iRRiA 15 - Burua lepo gainean

2012ko maiatza 15 zenbakia - 5,75 â‚Ź

2

Pen tsatu eta ek in

Aur k ibidea 1. LARGABISTA ETA MARIMOTOTS. Haritz-Dantza!

Testua: Harkaitz Cano Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi

8. LANDABISTA. Haritza. Quercur Robur Testua: Jakoba Errekondo Marrazkiak: Julen Tokero

9. FILOSOFO TXIKIAK. Zer da azkarra izatea?

Testua: Sophie Furlaud.

Marrazkiak: Dorothée de Monf reid © BAYARD PRESSE

14. PIRRITX, PORROTX ETA MARIMOTOTS Ikusi, ikasi... eta pentsatu!

A bat idazten ikasiko du nola edo hala haurrak egunen batean. E bat akaso hurrengoan. Eta kolorez beteta hainbeste aldiz marraztu dituen zirriborro biribil horiek O baten antza dutela ohartuko da laster. Eta ohartzerako, marrazkien ertzetan bere izena idazten hasiko da, eta harro erakutsiko die gurasoei, irakasleei, senideei.

Hilabete apur batzuk zituenean f orma zehatzekin jolasten eta f ormak bereizten ikasi zuen moduan. Lehen puzzleak osatzen hasi zenean bezala. Otorduetan bakarrik moldatzen, edo berokiak bakarrik janzten, kremailerak bakarrik lotzen, oinetakoen lokarriak korapilatzen, bizikletan ibiltzen…

Haurrak ikasi egiten du, eta aritzearen aritzeaz, burua erabiliz, bidea egiten du, aurrera. Pentsatzearen eta burua erabiltzearen garrantzia ulertzen du. Sentitu, pentsatu, ekin. Bihotza, burua, eskua. Hamaika aldiz esan eta aldarrikatu dute sudur gorriek abestietan, bideoetan eta ikuskizunetan. Hirurak dira ezinbestekoak.

Hirurak dira osagarriak. Bihotza, burua, eskua.

Zenbaki honetan, buruari begiratu nahi izan diogu.

Pentsatzeari. Irudimena erabiltzeari. Azkarra izateari.

Azkarrak izateko moduei. Filosof o txikiek, pentsatzea zer den eta azkarra izatea zer den galdetu digute, eta gainerako orrialdeetan ere, horren inguruko istorioak bildu ditugu. Ohi bezala, beste hainbat konturekin batera. On egin!

Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez

20. ELKARTASUNAREN KOLOREAK Petra Elser: euskara zubitzat hartuta Testua eta argazkia: Gari Berasaluze

22. POSTERRA. Marimotots Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez

24. PUPU ETA LORE. Bizi-Bizi: Joan etorrian Testua: Uxue Alberdi Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez

26. MARTIN BERTSO Burua ibiltzen ez duenak hankak nekatu behar Testua: Pako Aristi Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi

30. MARIKALANBRE. Espazioan idazteko gailu espeziala Testua: Ana Galarraga, Elhuyar Fundazioa Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi

34. ANE PIRATA ETA PATAKON. Ekaitzaren atzaparretan!

Testua: Pako Aristi Marrazkiak: Iosu Mitxelena

IRRIA aldizkaria Irrien Lagunak Klubaren hilabetekaria 15 zenbakia · 2012ko maiatza Argitaratzailea: Irrien Lagunak, SL Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea Gudarien etorbidea, z/g 20140 Andoain, Gipuzkoa Posta elektronikoa: irria@irrienlagunak.com Lege Gordailua: SS-1381-2010 ISSN: 2172-5519 Koordinatzailea: Gari Berasaluze Maketatzailea: Olatz Goikouria Publizitatea: publi@irrienlagunak.com Bezero arreta: 902-820 806 Inprimategia: Leitzaran Grafikak Zenbaki honetako kolaboratzaileak: Uxue Alberdi, Pako Aristi, Amets Arzallus, Harkaitz Cano, Mitxel Murua, Elhuyar Fundazioa (Ana Galarraga), Bikain Diseinu Grafikoa (Cesar Gonzalez, Iñaki Iturriza, Belen Moreno, Julen Tokero), Dirudi (Eider Eibar), Lotura Films (Jose Angel Lopetegi, Iosu Mitxelena) eta Txatxilipurdi elkartea.

Babeslea: Gipuzkoako Foru Aldundia

40. LAGUN. Bost zentzumenak Testua: Amets Arzallus Marrazkiak: Eider Eibar

3

ZUHAITZ HAU, ZUHAITZ HAU! ZUEK, KALEKUMEOK, ZUHAITZ ESATEN DIEZUE ZUHAITZ GUZTIEI... HAU HARITZA DA, MARI MOTOTS!

ZERTAN GABILTZA ZUHAITZ HONEN INGURUAN BUELTAKA?

ZERTAN GABILTZA HARITZ HONEN INGURUAN BUELTAKA, ORDUAN?

GERNIKAKO ARBOLA BERA HARITZA DA...

HERRIETAKO BATZARRAK HARITZ HANDIEN ITZALEAN EGITEN ZIREN ANTZINA, HAREN AURREAN ESANDAKO HITZA EZIN ZELA JAN, BETE EGIN BEHAR ZELA USTE ZUTEN EUSKALDUNEK...

INURRI LEHENDAKARIA: HARITZARENPEAN ZUTUNIK, ZIN DAGIT...

HARITZARENPEAN ZUTUNIK, ZIN DAGIT...

4

ZUHAITZ SAKRATUA DA HARITZA ERE, EZ AL ZENEKIEN?

OTX!!

BASOKO ANIMALIA ASKORENTZAT ELIKAGAI GARRANTZITSUA DA EZKURRA...

BADAKIZU ERROMATARREN GARAIAN EZKUR- OGIA JATEN ZUTELA EUSKALDUNEK?

ENE! EZKUR SAKRATUA JATEN ARI DA!

HARITZ EGURRAREKIN ONDUTAKO UPELETAN GORDETZEN DA ARDORIK ONENA!

ARDOA ERE EZBERDINA LITZATEKE HARITZIK GABE? ZE ZERIKUSI DU BA ARDOAK HARITZEKIN?

5

Elkarrekin pentsatzeko koadrila!

FILOSOFO TXIKIAK

MIXINA

PERU

XERRI

MOKOFIN

ZER DA AZKARRA IZATEA ?

KAIXO, XERRI!

IKUSTEN? NIRE IZENA IDAZTEA LORTU DUT ESKOLAN!

BAI, PERU BETI MOLDATZEN DA ONGI ESKOLAN. OSO AZKARRA DA!

BERAZ, ATEA A K AZ RRA IZ NGI O N ESKOLA MOLDATZEA AL DA?

HARA! OSO BIZKORRA ZARA!

9

Filosofo txikiak

BI IRUDI HANDI LAGUNEN ARTEAN PENTSATZEKO ETA EZTABAIDATZEKO

AZKARRA IZATEKO MODU BAT...

12

14

16

biz Zu betet ako hiri batean

Elkartasunaren

koloreak Petra Elser Euskara zubitzat hartuta

jaio zen Petra Elser alemaniarra, Frankurten, 1963an.

Z

ubiak zeharkatu eta Madrilen gaztelera ikastea erabaki zuen 28 urt erekin.

E

uskal herrit ar bat ezagutu zuen bert an: gaur egun 16 urt e dit uen Jokin semearen aita.

S

emea jaio zenean hasi zen euskara ikasten, kartzelan, eta ordudanik euskara izan du Alemaniaren eta Euskal Herriaren arteko zubia, batez ere literat ura eta itzulpengint zarekin lotuta. est eak beste, B Aingeru Epaltzaren Rock’n&Roll,

Joseba Sarrionandiaren Lagun izozt ua eta Edorta Jimenezen Kilkerren hot sak liburuak itzuli dit u alemanera.

20

23

24

Maiatzean gaude, epeltzen hasi da, eta kalera atera nahi dute Pupuk eta Lorek. Badaezpada hartutako arropa soberan dute orain.

HAU BEROA!

MAIATZA, ERDIA HOTZAK ETA ERDIA SUTAN DATZA! NEGUAREN ETA UDAREN ARTEAN.

BURUA IBILTZEN EZ DUENAK HANKAK NEKATU BEHAR!

ISATSA DA NIRE BENTILADOREA!

GOAZEN AUTORA: AMONA MARITXINPARTAREKIN GERATUTA GAUDE!

ZER DUTE UME HAUEK?

IZOZKI FRESKO BAT!

26

HARA! NIK ERE AHAZTU EGIN DUT KARTERA!

Tiritatxok ulertu du umeek zer nahi duten.

-Zuk aparkalekua ordaindu eta autoa ekarri –esan dio Martinberri-, nik bitartean...

ZER EGIN BEHAR DUGU ORAIN?

ARRANOPOLA! KARTERA AHAZTU DUT ETXEAN!

LASAI! NIK EMANGO DIZUT! IKASI DIRURIK GABE BIZITZEN, NI BEZALA!

Dirurik gabe…

EZIN DUGU AUTORIK HARTU!

Hiri handi batean…

EZIN DUGU IZOZKIRIK EROSI!

HAU DA HAU BURUA!

Galduta zaude…edo ez.

NOLA EZIN DUGULA EZER EGIN? BURUA DAUKAGU, PENTSATZEKO!

ARRAZOI DUZU. LASAITU GAITEZEN!

DIRURIK GABE EZIN EZER EGIN!

27

Marikalanbre ESPAZ AZIOAN Z IDAZTEKO GAILU ESPEZIALA

ar ikalanbr e haser r e dago hur r engo mailakoek labor at egi ber r ian egingo dit uzt elako pr akt ikak, et a ber aiek, ber r iz, labor at egi zahar r ean, bet i bezala.

M

- Ez dago eskubider ik, amona!- kexat u zaio amona Txinpar t ar i.

- Lasai, pit t in, dat or r en ur t ean zuek er e izango duzue labor at egi ber r ia er abilt zeko auker a. Et a, gainer a, ez pent sa halako alder ik egongo denik. Azken f inean, bur ua da labor at egiko t r esnar ik gar r ant zit suena.

- Bait a zer a er e! Esper iment uak egit eko gauza pila bat ekar r i dit uzt e, et a denak ber r i- ber r iak.

- Ent zun: zuk badakizu espazioan idazt eko gailuar i bur uzko ist or ioa?

30

Mar ikalanbr e amonar en ondoan eser i da, ist or ioa ent zut eko gogoz: - Kont ua da, lehen espazio- bidaien garaian, boligraf o espezial bat egin nahi zut ela est at ubat uar r ek. Izan er e, espazio- ont ziet an grabit at er ik ez dagoenez, boligraf o ar r unt ek ez dut e f unt zionat zen, t int a ez bait a boligraf oar en punt ara j aist en. Et a t int ar ik gabe, ezin idat zi. Hor t az, dir u pila bat gast at u zut en espazioko boligraf o espeziala asmat zeko.

- Et a asmat u zut en, amona?

31

EKAITZAREN ATZAPARRETAN! Piratak itsaso zabalera atera dira. Haizea lagun, ontzia uraren gainean doa gau eta egun.

-Nire azken bidaia izango da! –esan dio Patakonek Aneri.

BAINA… ZER DIOZU?

Ane harRituta dago. Egia da inor ez dela ezinbestekoa.

Haizeak mugitzen du barkua, baina Patakon da ontziko bihotza. Dena da aldatzen bizitzan.

ZU AUSARTA ZARA! EZ ZAITU BELDURTZEN EZERK!

34

LASAI IGARO NAHI DUT ZAHARTZAROA, MUGITUKO EZ DEN ETXE BATEAN!

GALDU DITUT UMEAREN JAKIN-MINA, GAZTEAREN AUSARDIA, ETA ZAHARRAREN ZUHURTZIA!

-Sekretu edo altxor ezkuturen bat daukazu zuk, Patakon. Piratak bestela ez dira inoiz jubilatzen!

-Badut, bai! -aitortu du pirata zaharRak-. Euskal HerRia! EUSKAL HERRIAN DAUKAZU GORDEA? EZ, EUSKAL HERRIA DA NIRE ALTXORRA!

EKAITZA DATOR!

-Lasai –esan dio Anek-, mila ekaitz gainditu ditugu!

-Kaxiano nahastu egin da: zerua urdin-urdina dago!

KAXIANOK GURE GAZTA USAINDU DU!!

EZ BARRERIK EGIN ITSUAREN USAIMENARI. ERNE! BAKOITZA BERE LEKURA!

35

UDALEKU ZERAINE AK N !!

Irrien Lagunak Klubak udalekuak antolatu ditu lehen aldiz uda honetarako: Zerainen izango dira, ingurune ederrean eta klubeko pertsonaiekin Astebete Irrien Lagunak Klubeko pertsonaiekin eta lagunekin. Hori da klubak uda honetan Zerainen antolatuko dituen udalekuetan ondo pasatzeko duen proposamena.

Lagun berriak egiteaz gain, Tiritatxo, Marikalanbre, Martin Bertso eta Largabistarekin batera, natura, kultura, osasuna eta zientzia ezagutzeko hainbat aukera izango dute haurrek zazpi egunez, Zeraingo aterpetxean ostatu hartuta.

38

Zazpi egun horietan, egunero, begiraleekin batera klubeko pertsonaia begi bat izango da haurrekin, eta hauek bisita gidatuak egingo dituzte Zeraingo ondarea ezagutzeko: eztigintza, burdinaren mendia, baserrietara bisita, Zeraingo herri museoa eta kartzela zaharra, Erdi Aroko Segura

Irrien Lagunak Klubaren udalekuak: Non: Hori guztia, edozein udalekutan ohikoak diren jolasekin, eta animazio ekintzekin batera, beti ere Irrien Lagunak Klubaren baloreak sustatu nahian. Astebeteko bi txanda izango dira, uztailaren 22tik abuztuaren 4ra.

Izena ematerakoan, lehentasuna izango dute Irrien Lagunak Klubeko kideek, eta Irria aldizkariaren harpidedunek, gainera, beherapena ere izango dute prezioan.

Zerainen Lehen txanda:

uztailaren 22tik 28ra Bigarren txanda:

uztailaren 29tik abuztuaren 4ra Adina:

7 eta 9 urte arteko haurrentzat Prezioa:

295 euro (harpidedunek 285 euro) Informazioa eta matrikula:

943-80 01 85 eta irrienlagunak@ irrienlagunak @aldabe.com

39

PERTSONA GUZTI OK DI TUGU, ETA BAI TA TXAKURREK ERE, BOST ZENTZUMEN, GURE I NGURUAZ OHARTZEKO: DASTAMENA, ENTZUMENA, I KUSMENA, USAI MENA ETA HUNKI MENA

Dastamena zentzumen ederra da, amonak txokolatea falta dela ohartu eta “dasta!“ ematen ez duenean 40

Entzumenari esker iristen zaigu musika, eta musikak gorputzaldia aldatzen digu, eguraldiak bezala

hazi hezi

ongi etorri HIK HASIK UDABERRIAN PLAZARATUKO DU HAZI HEZI ALDIZKARIAREN LEHEN ZENBAKIA

HAURDUNALDIA, HAURTZAROA, SEXOLOGIA, HAURREN ELIKADURA, OSASUNA, ETXEKO-LANAK, SORMENA...

ORAIN ARTE, GURASO EUSKALDUNOK, EZINBESTEAN ERDARAZ IRAKURTZEN GENITUEN GAI HAUEN INGURUKO ALDIZKARIAK. HEMENDIK AURRERA, HIRU HILEAN BEHIN EUSKARAZ ARGITARATUKO DA HAZI HEZI, GAI HORIEK GUZTIAK LANDUZ. URTEAN LAU ZENBAKI, BERAZ.

HARPIDETZA 20 EURO DA.

42 42

IRRIEN LAGUNAK KLUBAK, ALDIZKARI BERRIAK GURASOENTZAT, HEZITZAILEENTZAT, ZAINTZAILEENTZAT ETA FAMILIENTZAT DUEN INTERESA IKUSITA, ETA HAURREN HEZIKETARAKO BIDELAGUN EZIN APROPOSAGOA DELA SINETSITA, ESKAINTZA BEREZIA EGIN NAHI DIE IRRIA ALDIZKARIAREN HARPIDEDUNEI: %15EKO BEHERAPENA IZANGO DUTE HAZI HEZIREN HARPIDETZAN.

GAINERA, INOLAKO KONPROMISORIK GABE, IRRIAREN HARPIDEDUNEK DOAN JASO AHAL IZANGO DUTE HAZI HEZIREN LEHEN ZENBAKIA, ETXEAN, ALDIZKARI BERRIA EZAGUTZEKO. HORRETARAKO, NAHIKOA DA POSTA ELAKTRONIKOZ MEZUA BIDALTZEA: KUDEAKETA@IRRIENLAGUNAK.COM HELBIDERA, LEHEN ZENBAKIA ESKATUZ.

IRRIA

aldizkaria:

48 orrialde, eta hamaika abantaila harpidedunentzat !

IRRIA ALDIZKARIAREN HARPIDETZA EGITEN DUTEN LAGUNAK, ZUZENEAN, IRRIEN LAGUNAK KLUBEKO KIDE BIHURTZEN DIRA, ETA HARPIDEDUN TXARTELA IRISTEN ZAIE ETXERA. TXARTEL HORREKIN, HAINBAT ABANTAILA DITUZTE AURRERANTZEAN:

- ALDIZKARIA ZUZENEAN ETXEKO POSTONTZIRA HELTZEN DA. - HARPIDETZA EGITEA, HILERO KIOSKOAN EROSTEA BAINO %20 MERKEAGOA DA. - 5 EUROKO BEHERAPENA ZERAINGO ATERPETXEAN. - ’IRRIKITAN IRRIKITAN’’ KATALOGOKO ESKAINTZA GUZTIETAN ABANTAILAK, BATEZ ERE SARRERAK EROSTERAKOAN: 2X1.

- IRRIENLAGUNAK.COM WEBGUNEKO DENDAN DESKONTUAK. HAURRENTZAKO PRODUKTUETAN. - IRRIENLAGUNAK.COM WEBGUNEKO ZOZKETETAN PARTE HARTZEKO ETA SARIAK IRABAZTEKO AUKERA. HARPIDETZA EGITEKO: * DEITU 902-820 806 TELEFONORA. M * IDATZI HARPIDETZA@IRRIENLAGUNAK.COM A HELBIDERA, IZEN-ABIZENAK ETA TELEFONOA ZEHAZTUZ.

43

www.irrienlagunak.com

FAMILIA ETA HAURREI ZUZENDUTAKO TAILERRAK ELKAR ARETOETAN FAMILIA TAILERRAK Hilero Irrien Lagunak Klubeko pertsonaiak izango dira elkar aretoetan, hiriburu guztietan. MARIKALANBRE, AMONA TXINPARTA, LARGABISTA, TIRITATXO eta MARTINBERTSOren tailerrak MARTINBERTSO familian gozatzeko.

Esaiozu amari, aitari, izebari, aitonari laguntzeko, sorpresa ugari izango dira denontzat.

Eta Irria aldizkariko harpidedun bazara, ez ahaztu zure txartela! www.irrienlagunak.com

19 MAIATZA 16 EKAINA

Larunbata, areto guztietan

Larunbata, areto guztietan

aretoak Baiona

Arsenal Plaza, 17:00

Bilbo

ZATOZ familian ondo pasatzera!

Ldo. Poza 14, 12.00h

Donostia

Fermin Calbeton 21, 12.00h

Iru単ea

Larrona, z/g eta Comedias 14, 12.00h

Gasteiz

San Prudencio, 12.00h

44 www.elkar/aretoa