Ιορδάνης Στυλίδης
κριτική / σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα
Βαμβακουργία Βόλου • alternativa
2018
• με τους Δημήτρη Αγγελίδη, Μαρία Τζήμα, Κατερίνα Ζήση
• άλλες εκδόσεις και ταυτότητες του Ιορδάνη Στυλίδη στο ψηφιακό συνεχές
http://iordanisstylidis.gr/
http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis https://www.instagram.com/iordanisstylidis/?hl=el
https://www.facebook.com/iordanis.stylidis
κριτική / σύντομα κείμενα για δημόσια γεγονότα
alternativa
βαμβακουργία Βόλου
https://issuu.com/iordanisstylidis http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis http://www.arch.uth.gr/el/staff/I_Stylidis http://6-days-in-eutopia.blogspot.gr/
βιογραφικό δελτίο Ο Ιορδάνης Στυλίδης γεννήθηκε στην πόλη Έδεσσα του νομού Πέλλας το 1959. Απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διδάσκει τα μαθήματα «Σχεδιασμός χώρων μικρής κλίμακας και αντικειμένων», «Αρχιτεκτονική σύνθεση ΙΙΙ», «Αρχιτεκτονική σύνθεση ΙV» και «Επικοινωνία και Σχεδιασμός». Κατέχει, επίσης, το πτυχίο Οικονομικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ως εικαστικός ακτιβιστής έχει στο ενεργητικό του 20 (είκοσι) ατομικές εκθέσεις καθώς και πολλαπλές συμμετοχές σε Μπιενάλε και Τριεννάλε στην Ευρώπη από το 1980. Οι τελευταίες δύο εκθέσεις του είναι ψηφιακές και βρίσκονται στην ιστοσελίδα του, στη θέση video.
οι ΑΤΕΛΕΙΩΤΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ / σύντομα κείμενα για τις εικόνες https://issuu.com/iordanisstylidis/docs/___________________________________
stilidis2@gmail.com
ΕΚΔΟΤΗΡΙΟ ΣΗΜΑΣΙΩΝ / σύντομα κείμενα για έκτακτα γεγονότα https://issuu.com/iordanisstylidis/docs/001________________________________
Παράλληλα με το διδακτικό του έργο διοργανώνει, διευθύνει και συμμετέχει σε εκπαιδευτικά ταξίδια (Ινδία, Ομάν, Αίγυπτος, Νεπάλ, Γερμανία, Τουρκία, Συρία, Ιορδανία, Αυστρία, Ελβετία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία), συλλογικά εργαστήρια σχεδιασμού σε κοινότητες της ελληνικής περιφέρειας (Δάσος Ελατιάς/Νομός Δράμας, Κοινότητα Βλάστης/Νομός Κοζάνης, δήμος Φερών/Νομός Έβρου, δήμος Μακρυνίτσας/Νομός Μαγνησίας, δήμος Σφακιωτών/Νομός Λευκάδας, δ.δ. Ολυμπιάδας/Νομός Χαλκιδικής, δ.δ. Γεφυρουδίου/ Νομός Σερρών, περιοχή Χρυσοπηγής/δήμος Σερρών, περιοχή Αργαλαστής (συνεδριακό κέντρο ΠΑΟΥ-Π.Θ.) /δήμος Μαγνησίας, καθώς και ανιχνεύσεις πόλεων (Βερολίνο, Ιστανμπούλ, Βενετία, Νέα Υόρκη, Τόκιο). Τόσο στα εκπαιδευτικά ταξίδια όσο, κυρίως, στα πολυεθνικά και διαπανεπιστημιακά εργαστήρια τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, (όπως το καλοκαιρινό σπουδαστήριο της U.M.A.R. στην Αίγυπτο (Κάϊρο) το 2009 όπου και έλαβε μέρος ως επιβλέπων καθηγητής-επιστημονικός υπεύθυνος αλλά και εκείνο στο Πόρτ-Σαϊντ της Εγίπτου) επιχειρείται η επέκταση και ο εμπλουτισμός της συμβατικής εκπαιδευτικής διαδικασίας με ειδικές διαλέξεις, συζητήσεις και σχεδιαστικές πρακτικές για τα ζωτικά ζητήματα της Αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης αλλά και την ανίχνευση και διατύπωση λόγου για τους τόπους και τα τοπία, που βρίσκονται, συνήθως, στο περιθώριο των ειδικών και τυπικών ακαδημαϊκών πειθαρχιών και προσεγγίσεων.
http://www.arch.uth.gr/DDW2014/ http://www.arch.uth.gr/PAW2015/
http://www.arch.uth.gr/LAKE2017/main.html
Η διευκρίνηση, η ανάλυση και η διευρεύνηση in situ των συστατικών στοιχείων των ταυτοτήτων για το τοπίο, την πολυπολιτισμικότητα και την συνύπαρξη πολιτισμικών ενοτήτων ως γεννετήρια ιδιότητα των περιφερειών και των μητροπόλεων του πλανήτη, την εκπαίδευση στο στοχασμό και την ανάλυση των φαινομένων αλλά και των δομικών υποβάθρων των πόλεων, την εκπαίδευση στον σχεδιασμό και την δημιουργία αρχείων διελεύσεων (ημερολογίων), την εκπαίδευση στην αναγνώριση και τις τακτικές της αυτεπίγνωσης, των παραμέτρων δηλαδή και των λεπτομερειών της κοινής ζωής σε κοινότητες, τμήματα πόλεων και μητροπολιτικών λεπτομερειών του πλανήτη, αποτελεί ένα ακόμη ειδικό πεδίο πρακτικής και στοχασμού στο πλαίσιο των ερευνητικών του ιδιοτήτων.
https://www.youtube.com/watch?v=n8JeokvI7yw
alternativa
βαμβακουργία Βόλου
Δημήτρης Αγγελίδης, Κατερίνα Ζήση, Ιορδάνης Στυλίδης, Μαρία Τζήμα,
πανεπιστήμιο Θεσσαλίας • τμήμα Αρχιτεκτόνων
alternativa • βαμβακουργία Βόλου μια πρόταση για την κρίση και τούς τόπους Η λανθασμένη εντύπωση που κυριαρχεί στη κοινότοπη έρμαια σκέψη είναι πως στα πανεπιστήμια αναπτύσσεται και ελέγχεται στοχαστικά εύφορη σκέψη και συνακόλουθες προτάσεις για τον πολιτισμό (τον τρόπο που διευθετούμε τα ζητήματα της συλλογικής ζωής) που δεν διατίθεται συχνά αλλά και εύκολα στην κοινωνία όπου χρειάζεται να διατεθεί. Που, ίσως, είναι δύσκολο να κατανοηθεί και, σαν φυσική συνέχεια, δύσκολο να επιχειρηθεί η εφαρμογή και η κριτική αποτίμηση του περιεχομένου της. Δεν είναι σωστή αυτή η άποψη. Ενα παράδειγμα είναι η διπλωματική εργασία των Δημήτρη Αγγελίδη, Μαρίας Τζήμα και Κατερίνας Ζήση, στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κατοίκων της πόλης του Βόλου, με την επιμέλειά μου. Σημαντική είναι και η στρατηγική της μεθόδου που ακολουθήθηκε στην εργασία τους (το ‘’τι να κάνουμε και πως’’, δηλαδή) και προέρχεται από το βιβλίο ΕΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ. Βιβλίο που εκδόθηκε το 2013 στην μέγιστη στιγμή της κρίσης στη χώρα μας. Οι τρείς συνάδελφοι αρχιτέκτονες επιχείρησαν να ενεργοποιήσουν τον εγκαταλελειμμένο ανενεργό χώρο του εργοστασίου ΒΑΜΒΑΚΟΥΡΓΙΑ. Με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί, να ενεργοποιηθεί, μια αυτόνομη ενεργειακά και πολιτικά κοινότητα που να συσχετίζεται καίρια και ζωτικά με την πόλη. Θεωρώντας ακριβώς και ακολουθώντας αυστηρά τις οικονομικές και πολιτικές διαπιστώσεις της πολυετούς κρίσης πρότειναν την ενεργοποίηση του χώρου του εργοστασίου για τη στέγαση ενός πληθυσμού 1000 ανθρώπων, σχεδιαστών και υπερασπιστών ενός καινοφανούς μοντέλου συλλογικής και αλληλέγγυας συνύπαρξης που όχι μόνο εκθέτει και αποσταθεροποιεί την ιδεα της υποταγής στην κρίση αλλά, πολύ περισσότερο, συνθέτει και εκθειάζει τις δυνατότητες και τα ωφέλη της συνεργασίας, της κοινής προσπάθειας, για την αντιμετώπιση και την εξουδετέρωσή της με τα ακριβή υλικά, οικονομικά-τεχνικά-κοινωνικά, της πραγματικότητας.
8
9
Η ιδέα των σχεδιαστών της πρότασης είναι η αναμόρφωση τόσο του υλικού όσο και του πολιτικού υποβάθρου της περιοχής. Η αρχιτεκτονική, όπως ξέρουμε, μελετά, συνθέτει και εξελίσσει σωστά ό,τι χρειάζεται σε χώρο, χρόνο και δυναμικές σχέσεις. Εκεί, λοιπόν, στο ανενεργό οικόπεδο της ΒΑΜΒΑΚΟΥΡΓΙΑΣ σχεδιάστηκαν οι κατοικίες για 1000 ανθρώπους, σχεδιάστηκαν οι καλλιέργειες σε ανοιχτό ή προστατευμένο περιβάλλον (υδροπονία, αεροπονία, κάθετες καλλιέργειες) σχεδιάστηκαν συστηματικά οι χώροι υποδοχείς της ζωής και της δραστηριότητάς τους (κατοικίες οικογενειών αλλά και κοινόχρηστοι συλλογικοί χώροι ζωής), οι αποθήκες της συγκομιδής (σε κάθε εποχή, για όλες τις εποχές), τα σχολεία, τα εργαστήρια επεξεργασίας των καρπών και των φυτών (βιοτεχνίες), η συλλογή των ομβρίων, η επεξεργασία των λυμάτων αλλά και η μηδενική παραγωγή σκουπιδιών (κομποστοποίηση, ανακύκλωση), τα εργαστήρια για τα υφαντά αλλά και εκείνα του σχεδιασμού και της παραγωγής όλων των αναγκαίων αντικειμένων (έπιπλα, υφαντά, μεταλλικές και χάρτινες μικροκατασκευές) στην προδιαγραφή των εργαστηρίων ψηφιακής σχεδίασης και εκτύπωσης (LABFAB, ψηφιακή υφαντική), οι βιβλιοθήκες (ψηφιακές κοινότητες), το κέντρο ιατρικής υποστήριξης, οι αίθουσες των συγκεντρώσεων, των συνελεύσεων, οι κουζίνες, οι συλλογικές απασχολήσεις για την παρασκευή και την απόλαυση της τροφής στα κοινά τραπέζια και τις συντροφιές, οι περιορισμένες αυλές αλλά και οι μεγάλες πλατείες των ποικιλιών και των θεαμάτων, των γιορτών της ζωής. Σχεδιάστηκε η ενεργειακή υποδομή καθώς ορίστηκαν στο χώρο οι θέσεις εγκατάστασης των συστάδων των μηχανισμών για την συγκομιδή της ενέργειας από τον ήλιο και τον αέρα (μικρές ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, κυψέλες υδρογόνου). Τα καταστήματα όπου θα διατίθενται τα προϊόντα της ικανότητας και της εύρωστης συστηματικής εργασίας των κατοίκων.
10
11
Θεωρήθηκε και, γιαυτό, μελετήθηκε, μετρήθηκε και απέδωσε το νόημά της, πως όλα θα ξεκινήσουν από την υπόθεση πως το ελάχιστο υφιστάμενο εισόδημα, το υπάρχον νομοθετημένο εισόδημα είτε της ανεργίας είτε του κατωτάτου μισθού αλλά, πολύ περισσότερο των επικαίρων θεσμοθετήσεων για συμπράξεις, όπως είναι τώρα, είναι δυνατόν να αποτελέσει το μέγιστο προγραμματικό εργαλείο που θα εξελίξει το εγχείρημα. Μια απλή ιδέα που όμως η ισχύς της εδράζεται και αποδεικνύεται καθώς οι τρείς εξαιρετικοί στοχαστές-μελετητές μπόρεσαν να αποδείξουν πως η συλλογική δύναμη και η ευέλικτη συνθετική σκέψη μπορεί να κάνει τη διαφορά. Τέτοιες απαντήσεις, στις πρώτες και επόμενες μελέτες σημασίας και ενδιαφέροντος που εξελίσσονται στο τμήμα Αρχιτεκτόνων, συνθετικές εργασίες σχεδιασμού και κριτικής αποτίμησης, που αμέσως μεταμορφώνονται σε εργαλεία σκέψης ενάντια στη βία της πολυετούς κρίσης που ξέσπασε κυρίως επάνω στις τοπικές κοινωνίες όπως αυτή της πόλης του Βόλου, μπορούν να αποτελέσουν το υπόβαθρο για την ενδεδειγμένη εύστροφη και συστηματική απάντηση στην ένταση και διάρκεια της κρίσης. Μπορούν, επίσης, να εκπαιδεύσουν τους αναγνώστες και ακολούθους τους στην σκέψη για το τι μπορεί να είναι, πως μπορεί να αποδώσει, η εναλλακτική παραγωγή και διάθεση νοήματος και σημασίας, μεταμορφώνωντας, αναμορφώνοντας, γεννώντας χώρους και συνθήκες συλλογικής ζωής
Ιορδάνης Στυλίδης
12
13
μανιφέστο /
alternativa • κτίζοντας ένα κοινό * σχέσεων, χώρου και χρόνου Ο εγκαταλελλειμμένος χώρος του εργοστασίου της Βαμβακουργίας Βόλου είναι το πεδίο εφαρμογής των σχεδιαστικών και θεωρητικών διερευνήσεών μας όπως επιχειρήσαμε να τις εκφράσουμε σε αυτή την πρόταση. Θεωρούμε πως η μεγάλη περίοδος της πολυ-επίπεδης κρίσης στη χώρα χρειάζεται να αποτελέσει το πεδίο διερεύνησης και άσκησης των τεχνικών δεξιοτήτων και των στοχαστικών υποθέσεών μας ώστε να διαγνώσουμε και να προτείνουμε, ακόμη και στην περίπτωση μιας διπλωματικής εργασίας, ιδέες και δυνατές επιλύσεις αντιμετώπισης και εξάλειψης των συμπτωμάτων της κοινωνικής κατάρρευσης. Η χρηματοπιστωτική κρίση και η ακόλουθη επίθεση στην χώρα που ξεκίνησε το έτος 2009 επηρέασε πλήρως και παραμόρφωσε κάθε έκφραση του γενικού και τοπικού πολιτισμού. Η οικονομική* κατάρρευση αποσάθρωσε προοδευτικά το σύνολο των οικονομικών σταθερών έκφρασης του πληθυσμού. Ακολούθησε η κοινωνική (συστατικές αξίες και αντιλήψεις σχέσεων) και η περιβαλλοντική (κατάρρευση ισορροπιών του φυσικού με το ανθρωπογενές περιβάλλον) απόκλιση. Η ραγδαία ασύμμετρη μείωση των εισοδημάτων του τοπικού πληθυσμού προβλήθηκε στη συμπεριφορά των πολιτών τόσο σε σχέση με την χρήση ενέργειας όσο και σε σχέση με τις βασικές συλλογικές και ατομικές δραστηριότητες της καθημερινότητας. Οι οικονομικές και πολιτικο-κοινωνικές εντάσεις των τελευταίων ετών, οδήγησαν σε νέες σκέψεις και διερευνήσεις αλλά και τη δημόσια κριτική και τις προτάσεις για την κατοικία, τη συνεργασία, την οικονομική έκφραση στην αγορά, την αλληλέγγυα συλλογική οικονομία και την έκφραση και
* το περιεχόμενο της λεξης ‘’οικονομία’’: Το σύστημα δηλαδή των μεριστών κανόνων που θεσπίζονται και υποστηρίζουν την κοινή ζωή για ένα διάστημα χρόνου σε μία ειδική, όσο χρειάζεται, περιοχή και όχι ένα γενικό, επιβεβλημένο και αυταρχικό ενιαίο σύστημα βίαιης επιβολής ιδεολογηματων και ομοιόμορφης πρακτικής. Η λέξη «οίκος», εδώ, δεν σημαίνει και δεν καθορίζει το οπτικό και κιναισθητικό όριο ενός κτίσματος αλλά, πολύ περισσότερο, το όριο της πόλης όπου αυτό βρίσκεται μαζί με το περιβάλλον φυσικό σύστημα, την ιδιότροπη γεωμορφολογία και τις καλλιέργειές, τα δίκτυα των κινήσεων και των προοπτικών δεσμών τους, τις σχέσεις με τις εγγύς και μακρυνότερες κοινότητες. ‘’Οικος’’ λοιπόν είναι και σημαίνει η ειδική περιοχή και το κτίσμα μαζί με όλο το κατορθωτό και περιρρέον σύστημα σχέσεων όπου περιέχεται.
εφαρμογή τους στο τοπικό οικονομικό μοντέλο, που χρειάζεται να κριθεί, να αναθεωρηθεί και να επανεξεταστεί ως προς την προβληματική του σχέση με το κοινωνικό σύνολο. Είναι αναμφισβήτητο ότι η κατοικία είναι κάτι περισσότερο από το κτίριο όπου διαμένουμε και προστατευόμαστε από τον καιρό και τις συνήθειες. Συνδέεται αμέσως με το γενικό κοινωνικό-πολιτικό περιβάλλον της. Οι δημόσιοι χώροι στους οποίους εκτυλίσσεται η ζωή του ανθρώπου δεν είναι χώροι μονοσήμαντοι στο νόημά τους αλλά τόποι που συγκρατούν τις αλλεπάλληλες ιστορικές ρίζες τους, το πνεύμα τους, αλλά και την ιστορική συλλογική ταυτότητά τους. Η κρίση συμπίεσε σε ακραίο βαθμό τις ζωές μας αλλά ταυτόχρονα μας υποχρέωσε να κρίνουμε και να διαλέξουμε, να σκεφτούμε και να προτείνουμε, να εξελίξουμε δημιουργικά και εφευρετικά τις κοινές υποθέσεις μας. Εμείς, φοιτητές και φοιτήτριες, ευρηματικοί στοχαστές και έμπειροι τεχνικοί χειριστές των πολυτίμων εργαλείων ρύθμισης του χώρου και των περιεχομένων σχέσεων χρειάζεται να διαγνώσουμε και να προτείνουμε νέες διευθύνσεις και κατοικήσεις του χώρου, του εύφορου και σημαντικού νοήματός του συμβάλλοντας ενεργά στην πολιτική και φιλοσοφική διευθέτησή του.. Επιχειρούμε και παρουσιάζουμε μια πλήρη πρόταση λειτουργίας όπου ως αρχιτεκτονική εννοούμε και υποστηρίζουμε την πλήρη και ουσιαστική ενεργοποίηση ενός εξουδετερωμένου βιομηχανικού χώρου που χρειάζεται να στηρίζει την συνύπαρξη, την συλλογικότητα, την αξιοπρεπή επιβίωση των συνανθρώπων μας που, σύμφωνα με το σενάριο κατοίκησης και ενεργοποίησης που χρησιμοποιούμε, θα κατοικηθεί και θα αναπτυχθεί-
14
15
ανορθωθεί από το ελάχιστο εισόδημα που ήδη δίνεται σε ανθρώπους ήδη στα όρια της οικονομικής επιβίωσής τους. Ενσωματώνουμε όλες τις εξαιρετικές προτάσεις συλλογής και ρύθμισης των τεχνικών συστάσεων της συλλογικής ζωής. Τις έξυπνες και φτηνές αλλά ιδεωδώς σχεδιασμένες κατοικίες, τις καλλιέργειες, την κατασκευή και την διαρκή ανανέωση και αναβάθμιση του εξοπλισμού διαμονής, την οικονομία του νερού, την συγκομιδή ενέργειας από τον ήλιο και τον αέρα αλλά και τις κυψέλες υδρογόνου, τις πολιτικές σχέσεις, το ενδιαφέρον και την προστασία τόσο των παιδιών όσο και των ηλικιωμένων που επιζητούμε την συμμετοχή τους, την ανακύκλωση και επανα-χρησιμοποίηση των υλικών, μετασχηματίζουμε τον εξουδετερωμένο χώρο σε κυψέλη πολιτικής συλλογικής έκφρασης, αυτοποίησης* . Σχεδιάζουμε και προτείνουμε δια του σχεδιασμού και του λόγου για το σχεδιασμό τις συνθήκες μιας αυτόνομης διαβίωσης, ενός ποικιλότροπου κοινού* , που σκοπό έχει να δείξει την μετασχηματιστική δυνατότητα προς ένα θύλακα σχέσεων που ενδιαφέρει και εξυψώνει τους και τις ανθρώπους.
* Ο όρος αυτοποίηση σημαίνει αυτο-δημιουργία και εισήχθη στο επιστμονικό λεξιλόγιο από τους Χιλιανούς βιολόγους Ουμπέρτο Ματουράνα και Φρανσίσκο Βαρέλα, το 1973. Τα αυτοποιητικά συστήματα είναι αυτο-οργανωμένα και τα μέρη τους παρασκευάζουν τα θεμελιώδη συστατικά που αποτελούν το ίδιο το σύστημα, με στόχο να διατηρήσουν σταθερή την κατάστασή του παρά τις πιθανές μεταβολές στο περιβάλλον. * Η έννοια των κοινών (David Bolier: Κοινά, μια σύντομη εισαγωγή) άλλοτε σχετίζεται με συστήματα διαχείρισης, άλλοτε με τις κοινωνικές σχέσεις, άλλοτε με βαθύτερα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά (δίπολο ατομικό/συλλογικό, επιμέρους/καθολικό κ.ο.κ) και άλλοτε με κοινωνικές θεσμίσεις. Η έννοια των κοινών συναντά το συνεταιριστικό κίνημα και την αλληλέγγυα οικονομία, αναμετριέται με την έννοια της αξίας και το ρόλο του χρήματος, διαλέγεται με ιθαγενικά και άλλα μη νεωτερικά συστήματα αξιών και τύπους ορθολογικότητας, και φωτίζει υπαρκτές αλλά παραγνωρισμένες και υποτιμημένες νεωτερικές και προ-νεωτερικές λογικές, έξεις και νοοτροπίες που είναι ενεργές στις σύγχρονες κοινωνίες. Η έννοια των κοινών –όσο παραμένει πορώδης και ανοικτή– δείχνει να αλληλεπιδρά με ζητήματα απολύτως καίρια σε μια πορεία εναγώνιας αναζήτησης μιας νέας αγωνιστικής μορφής ζωής σε έναν κόσμο που κλυδωνίζεται: η λειτουργικότητα στη μικροκλίμακα συλλογικών διαδικασιών, η διασύνδεση επιμέρους πρωτοβουλιών σε ολοκληρωμένα κυκλώματα, το ερώτημα της θεσμικής οργάνωσης και της διακυβέρνησης με αποκεντρωμένο, δημοκρατικό, συμμετοχικό τρόπο, η αλληλεπίδραση με το κυρίαρχο οικονομικό κύκλωμα, η αναμέτρηση με νέες τεχνολογικές εξελίξεις κ.ο.κ. Αυτά τα ζητήματα δεν είναι προβλήματα και αδυναμίες της έννοιας των κοινών: είναι ζητήματα ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας – και η έννοια των κοινών μάς βοηθάει να τα αναγνωρίσουμε και να αναμετρηθούμε μαζί τους. Η έννοια των κοινών είναι μια πρόκληση να επανεκπαιδεύσουμε το βλέμμα μας στις εξελίξεις γύρω μας.
16
17
alternativa
βαμβακουργία Βόλου Η αρχιτεκτονική πρόταση. Συμπύκνωση τεχνικού και κοινωνικού νοήματος. Η αισθητική συγκέντρωση σημαντικών ζητημάτων Η χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το έτος 2009 στη χώρα επηρέασε καταλυτικά και παραμόρφωσε κάθε έκφραση του τοπικού πολιτισμού. Μετά την κατάρρευση που αποσάθρωσε προοδευτικά το σύνολο των οικονομικών σταθερών του πληθυσμού ακολούθησε η κοινωνική (συστατικές αξίες και αντιλήψεις σχέσεων) και η περιβαλλοντική (κατάρρευση ισορροπιών του φυσικού με το ανθρωπογενές περιβάλλον) απόκλιση. Η κρίση, όπως είναι φυσικό, προσέβαλλε ιδιαίτερα τους αστικούς πληθυσμούς που ήταν και είναι ακόμη ιδιαίτερα ευάλωτοι εξαιτίας της εξάρτησής τους από το θεαματικόκαταναλωτικό μοντέλο συμπεριφοράς. Η ραγδαία ασύμμετρη μείωση των εισοδημάτων του πληθυσμού προβλήθηκε στη συμπεριφορά των πολιτών τόσο σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας όσο και σε σχέση με τις βασικές δραστηριότητες της καθημερινότητας.
18
19
Ενώ το τυπικό μοντέλο κατανάλωσης ενέργειας των ευρωπαϊκών κοινωνιών βρίσκεται έξω από κάθε ισορροπία ακολουθώντας τους επιθετικούς κανόνες της καπιταλιστικής κατοχής και εκμετάλλευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών η κοστολόγισή προκάλεσε ακραία φαινόμενα στέρησης. Κατάπτωσης, δηλαδή, σε εξευτελιστικές συνθήκες ζωής. Ανεξάρτητα φυσικά από την πολυετή κρίση, στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα της χώρας δεν υπήρξε ποτέ ο απαραίτητος χωροταξικός και ενεργειακός σχεδιασμός ώστε να επιτευχθεί υψηλή ποιότητα κατοίκησης και ενεργειακής οικονομίας, συστατικών στοιχείων της αειφόρου θέσης τους. Δεν υπήρξε, επίσης, καμμία κεντρική πολιτική εντοπισμού και εξομάλυνσης των ρηγματώσεων των κοινωνικών εκφράσεων και σχέσεων. Στρατηγικές περιορισμού της άσκοπης ανορθολογικής κατανάλωσης ενέργειας αλλά και των ρύπων που εκλύονται τόσο στους χώρους παραγωγής της ενέργειας όσο και, κυρίως, από τα οχήματα, δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Ο προσανατολισμός (τεχνικός και οικονομικός) του διοικητικού μηχανισμού αλλά και των πολιτών στην εφαρμογή τεχνικών και τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή) μόλις ξεκίνησε ως υποχρεωτική παρακολούθηση κανόνων και κανονισμών της κεντρικής ευρωπαϊκής διοικητικής διεύθυνσης. Αυτές οι αποτυχίες ταχείας εφαρμογής πολιτικών έχουν άμεσο και έμμεσο χωρικό αντίκτυπο. Ο πληθυσμός πολλών πόλεων στην Ευρώπη δεκαπλασιάστηκε παράλληλα με το φαινόμενο, ιδιαίτερα στην χώρα, της αποβιομηχάνισης και την στροφή της οικονομικής δράσης στις υπηρεσίες. Η ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα και η ανυπαρξία σχεδιασμού και παραγωγής δημόσιων κοινοχρήστων χώρων συλλογικών εκφράσεων εξουδετέρωσε κάθε υπόθεση και διάθεση επίτευξης του ιδεώδους αστικού πεδίου ζωής.
20
21
Τόπων ενδιαφέροντος, κορυφαίας πολιτικής και κοινωνικής σημασίας. Ταυτόχρονα με τις προαναφερθείσες διαπιστώσεις και τα φαινόμεναπαραδείγματα οικιστικής, ενεργειακής καταστρεπτικής συμπεριφοράς έχουμε ήδη σημαντικές ενδείξεις ταχείας κατάρρευσης της σχέσης των αστικών συγκροτήσεων με τα περιβάλλοντα φυσικά οικοσυστήματά τους. Η φέρουσα ικανότητα (το οικολογικό αποτύπωμα) ανταπόκρισης αυτών των συστημάτων ήδη είναι αρνητική. Αυτό σημαίνει πως ήδη επιβαρύνονται αρνητικά όλες οι μεταβλητές ιδεώδους ζωής των επομένων γενεών. Οι σημαντικότατες περιβαλλοντικές (ποιότητα υδάτων, εδάφους, αέρα, οικισμών) και πολιτικές (αυξημένα κοστολόγια κατανάλωσης ως αναλογία στο ελλειματικό οικογενειακό εισόδημα) επιπτώσεις, αποτελέσματα της επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής, της πλήρους εξάρτησης από την εισαγομένη ενέργεια, της ανυπαρξίας εφαρμογών κτιριακών μονώσεων και προστασίας, των ευρύτερων γεωπολιτικών δεσμεύσεων από την εξάρτηση αυτή, έχουν επιβάλλει την εφαρμογή δραστικών μέτρων για την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 50% των ενεργειακών αναγκών καλύπτεται από εισαγόμενη ενέργεια, ενώ εάν δεν είχαν συμφωνηθεί και ενεργοποιηθεί αναγκαία μέτρα το ποσοστό αυτό θα έφτανε το 70% μέχρι το 2020. Από την αρχή του 21ου αιώνα γίνονται σημαντικές επεμβάσεις αναζωογόνησης των κέντρων πολλών πόλεων ώστε να ανατραπεί η σχέση εμπορικών χρήσεων-κατοικίας. Το ίδιο επιχειρείται και σε τεχνητά υποβαθμισμένες περιοχές κατοικίας. Ο βασικός προσανατολισμός αυτών των επεμβάσεων είναι η ταχεία υπερ-κερδοφορία από εντατικές χρήσεις άμεσης κατανάλωσης και στέγασης. Ο ταχύς εξευγενισμός περιοχών είτε των αστικών κέντρων είτε των εγγύς περιφερειών και ο μετασχηματισμός
22
23
τους σε ελκυστικές περιοχές επίσκεψης (αναψυχή) ή διαμονής (κατοίκηση) συνδέεται αμέσως με την οικονομική στρατηγική ισχυρών επενδυτικών εταιριών που δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον ειδικών και γενικών αναπλάσεων αστικών περιοχών προς όφελος των κατοίκων τους. Όπως θα έπρεπε να επιχειρεί ένα οργανωμένο διοικητικά σύστημα διαχείρισης χώρου (κράτος). Η τοπική εθνική (όπως λέγεται) οικονομία* που ακολούθησε το γενικό μοντέλο της μεταπολεμικής αναδιάρθρωσης και μεγέθυνσης με πυρήνα την βαριά βιομηχανία (χαλυβουργία, ναυπηγική, οικοδομική, οδοποιϊα) δεν μπόρεσε να αντιδράσει στον μετασχηματισμό αυτού του παραγωγικού μοντέλου, την μετακίνηση, δηλαδή, των παραγωγικών υποβάθρων σε χώρες με φτηνότερο εργατικό δυναμικό και την ανάδυση της οικονομίας των υπηρεσιών. Με την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης χιλιάδες πολίτες στην χώρα έχασαν τις κατοικίες, την εργασία και κατά συνέπεια την κοινωνική τους θέση και σχέση. Υπό την συνθήκη αυτής της ανάλυσης της τοπικής γενικής οικονομίας σε κρίση χώρου και σχέσεων επιχειρούμε να συμβάλλουμε με την παρούσα εργασία συνδυάζοντας ισχυρά τόσο τα ζητήματα των κοινωνικών και τεχνικών κατακτήσεων όσο και εκείνα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού προτάσεων οικισμών και δομών συλλογικής και αλληλέγγυας οικονομίας. * το περιεχόμενο της λεξης ‘’οικονομία’’: Το σύστημα δηλαδή των μεριστών κανόνων που θεσπίζονται και υποστηρίζουν την κοινή ζωή για ένα διάστημα χρόνου σε μία ειδική, όσο χρειάζεται, περιοχή και όχι ένα γενικό, επιβεβλημένο και αυταρχικό ενιαίο σύστημα βίαιης επιβολής ιδεολογηματων και ομοιόμορφης πρακτικής. Η λέξη «οίκος», εδώ, δεν σημαίνει και δεν καθορίζει το οπτικό και κιναισθητικό όριο ενός κτίσματος αλλά, πολύ περισσότερο, το όριο της πόλης όπου αυτό βρίσκεται μαζί με το περιβάλλον φυσικό σύστημα, την ιδιότροπη γεωμορφολογία και τις καλλιέργειές, τα δίκτυα των κινήσεων και των προοπτικών δεσμών τους, τις σχέσεις με τις εγγύς και μακρυνότερες κοινότητες. ‘’Οικος’’ λοιπόν είναι και σημαίνει η ειδική περιοχή και το κτίσμα μαζί με όλο το κατορθωτό και περιρρέον σύστημα σχέσεων όπου περιέχεται.
24 25
1
2
4 πινακίδες εξηγήσεων των πολιτικών οργάνωσης του χώρου, του χρόνου και των σχέσεων αλληλεγγύης στο πεδίο του εργοστασίου Βαμβακουργία της πόλης του Βόλου. 1. Λογιστική προδιαγραφή 2. Φυτεύσεις 3. Τεχνολογίες συγκομιδής ενέργειας 4. Υπάρχουσα κατάσταση
3 Δημήτρης Αγγελίδης, Κατερίνα Ζήση, Ιορδάνης Στυλίδης, Μαρία Τζήμα,
Στόχος και ανάλυση της στρατηγικής του μοντέλου συλλογικής κατοίκησης ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ Στεγασμένοι υφιστάμενοι χώροι: 32,000μ2. Σχεδιασμός : 70 κατοικίες 2 ανθρώπων 304 Κατοικίες 3 ανθρώπων, 24 κατοικίες 4 ανθρώπων, 12 κατοικίες 6 ανθρώπων σύνολο 480 κατοικίες. Σύνολο πληθυσμού 1220 άνθρωποι. Ο οικισμός σχεδιάστηκε να κατοικηθεί από πολίτες πολύ χαμηλού αλλά και μηδενικού εισοδήματος. Σύμφωνα με την τοπική στατιστική πληθυσμού οι ενήλικες μπορεί να αποτελούν το 60% του πληθυσμού, δηλαδή 700800 άνθρωποι. Το κριτήριο για την συμμετοχή και την συνεργασία στην συν-κατοίκηση θα είναι το χαμηλό εισόδημα. Προϋπόθεση είναι η μηνιαία εισφορά 100€/ενήλικα/η και 20€/παιδί. (π.χ. Μια 4 μελής οικογένεια θα πρέπει να συνεισφέρει-συμμετέχει παραγωγικά στον οικισμό 240€/ μήνα). Ανάλογα με την οικονομική συμμετοχή των μελλοντικών κατοίκων καθορίζεται και ο τρόπος επένδυσης και οικοδομικής στρατηγικής. Π.χ. Για οικογένειες ή μεμονωμένους πολίτες που δεν έχουν την δυνατότητα πληρωμής καθορίζεται εργασιακή συνεισφορά αντίστοιχη της προσωπικής οικονομικής υποχρέωσης. Εξαιτίας της τεχνικής ιδιομορφίας της κατασκευής ( χρησιμοποίηση sip panel) ο οικισμός μπορεί να αναπτυχθεί τμηματικά.
28 29
Η κάθε οικογένεια ή ομάδα ανθρώπων θα έχει την χρήση του χώρου και όχι την ιδιοκτησία του. Η μηνιαία εισφορά εξασφαλίζει στους κατοίκους : την ηλεκτροδότηση, την υδροδότηση, τα δίκτυα επικοινωνίας, τις υπηρεσίες διαχείρισης, τα πλυντήρια, την εκπαίδευση των παιδιών αλλά και των ενηλίκων, τη συντήρηση των κοινοχρήστων χώρων και την καθαριότητα. Η μηνιαία συγκέντρωση κοινοχρήστου κεφαλαίου που θα εξασφαλίζεται από τις εισφορές για τους 1220 ανθρώπους είναι: 700 ενήλικες χ 100€ = 70,000 €/μήνα και 520 ανήλικοι χ 20€ = 10,400 €/ μήνα. Δηλαδή, 80,400 €/μήνα. Στους χώρους του αυτόνομου ενεργειακά, τεχνικά και πολιτικά οικισμού σχεδιάστηκαν και περιλαμβάνονται: κατοικίες, χώροι καλλιέργειας, κοινόχρηστα πλυντήρια, χώρος πολλαπλών χρήσεων, αίθουσες, αθλητισμού, πολιτιστικών δραστηριοτήτων, βιβλιοθήκες, ιατρεία-μικρή μονάδα ημερήσιας νοσηλείας, γραφεία λογιστικής διαχείρισης, θέατρο, μικροί κινηματογράφοι (υπαίθριοι και στεγασμένοι), στεγασμένη αγορά, πολλαπλές αποθήκες, εργαστήρια συντήρησης & κατασκευών (ξυλουργείο, σιδηρουργείο, ηλεκτρολογείο, βιοτεχνίες αντικειμένων και υφαντών, LabFab, Laser cutter κ.α.), κατάστημα τροφίμων με συλλογική διαχείριση, χώροι ανακύκλωσης και παραγωγής compost. Οι υπηρεσίες που θα παρέχει ο οικισμός θα μπορούν να χρησιμοποιούνται και από τους περιοίκους με οικονομική αποτίμηση ανάλογη της υπηρεσίας. Οι κοινόχρηστες-κοινοτικές λειτουργίες θα διοικούνται-διευθύνονται από τους/τις διαμένοντες/ουσες στον οικισμό με αμοιβή ή μηνιαίο μισθό επειδή ολόκληρη η κοινότητα είναι, ταυτόχρονα, και οικονομική μονάδα που δημιουργεί θέσεις εργασίας. Επιχειρείται να αυτονομηθεί ενεργειακά ο οικισμός με τη συστηματική χρήση φωτοβολταϊκών μονάδων και ανεμογεννητριών με χρηματοδότηση της εγκατάστασης, της συντήρησης και της διαρκούς αναβάθμισής τους
30 31
από το ίδιο κεφάλαιο. Βασικός σκοπός του σχεδιασμού του λειτουργικού προγράμματος είναι η αυτόνομη λειτουργία του οικισμού η οποία θα υπακούει σε καταστατικό στο οποίο θα καθορίζονται οι κανόνες κατοίκησης και χρήσης των χώρων. Δημόσιος χώρος Οι πόλεις είναι υπόβαθρα ανάπτυξης ποικίλων συστημάτων επικοινωνίας. Είτε διασυνδεδεμένες μεταξύ τους (μεταφορές, ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών, επισκεπτών/τριων, ενεργειακών πλεονασμάτων) είτε μεταξύ των ποικίλων περιφερειών και τμημάτων τους. Ο δημόσιος χώρος των πόλεων είναι η περιοχή, ψηφιακή ή πραγματική, όπου ο/η πολίτης παρουσιάζεται είτε ως φορέας της ελκυστικής συμπεριφοράς του/της είτε ως ερευνητής/ τρια ανταποκρινόμενος/η στις συλλογικές δυνατοτήτες. Είναι, πολλές φορές η περιοχή (πλατεία, πάρκο, ανενεργό οικόπεδο) συγκέντρωσης πολλών ανθρώπων με ειδικό σκοπό ή το πεδίο διευθέτησης τυχαίας αλληλεπίδρασης σε κάθε δεδομένη στιγμή. Χρησιμοποιούνται, συνήθως, για εμπορικές ή εκφραστικές δράσεις (ομιλίες, μουσική, συζητήσεις, συναντήσεις, παραστάσεις σύνθετων πολυπρόσωπων έργων) ή, στοιχειωδώς, για να διαπερνούμε ουδέτερα την έκτασή τους. Στην κοινότητα που ονομάζουμε alternativa και έχουμε προσθέσει τον υπότιτλο κτίζοντας μια κοινότητα (κοινό) σχέσεων χώρου και χρόνου (building a common*) το 47% της επιφάνειας του οικοπέδου της καταλαμβάνεται από καλλιέργειες. Σκοπός αυτής της χωρικής ρύθμισης είναι η εσωτερική κατανάλωση του παραγομένου προϊόντος αλλά και η διάθεση (μεταποίηση, πώληση) των τροφίμων που παράγονται. Οι ελεύθεροι χώροι δεν χρησιμοποιούνται μόνο για την φύτευση και την καλλιέργεια λουλουδιών ή καλλωπιστικών θάμνων αλλά συστήνουν στρατηγική εκμετάλλευση της διατροφικά βιώσιμης κοινότητας προσφέροντας επιπλέον εισόδημα στην λογιστική της οντότητα.
18 33 32 19
Στα 82 στρέμματα του οικοπέδου, τα 30 στρέμματα χρησιμοποιούνται για καλλιέργειες οπωροφόρων και καρποφόρων δέντρων που ευδοκιμούν στην περιοχή της Μαγνησίας. Μηλιές, πορτοκαλιές, βερικοκιές, λεμονιές, μανταρινιές, ροδακινιές, αχλαδιές και ροδιές, βρίσκονται διάσπαρτα ή τακτικά φυτεμένες. Κάτω από τις υπάρχουσες στέγες του βιομηχανικού συγκροτήματος τακτοποιούνται οι καλλιέργειες των οπωροκηπευτικών θερμοκηπίου και στους μη στεγασμένους χώρους τα κηπευτικά των εποχών που χρησιμοποιούνται για την μαγειρική της κοινότητας. Αρωματικά φυτά και χαμηλοί θάμνοι, όπως η λεβάντα, το θυμάρι, ο δεντρολίβανος, ο βασιλικός, η ρίγανη καθώς και θεραπευτικά φυτά όπως η αλόη, καλλιεργούνται φυσικά, αποκλειστικά με τη χρήση φυσικού λιπασματος (compost). Η άρδευση γίνεται με το νερό της βροχής που συλλέγεται σε υπόγειο σύστημα δεξαμενών. Καινοτομία στις καλλιέργειες τροφής της κοινότητας αποτελούν τα θερμοκήπια υδροπονίας και η κάθετη φύτευση, τεχνικές που αποδίδουν μεγαλύτερη ποσότητα καρπών και ποικιλία. Ο/Η κάθε κάτοικος-καλλιεργητής είναι συνεταίρος των κοινοχρήστων καλλιεργειών αλλά και συν-παραγωγός των αποφάσεων για την διάθεση των προϊόντων αφού έχουν καλυφθεί οι ανάγκες της κοινότητας. Ορισμένα από τα προϊόντα τυποποιούνται σε δευτερογενές στάδιο για την παραγωγή χυμών, μαρμελάδας και σάλτσας σε βιοτεχνίες-εργαστήρια και διατίθενται απευθείας από τα καταστήματα της αγοράς που έχει χωροθετηθεί στο κτίριο της υπάρχουσας αλλά ανενεργής αποθήκης του συγκροτήματος.
Κτήρια Συλλογικής Αλληλέγγυας Χρήσης ιατρικό κέντρο Σε μια περιοχή εμβαδού 260,00 τ.μ., τμήμα της αποθήκης συσπόρου του πρώην εργοστασίου, χωροθετείται το ιατρικό κέντρο της κοινότητας alternativa. Παρέχει την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ιατρική φροντίδα που χρειάζεται στους κατοίκους της κοινότητας αλλά και στους κατοίκους της συνοικίας. Το ιατρικό κέντρο περιλαμβάνει τα εξοπλισμένα εξωτερικά ιατρεία καθώς και τις κλινικές βραχείας ή ημερησίας νοσηλείας. Τα άτομα που στελεχώνουν το ιατρικό κέντρο είναι μισθοδοτούμενοι γιατροί, νοσηλευτές και εθελοντές που διαμένουν στην κοινότητα. Η ιατρική κάλυψη είναι δωρεάν ή παρέχεται με συμβολική συμμετοχή. Η αποθήκη διατηρεί το κέλυφος και την στέγη της και ο χώρος της σχεδιάζεται και ανακαινίζεται δημιουργώντας τις απαραίτητες αίθουσες και χώρους για τις ανάγκες του κέντρου. βιβλιοθήκη και αίθουσες διδασκαλίας Σημαντική θέση στον σχεδιασμό και την πολιτική λειτουργία της κοινότητας έχει ο χώρος της βιβλιοθήκης ο οποίος συνιστά, φυσικά, και χώρο εκπαίδευσης. Το εμβαδόν του είναι 2.000 τ.μ. Πλήρως ψηφιοποιημένες αίθουσες υποστηρίζουν την κοινότητα αλλά και την συνοικία, όπου έχουν χωροθετηθεί και λειτουργούν συμβατικά δημόσια σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης. Η ψηφιακή δια βίου εκπαίδευση σε πολλαπλά και διαφοροποιημένα εργαστήρια και οι τακτικές γενικής γνωσιακής υποστήριξης και τεχνικής εξειδίκευσης, οι δημόσιες και ειδικές διαλέξεις σε τεχνικά ζητήματα, οι χώροι των συζητήσεων και των εκθέσεων, τα εργαστήρια έκφρασης, οι χώροι εκπαίδευσης και εφαρμογών στην ψηφιακή τεχνολογία, και οι χώροι μελέτης συγκροτούν και υπερασπίζουν τον κύριο πολιτικό πυρήνα σχέσεων και δράσεων της κοινότητας.
34 35
Έχουν σχεδιαστεί μικρές αίθουσες ανάγνωσης και διδασκαλίας, μεγαλύτερες αίθουσες γενικής μελέτης, κεντρική βιβλιοθήκη με συμβατική και πολυμεσική υποδομή, ημιυπαίθριο αμφιθέατρο που γειτνιάζει με μία από τις καλλιεργούμενες περιοχές. αίθουσα προβολών - κινηματοθέατρο Στο κτίριο του εκκοκκιστηρίου με εμβαδό 870 τ.μ. χωροθετείται το κινηματοθέατρο, και η διόρωφη αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Είναι σχεδιασμένη για να υποστηρίξει τη γενική συνέλευση των κατοίκων της κοινότητας αλλά, φυσικά, μπορεί να χρησιμοποιείται από τους κατοίκους της συνοικίας η οποία δεν διαθέτει τέτοια υποδομή. Λειτουργεί ως ενιαίος χώρος αλλά διαιρείται σε μικρότερους χώρους. Φιλοξενεί προβολές, παραστάσεις, συνέδρια, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, μικρές συναυλίες. αθλητικοί χώροι Στην ευρύτερη περιοχή του εργοστασίου υπάρχουν πολλές αθλητικές εγκαταστάσεις. Στην κοινότητα alternativa χωροθετείται εξωτερική πισίνα διαστάσεων 25μ x 15μ και ένας στεγασμένος χώρος 1.000 τ.μ. για σύνθετες αθλητικές δραστηριότητες αλλά και για την διδασκαλία χορού ή ειδικών γυμναστικών τεχνικών για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Το κέλυφός του κτιρίου δεν μετατρέπεται αλλά οι ανοικτές στην ύπαιθρο προστατευμένες με υαλοστάσια όψεις προσφέρουν άμεση οπτική σύνδεση με τους χώρους πρασίνου και τις καλλιέργειες αυξάνοντας σημαντικά την αισθητική ποιότητα του εσωτερικού χώρου. Σκοπός του σχεδιασμού είναι η συνδυασμένη ενίσχυση της συνοχής της κοινότητας. Η συνύπαρξη των ποικίλων χώρων και των πολιτικών-πολιτισμικών δραστηριοτήτων που φιλοξενούν υπηρετούν και υπερασπίζουν ένα καθορισμένο συνεχές συμμετοχικό προγραμματισμό σχέσεων.
36 37
fab Lab εργαστήριο κατασκευών Ο στόχος του οικισμού είναι να λειτουργεί αυτόνομα ώστε να καλύπτει όλες ή το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών και επιθυμιών των μετόχων πολιτών του που διαχειρίζονται τις υποθέσεις του. Το κλωστήριο του εργοστασίου μετατρέπεται σε χώρο σχεδιασμού (συμβατικού και ψηφιακού) και παραγωγής-οργάνωσης ποικίλων άλλων εργαστηρίωνθέσεων παραγωγής όπου θα δημιουργούνται-παράγονται οι αναγκαίες κατασκευές (επιπλώσεις, στέγαστρα, τέντες, επενδύσεις εσωτερικών χώρων, συντήρηση και επιδιορθώσεις εξοπλισμού, δικτύων) του οικισμού. Ένα γενικό εργαστήριο σχεδιασμού και παραγωγής που θα εκπληρώνει όλες τις ουσιαστικές αισθητικές ανάγκες. Τεχνίτες/τριες και τεχνικοί, σχεδιαστές/ τριες, αλληλέγγυοι συνεργάτες και πολιτικοί μέτοχοι του εγχειρήματος θα παράγουν ολόκληρο και κάθε λεπτομέρεια του οικισμού. Το FAB-LAB που θα καταλαμβάνει εμβαδό 3.000 τ.μ. καλύπτει τεχνικά και παραγωγικά ολόκληρη την συνοικία δημιουργώντας ισχυρές προϋποθέσεις για συμβατική εμπορική δραστηριότητα.
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Σύστημα Συλλογής Όμβριων Υδάτων Οι σωστά σχεδιασμένες κατοικίες πολλών περιοχών της χώρας είχαν υπόγειες δεξαμενές όπου συγκέντρωναν το νερό της βροχής, με το οποίο κάλυπταν μεγάλο μέρος ή όλες τις ανάγκες της οικονομίας τους. Το νερό που συλλέγεται και καθαρίζεται σωστά μπορεί να αξιοποιηθεί για την κάλυψη αναγκών σε πόσιμο νερό και μαγείρεμα, στους χώρους υγιεινής, την γενική καθαριότητα. Το χρησιμοποιημένο νερό μπορεί να καθαριστεί και πάλι και να χρησιμοποιηθεί για την άρδευση των θερμοκηπίων. Ανάλογα με τις καθημερινές ανάγκες μπορούν να εξοικονομηθούν 30 έως 50% του πόσιμου νερού σε οικίες και μέχρι 80% σε επιχειρήσεις, γραφεία και άλλους δημόσιους χώρους.
40 41
Κάθετη Γεωργία Τα φυτά πλέον καλλιεργούνται και αναπτύσσονται κάθετα με ειδικές τεχνικές και μεθόδους καλλιέργειας. Έτσι επιλύονται μια σειρά από προβλήματα διαχείρισης τόσο των καλλιεργειών όσο και των λογιστικών της απόδοσής τους. Ταυτόχρονα, στις προστατευμένες παραγωγικές και συγκεντρωμένες μονάδες είναι πλήρης η προστασία από τις φυσικές εκδηλώσεις του καιρού και σημαντικά ενισχυμένες οι αποδώσεις των αυτόνομων από το έδαφος καλλιεργειών. Η καθ’ ύψος καλλιέργεια επιτυγχάνεται σε ελεγχόμενες φυσικές συνθήκες εσωτερικών χώρων υψηλών κατασκευών (πύργων) όπου καλλιεργούνται φυτά, ύψους έως και 5 μέτρα. Αντί να καλλιεργούνται εκτατικά απέραντες εκτάσεις, καλλιεργούνται κάθετα σε υποπολλαπλάσια εμβαδά. Στις περισσότερες κατακόρυφες εκμεταλλεύσεις εφαρμόζεται είτε η υδροπονία είτε η αεροπονία. Στην ουσία δεν απαιτείται το έδαφος ως μέσο ανάπτυξης και στήριξης των καλλιεργειών. Συνήθως χρησιμοποιούνται τεχνητά φώτα ανάπτυξης, αν και σε περιοχές με άφθονο φυσικό ηλιακό φως, μπορεί να υπάρξει συνδυασμός και των δύο ειδών φωτισμού.
δημοσιότητα
δημοσιότητα Μετά το πέρας της δημοσίας παρουσίασης της διπλωματικής συζητήσαμε για τη δυνατότητα δημόσιας παρουσίασης της εργασίας και της μελέτης της, όπως χρειαζόταν, εξαιτίας της σημασίας της καθώς και της εξαιρετικής σύνδεσής της με τις νέες επιστημονικές-στοχαστικές προσεγγίσεις της θεωρίας για την απο-ανάπτυξη και την άμεση δημοκρατία. Σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές ιδιότητες που επιχειρήθηκε να ενσωματωθούν στην μελέτη των τριών αρχιτεκτόνων μηχανικών. Γιαυτό το λόγο γράφτηκε ένα σημείωμα που μαζί με τις απαραίτητες εικόνες αλλά και τα κείμενα που ήδη δημοσιεύονται στο τεύχος στάλθηκε σε δύο εφημερίδες της πόλης του Βόλου. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του σημειώματος αλλά και του υλικού. Η επικαιρότητα εκείνης της περιόδου έδωσε το προβάδισμα, προώθησε, αλλοίωσε τις προθέσεις των δημοσιογράφων ώστε να διαθέσουν της απεραντολογίες του πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας καθώς υποδεχόταν την κ. Αναπληρωτή υπουργό Έφη Αχτσιόγλου και εξηγούσε την ακατανόητη και έωλη πρόθεσή του. Συμπεριλαμβάνεται, λοιπόν, εδώ και η επιστολή στις εφημερίδες (σελ. 8 - 17) καθώς και εικόνες από τις προτεραιοτητες εκείνων των ημερών όπως συλλέχτηκαν από το ψηφιακό συνεχές εφόσον αναζητούνταν πηγές με πληκτρολόγιση των λέξεων ‘‘βαμβακουργία’’, ‘‘στυλίδης’’, ‘‘βόλος’’.
44 45
πανεπιστήμιο Θεσσαλίας • τμήμα Αρχιτεκτόνων • 2018