Τα μεγάλα τηλεσκόπια στον κόσμο
Ορφανίδης Θεόδωρος
Ονομασία των 4 τηλεσκοπίων και το "πρώτο φως" Τα τέσσερα κύρια τηλεσκόπια του VLT αρχικά ονομάζονταν Unit Telescope 1, 2, 3 και 4. Αργότερα όμως, έγινε διαγωνισμός μεταξύ των μαθητών στα σχολεία της Χιλής για να δοθούν ξεχωριστά ονόματα. Νικητής του διαγωνισμού αυτού ήταν ο 17χρονος Jorssy Albanez Castilla, από την πόλη Chuquicamata. Ο μαθητής αυτός πρότεινε τέσσερα ονόματα από τη διάλεκτο των Ινδιάνων Mapuche της Νότιας Χιλής. Τα ονόματα αυτά είναι ANTU, KUEYEN, MELIPAN και YEPUN που σημαίνουν αντίστοιχα Ήλιος, Σελήνη, Σταυρός του Νότου και Σείριος (ή κατ΄ άλλους Αφροδίτη). Τα τέσσερα τηλεσκόπια του VLT δεν κατασκευάστηκαν ταυτόχρονα. Έτσι δέχτηκαν το πρώτο φως (First Light) σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Κατά σειρά έχουμε: ΑΝΤU: Μάιος 1998 (βρίσκεται ήδη σε πλήρη λειτουργία) KUEYEN: Μάρτιος 1999 (βρίσκεται ήδη σε πλήρη λειτουργία) MELIPAN: Ιανουάριος 2000 (τελειώνει η φάση της δοκιμαστικής λειτουργίας του) YEPUN[29] : Σεπτέμβριος 2000 (βρίσκεται σε φάση δοκιμαστικής λειτουργίας)
[29]
Ο πρώτος στόχος του YEPUN ήταν το πλανητικό νεφέλωμα Hen2-428, μεταξύ των αστερισμών του Τοξότη και του Υδροχόου. Με τη χρήση των Α.Ο. η γωνιακή ανάλυση έφτασε τα 0.9 arcsec.
Τεχνικά χαρακτηριστικά των τηλεσκοπίων και λειτουργία τους Τα τηλεσκόπια του VLT μπορούν να λαμβάνουν το φάσμα μακρινών αντικειμένων με μήκη κύματος ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από το εγγύς υπεριώδες (0.3 μm) μέχρι το μέσο υπέρυθρο (25 μm). Η διάμετρος καθενός από αυτά είναι ίση με 8.2 μ. ενώ η συνδυασμένη φωτοσυλλεκτική ισχύς των 4 τηλεσκοπίων είναι ίση με εκείνη ενός ενιαίου τηλεσκοπίου με διάμετρο κατόπτρου 16.4 μ. Μελλοντικά, με τη βοήθεια ακόμα τριών μικρότερων τηλεσκοπίων διαμέτρου 1.8 μ. έκαστο, θα μπορούν να λειτουργήσουν σαν ένα Συμβολόμετρο (ίσως το 2002) το οποίο θα δίνει καθαρότητα εικόνων σαν εκείνη ενός τηλεσκοπίου με διάμετρο κατόπτρου 130 μ. Η ικανότητα ενός τέτοιου οργάνου θα είναι τέτοια ώστε θα μπορεί να ξεχωρίσει τα φώτα ενός αυτοκινήτου από απόσταση 400.000 μιλίων (περίπου δυο φορές την απόσταση ΓηςΣελήνης)! Πέρα από την φανταστική ποιότητα, το VLT έχει και μεγάλη ευκολία χρήσης. Χρειάζεται μόνο 1.5 λεπτό για να αλλάξει στόχο (κάτι που δεν γίνεται σε κανένα άλλο τηλεσκόπιο)! Αυτό σημαίνει φυσικά καλύτερη εκμετάλλευση του χρόνου παρατηρήσεων και περισσότερες παρατηρήσεις μέσα σε μια νύχτα. Ένα άλλο πλεονέκτημα του VLT είναι ότι κάθε ένα τηλεσκόπιο είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να συμπληρώνει το ένα τα άλλα. Ουσιαστικά έχουμε τέσσερα τηλεσκόπια που το καθένα έχει τουλάχιστον τρία διαφορετικά όργανα, με αποτέλεσμα τελικά να διαθέτουμε 12 δυνατότητες επίλυσης ενός προβλήματος! Κάθε μονάδα τηλεσκοπίου ζυγίζει 430 τόνους και διαθέτει 4 εστίες παρατηρήσεων. Μία Cassegrain (κάτω από το κύριο κάτοπτρο) με εστιακή απόσταση 108.827 μ. (f/13.41) και οπτικό πεδίο 15 arcsec, 2 Nasmyth (που έχουν άξονα παρατήρησης με κλίση 90ο σε σχέση με τον άξονα του τηλεσκοπίου) με εστιακή απόσταση 120 μ. (f/15) και οπτικό πεδίο 30 arcsec, και μία Coude με εστιακή απόσταση 408 μ. (f/51) και οπτικό πεδίο 2 arcmin. Κάθε τηλεσκόπιο διαθέτει αλταζιμουθιακή στήριξη ενώ προστατεύεται από τις εξωτερικές μεταβολές των κλιματολογικών συνθηκών με ένα προστατευτικό κτίριο που το περιβάλλει. Ο οπτικός τύπος τους είναι Ritchey-Chretien.
31