonden zijn. De zorgkoord van je duiklamp kan nuttig zijn om alsnog als derde duiker contact te houden met de twee andere duikers.

ang geleden, toen ik me nog aan het voorbereiden was voor mijn Hoger Brevet (het huidige Assistent-Instructeur) stonden we klaar om in het water te gaan, toen iemand van onze club langs de kant stopte en ons toeriep of hij met ons meekon. "We gaan wel naar 40 meter", antwoordde ik. "Dat komt goed uit, want ik heb ook nog 40'ers nodig", was zijn repliek. Hij was snel klaar en na een korte briefing vertrokken we. De afspraak was dat we niet lang op diepte zouden blijven, maar zodra we 40 meter bereikt hadden, wilden we langzaam langs de helling terug stijgen. Afhankelijk van hoe de stroming op diepte was, zouden we ofwel links

Hippocampus nov./dec. 2016

Foto: Roland Wantens.

Nuttig Bij een drijvende lamp, de zorgkoord boven de buddylijn en de lamp eronder vastnemen. Bij een lamp met negatief drijfvermogen, de zorgkoord onder de buddylijn en je neemt de lamp erboven vast (zoals op de foto).

ofwel rechts draaien. Ik zwom in het midden en was met mijn buddy's verbonden; aan elke arm een buddylijn. Op diepte gekomen, deed ik teken dat we rechts afdraaiden. De buddy met wie ik meestal dook, draaide inderdaad naar rechts. Doordat we daarbij stof maakten, zag ik niet dat de andere buddy links onder ons doordraaide. Ik realiseerde me dat pas toen ik zijn buddylijn langs mijn benen voelde. Ik kreeg het even benauwd en vroeg me af hoe ik me uit deze situatie kon bevrijden. Het besluit kwam vrij snel: ik moest beter kunnen zien waar mijn buddy's waren en dat was weg van de bodem, uit het stof. Dus blies ik mijn trimvest op. Toen we boven het stof uitgestegen waren, kon ik mijn buddy's teken doen waar ze moesten zwemmen. De duik verliep verder zonder problemen. Later heb ik nog verschillende keren met drie gedoken, elk verbonden met een buddylijn. Ik had echter mijn les geleerd uit bovenvermeld voorval en drukte er bij de briefing steeds erg op hoe we zouden draaien. "Als we naar links draaien, blijf jij (links van mij) op je plaats en wij draaien rond jou. Als we naar rechts draaien, blijft de rechtste op zijn plaats en wij draaien er rond".

zorgkoord van je duiklamp over of onder de buddylijn Later werd het duiken verbonden met drie echter verboden door het NELOS-Duikonderricht. Hoe je dan toch veilig met drie duikers kan duiken in de Oosterschelde, daarover heeft Marijke Van Cauwenberghe een voorstel gedaan (zie het artikel 'Een buddybal'). Bij een andere methode kan je gebruik maken van de zorgkoord van je duiklamp. Je maakt die koord vast aan je pols of aan je jacket. Als je een drijvende lamp hebt, laat je de zorgkoord boven de buddylijn van de twee andere duikers gaan en je neemt de lamp eronder vast. Als je duiklamp integendeel een negatief drijfvermogen heeft, laat je de zorgkoord onder de buddylijn gaan en je neemt de lamp erboven vast. Zodoende kan je je zonder moeite verplaatsen zonder contact te verliezen met je buddies. Indien nodig, volstaat het de lamp los te laten en je arm terug te trekken. Het belangrijkste blijft echter: maak goede afspraken gedurende de briefing! En... als je de derde duiker toch verloren bent, niet twijfelen: verliesprocedure. ď&#x20AC;ź ROLAND WANTENS

Reportage Geschiedenis

Cultureel

erfgoed onder water (deel 2)

In Hippocampus nr. 257 (jan./feb. 2016) verscheen een artikel over de wet die in het Belgisch Parlement op 4 april 2014 gestemd werd en op 1 juni 2014 van kracht ging betreffende het 'Cultureel Erfgoed onder water', gevonden in de 'Belgische Territoriale Zone en het Belgisch deel in de Continentaal Plat'. Ook het Nederlandse Parlement heeft een 'Nieuwe Erfgoedwet Wrakken' bekrachtigd.

e Gouverneur van West-Vlaanderen, die bij deze wet de taak toegewezen kreeg van 'Ontvanger van het Cultureel Erfgoed onder water', organiseerde hierover op 2 oktober 2015 een Congres te Brugge. Hierop werd door Staatssecretaris Bart Tommelein aan de vele aanwezige sportduikers uitleg gegeven over die wet, die volgens hem niet de bedoeling heeft om het wrakduiken aan banden te leggen, maar wel om een samenwerking tussen de wrakduikers en de bevoegde overheid tot stand te brengen.

Een losgespoeld artefact meenemen mag niet meer volgens de 'Nieuwe Erfgoedwet Wrakken' in Nederland.

In Duiken, het magazine van de onderwaterwereld, verscheen in april 2016 een artikel over de 'Nieuwe Erfgoedwet Wrakken', die door het Nederlandse Parlement gestemd werd. De oude wetgeving stond aan de wrakduikers toe, om 'losse' voorwerpen uit de omgeving van wrakken mee te nemen, 'bijvoorbeeld voor identificatie'. Met de nieuwe wet wordt dit nu bestraft. Het al bestaande wantrouwen tussen de sportduikers en de 'Rijksdienst

Cultureel Erfgoed' (RCE) sloeg om in felle reacties zodat de RCE zich genoodzaakt zag om aan een 'Consultancy Bureau' de opdracht te geven om de mogelijkheden tot samenwerking tussen de 'stakeholders' te onderzoeken. En ja, er werd voor de Texelse zeebodem die het rijkste wrakkengebied van Nederland is, al op 20 november 2015 een 'pilot' op basis van het Protocol 'Onderwater Archeologie Texel' opgestart, waarbij de Duikclub Texel op het speciaal door de Gemeente Texel gecreĂŤerde meldpunt, melding zal kunnen maken over 'vrij gespoelde vondsten', en verder ook zal helpen bij monitoring van beschermde scheepswrakken. De Nederlandse sportduikers hopen met dit samenwerkingsaanbod te komen tot een 'aanpassing' van die 'Nieuwe Erfgoedwet Wrakken'. Wordt vervolgd. ď&#x20AC;ź

JOZEF VAN DEN BERGHE

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage

Foto: GhostNets Australia.

Natuurbehoud

Schildpadden zijn dieren die het zwaarst getroffen worden door spooknetten.

Spookvissen Achtergebleven visnetten en ander afval in zee zijn een pest. Maar in Noord-AustraliĂŤ wordt een deel van deze vervuiling van de zee getransformeerd tot kleurrijke inheemse kunst.

eegevoerd door zeestromingen drijven er dagelijks honderden achtergelaten visnetten door de wateren van de Stille Oceaan. De lengte van deze visnetten varieert van een paar meter tot zes kilometer. Alhoewel ze niet meer gebruikt worden, blijven ze een dodelijke val voor vissen, zeeschildpadden en zeezoogdieren.

Foto: Jane Dermer.

Net op tijd! Deze prachtige zeeschildpad was nauwelijks levend gevonden tijdens een patrouille door de Dhimurru Rangers.

Hippocampus nov./dec. 2016

Het fenomeen is gekend als spookvissen (ghost fishing). Het duurt naar schatting 600 jaar vooraleer deze spooknetten vergaan zijn. Veel van die netten spoelen aan op de stranden van Noord-AustraliĂŤ, waar er ook nog soms dieren in verstrikt geraken.

R O. Foto: CSI

Foto: Australian Museum.

Het doe l van 'G h ost Nets is om he Aust rali t niet zo a n' ver te la ten kom en.

Spooknetten zijn een wereldwijd probleem, maar Riki Gunn, voormalig schipper op een garnalentrawler, startte in 2004 de organisatie 'GhostNets Australia' op, om de netten op de noordelijke Australische stranden op te ruimen. Gelijktijdig werden de daarin verstrikte zeedieren bevrijd. De organisatie is succesvol want tegenwoordig controleren leden van 40 verschillende clans van de inheemse kustbewoners regelmatig de 3.000 kilometer afgelegen kust, waarbij ze zeeschildpadden, zeekoeien en heel wat andere zeedieren uit de aangespoelde netten bevrijden.

Garom, een sculptuur gemaakt van afgedankte 'spooknetten' in het Torres Strait.

Foto's (2): GhostNets Australia.

Workshopcoördinator Pam Diment met Beever Lennon, een locale kunstenaar van het 'Ghost Net Art Project', bij hun sculptuur van een zeeafvalwalvis.

Enkele kunstwerkjes gemaakt van strandafval.

zeedieren worden bevrijd uit de spooknetten

Al een paar maanden na de oprichting van 'GhostNets Australia' lagen er op de stranden grote bergen visnetten. Riki Gunn vroeg aan Sue Ryan, een kunstenares uit Queensland, om eens te brainstormen over manieren om van die netten af te komen. Sue was verbluft door de variatie in kleur, vormgeving van de mazen in de visnetten en de dikte van de touwen en nylon draden. "Het is totaal iets anders dan de materialen waar ik tot nog toe mee gewerkt heb", zei ze. "Het lijkt me wel spannend om daar iets mee te doen. Bovendien lijkt het me een geweldige manier om mensen bewust te maken van het bestaan van die spooknetten".

dodelijk afval wordt kunst Sue werkte in het verleden al wel eens samen met Aboriginal-kunstenaars uit Lockheart River. Een landelijke oproep door haar leverde talloze ideeën op, zoals: gitaarbanden, tassen, kunstinstallaties, … Niet veel later werd het 'Ghost Net Art Project' geboren, waarbij Sue workshops gaf in het verwerken van de netten tot kunst. Ze

Hippocampus nov./dec. 2016

Enkele kunstwerkjes van spooknetten gemaakt, door kunstenaars van het 'Erub Erwer Meta Art Centre'. Foto: Erub Erwer Meta Art Centre.

Reportage

Foto: Erub Erwer Meta Art Centre.

Foto: Australian Museum.

Natuurbehoud

Sue Ryan van GhostNets Australia.

Kunstenaar Karen Hethey verwerkt teenslippers en ander mariene afval tot kunstwerken voor het 'Australian National Maritime Museum'.

Foto's (2): GhostNets Australia.

Een 'GhostNet' krokodil op het strand bij 'Strand Ephemera' in 2013.

Spook ne tten kun nen enk we g e n e e le tonn n k ilome en ters lang zijn.

Hippocampus nov./dec. 2016

rmpuraaw

Sue. "Maar daarnaast is het wel het enige project waarvan je zou wensen dat de grondstof opraakt". Op www.ghostnets.com.au vind je meer info over 'GhostNets Australia' en over

Foto: Po

Om het publiek bewust te maken van de gevaren van spooknetten zijn vooral de sculpturen van kleurige vissen of met schelpen overdekte walvissen zeer efficiënt. "Het is werkelijk een wonder om te zien hoe mensen kunst maken van afval dat een bedreiging vormt voor het milieu", zegt

Rangers.

werkt nu met bewoners van het Northern Territory. Het betreft mensen die rond de golf van Carpentaria wonen en bewoners van de Straat Torreseilanden. Ze maken van de dodelijke drijvende spooknetten en van andere aangespoelde rommel – zoals teenslippers, plastic afval en glas – mooie en vaak zelfs nuttige dingen, zoals: manden, poppen, hoeden, sculpturen en sieraden. De kunstenaars gebruiken zowel traditionele als moderne technieken, zoals weven, vervilten, vlechten en naaien.

het 'Ghost Net Art Project'.  IVO MADDER

BONAIRE, Divers Paradise Ontdek de wondere onderwaterwereld ABC Travel is dé Caribische duikspecialist voor de veeleisende duikliefhebber

Heerlijk genieten onder en boven water op BONAIRE, CURAÇAO en ARUBA

Drive & Dive-pakket:

6 pers. 9 dg. v.a. € 1.245 /16 dg. v.a. € 1.835 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.405 / 16 dg. v.a. € 2.155

4 pers. 9 dg. v.a. € 1.155 / 16 dg. v.a. € 1.655 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.245 / 16 dg. v.a. € 1.835

Drive, Dive & Stay-pakket: 6 pers. 9 dg. v.a. € 1.165 / 16 dg. v.a. € 1.685 2 pers. 9 dg. v.a. € 1.555 / 16 dg. v.a. € 2.455

Alle duikpakketten zijn inclusief: Retourvlucht Amsterdam – Bonaire met Arkefly - (inclusief alle taxen en toeslagen) - 20 kg bagage - Transfers en hostess-service - 7 of 14 nachten verblijf Buddy Dive: appartement, Belmar: SuiteDeluxe of Grand Deluxe, Caribbean Club: Studio of Cottage - Dagelijks Amerikaans ontbijtbuffet (niet bij Belmar) 6 of 13 dagen ongelimiteerd kantduiken - 7 of 14 dagen autohuur

Bellen: +31 53 3030012 | Mailen: info@abctravel.nl | Bezoeken: De Klomp 120, 7511DJ Enschede

Informeer ook naar de aantrekkelijke aanbiedingen van duikreizen naar Curaçao en Aruba of bezoek onze website: abctravel.be

Reportage o'

:I (7 )

M ad

Induiken tijdens de officiële opening van het duikcenter TODI.

d e r.

Duikplaats

Duiken tussen

2.200 vissen TODI, het eerste indoorduikbassin van Europa waar je kan duiken en snorkelen tussen meer dan 2.200 tropische zoetwatervissen, is open! Het is de moeite waard om er ook eens te duiken.

p vrijdag 28 oktober 2016 opende TODI, 'The Ultimate Diving Experience', de deuren van het grootste indoorduikcenter, in Beringen, gelegen op de be-MINE site. Verschillende prominenten waren aanwezig tijdens de officiële opening, die feestelijk geopend werd door vier zeemeerminnen. Peter en meter van TODI zijn Marc Sluszny en Pascale Naessens. In een bassin met 6.200.000 liter zoet water, een diepte van 10 meter en een diameter van 36 meter kan je in een decor van steenkorven, riffen, bomen en autowrakken duiken tussen ruim 2.200 vissen. Er is ook een onderwaterbar. Het water heeft bovendien een lekkere temperatuur van 23°C. Je kan er duiken gedurende twee uur, voor een bedrag van € 30,00 (tijdens de dalperiode; € 37,00 tijdens de piekperiode). Je mag zo dikwijls als nodig een nieuwe volle duikfles gaan halen. Laarsjes mag

je niet gebruiken. Zwembadvinnen, lood en trimvest moet je van hen gebruiken. Ander duikgerief kan je ter plaatse huren of moet je zelf meebrengen. Je kan er individueel komen duiken of in groep. Een groepskorting (10 + 1 graPascale Naessens en Marc Sluszny, meter tis) is voorzien. Snorkeen peter van TODI. len en/of vrijduiken kan je er eveneens. Op www.todi.be vind je meer info hierover. Foto's van de officiële opening en beelden van onder water kan je bekijken op onze NELOS-flickr www.flickr.com/ photos/nelos-vzw/albums. 

Jij ook een oester?

Zeemeermin Celine Van de Voorde.

IVO MADDER

Wouter Schoovaerts en Dirk Heylen, CEO’s TODI. "Laat ons gaan duiken", zegt Wouter.

Zeemeermin Ariel Verelst.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Duikmateriaal

Multifocale contactlenzen Boven de 43 jaar kunnen de lenzen binnenin je oog zich op een gegeven moment niet meer voldoende bol maken om beelden van dichtbij scherp te stellen. Dit wordt ouderdomsverziendheid of presbyopie genoemd. Multifocale contactlenzen kunnen dan uitkomst bieden. Mike Pellens, van de Contactlens-Shop in Antwerpen, die in ons magazine adverteert en menig duiker als klant heeft, zag dat ik dook met een duikbril met correctieglazen en stelde voor om eens te duiken met multifocale contactlenzen.

Hippocampus nov./dec. 2016

als alternatief voor een duikbril met correctieglazen

met heel wat mogelijkheden. Zelfs design multifocale lenzen, in bijna alle sterktes, bijvoorbeeld ook met cylinders, zijn mogelijk. Dus ja, het kan bijna altijd.

Ivo Madder: Kan iedereen multifocale contactlenzen dragen? Kan het met iedere sterkte? Mike Pellens: Tegenwoordig zijn er heel veel verschillende soorten lensmaterialen,

Ivo: Ik wist wel dat er contactlenzen bestaan met onderaan een leesgedeelte, maar daar ben ik niets mee. Om te lezen in een boek heb ik immers een andere bril nodig dan om op mijn beeldscherm te kijken. Vandaar dat ik voor een multifocale bril opteerde; dan heb ik maar ĂŠĂŠn bril nodig. Mike: Inderdaad, er zijn harde bifocale lenzen, die lijken op bifocale brillenglazen. Bij deze gaat dus de vertesterkte naar beneden toe over in de leessterkte. De onderkant is iets verzwaard, waardoor het leesgedeelte onder blijft zitten. Bij het lezen kijk je automatisch iets naar beneden, de lens verschuift iets naar boven en je kijkt door het leesgedeelte. Bifocale lenzen zijn meestal in harde lenzen beschikbaar en hebben geen geleidelijke overgang van vertesterkte naar dichtbij, maar echt een leesgedeelte, net als bij een bifocale bril (met zichtbare leesgedeeltes). Maar daar ben jij niets mee. Gelukkig bestaan er ook multifocale contactlenzen.

m aan mijn computer te werken maak ik gebruik van een 'office bril', waarmee ik dichtbij kan lezen, maar ook dat ik de tekst op mijn beeldscherm vanaf de voorgeschreven leesafstand scherp kan zien en zelfs zaken die zich op ongeveer vier meter afstand bevinden een tikkeltje scherper kan zien dan zonder bril. Om auto te rijden en tv te kijken maak ik gebruik van een 'multifocale bril'. Daarmee kan ik lezen en ook in de verte alles wat scherper zien. Om langere tijd aan een computerscherm te werken is hij niet geschikt. Zou ik zo'n neusbril achterwege kunnen laten en zelfs kunnen gaan duiken met een duikbril zonder correctieglazen als ik gebruik maak van multifocale contactlenzen? Ik wist zelfs niet dat die bestonden. En kan ik die contactlenzen dan ook gebruiken om aan de computer te werken? Dus had ik toch enkele vragen voor Mike, alvorens ze uit te testen.

Die bestaan zowel in harde als in zachte lenzen. Ivo: Wat zijn multifocale contactlenzen precies? Mike: Multifocale contactlenzen zijn contactlenzen die geschikt zijn voor mensen die naast hun verte sterkte, ook een aparte leessterkte nodig hebben. Dit geldt voor bijna alle bril- en lensdragers vanaf ongeveer 43 jaar, maar dat wist je al hé? Een multifocale lens heeft verschillende scherptegebieden: dichtbij, veraf en er tussenin. Het leesgedeelte bevindt zich meestal in het midden van de lens, maar kan afhankelijk van type/merk ook aan de buitenkant liggen. Vanuit het centrum verandert de lens langzaam, naar het gedeelte om goed scherp in de verte te kunnen zien. Dit gaat heel geleidelijk, zodat je op alle afstanden scherp ziet. Daardoor schakel je makkelijk van een document naar een beeldscherm en zelfs nog verder af. Ivo: Maar als die multifocale lens zich dan wat verplaatst op je oog, zie je plots niets meer scherp? Mike: Je moet niet bang zijn dat een multifocale lens gaat 'tollen' in het oog, waardoor het leesgedeelte verkeerd komt te zitten. Bij concentrische designs kan dit absoluut geen kwaad. Een harde lens kan soms iets draaien, maar zakt door de verzwaring aan de onderzijde weer op zijn plaats terug.

Ivo: Hoe werken die multifocale lenzen dan? Mike: De meeste zachte multifocale lenzen zijn van het simultane type. De sterktes zitten in een soort van onzichtbare ringen ingeslepen en je kijkt dus door beide sterktes tegelijk. De hersenen filteren dan automatisch het scherpste beeld eruit. Het voordeel is dat je er ook boven je hoofd mee kunt lezen in tegenstelling tot een bril en bifocale contactlenzen. Nog straffer is dat je in het ene oog een multifocale lens kan steken die je meer voordeel geeft om ver te kijken en in het andere oog één waarmee je beter dichterbij kan zien. We noemen dit monovision, waarbij dus één oog meer voor de verte gecorrigeerd wordt en één oog meer voor dichtbij. Ook hier gebruiken de hersenen dan automatisch het oog dat het scherpste beeld heeft. Ivo: Ik begrijp wel dat contactlenzen me misschien beter gaan bevallen dan bijna altijd een bril te moeten opzetten, maar zijn lenzen niet lastig om te dragen of gewoon te worden? Mike: Inderdaad, alle contactlenzen hebben het voordeel dat je geen bril meer nodig hebt om scherp te zien. Sommige mensen vinden het immers niet leuk om een bril te dragen. Wel moeten sommige mensen erg wennen aan het dragen van contactlenzen. Zeker met multifocale lenzen kan het even duren voordat de hersenen de juiste keuze

tussen de scherpe beelden kunnen maken en je daar aan gewend bent. Soms lukt het niet om de gezichtsscherpte net zo goed te krijgen als bij een bril, bijvoorbeeld voor het lezen. Zo kan het zijn dat je in de supermarkt de prijzen goed kan lezen, de berichtjes op je 'smartphone' beter kan zien, maar om een boek te lezen toch weer naar een leesbril moet grijpen om langere tijd optimaal te zien. Ivo: Oei, dat klinkt niet zo goed? Mike: Ik wil je toch even geruststellen: na

Foto's (2): Ivo Madder.

Als je het gewoon bent, is het inbrengen van contactlenzen blijkbaar niet zo moeilijk.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage

Foto's (4): Ivo Madder.

Duikmateriaal

de gewenningsperiode en nadat we de voor jou optimale multifocale lenzen gevonden hebben, zal je waarschijnlijk tevreden zijn van het resultaat. Over het algemeen voldoen multifocale lenzen voor 80 procent van de tijd. De overige 20 procent van de dag is een simpele leesbril van +1,00 voldoende. Dit verschilt wel erg per persoon en ik kan dat vooraf moeilijk voorspellen. Ivo: Is het niet lastig als er zo'n contactlens in je oog zit? Mike: Het gevoel van de lens op het oog kan in het begin oncomfortabel zijn. Maar ook dit verschilt weer per persoon. In het begin kan je ook wat duizelig zijn. Dit heeft te maken met het wennen aan de meerdere beelden die je tegelijk ziet. De hersenen moeten wennen aan het verwerken van deze beelden. Hoe lang dit ongemak duurt verschilt erg, zeg maar van helemaal niet, tot een paar uurtjes, tot enkele weken. Belangrijk is in ieder geval om deze klachten te melden en de ogen en lenzen regelmatig te laten controleren. Vaak is het een kwestie van uitproberen wat het beste werkt. Soms moet de sterkte nog iets aangepast en dat is het werk van een contactlensspecialist zoals ik om dat uit te zoeken. Ivo: Kan ik gewoon ergens multifocale lenzen bestellen of moet je daarvoor altijd naar een contactlensspecialist gaan? Mike: Voor multifocale lenzen is het altijd aan te raden je ogen eerst te laten opmeten door een contactlensspecialist/ optometrist. Houd er rekening mee dat de correctie door multifocale lenzen niet altijd hetzelfde resultaat geeft als een multifocale bril.

Hippocampus nov./dec. 2016

opmeten van de ogen Ik laat mijn ogen opmeten door Mike. Diverse testen voert hij uit, zoals topografische scans, microscopisch onderzoek, traanlaaganalyse, visueel onderzoek waarbij de ver/nabij-dominantie getest wordt. Na een uurtje testen en na interpretatie van de meetgegevens kan Mike me de volgens hem optimale multifocale lens aanbieden. Hij leert me ze in te brengen in mijn oog en dat lukt wonderwel redelijk goed. "Sommige mensen hebben meer dan een jaar nodig voor ze hun contactlenzen zelf kunnen of durven in te steken", zegt Mike. "Maar ze kunnen zo dikwijls langskomen als ze willen om geholpen te worden. Dat hoort bij de service". Ivo: Ik zie met mijn rechteroog precies scherper dichtbij dan met mijn linker. Mike: Dat kan. Hier probeer voor je linkeroog dan een iets meer vergrotende sterkte. Ivo: Ja, beter, maar mijn 'office bril' geeft toch een beter resultaat en ik zie met mijn linkeroog precies een dubbel beeld. Mike: Eerst en vooral moeten je hersenen nog even wennen aan de multifocale contactlenzen. De simultane beelden moeten verwerkt worden, m.a.w. dat betekent dat je tegelijkertijd door de vertesterkte en leessterkte kijkt. Het ontwerp van de lenzen die je nu in hebt zijn van het type 'center near design' (volle leessterkte in

het midden van de lens); tussensterkte en vertesterkte meer naar de buitenkant. De sterktes voor veraf en dichtbij liggen dus gelijktijdig voor de pupil van het oog. Zeker in het begin betekent dit dat het beeld waar je op focust wel gezien wordt, maar met een schaduwbeeld. Dit vereist gewenning en de bereidheid om een compromis te accepteren.

vliegtuigreis Ongeveer een week na het opmeten van mijn ogen trek ik met mijn multifocale contactlenzen op duikvakantie naar Bonaire. Het zijn daglenzen. Omdat ik nogal een dunne traanlaag heb en mijn ogen bovendien vermoeid zijn en daardoor dus redelijk schraal aanvoelen van het vele en langdurige werk aan de computer, krijg ik oogdruppels mee die de traanlaag hydrateren. Voor mijn linkeroog gaf Mike me twee verschillende sets lenzen mee: de gewone en de meer vergrotende sterkte. Juist voor mijn vertrek naar de luchthaven breng ik de contactlenzen in. Dat lukt vrij snel. De ganse vlucht hou ik ze in en lezen en films kijken lukt goed. Tegen dat ik de lenzen kan verwijderen, heb ik ze toch wel meer dan 24 uur in. Blijkt dat toch wel af te raden te zijn om dagcontactlezen zo

lang te dragen. Bovendien is het dragen van contactlenzen in een vliegtuig niet aangewezen omdat de airconditioning je traanlaag laat uitdrogen. Daardoor kon ik de contactlenzen slechts met moeite verwijderen.

test van de multifocale lenzen tijdens meerdere duiken Voor de eerste duik laat ik de contactlenzen nog even achterwege en maak ik dus enkel gebruik van mijn duikbril met correctieglazen. De dag nadien breng ik contactlenzen in. Ben er wel een half uur mee bezig vooraleer ze beiden correct zitten. Vanavond wat extra oogdruppeltjes in mijn ogen doen. Onder water kan ik alles voldoende scherp zien. Met mijn rechteroog kan ik ook de gegevens van mijn onderwatercamera goed lezen, maar met mijn linkeroog lukt dat niet zo goed. Ook boven water, als ik de foto's op mijn laptop overzet, is het scherp zien toch niet optimaal. Ik moet uiteraard nog wennen aan de multifocale contactlenzen. De volgende dag lukt het me niet om de lenzen in te brengen. Na drie kwartier proberen geef ik het op.

Een dag later lukt het me wel, tenminste na 10 minuten knoeien. Ben niet echt tevreden van het resultaat zodat ik de dag nadien besluit om voor mijn linkeroog de meer vergrotende sterkte te gebruiken. Boven water geeft dit alvast een beter resultaat. Onder water kan ik nu ook met mijn linkeroog de gegevens van de camera goed zien. Tevreden van de schitterende duik zet ik de foto's van mijn camera over op mijn laptop en begin het avondeten klaar te maken, waarbij ik ajuin en mild pikante pepers snij. Hoewel ik gedoucht en mijn handen al meermaals gewassen heb, gaf dit de dag nadien problemen. Na het inbrengen van de contactlezen begonnen mijn ogen verschrikkelijk te branden. Oogdruppels toevoegen hielp niet, ze bleven branden. Ik probeerde ze te verwijderen, maar dat lukte niet. Bijna 20 minuten spoelen met water van de kraan bracht uiteindelijk verlichting. Koken en contactlenzen, het gaat precies niet goed samen. Een nieuwe dag breekt aan en ik probeer de lenzen in te brengen, maar het lukt me langs geen kanten. Frustrerend. Uiteindelijk krijg ik enkel mijn rechterlens in en besluit daarom om te duiken met één contactlens, maar wel met mijn duikbril met correctieglazen om zodoende toch ook met mijn linkeroog scherp te zien. Ik hoop daarbij dat de combinatie contactlens in het rechteroog en de extra correctie van mijn duikbril een aanvaardbaar zicht zal opleveren. Wonderbaarlijk zie ik alles perfect. De cameragegevens kan ik goed aflezen, ongeacht of ik nu met mijn linkeroog of mijn rechteroog kijk. Tevens zijn de vissen

die voorbijzwemmen goed scherp. "Hier ga ik eens verder mee experimenteren", zeg ik tegen mijn buddy. Maar de dag nadien en ook de volgende dag zal het zonder contactlenzen zijn, want het lukt me niet om ze in te krijgen. Mijn ogen wat extra vertroetelen met hydraterende druppels brengt soelaas, want een dag later lukt het me wel. Binnen de vijf minuten zijn beide ogen voorzien van een lens. Ik duik ermee in combinatie met mijn duikbril met correctieglazen en zie alles 100% haarscherp, zeker als ik voor het linkeroog die meer versterkerende contactlens gebruik. Vooral over het aflezen van de gegevens op mijn camera ben ik tevreden met deze combinatie. Als ik terug in België ben, zal ik toch eens bij Mike moeten aankloppen om wat te oefenen met het inbrengen van de lenzen, want het lukt me niet goed. De ene keer ben ik er meer dan een half uur mee zoet en de andere keer lukt het op een paar minuten. Ze verwijderen blijkt eveneens een probleem te zijn, want met die van mijn linkeroog heb ik eens drie dagen rondgelopen vooraleer ik ze eruit kreeg. Andere keren was ik ze al kwijt na een paar uur, doordat ik na de duik even in mijn oog wreef. Aan de waterkant bij de Oosterschelde speelde ik er zelfs één kwijt door een windvlaag. Contactlenzen, toch niet zo evident. Zal nog wat moeten oefenen. Maar dat multifocale lenzen een meerwaarde zijn voor heel wat duikers, daarvan ben ik overtuigd. Of het mijn ding is, weet ik nog niet.  IVO MADDER

Advertentie

Jezusstraat 40-42c • 2000 Antwerpen Tel : 032321008 • Info@Contactlens-Shop.com Ma-Di-Do-Vr • doorlopend van 9.00u-18.30u Zat 9.00u-12.30u • Donderdagavond tot 21.00u op afspraak

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

Sardine

Foto: Alex Safonov.

RUN in Zuid-Afrika

Het trotseren van de branding … sensationele ontmoetingen met dolfijnen en bult rugwalvissen … sardines, die achterna gezeten werden door predatoren … veel geduld en geluk hebben … dat is de 'Sardine Run'.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

n 2010 brachten we al eens een artikel over de 'Sardine Run' (zie Hippo 227). Toen werd de oude havenstad 'East Londen' in Zuid-Afrika aangeraden, maar ondertussen is die verkommerde locatie echt niet meer aan te raden. Deze keer trekken we naar de 'Wild Coast' nabij 'Port St. Johns'. Ook nu wordt de trip georganiseerd door Steven Vandevoorde van Wild Water. De deelnemers: Patrick Machiels, Luc Eeckhaut, Frans Verresen, Maria Dufraing, Peter Wirth, Betty Molnàr, Bruno Van Herck (als reisbegeleider) en Ivo Madder (auteur van dit artikel). De reis naar Zuid-Afrika – eind juni, begin juli – vangt uiteraard aan met een vlucht, die voor de meesten onder ons vertrekt vanuit Zaventem, over Dubai, met eindbestemming Durban. De bedoeling is om daar eerst een duik te doen tussen de haaien, gevolgd door een duik in 'Umkomaas'. De weergoden zijn ons echter niet gunstig gezind. Toch worden de duiksets klaargemaakt zodat ze zeker in orde zijn voor het vervolg van onze vakantie. Ondanks de 6 tot 7 beaufort, die het duiken onmogelijk maakt, hebben we ons toch geamuseerd met een bezoek aan het 'Crocworld'. Flamingo's, alligators, diverse exotische vogels, nijlkrokodillen en slangen doen ons even de gemiste haaien vergeten. Volgende keer toch beter een paar dagen extra voorzien om met de haaien in 'Umkomaas'

Bultruggen kunnen volledig uit het water springen, wat men 'breaching' noemt.

Ja ,

hier z

it te n haa

ien

Hippocampus nov./dec. 2016

te duiken. Omdat de eerste twee duiken niet doorgaan kunnen we vroeger aanvangen met de vijf uur durende rit naar het 'Cremorne Holiday Resort' in 'Port St. Johns', gelegen aan de rivier 'Umzimvubu', die uitmondt in de Indische Oceaan. We nemen onze intrek in kleine chalets. Juni is winterperiode in Zuid-Afrika. Weersomstandigheden kunnen soms heel uitdagend zijn en in het slechtste geval kan het soms onmogelijk zijn om uit te varen. Als dit het geval is, worden in de mate van het mogelijke alternatieve activiteiten aangeboden. Een minibus staat hiervoor (met wat geluk) ter beschikking. Het is ook aangeraden een duikpak van 7 mm mee te nemen alsook een windstopper of een regenjas in de bagage te steken.

opgejaagd door dolfijnen Wat kan je zoal verwachten tijdens een 'Sardine Run'? Halverwege mei, als de winterperiode in Zuid-Afrika aanvangt, verandert de stroming ter hoogte van 'Kaap de Goede Hoop'. Hierdoor wordt het voedsel van de sardines richting oostkust gestuwd en zwemmen de sardines hun voedsel achterna. Dit fenomeen duurt ongeveer tot eind juli. De grote scholen sardines die voorbijtrekken op hun tocht van

zuid naar noord vormen met wat geluk de befaamde 'bait balls'. Dit zijn grote balvormige visscholen die opgejaagd worden door hongerige scholen gewone, algemeen voorkomende dolfijnen. Dankzij een gecoördineerde actie van een groep dolfijnen wordt de school sardines naar de oppervlakte gejaagd, waar ze ook nog belaagd worden door jan-van-genten die als stuka's het water doorklieven tot een diepte van 25 meter. Door het tumult verschijnen er al spoedig grotere predatoren op het toneel, zoals haaien, zeilvissen of zelfs walvissen en niet te vergeten – hopelijk – wij als toeschouwers. De sardines die al deze predatoren overleven worden uiteindelijk massaal uit het water gevist door lokale vissers op de stranden van Durban.

spectaculair begin We worden wakker en het is bar koud, amper 7°C, niet verwonderlijk want het is hier nu winter. Na ons ontbijt om 7.00 uur, konden we rond 07.30 uur met onze ruime RIB – getooid in nat duikpak met daarover een regenjasje als extra bescherming tegen de wind – de rivier afvaren om even later de branding te doorklieven. We worden er vrijwel onmiddellijk begroet door een groep van minstens 1.000 stuks 'common' dolfijnen. Even later zien andere duikers ze spelen in de branding die wij zojuist nog doorkliefden. Het ziet er een veelbelovende dag uit; de koude ochtend wordt

opgewarmd door een stralende zon en uit de golven, die door een matige wind van 3 beaufort opgestuwd wordt, zien we regelmatig fonteinen water omhoog spuiten. Dus ook de bultrugwalvissen zijn van de partij. De pret kan niet op als er enkele van deze walvissen uit het water springen om met een stevige plons op hun zij onder het wateroppervlak te verdwijnen. Het is genieten, vooral ook omdat de luchttemperatuur tegen de middag opgelopen is tot 26°C. Waarom zijn de winters in België niet zo aangenaam?

Bultruggen Bultrugwalvissen zijn bekend omwille van hun complex gezang dat over een afstand van meer dan 30 kilometer gehoord kan worden. Wetenschappers hebben ontdekt dat de mannelijke bult ruggen vaak lange, complexe liederen zingen die uniek zijn per populatie. Ook omwille van hun acrobatische sprongen zijn ze bekend. Ze kunnen volledig uit het water springen, wat men 'breaching' noemt, vermoedelijk om huidparasieten kwijt te geraken, gewoon voor het plezier of omwille van sociale redenen. Soms steken ze hun kop gedurende 30 seconden boven water om nieuwsgierig rond te kijken. 'Spyhopping' noemt men dit. Men ziet ze ook wel eens zwemmen op hun rug met beide vinnen in de lucht, waarbij ze wel eens rond hun lengteas draaien tijdens het zwemmen. Het is aan

Een paar uur lang varen we parallel de kust af richting het zuiden, maar nog steeds geen tekenen van jagende vogels. Noch 60 km richting het zuiden, noch 40 km naar het noorden zijn er sardines te bespeuren, weet men ons te melden. Geen enkele van de uitgevaren boten heeft een treffen met een school sardines. Dan maar genieten van het schouwspel dat de bult rugwalvissen ons bieden. n ja

Deze walvissoort is erg actief. Behalve het uit het water springen, houden ze zich ook bezig met het oprichten van hun enorme vleugelvormige staartvin en ermee op het water slaan: 'tail lobbing' noemt men dit. Het slaan van een borstvin op het water is gekend als 'flipper slapping'. Waarom ze dit alles doen is niet bekend, maar mogelijk is het gedrag van belang bij de communicatie tussen bultruggen.

n -v a n - g e nt .

Foto's (5): Ivo Madder.

die vleugelachtige borstvinnen dat ze hun wetenschappelijke naam Megaptera novaeangliae te danken hebben. In het Grieks betekent 'mega' groot en 'pteron' vleugel. Die borstvinnen zijn tot 5 meter lang, ongeveer een derde van de totale lengte van het zeezoogdier. De naam bultrug komt van de gebogen rug die boven water komt voordat de walvis duikt.

Het lijkt wel of deze bultrug even naar ons komt kijken. 'Spyhopping' noemt men dit. Als de bultrug zo onderduikt, kan je zo dadelijk een sensationele ‘breaching’ verwachten.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

Op het einde van onze uitstap, zo ongeveer rond 14.00 uur, krijgen we toch nog heel even een confrontatie met een kleine school sardines met een lange ketting kleine tonijnen. Peter maakt zich klaar en even later zwemt hij samen met onze gids, Rob Williams, tussen de tonijnen. Maar 't is eigenlijk niet de moeite om er al snorkelend achteraan te gaan en al zeker niet met een duikfles op de rug. Volgens Bruno, die rustig blijft zitten en al voor de zevende keer deelneemt aan een 'Sardine Run', gaan we de volgende dagen â&#x20AC;&#x201C; met wat geluk â&#x20AC;&#x201C; nog wel genoeg spektakel meemaken. "Je merkt het wel als er echt iets te zien is, want dan kolkt het water van de in paniek rondzwemmende sardines, duiken er vogels in het water en springen de dolfijnen in het rond", zegt hij. "Maar je moet wel wat geluk hebben. Ik heb pas de tweede keer dat ik meeging een enorm grote 'bait ball' gezien, waarrond heel wat predatoren actief bezig waren. Daar krijg je gewoonweg een 'kick' van, waardoor je beslist een volgende keer terug wilt komen".

e 'Ba

it ball'.

Foto's (3): Ivo Madder.

in k le

Met onze vinnen proberen we de sardines terug naar de dolfijnen te jagen.

Hippocampus nov./dec. 2016

De laatste vijf jaar worden er nog maar zelden echt spectaculaire 'bait balls' waargenomen. De reden is dat grote Chinese vissersvloten massaal op de sardines vissen nog voordat ze zich richting oostkust kunnen begeven. Boze tongen beweren ook dat het voor een stuk aan de duikers kan liggen. Vroeger gingen er een paar RIB's op zoek naar de visballen en nu varen er dagelijks, van de verschillende resorts, een tiental RIB's uit. Als er dan een school sardines waargenomen wordt, liggen er even later een vijftal boten naast waardoor de dolfijnen wegzwemmen. Nog een andere mening is dat het water te warm is ten gevolge van El NiĂąo of mogelijk zelfs door de globale opwarming van de aarde, waardoor de stroming anders of minder is dan voorheen

De volgende dagen komen we meermaals scholen sardines tegen, maar ofwel is de zichtbaarheid onder water onvoldoende om veilig te snorkelen, ofwel is de actie maar van korte duur of is er zelfs helemaal geen actie te zien. Er is zelfs een dag dat er duidelijk heel veel scholen sardines passeren. Dat zien we aan de kabbeling van het wateroppervlak. Maar die bewuste dag hebben de predators geen interesse in hen en enkel naar een school sardines kijken zonder dat er dolfijnen of andere predatoren op hen jagen, is niet echt interessant. Bovendien zwemmen die sardines van je weg als ze niet opgejaagd worden. Op het moment dat er toch wel wat actie is, mogen we niet te water van Rob. "Snorkelen bij slechte zichtbaarheid is niet veilig omdat wij de eventuele haaien niet kunnen zien aankomen en zij ons weleens per vergissing kunnen bijten", zegt hij.

soms te winderig om buiten te varen De plek waar de rivier in de oceaan stroomt, is sensationeel om er met de RIB buiten te varen, zeker als de branding wat onstuimiger is. Elke ochtend staat Gordon Date aan de wal ter hoogte van de plek waar de rivier overgaat in de zee, klaar met zijn fototoestel met krachtige telelens. De krachtmeting tegen de golven levert

spectaculaire foto's op. Gelukkig weten de schippers van alle RIB's perfect hoe ze door die branding moeten klieven om ons veilig in open zee te brengen. Toch hebben we een paar dagen dat de wind veel te krachtig is. Buiten varen zou nog wel lukken, maar op zee zelf zou het niet meer veilig en zeker niet leuk worden. Die dagen krijgen we een alternatief voorgeschoteld. Zo kan je een vijf kilometer lange wandeling maken richting het strand, daar waar we elke dag de branding trotseren. Er is zelfs een lokale bar om de dorstigen te laven. Een andere mogelijkheid is dat ze je met de wagen naar 'The Gap' brengen, waar je mits een korte avontuurlijke afdaling en wat eenvoudig klimwerk, het opspuitende zeewater in de 'Blowhole' kan bewonderen. Vandaar kan je dan naar 'Second beach' wandelen, een prachtig ruim strand. Een aanrader is ook om nog wat verder te wandelen, de brug over te steken en een hapje te gaan eten in 'Delicious Monster'. Zorg wel dat je eerst lokaal geld afgehaald hebt, want kredietkaarten of andere valuta aanvaarden ze niet.

snorkelen met dolfijnen en een walvis Op een zeker moment zien we een school 'common bottlenose dolphins', bij ons beter gekend als tuimelaars (Tursiops truncatus), op ons afkomen. We varen nog wat extra voor hen uit, maken ons klaar (duikbril, snorkel en vinnen) en laten ons voorzichtig en langzaam in het water te glijden zodat de dolfijnen zeker niet schrikken. We kijken omlaag en even later passeren er ongeveer zeven meter dieper honderden dolfijnen onder ons door. Enkele individuen draaien zich even om en zwemmen zelfs naar ons toe. Fantastisch! Er mooie foto's van nemen op die enkele minuten dat de school passeert, blijkt niet zo eenvoudig te zijn. Plots doet onze gids teken dat er iets verder nog meer dolfijnen zitten. We zwemmen ernaartoe en wat blijkt? Het zijn drie zeldzame 'Fraser dolphins' (Lagenodelphis hosei), bij ons gekend onder de naam 'dolfijnen van Fraser' of 'Sarawakdolfijnen'. Van deze dolfijnen zijn er wereldwijd amper foto's beschikbaar. Ik slaag er wonderwel in ze te fotograferen. Onze schipper, Reon, merkt een bultrug op die al geruime tijd met zijn zijvin aan het wuiven is. Hij vaart er voorbij en legt zich in zijn zwemroute. We laten ons in het water glijden en even later glijdt een zwarte

rug van een bultrug onder ons door. Een geweldige ervaring. We hebben nog een gelijkaardig moment beleefd toen twee bultruggen recht op ons afkwamen en onder onze boot door doken. De eerste twee dagen worden we regelmatig verrast door springende bultruggen en scholen dolfijnen. De derde dag is er echter niet veel te beleven op zee. We varen dan ook wat vroeger binnen om te genieten van een lange wandeling richting het strand en de zandbank aan de monding van de zee. We zien grazende koeien op het strand. Zijn dat nu zeekoeien? De ondergaande zon levert mooie beelden op als we richting rivier kijken. De dag nadien is de zee te woelig en doen we een leuke uitstap.

en dan hebben we geluk

Onze schipper krijgt een melding binnen van een 'bait ball'. We varen ernaartoe en ter plaatse gekomen zien we allerlei vogels het water in duiken. Dolfijnen springen in het rond. De helderheid van het water ziet er redelijk uit. Zouden we geluk hebben? We begeven ons in het zeewater en zien een kleine school van enkele honderden sardines. We positioneren ons op aanraden van de gids op één lijn achter de school, zodat de dolfijnen de school kan opjagen tot een bolvorm. Volledig in paniek zoeken de sardines echter beschutting vlak bij ons,

waardoor de dolfijnen niet dichterbij komen. Met onze vinnen trachten we ze richting dolfijnen te jagen, maar de sardines weten wel beter: bij ons zijn ze veilig. Onder ons passeren er enkele haaien. Een vijftal minuten later slagen de haaien en dolfijnen er in de kleine school sardines verder op te splitsen. Een deel van hen duikt naar de diepte en een ander deel zwemt links en rechts van ons weg. Een paar seconden later zit de school sardines terug rond onze vinnen. Het zijn er echter nog maar een twintigtal. Opgewonden, maar toch wel een beetje misnoegd komen we even later uit het water. Dit zal het laatste spektakel van deze schitterende, zonnige dag zijn. Noch sardines, noch bultruggen, noch dolfijnen zijn er te bespeuren. Vreemd. Omdat de zee zo plat is varen we door tot de toeristische plek 'Hole in the Wall' om er enkele vakantiefoto's van op zee van te schieten. Onderweg komen we een andere RIB tegen met daarin de vrouw van onze gids. Zij is ook gids. Ze roept naar haar man dat hun boot enkele minuten voordien uit het water getild werd toen een bultrug net onder hun RIB omhoogkwam. Eén van de duikers haar voet werd daarbij ontwricht. De rest kwam er met de schrik vanaf. De eerste zorgen worden toegediend en dan voeren zij naar de dichtstbijzijnde haven.

Foto: Alex Safonov.

De vijfde dag, een dag na de storm, is de zee nog wat onrustig. De golven nodigen de dolfijnen wel uit om speels heen en weer te springen. Leuk, maar na een paar uur verlangen we toch wel naar wat acrobatische toeren van walvissen en nog liever een paniekerige school sardines. Het mag echter niet wezen. Morgen hopelijk meer geluk? Een dag later is de zee bijna een spiegel en kunnen we terug genieten van 'breaching' en zelfs van meerdere bultruggen die 'tail

lobbing' en 'flipper slapping' demonstreren. Een moeder met haar kalf passeert. Het lijkt wel of ze wil spelen want ze draait toertjes rond onze RIB. We laten ons in het water glijden en even later snorkelen we tussen moeder en kind. Het is wel oppassen geblazen want telkens als één van deze grote zeezoogdieren een bocht neemt om terug te keren, zwenkt hun krachtige staart opzij. Ik zie de staart op zeker moment boven water rakelings naast het hoofd van Frans passeren. Een vijftal minuten later duikt de moeder onder mij door en kan ik nog een onderwaterfoto van haar achterlijf maken. Spijtig dat het zicht niet beter is, want dan zouden we echt goede foto's kunnen maken. De GoPro's lijken beter geschikt om deze leuke ontmoeting in beeld te brengen.

Dolfijnen houden er verfijnde jachttechnieken op na.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

een echte 'bait ball' De kans dat je een heuse 'bait ball' ziet, waar heel wat spektakel te zien is en die je gedurende geruime tijd kan fotograferen, is redelijk klein. Diverse factoren moeten je meezitten: DD de toestand van de zee moet voldoende gunstig zijn; DD er moet een grote school sardines passeren; DD dan moeten de dolfijnen de school nog opjagen zodat deze een visbal vormt; DD om de 'echte' actie mee te maken, moeten alle predatoren aanwezig zijn; DD enkel als de zichtbaarheid onder water voldoende is mag je in het water glijden, anders kan je er enkel van bovenaf van genieten; DD de school sardines moet groot genoeg zijn om het spektakel lang genoeg te laten duren, zodat er na een tijdje snorkelen beslist kan worden even uit het water te komen om de rest van je duikgerief aan te doen zodat je met een duikfles het schouwspel kan registreren;

Door de branding naar buiten varen ... het is leuk en levert soms spectaculaire foto’s op.

Hippocampus nov./dec. 2016

DD en hopelijk werkt je onderwatercamera en heb je de juiste instellingen gekozen; DD tot slot komt er niet juist een grote walvisachtige (een 'Brutus whale') die met één hap bijna de volledige school sardines binnenslikt. Ondanks al deze voorwaarden is de 'Sardine Run' toch genieten. Je maakt misschien niet het 'echte visbalspektakel' mee, maar het buitenvaren door de branding, de bult ruggen die regelmatig je pad kruisen, de vele dolfijnen die dagelijks te zien zijn en niet het minst de gezellige sfeer, de lekkere Zuid-Afrikaanse wijn en de uitgebreide menukeuze in de bar van 'Cremorne Holiday Resort', maken van de 'Sardine Run' een ongelooflijke belevenis. En met wat geluk beleef je ook de echte sensatie, de slachting van de sardines door een ganse meute predatoren. Een ervaring die voor de rest van je leven op je netvlies gebrand zal staan.

haaien, walvissen, een duikje en een prachtige zonsondergang De zevende dag is de zee terug onstuimig en hangt er een zwaar dreigend wolkendek

boven ons hoofd. De dolfijnen zijn opvallend actief vandaag, maar na een klein half uur besluiten we toch terug binnen te varen. Met zulke golven is het niet leuk op zee en bovendien is er verder blijkbaar niets te zien. De meeste RIB's volgen onze beslissing. Het wordt een gezellige uitstap naar de stad 'Port St. Johns'. Een dag later is de zee terug rustig en het lijkt erop dat we geluk gaan hebben. Er zwermen heel wat vogels in de lucht. Af en toe duikt er wel eens eentje naar beneden, maar een echt spektakel krijgen we niet te zien. Op een zeker moment krijgen we een melding dat een andere groep een treffen heeft met een redelijke grote school sardines. Lang duurt hun geluk niet, want op een fractie van een seconde is de school sardines verdwenen na een hap van een 'Brutus whale' die voor hun ogen opduikt. Toch ook wel leuk om mee te maken. Uiteraard hopen we dit ook te mogen beleven. Nog een andere groep treft tientallen haaien aan terwijl ze aan het snorkelen zijn. Een half uur later terug wat actie aan het wateroppervlak. Enkele dolfijnen springen

er.

o's (2): Ivo Madd

Om toch eens gebruik van onze duikfles te kunnen maken, stelt Rob voor om een duikje te doen op een nabijgelegen rif, het 'Mgazana Reef', genoemd naar de nabijgelegen rivier. Na enkele minuten zwemmen over een zandboden op 28 meter diepte, komen we op het rif. Bruno ziet nog een kleine haai wegzwemmen. We zijn aangenaam verrast door de kleuren, de scholen vis en de mooie zeenaaktslakken. Dit alles goed in beeld brengen gaat niet, want niemand heeft een duiklamp noch flitser bij. Na 34 minuten zijn we terug aan de oppervlakte.

Fo t

zenuwachtig in het rond en vogels duiken in het water. Maar waar de school sardines zich eigenlijk juist bevindt is niet duidelijk. Ze is erg verspreid over een groot gebied. Pieter kan zich niet inhouden en begeeft zich te water. Onze gids volgt hem. Veel sardines zijn er niet te zien, haaien des te meer. Ook wij gaan te water, maar de pret is maar van korte duur. We zien nog wel enkele haaien wegzwemmen.

Een paar uur na de duik zijn er amper nog vogels te bespeuren, dus ook geen sardines meer. Maar actieve walvissen des te meer. We krijgen demonstraties van 'spyhopping' en 'flipper slapping'. De dolfijnen lijken er plezier in te hebben en wij uiteraard ook. We sluiten deze prachtige dag af met een uitstap naar het kleine vliegveld dat zich bovenop de rots bevindt waar we 's morgens de gouden gloed van de ochtendzon op zien schijnen. Vanop die rots heb je een geweldig panoramisch zicht op de omgeving, de rivier en de monding van de rivier. Met een biertje in de hand genieten we van de zonsondergang terwijl kraaien ons verrassen met een luchtgevecht. Blijkbaar doen ze dat elke dag rond hetzelfde uur.

Foto: Gordon Date.

Wat is een 'Brutus whale'? Tijdens de 'Sardine Run' heeft men het regelmatig over een 'Brutus whale'. Na wat opzoekwerk blijkt het te gaan om de 'Bryde's whale' (Balaenoptera brydei), waar men soms de foutieve naam 'Brutus whale' aan geeft. Wellicht omdat hij zo 'bruut' toehapt op een visbal sardines. Deze tot 15 meter lange walvis kan tot 26 ton zwaar worden en kreeg zijn naam van Johan Brydei, de Noorse consul in Zuid-Afrika, die meehielp aan de oprichting van de eerste walvisfabriek in Zuid-Afrika, begin 1900. In het Nederlands is deze walvis gekend onder volgende benamingen: Brydevinvis, Brydes vinvis of Brydewalvis.

brokkenpiloot Dag negen ziet er eveneens veelbelovend uit. Windstil en geen wolkje aan de lucht. Gaan we geluk hebben en eindelijk eens een echt grote visbal tegenkomen? We varen uit en bij de zandbank gekomen, ter hoogte van de monding van de rivier, zien we dat er maar een matige branding aanwezig is, heel wat anders dan de vorige dagen. Toch gespen we – alvorens de branding te trotseren – onze reddingsvesten aan en verankeren onze voeten in de lussen op de bodem van de RIB. We laten nog even onze stevige grip op de touwen los om

Pra

c ht i

ge zonsonde

rga

te wuiven naar Gordon, die zoals gewoonlijk w e e r klaar staat om 60 foto's per minuut te maken. Net zoals de vorige dagen zit ik aan stuurboord achteraan en onze gids aan dezelfde zijde, maar dan vooraan naast de schipper. Rustig varen we de golven tegemoet. Luc registreert met zijn GoPro de prachtige ochtendzon achter de golven. ng

Ook de stuurfout van onze schipper wordt gefilmd en dan plots een golf die uit het niets komt en niet meer ontweken kan worden omwille van de stuurfout een seconde ervoor. Onze RIB boort zich bijna frontaal door een twee meter hoge golf. Ik hoor een krak en zie de stuurconsole afbreken. Onmiddellijk worden we overspoeld door de golf en het is daarbij niet duidelijk of we nog ooit boven water komen. Het lijkt een eeuwigheid te duren. Plots, terwijl ik me nog in een laag water bevind, krijg ik een klop bovenop mijn hoofd. Het blijkt de gids te zijn die met zijn knie op mijn hoofd belandde om direct nadien met zijn rug op de bak terecht te komen waarin de jerrycans met brandstof zitten en vervolgens weggespoeld wordt tegen de buitenboordmotor aan bakboordzijde. Op het moment dat er terug licht boven de watermassa zichtbaar wordt en nog voordat ik besef wat me geraakt heeft, krijg ik het gewicht van de twee duikers naast mij te trotseren en kan Betty mijn arm nog net vastgrijpen of ze was uit de boot gespoeld. Dit alles, van de impact totdat we doorheen de golf waren, heeft maar een paar seconden geduurd. En dan is daar die tweede golf … Luc en de schipper duwen de stuurconsole min of meer terug op haar plaats. Reon slaagt er wonderwel in de RIB terug te draaien net voordat de tweede golf begint te rollen. De passagiers aan stuurboordzijde hebben blijkbaar de grootste slag te verduren gehad en drie van hen zijn na het passeren van de golf hun reddingsvest kwijt. Bovendien blijkt dat de neus van Patrick gebroHippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

bang uitvaren Omdat onze boot stuk is varen we de laatste dag mee met een andere RIB. Bruno en Luc hebben te veel pijn en blijven in het resort, samen met Patrick en onze gids. De rest vaart met een bang hart uit. Maar deze schipper is heel wat rustiger; we voelen amper de golven tijdens het trotseren van de branding. Het levert wel geen spectaculaire foto's op. De begeleidende gids is nu de vrouw van onze gids. Ze moet toch even lachen als ze mijn angstige blik terug ziet opklaren nadat we de branding gepasseerd zijn. Een twintigtal minuten later begrijpt ze mijn angst nadat ze, samen met de schipper, lijkbleek wordt. Op de spiegelgladde zee borrelt er een grote luchtbel omhoog, die snel ontweken wordt.

Foto: Alex Safonov.

Van onze groep zijn er drie die even later terug uitvaren met een andere RIB. De anderen likken hun wonden, kneuzingen, verstuikingen en verkrampte spieren. Ik begeleid Patrick naar het ziekenhuis (bijna 3 uur rijden om er te geraken) en ondertussen treedt Bruno in contact met Steven van Wild Water, die op zijn beurt de verzekering op de hoogte brengt.

Een paar minuten later verschijnt er ongezicht op de toegang tot de haven. Het is duiveer tien meter van onze RIB een bultrug delijk, we moeten terug, 't zit erop. aan de oppervlakte. Ik grijp mijn camera en nog voordat ik die goed vast 't Was zeker de moeite waard, een heb, duikt er een tweede unieke belevenis, onvoorstelMet de staart op het water slaan noemt men 'tail lobbing'. bultrug op, vlak naast bare foto's van onze RIB de RIB. Was dat even die de branding trotspannend, zeg. seert, … maar er hadden wel wat meer sarVoor de rest geen dines mogen zijn … actie, zelfs geen en misschien ook een vogels te zien. Dus andere schipper?  besluiten we nog eens een keer naar IVO MADDER 'Hole in the Wall' te varen, wat ideaal is bij zo'n spiegelgladde zee. De terugtocht is iets hobbeliger, want de wind komt opzetten. Bijna de ganse tijd Met wat geluk verschijnt er ook een zeilvis op het toneel. worden we begeleid door dolfijnen, die speels door de golven springen. Als we bijna aan onze rivier zijn zien we vogels het water induiken. Zouden we deze laatste dag alsnog geluk hebben? We blijven nog wat geduldig wachten. Ondertussen komen er dikke wolken aandrijven en zorgen de zonnestralen die door de wolken priemen voor een dramatisch uitFoto: Ivo Madder.

ken is. We hebben al bij al geluk gehad ...

Foto: Gordon Date.

Toch maar even terugdraaien vooraleer een nieuwe poging te ondernemen.

Hippocampus nov./dec. 2016

HippoĂŤzie

Foto: Filip Staes.

In de handen van de zee heb ik vergeten alles wat ik van de wereld niet vergeten kon. Monne Schiettecatte (Paul Snoek), direct neergeschreven na zijn eerste duik.

Advertentie

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

Bert Janssens met zijn zoon Vic.

Anilao

Het 'Buceo Anilao Beach & Dive Resort'.

de hoofdstad van de 'critters' De eilandengroep Filipijnen is een waar duikersÂ paradijs met enorm veel biodiversiteit. Het is trouwens absoluut geen dure bestemming voor dat verre werelddeel in vergelijking met andere nabijgelegen topduikgebieden. De Filipino's zijn en

tJ er

:B to

nair ook van het leven houden.

een aangename levenslustige bevolking, die culi-

Hippocampus nov./dec. 2016

et was inmiddels al zes jaar geleden dat ik voor het eerst in de Filipijnen had gedoken met name in Coron, op de wrakken van de vele Japanse cargoschepen die daar door de Amerikanen tijdens WOII naar de kelder werden gestuurd. Hoog tijd om dus terug te gaan, wat ik toen al had gezworen vermits het zo'n mooie reiservaring was geworden. Enkel de afstand valt wat tegen: Antwerpen-Schiphol-Dubai-Manila-Anilao, dit alles op een goede maar lange 24 uur tijd.

Foto: Greet Nuyens.

Als duikobjectief had ik voor gewoon aangenaam tropisch koraalwater gekozen, maar dan wel van hoge kwaliteit. Hier had mijn duikreisboer Wild Water ongevraagd spontaan zelf nog wat 'muckdives' als extra aan toegevoegd, vermits hij zeer goed wist dat ik enorm van dit genre duiken hou tussen al die vreemde zeewezentjes, 'critters' genaamd. Het was in Lembeh Strait en Ambon (Indonesië) dat ik dit

soort van bijzondere duiken op zand en tussen het afval fel had leren appreciëren. Wel koesterde ik stil de hoop op een ontmoeting met de felbegeerde en uiterst giftige blauwgeringde octopus, die ik als één van de weinige mariene dieren nog op mijn lange 'bucket list' moet aangevinkt krijgen. Nochtans heb ik dat schattige, kleine wezentje wellicht eerder al in Coron mogen aanschouwen tijdens een nachtduik, maar hij vertikte het toen gewoon om zijn blauwe ringen te laten zien. Ik wou dus graag zekerheid bekomen in plaats van de huidige jarenlange twijfel en impasse.

'critters'-paradijs Anilao ligt ongeveer 120 km ten zuiden van Manila en heeft zichzelf daar als de Filipijnse hoofdstad van de 'critters' uitgeroepen. Het is tevens de populairste lokale duikbestemming tijdens de weekends voor de mensen uit Manila. Ook voor niet-duikers, zoals mijn lieftallige echtgenote, was de trip interessant: een weekje uitblazen en tot rust komen in het compleet afgelegen maar mooi verzorgde resort van 'Buceo Anilao Beach & Dive Resort' (www. buceoanilao.com).

Vervolgens zouden we de reis verderzetten naar het bruisende Puerto Galera, van waaruit je gans het eiland Mindoro kon bezichtigen als toeristen met een taxigids. Ook mijn kersverse 1*D duikende zoon was present op het appel. De rit vanuit de luchthaven van Manila naar Anilao duurde ongeveer een tweetal uur. Spijtig genoeg was het nacht en donker zodat we van het land niet veel konden zien, waar de temperatuur van 30° C wel tropisch zwoel en vochtig aanvoelde en de taxi gelukkig met een airco was uitgerust. Niet ver van de havenstad Batangas zette de taxi ons af op een verlaten strand waar de 'banca' (een typische, lokale duikersboot) ons opwachtte om nog een half uurtje naar het resort te varen, dat omhoog tegen een heuvel midden in het groen is opgebouwd en uit diverse okergele huisjes met mooi uitgeruste kamers bestaat. Van het centraal gelegen dubbelzwembad is een deel wat dieper dan het andere, om er duikonderricht te kunnen geven. Beneden aan het keienstrand heb je de bar, een lekker restaurant met lokaal en westers eten en een goed uitgerust duikcentrum. Er wordt gedoken met 12-liter alu-flessen, waarbij tevens

Zebrakrab of 'Adams urchin crab' (Zebrida adamsii).

F ot

cC l os se

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

Elmar, een wat oudere Filipijn, zou onze vaste ervaren duikgids worden. Ik vroeg hem om mijn zoon goed in het oog te willen houden vermits hij nog maar net zeven duiken oud was. De 'checkdive' gebeurde op de plaats die naar hem genoemd was, 'Elmar's Place'. Het betrof een zanderige vlakte met vele verspreide koraalblokken. Mijn duikconsole gaf een aangename watertemperatuur van 30°C aan. Voor Vic was het zijn eerste inwijdingsduik in glashelder koraalwater zodat hij onmiddellijk kon gaan genieten van de vele en verschillende soorten anemoonvisjes in hun natuurlijke habitat, de populaire Disney-film was nu immers voor hem een realiteit geworden. Verder werden we omringd door scholen juffertjes, wimpel-, vlinder-, papegaai-, keizers- en andere rifvissen. Ik was graag met hem kalm aan in de Middellandse Zee begonnen, volgens het traditionele parcours, in plaats van ineens op een wereldtopduikgebied, maar het lot besliste anders, ook goed natuurlijk.

leerling dus over genoeg verhaalstof om seffens aan zijn enthousiaste moeder uitbundig profaan te kunnen vertellen. Terug aan boord van de 'banca' was Elmar enorm enthousiast over Vic zijn prille uitstekende duikkunde, wat hij moeilijk kon geloven met zo weinig duikervaring. Blijkbaar had Elmar zelf nog geen enkele ervaring meegemaakt over de zeer kwaliteitsvolle NELOS-opleidingen voor onze beginnende jonge duikers.

van verwoest koraal tot vulkanisch gebied Duikplaats 'El Pinoy' begint op een veld vol koraal verwoest door de laatste hevige tyfoon. Vic ontmoette er zijn eerste koraalduivels, die daar wel legaal mogen verblijven en niet zoals in de Caraïben als illegalen een plaag en bedreiging vormen. Er stonden ook redelijk wat vatsponzen. We kwamen op wit zand in wat stroming terecht, waarbij we op een blauw gestippelde rog stootten. Vervolgens veranderde de zandvlakte in een veld vol met zacht koraal om dan de duik te eindigen tussen vele rotsblokken, die mooi begroeid waren met allemaal verschillende felgekleurde vedersterren.

Ook ging Elmar op zoek naar verschillende garnalen op anemonen en andere kleine diertjes. Hij trof een juweeltje van een harlekijngarnaal aan alsook een orang-oetankrab. Het was leuk dat hij vele zaken voor ons vond, wat mij wel automatisch van rol deed veranderen vermits hij duidelijk Vic niet meer in het oog hield, wat ik hem nochtans uitdrukkelijk had gevraagd. Het was eigenlijk wel een makkelijke toezichtstaak, die ik overgenomen had, vermits mijn zoon zich als een vis in het water voelde. Ook zijn luchtverbruik zat perfect. Deze 'checkdive' zouden we dan besluiten met een schooltje van een dertigtal jonge, jagende barracuda's. Vic beschikte als

'Mainit' staat wereldbekend als topduikplaats. Het betreft een kleine drop-off met enorm veel soorten hard koraal en

Porseleinkrab of 'Porcelain crab' (Neopeytolisthes oshimai).

Spookmurene of 'Blue Ribbon Eel' (Rhinomuraena quaesita).

(4 )

Fo t

o' s

(3): Tom

Duiken tussen zwarte Een lavagehoornde met gorgoongarnaal of 'Gorgonian enorm veel vis. horned shrimp' (Periclemenes sp.), die tot 2 cm groot kan worden.

ly.

'checkdive'

Ikzelf kon ook al onmiddellijk een eerste persoonlijke bevrediging vinden in de vele variëteiten aan prachtig gekleurde naaktslakken. Na 16 jaar duiken was ik er nog altijd niet uitgeraakt wat ik nu het liefst zag: grote, meedogenloze haaien of deze mini artistieke schilderwerkjes. Eerst liet Elmar ons enkele guitig gekleurde bidsprinkhaankreeften zien en een piepkleine zwarte spookmurene. Een weinig verder wees hij naar een grote gitzwarte spons van wel twee handen groot op een rots. Ik begreep niet goed wat hij er zo speciaal aan vond maar al snel viel mijn euro dat het natuurlijk een vis betrof met name een grote 'frogfish' of hengelaarsvis waar de streek zo bekend om is. Een prachtexemplaar dus.

Ke l

nitrox beschikbaar was. Er stonden drie duiken per dag op het programma, maar een nachtduik kon steeds als extra aangevraagd worden. In de omtrek is er niks dan groen of zee en het hotel is blijkbaar enkel bereikbaar via het strand.

Hippocampus nov./dec. 2016 Zeenaaktslakken in allerlei kleuren en vormen.

wolken vis. Er stond wat stroming zodat verschillende horsmakrelen er hevig patrouilleerden alsook vele snappers en enkele vleermuisvissen. Een enorme school neonfuseliersvissen was eveneens aanwezig, die een vergrote versie zijn van de populaire zoetwateraquariumvis uit het Amazonegebied, Neon tetra genaamd, onderaan helrood en daarbovenop een grote, opvallende fluorescent blauwe streep. Elmar reageerde plots heel hevig ten teken van "Let op, gevaar!". In de verte zag ik een megagrote titantrekkervis heel arrogant opdoemen. Voor die solitairen moet je echt oppassen vermits ze een afschuwelijk slecht karakter/temperament vertonen zeker wanneer ze op nest zitten. In Noord-Sulawesi (Indonesië) heb ik eens zo één mijn duikgids weten te verrassen en aanvallen, met een zeer pijnlijke bloedende beet aan zijn wijsvinger tot gevolg. Dit exemplaar was blijkbaar gelukkig kinderloos en totaal niet geïnteresseerd. Tussen de koralen op de rotsen krioelde het van de naaktslakken. In een smalle spleet troffen we drie murenes naast elkaar aan van verschillende soorten. Ook waren er redelijk wat schorpioenvissen. Het werd inderdaad een topduik vol met veel en divers leven. 'Bubbels' is een duikplaats in een vulkanisch gebied. Overal komen er uit de zanderige bodem luchtbelletjes omhoog, een heuse opwaartse regen van luchtbellen.

Op een bepaalde plaats liet Elmar ons de handen op het zand leggen, wat heel heet aanvoelde en zodoende thermische activiteit bevestigde. Toch was er redelijk nog wat leven aanwezig zoals een kleine knalgele hengelaarsvis, een schooltje scheermesvisjes, diverse naaktslakken en de grappig zwemmende langhoornkoffervis (cowfish). Deze zandduik was de aankondiging van de eerste echte 'muckdive' op Coconut, een langzaam afdalende vlakte van grijs zand. Op een pauwoogbot na, alsmede twee kleine zeenaalden, een piepjong koraalduiveltje, vier poetsgarnalen, een mooie naaktslak met name de 'Bighorn nembrotha' viel de duik qua leven wat tegen en keerden we met de duikboot terug naar het resort onder een enorme stortbui, die het begin van het regenseizoen aankondigde en voor een aangename afkoeling zorgde tegen die gloeiendhete namiddagzon.

drijvend casino De 'Dari Lau' is het wrak van een gewezen drijvend casino dat zich op 24 meter diepte bevindt. Het bestaat eigenlijk hoofdzakelijk nog uit een groot rechthoekig metalen frame, dat evenwel prachtig begroeid is met zacht koraal en sponzen. Tussen een struikje zaten er twee spitssnuitkoraalklimmers speels verscholen. Ik had Vic dit bijzondere visje al enkele malen speciaal laten bekijken in enkele grote, publieke

aquaria. Nu kon hij het bewonderen in het wild. Ook hier was het frame een paradijs voor naaktslakken, die zelfs het gezelschap kregen van een gele bladvis. Onderaan het frame bevond zich een kleine school vleermuisvissen, waarvan er één zich liet kuisen door een poetsvisje. Tijdens de briefing had Elmar gezegd dat we op het eind van de duik langs de rotsen naar de duikersboot zouden terugkeren om een elektrische schelp een bezoekje te brengen. Ik had nog nooit over het bestaan gehoord van zulke vreemde weekdiersoort. Maar ze bestaat inderdaad. Ze leek zo groot te zijn als een sint-jakobsschelp en zat helemaal met haar lijf en schelp in de rots ingegroeid. Enkel de spleet tussen de onderste en bovenste schelp was zichtbaar met daarin het dier, wat deed denken aan de miniatuurversie van de grote doopvontschelp. Als je er je duiklamp op richtte zag je plots kronkelende lichtdraden van elektrische lichtflitsen zoals van een kleine bliksem, inderdaad indrukwekkend. Het zou evenwel geen echte elektriciteitsopwekking betreffen doch enkel een lichtspel, waarvan men de bedoeling nog niet kent. 'Minilog' was een vreemde, bizarre 'muckdive' met heel weinig leven vermits er overal dode vis, blijkbaar net gestorven, kraakvers op de bodem lag, vooral juffertjes. De andere nog levende en rondzwemmende

De Zanzibargarnaal of 'Whip coral partner shrimp' (Dasycaris zanzibarica).

c Cl os

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Reisverhaal

Hippocampus nov./dec. 2016

Anilao scheen bekend te zijn om zijn pygmeezeepaardjes. Ik vroeg Elmar dan ook waar ze zaten vermits ik nog niet veel van hun typische habitats had kunnen opmerken: de gorgonen. Zodoende bracht hij ons naar 'Seaview', een groot veld van koraalblokken. Dit veld had welgeteld slechts één kleine gorgoon, die Elmar op een speciale wijze onder handen nam. Eerst klapte hij de gorgoon tussen beide handen egaal plat, en dan kamde hij hem met zijn vingers centimeter per centimeter af. De gorgoon bleek welgeteld door één pygmeezeepaardje bewoond te zijn, een rode variant. Vervolgens werd het arme diertje door allemaal camera's belicht en geflitst van bijna op raakafstand.

Naast Mainit is 'Kirby's Rock' eveneens een wereldberoemde duikplaats, en zeer terecht zoals ik mocht ondervinden. Het betreft een grote en hoge 'pinaccle', die prachtig volgroeid is met harde en zachte koralen. Ook werd deze gestoffeerd met vele witte sponzen, de ideale plek om een witte hengelaarsvis te spotten, dacht ik.

Ik probeerde mij als zeepaardje het leven hier in te beelden. Als je habitat bijna dagelijks door reuzenhanden wordt platgeslagen, vervolgens dooreen wordt geschud met een kracht van negen op de schaal van Richter en dan nog eens van dicht beschenen wordt door fel kunstmatig zonlicht en elektrische bliksemschichten, dan zou je toch voor minder gestresseerd geraken? En maken dat je uit die streek weg bent door een massale verhuis van iedereen met alle hebben en houden? ar

Elke avond 30 minuten voor zonsondergang, rond 17.30 uur, is het feest bij de mandarijntjes. Het paringsritueel begint dan immers steevast. Met de 'banca' is het een kwartiertje varen naar een klein havenbaaitje, waar er een groot veld hoornkoraal aanwezig is op ongeveer zes meter diepte, en dat functioneert als een compleet en goed beschermd oerwoud. Aldaar aangekomen, moesten we gewoon wachten tot het verder donker werd, waarbij het hoornkoraal goed in het oog diende gehouden te worden. Deze duik was niet voor beginnende duikers, vermits je je zeer ondiep goed stabiel en stil moest kunnen houden en dus perfect moest uitgebalanceerd zijn. En jawel, na een tijdje zagen we overal kleine bewegingen en activiteiten tussen de koraaltakken. Een stuk of zeven à acht visjes, die achter elkaar aanzaten. De paring zelf geschiedde telkens wanneer man en vrouw recht omhoog tot 60 cm uit het koraal sprongen, daar even bleven hangen, de eicellen en de spermacellen uitstoten, om dan onmiddellijk weer naar beneden tussen het koraal te verdwijnen.

(gestresseerde) pygmeezeepaardjes

Een weinig verder spotte ik een zeer giftige gestreepte zeeslang 'banded seasnake' met haar kop in een spleet op zoek naar voedsel. Elmar deed naar mij het teken van 'één beet ervan en binnen de 30 seconden ben je dood' vermits het gif ervan honderden keren sterker is dan dat van cobra's, hun landgenoten. Toen het dier zijn kop uit het hol haalde moest ik Elmar evenwel tegenspreken, het had duidelijk geen slangenkop maar wel deze van een aal en eveneens geen schubben zodat het een 'banded snake eel' betrof, die zich beschermt door zulke slang vrij goed te imiteren en daardoor zijn predatoren uit zijn buurt houdt.

Op verzoek kan je ook een nachtduik organiseren of een avondduik met één van de pareltjes der tropische zeevissen: de mandarijnvisjes, of dus de 'mandarin dive'. Deze soort heeft haar naam qua kleur niet gestolen vermits zij inderdaad op een Chinese mandarijn (een vroegere hoge keizerlijke Chinese staatsambtenaar in speciaal gewaad) lijken. Hij is bijzonder klein, slechts enkele centimeters, de vrouwtjes zijn redelijk wat groter.

Temeer daar het aanbod aan gepaste behuizing, met name gorgonen, zeer beperkt blijkt te zijn? Zou dat de reden zijn waarom er hier nog zo weinig zitten ondanks de vroegere reputatie van dit duikgebied? En zaten er ook geen grote exemplaren omdat die waarschijnlijk al allemaal opgevist werden?

paringsdans van de mandarijntjes

De kleuren en tekenpatroon van deze uiterst lieflijke visjes waren fenomenaal indrukwekkend. Vic keek verrukt omdat hij nu eindelijk mijn vroegere verhalen over deze prachtvisjes met eigen ogen kon aanschouwen. Ik kreeg van hem een spetterende high five onder water wat we straks verder zouden vieren met een ijskoude San Miguel, de lekkere lokale pils van ginds. Ondertussen hadden we die dag en met die duik een sympathieke Belgische onderwaterfotograaf leren kennen uit Wallonië, Marc Closset, die in het noorden van Frankrijk een dierenartsenpraktijk heeft. Marc antwoordde direct enthousiast toen ik hem vroeg of hij geïnteresseerd was om dit artikel te willen stofferen met zijn mooi fotomateriaal van ginds.

vissen lieten opvallend weinig van hun kleuren zien en waren vaak hoofdzakelijk blank, wat ook een zeer slecht signaal was voor hun gezondheidstoestand. De uitleg kwam snel eens we terug boven water kwamen. Elmar wees een beetje verder naar een kleine vissersboot, die volgens hem ongetwijfeld met cyanide aan het vissen was. Dat de mensen die deze vergiftigde vissen consumeren dan zelf niet sterven aan dit enorm krachtig gif, blijft voor ons wel een mysterie. Of is de gif dosis in de vissen onvoldoende om ook de mens te kunnen treffen?

Mandarijnvis of 'mandarinfish' (Synchiropus splendidus).

Advertentie

We hielden het evenwel op een groot grijs exemplaar. Er zat dus veel leven op en errond, met zwermen juffertjes en zwarte trekkersvissen, alsook vlinder- en wimpelvissen, kleine rode tandbaarzen, schorpioenvissen, keizersvissen, ongelooflijk veel verschillende soorten anemoonvissen, enz. Het aantal fraai gekleurde naaktslakken kon ik ook niet meer bijhouden. Twee Titan trekkervissen bleven mooi uit onze buurt. Terecht gaf ik deze duik drie sterren in mijn logboekje.

Orang-oetankrab of 'Orang-utan crab' (Achaeus japonicus).

'critter'-paradijs… zonder 'critters'? Marc, Vic en mijn lieftallige echtgenote mochten ons opmaken voor een eerste 'Bonte Avond' vermits aan dit bezoek een einde was gekomen. De volgende morgen zouden we oversteken naar Puerto Galera, een ander duikparadijs op amper een uurtje varen. Anilao had mij zeker weten te bekoren en we hadden hier prachtig gedoken met een uitstekend, lekker en aangenaam resort boven water.

Ik was enkel wat verbaasd dat Anilao ook in de geschreven pers de titel kreeg van Filipijnse Hoofdstad van de 'critters’. De 'muckdives' waren immers qua leven toch wat tegengeslagen. Waar waren immers de vele 'critters', die zo typerend zijn voor andere wereldberoemde critter/muck-plaatsen zoals: flamboyante dwergsepia (Metasepia pfefferi), kokosnootoctopus (Octopus marginatus), mimic octopus (Thaumoctopus mimicus), wonderpus octopus (Wunderpus photogenicus), sterrenkijker (Uranoscopus scaber), harlekijn spookfluitvis (Solenostomus paradoxus), de vele soorten schorpioenvissen, enz.? Vermits ik mij niet had gefixeerd op deze 'muckdives', die ik er van mijn reisboer spontaan eenzijdig als extra had bijgekregen, verliet ik toch met een zeer tevreden en voldaan gevoel Anilao.  BERT JANSSENS

Fo to

:M arc Cl o

ss e t.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage

Foto's (3): Dieter Decroos.

Geschiedenis

Meer dan 280 scheepswrakken

Bescherming cultureel erfgoed onder water 36

Hippocampus nov./dec. 2016

liggen vandaag voor de Belgische kust op de zeebodem. De meeste wrakken dateren uit de twee wereldoorlogen. Staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer (Open Vld) heeft een nieuwe wetgeving uitgewerkt, waardoor acht historisch waardevolle wrakken in de Noordzee beter beschermd worden. "Onze NoordÂ zÂ ee bevat heel wat verborgen schatten. Het is belangrijk dat we daarom bepaalde 'schatten' als erfgoed erkennen en waar nodig bijkomend beschermen".

De HMS Wak

Foto: Modulyss.

Vlnr: Noordzeeduiker Patrick Sledz, staatssecretaris Philippe De Backer en Noordzeeduiker Ben van Asselt tijdens een opkuisactie van 'Healthy Seas' i.s.m. Ecoduikers, de Belgische stichting.

De wet van 4 april 2014 en haar uitvoeringsbesluiten bepalen dat elke vondst (zijnde sporen van menselijke aanwezigheid) gedaan door een vinder (natuurlijke persoon) op elektronische wijze moet gemeld worden aan de gouverneur van West-Vlaanderen (de ontvanger van het cultureel erfgoed) op de website www. vondsteninzee.be. Je mag een vondst niet opzettelijk bovenhalen zonder dat de gouverneur hier vooraf toestemming voor heeft gegeven.

Wraksite op de Buiten Ratel Zandbank.

Foto: vzw NATA.

Niet alleen het geschiedkundig belang maar ook de grote ecologische waarde van maritiem erfgoed in de Noordzee mag niet onderschat worden. De scheepswrakken vormen echte schuiloorden en kraamkamers voor verschillende soorten van fauna en flora. Ze hebben daarom een zeer belangrijke functie voor de bevordering van de biodiversiteit die onze Noordzee kent. Ervaren duikers weten goed dat duiken in de Noordzee vaak niet zo vanzelfsprekend is: er zijn de sterke stromingen, de zichtbaarheid kan erg beperkt zijn en het water winters koud. De maritiemarcheologische rijkdom op de bodem maakt echter veel goed. Met de nieuwe beschermingsmaatregelen die werden uitgevaardigd heeft de staatssecretaris erop toegezien dat de toegankelijkheid van de wrakken gewaarborgd blijft.

Wat moet je nu precies weten over vondsten in zee, cultureel erfgoed of duiken in de Noordzee?

efull. Johan Samyn.

Het beschermen van het cultureel erfgoed onderwater voor toekomstige generaties is ook een prioriteit voor staatssecretaris Philippe De Backer: "Onze Noordzee is een ware spiegel van onze boeiende maritieme geschiedenis. België heeft als maritieme natie een indrukwekkend verleden en onze Noordzee is sinds eeuwen één van de drukst bevaren zeeën ter wereld". Net omdat zeelui zich vroeger oriënteerden op de kustlijn om hun positie te bepalen, zijn er in

de kustwateren zoveel wrakken te vinden. Als staatssecretaris, bevoegd voor Noordzee, kan Philippe De Backer een historisch waardevol wrak erkennen als cultureel erfgoed. Door zijn voorgangers werden reeds drie wrakken erkend; vandaag zijn er al acht erkende wrakken.

Foto: archief

ver de ganse wereld liggen meer dan drie miljoen scheepswrakken op de bodem, een paradijs voor (ervaren) duikers. In het Belgische deel van de Noordzee alleen al liggen meer dan 280 wrakken. Historisch waardevolle wrakken kunnen een erkenning krijgen als cultureel erfgoed onder water. De erkenning en bescherming van cultureel erfgoed onder water heeft al een heel lange weg afgelegd. De Verenigde Naties hebben het thema op de agenda gezet in de jaren '90 en in 2001 werd in Parijs een UNESCO-verdrag aangenomen om bescherming van onder andere wrakken mogelijk te maken.

Hippocampus nov./dec. 2016

Reportage Geschiedenis

Wanneer de staatssecretaris een vondst wel beschouwt als cultureel erfgoed dan kan dit in situ, dus ter plaatse in zee, beschermd worden door maatregelen van zowel individuele als reglementaire aard. Zo zullen bijv. werkzaamheden aan dit wrak enkel kunnen na toestemming van de gouverneur. Al het erkende cultureel erfgoed onder water wordt aan het publiek bekend gemaakt via www.vondsteninzee. be. Vanaf de bekendmaking kan een openbaar bestuur, een instelling van openbaar nut of een erkend museum te kennen geven dat zij er eigenaar van wensen te worden. Na het verstrijken van een termijn van 9 maanden en wanneer het cultureel erfgoed niet werd opgeëist, kunnen de eigendomsrechten dan overgedragen worden aan de vinder. Vondsten die op een andere manier bij je terechtkomen mag je dus niet verhandelen of bezitten. Doe je dit wel, dan zal je hiervoor gestraft worden. Sinds kort heeft de staatssecretaris voor Noordzee een KB uitgevaardigd dat reglementaire maatregelen voorschrijft ter bescherming van historische wrakken die erkend worden als cultureel erfgoed onder water. Zo zal de gouverneur voor elk als cultureel erfgoed onder water erkend wrak een bericht aan zeevarenden moeten opmaken en de aanwezigheid ervan laten aanduiden op de zeekaarten. Wil je gaan duiken op een dergelijk erkend wrak, dan zal elke duiker dit minstens 4 uur voorafgaand aan elke duik moeten melden aan de FOD MOB (www.mobilit. belgium.be/nl/scheepvaart/erfgoed). Duikers mogen dus ook geen voorwerpen uit of rond dit historisch wrak bovenhalen zonder dat de gouverneur hiervoor de toelating gegeven heeft. Belangrijk is ook dat er niet geankerd wordt in de onmiddellijke omgeving van het wrak.

Hippocampus nov./dec. 2016

Verder mogen specifiek in het gebied rond en op het erkende historische wrak geen werken worden uitgevoerd die het kunnen wijzigen. Bij activiteiten in de buurt van een erkend historisch wrak moeten bovendien alle inspanningen geleverd worden om er geen schade aan toe te brengen. Tot slot kan de staatssecretaris voor Noordzee voor elk wrak dat erkend werd als cultureel erfgoed onder water bijzondere beschermingsmaatregelen vastleggen (zie kaderstuk). "De Noordzee is van iedereen en zij is er voor iedereen. We kunnen er allemaal van genieten, onze hobby's op uitoefenen of ons brood mee verdienen. Het is dan ook aan ons, de huidige generatie, om haar toekomst veilig te stellen zodat nog vele toekomstige generaties er van kunnen genieten". Als staatssecretaris bevoegd voor Noordzee zal ik dan ook een lange termijnvisie uitwerken om niet alleen de Noordzee en haar biodiversiteit te beschermen maar ook om de belangen van de gebruikers van de Noordzee met elkaar te kunnen verzoenen. Ik wens dan ook een warme oproep te lanceren aan iedereen om mee te werken aan de ontwikkeling van deze toekomstvisie”. De Kick Off meeting zal plaatsvinden op 14 december 2016. Meer info kan je weldra op www.philippedebacker.be terugvinden. 

Scan van de HMS Wakefull.

Foto's (4): Vlaamse Hydrografie.

De gouverneur zal van elke vondst een onderzoeksrapport laten opstellen waarin hij gemotiveerd advies geeft aan de staatssecretaris voor Noordzee om de vondst al dan niet te erkennen als cultureel erfgoed onder water. Wanneer de staatssecretaris beslist om een vondst niet te erkennen dan kan de vondst overgedragen aan de vinder die eigenaar kan worden.

Scan van

de West

de SS K il

hinder.

more.

KABINET PHILIPPE DE BACKER

Scan van de U-11.

Beschermde wrakken Volgende wrakken werden erkend als cultureel erfgoed onder water: HMS Wakefull, Westhinder, Houten scheepswrak voor de kust van Oostende, Wraksite op de Buiten Ratel Zandbank, 't Vliegend Hart, SS Kilmore, U-11 en HMS Brilliant (zie overzicht op de volgende pagina). 

Naam

ligging

Info

Beschermingsmaatregelen

HMS Wakefull

51° 22.730' N en 02° 43.360' O 51° 22.711' N en 02 43.350' O

Dit Britse vaartuig werd door een torpedo getroffen in de nacht van 29 op 30 mei 1940, waarna het in twee delen is gebroken en gezonken. Deze torpedojager uit WOI werd nog ingezet tijdens de Wereldoorlog II, heeft deelgenomen aan operatie Dynamo en de evacuatie van de Britse troepen uit Duinkerke in 1940. Het scheepswrak is ook een zeemansgraf voor ongeveer 700 bemanningsleden en militairen.

Geen specifieke beschermingsmaatregelen.

Westhinder

51° 22,878' N en 02° 27,134' O

Dit lichtschip is gezonken in de nacht van 12 op 13 december 1912 en is nog grotendeels in coherente vorm aanwezig op de plaats waar het is gezonken. Het schip behoorde tot de eerste generatie van lichtschepen die hebben bijgedragen aan de veiligheid van de scheepvaart en aan de economische ontwikkeling van het Noordzeegebied. De Westhinder is tevens zeemansgraf voor de 10 opvarenden.