Hat sanatının hususiyetlerini anlatan Mizânü’l-hat adlı risale yazılıdır. Türkçe metin harekeli nesihle, örnekler ise muhakkak, sülüs ve tevkî’ hatlarla yazılıdır. Kim tarafından telif edildiği belirtilmeyen manzum risâlenin nesih metinleri 1103/1691’de Mustafa bin Yusuf tarafından, örnekler ise 1102/1690 tarihinde Hâfız Osman Efendi tarafından yazılmıştır. TSMK Y.Y. 1060
2003, sayı 2003/9, s. 52-58. “Hat Sanatında Üç Ekol”, El Sanatları, İstanbul 2006, sayı 2, s. 102–107. “Hat Tarihimizin Şeyh-i Sânî’si” Tarih ve Düşünce, İstanbul Mart 2004, sayı 2004/03, s. 62-65. Hakkâkzâde, HAKKÂKZÂDE Mustafa Hilmi, Mizânü’l-Hat, Millet Kütüphanesi Ali Emîri Tarih 812. Habîb, HABÎB, Hat ve Hattatân, İstanbul 1305. HUART Clément, Les Calligraphes et Les Miniaturistes, Paris, 1908. İnal, İNAL İbnülemin Mahmud Kemal, Son Hattatlar, İstanbul 1955. Mehmed Süreyyâ, MEHMED SÜREYYA Sicill-i Osmanî, İstanbul 1311. Melek Celal, Şeyh Hamdullah, İstanbul 1948. Mustafa Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, (Nşr. İbnülemin Mahmud Kemal), İstanbul 1926. Müstakimzâde, MÜSTAKİMZÂDE Süleyman Saadeddin, Tuhfe-i Hattâtîn, İstanbul 1928. NEFESZÂDE İbrahim, Gülzâr-ı Savâb, (Nşr. Kilisli Muallim Rıfat), İstanbul 1939. Pakalın, PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1971, c. I-III. RADO Şevket, Türk Hattatları, İstanbul tarihsiz. SERİN Muhittin, “ABD’deki El Yazma Eserler ve II. Abdülhamid Koleksiyonu”, Akademik Araştırmalar Dergisi, İstanbul 2000, sayı 4-5, s. 485-489. Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul 1999. Hattat Şeyh Hamdullah, İstanbul 1992. “Kahire Dârü’l-Kütübü’l-Mısrıyye’de Osmanlı Hat Sanatına Ait Eserler”, Kubbealtı Akademisi Mecmûası, İstanbul Ekim 1997, sayı 4, s. 49-62. ”Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Ekrem Hakkı Ayverdi Hat Koleksiyonu Envanteri”, Ekrem Hakkı Ayverdi Hâtıra Kitabı, İstanbul 1995, s. 25-54. “Osmanlı Hat Sanatı”, Osmanlı, Ankara 1999 c. XI, s.26-34. Şevki Efendi’nin Sülüs ve Nesih Meşk Murakkaı, İstanbul 1996. Sertoğlu, SERTOĞLU Midhat, Osmanlı Tarih Lugatı, İstanbul 1986. SUYOLCUZÂDE Mehmed Necib, Devhatü’l-Küttâb (nşr. Kilisli M. Rıfat), İstanbul 1942. Tevfik, Tevfik Mesnevîhan, Mecmuâtü’t-Terâcim, İÜK T.Y. 192. ÜNVER Süheyl, “Hâfız Osman”, Dosyalar No 7, Süleymaniye Kütüphanesi. “ Hâfız Osman’ın Yazma ve Basılı Kur’ân-ı Kerîmleri”, Hayat,İstanbul 1967, sayı, 50, s.16-17. “Hattat Hâfız Osman ve Yazdığı Kur’ân-ı Kerimler”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Ankara 1967, sayı 4-5, s. 85-91. Hattat Şeyh Hamdullah ve Fatih için İstinsah Ettiği İki Mühim Eser, İstanbul 1953. YAZIR Mahmud Bedreddin, Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli (Nşr. Uğur Derman) I-III, Ankara 1972, 1974, 1989
Dipnotlar 1- Derman 1967, s. 8. 2-Suyolcuzâde, s. 49; Müstakimzâde, s. 336; Habîb, s. 126. 3- Müstakimzâde, s. 302. 4- Müstakimzâde, s.129. 5- TSMK, E.H. 331, E.H. 2207; TİEM, 2500; Sevgi Gönül Koleksiyonu, Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye 33, Süleymaniye Kütüphanesi, Nâfiz Paşa, 997. 6- Mansıb: Herhangi bir memuriyetin fiilen ifa edilmek üzere tevcihine verilen isim (bk. Pakalın, c. II, s. 406; Sertoğlu, s. 278). 7- Arpalık: Osmanlılar’da devlet memurlarına veya saray erkanına görevde bulundukları sürece maaşlarına ilaveten, görevden ayrıldıktan sonra ise bir nevi emekli maaşı olarak tahsis edilen gelir (bk. Baltacı). 8- Derman 1998, s. 99. 9- Müstakimzâde, s. 302; Habîb, s. 122. 10- Müstakimzâde, s. 302. 11- Müstakimzâde, s. 304. 12- Hakkakzâde, s. 214. 13- Müstakimzâde, s. 253-254. 14- TSMK III. Ahmed, 2560 numarada bulunan bir kayıttan naklen. 15- Suyolcuzâde, s. 36, 37; Mehmed Süreyyâ, c.III, s. 421, 422; Müstakimzâde, s. 301-303; Tevfik; Habîb, s. 121-123; Çığ; Derman 1967; Derman 1998. 16- Alpaslan 2000, s. 67. 17- Alpaslan 2000, s. 66. 18- Çığ, s. 11. 19- Baltacıoğlu 1993, s. 45. 20- Berk, s. 87. 21- Baltacıoğlu 1993, s. 46; Çetin-Derman, s. 34; Alpaslan 1992, s. 90. 22- Müstakimzâde, s. 683. 23- İnal, s. 249-252. 24- Müstakimzâde, s. 304. 25- Mecmua, Köprülü Kütüphanesi, Âsım Bey kısmı numara 713, v. 212a. Ayrıca bk. Çığ, s. 102. Burada verilen varak numarası 22a olsa da tetkikler neticesinde 212a olduğu görülmüştür. 26- Mecmua, Köprülü Kütüphanesi, Hacı Ahmed Paşa kısmı numara 360, v. 71a. Ayrıca bk. Çığ, s. 102. Bahsi geçen eserde Kemal Çığ, kütüphane kısmını Hâfız Ahmed Paşa olarak kaydetmiştir. Oysa mezkur kütphanede bu bölüm Hacı Ahmed Paşa’dır.
31