OBLICZA KNUROWA
Oblicza
KNUROWA
Składamy serdeczne podziękowania Pani Marlenie Polok-Kin i Panu Bogusławowi Wilkowi za opiekę redakcyjną nad niniejszym wydawnictwem oraz za wniesienie szeregu cennych uwag podczas prac nad Albumem. Dziękujemy również Panu Krzysztofowi Krzemińskiemu i Panu Krzysztofowi Gołuchowi za patronat artystyczny oraz Pani Annie Karwot – Sekretarz Miasta Knurów za pomoc w przygotowaniu koncepcji Albumu, a także wszystkim tym którzy udzielali wsparcia autorom podczas prac nad ostatecznym kształtem wydawnictwa. Autorzy
Oblicza Knurowa
K 2
n u r 贸 w
0
0
9
fot. UM
K
4
Ratusz Miejski przy ul. Niepodległości Gebäude des Stadtrathauses ul. Niepodległości
n u r ó w
fot. Foto Piast
K
nurów liczy ponad 700 lat. Tych siedem stuleci to czas ciężkiej pracy wielu pokoleń, przeplatanej marzeniami i miłością do małej ojczyzny.
Oblicze Knurowa zmieniało się na przestrzeni wieków, miasto ciągle dynamicznie rozwijało się dzięki staraniom jego mieszkańców. Zachowane po poprzednich wcieleniach Knurowa znaki i wspomnienia, pozostały na zawsze na kartach jego dziejów. Są naszym wielkim dziedzictwem. A tymczasem historia, której jesteśmy świadkami, już pisze nowy rozdział dziejów naszego miasta.
Prezydent Miasta Knurów Adam Rams Bürgermeister der Stadt Knurów Adam Rams
Adam Rams
K
nurów ist über 700 Jahre alt. Diese sieben Jahrhunderte ist eine Zeit der harten Arbeit vieler Generationen; eine Zeit, die durch Träume und
Liebe für die kleine Heimat verflochten ist. Das Antlitz von Knurów veränderte sich im Laufe der Jahrhunderte, allerdings hat sich die Stadt stets dynamisch entwickelt, und zwar dank den Bemühungen seiner Einwohner. Die aus den alten Zeiten erhaltenen Zeichen und ständig lebendigen Erinnerungen sind für immer ein Teil der Geschichte der Stadt geblieben. Sie sind unser großes Erbe. Mittlerweile schreiben Ereignisse, derer Zeitzeugen wir sind, bereits ein neues Kapitel der Geschichte unserer Stadt.
5
fot. UM
K
arty niniejszego albumu przypominają jak wyglądał Knurów jeszcze kilka, kilkanaście, czy też kilkadziesiąt lat temu. Dzięki
fotografiom przedstawiającym miasto sprzed lat, możemy wyobraźnią powrócić do czasów i momentów uchwyconych w kadrach zdjęć. To okazja, by zobaczyć jak wielką i nieprzerwaną metamorfozę przechodzi nasze miasto. Zapraszamy do zwiedzenia współczesnego Knurowa.
D
ie Blätter von diesem Album erinnern daran, wie Knurów noch vor ein paar Jahren bzw. ein paar Jahrzehnten aussah. Dank
den Bildern, die die historische Stadt darstellen, können wir mit den Augen der Phantasie zu jenen Zeiten und Augenblicken zurückkehren, die in den unsterblichen Fotoausschnitten festgehalten wurden. Somit wird das eine Gelegenheit sein, zu sehen, was für eine große und ununterbrochene Metamorphose unsere Stadt erlebt. Wir laden ein, das zeitgenössische Knurów zu besichtigen.
6
Oddycha miasto nasze długimi wiekami... Unsere Stadt atmet lange Jahrhunderte...
fot. Przegląd Lokalny
Władze miasta z Orkiestrą Dętą KWK Knurów i z formacją taneczną mażoretki miasta Knurów Stadtbehörden mit dem Blasorchester der Steinkohlengrube KWK Knurów und mit dem Tanzensemble Majoretki der Stadt Knurów
7
Knurów – znacznie więcej niż miasto Knurów – Erheblich mehr als die Stadt
K
węźle największych autostrad – A4 i A1. Jest waż-
K
nym i konkurencyjnym ośrodkiem usługowym oraz
nutzen weiß. Es ist ein wichtiger und wettbewerbs-
miejscem zamieszkania i prowadzenia działalności go-
fähiger Dienstleistungsstandort und Lebens- und Ge-
spodarczej blisko czterdziestu tysięcy mieszkańców.
schäftsort für nahezu 40 000 Einwohner. Lass und
Poznajmy zatem bliżej ten stary-nowy Knurów...
also das alte-neue Knurów besser kennen lernen…
nurów to sprawnie funkcjonujące miasto o zróżnicowanej gospodarce, czerpiące korzyści z dogodnego usytuowania tuż przy
nurów ist heutzutage eine gut funktionierende Stadt mit vielfältiger Wirtschaft, die die günstige Verkehrslage direkt an der Kreu-
zung der größten Autobahnen A4 und A1 sehr gut zu
aut. GDDKiA
Wizualizacja autostrady A1 na terenie Knurowa Visualisierung der Autobahn A1 im Bereich von Knurów
8
fot. P. Barchański
fot. UM
Nowa cukiernio-kawiarnia przy ul. 1 Maja / Neues Konditorei-Café in der 1.-Mai-Straße
fot. K. Krzemiński
Budynki Międzygminnego Towarzystwa Budownictwa Społecznego przy ul. 1 Maja Gebäude der Gemeindegesellschaft für Sozialbau in der 1.-Mai-Straße
9
fot. S. Rusinowski fot. S. Rusinowski
Kopalnia KWK Knurów / Steinkohlengrube KWK Knurów
Kopalnia KWK Knurów / Steinkohlengrube KWK Knurów
10
Kopalnia KWK Knurów / Steinkohlengrube KWK Knurów
Echa miasta... Stadtecho...
, początek XX KWK Knurów
wieku
e Knurów am / Kohlengrub
. Jahrhunderts
Anfang des 20
K
oniec XIX wieku, związany z rozwojem przemysłu i odkryciem złóż węgla, przyniósł zasadnicze zmiany w rozwoju Knurowa.
Uruchomienie wydobycia węgla kamiennego w 1906 roku było czynnikiem warunkującym kierunek rozwoju miasta. Widok szybów kopalnianych na stałe wpisał się w jego krajobraz.
D
as Ende des 19. Jahrhunderts, das mit der Entwicklung der Industrie und Entdeckung von Kohlevorkommen zusammen-
hing, brachte mit sich wesentliche Veränderungen in der Stadtentwicklung. Der Beginn der Steinkohleförderung im Jahre 1906 war der entscheidende Faktor für die weitere Ausrichtung der Entwicklung von Knurów. Die Schächte gehören somit fest zur
Piękna Madonna z Knurowa / Schöne Madonna aus Knurów
fot. UM
Landschaft der Stadt.
11
fot. K. Gołuch
1
Zabudowa kolonii robotniczych (1, 2, 3) / Gebäude der Arbeiterkolonie (1, 2, 3)
R
pleksy kolonii robotniczych, które do dzisiaj stanowią
E
charakterystyczny dla Górnego Śląska przykład osiedli
charakteristisches Beispiel der so genannten Patro-
patronackich.
natssiedlungen in Oberschlesien darstellen.
użyteczności publicznej oraz zwarte kom-
2
12
baut und in der Nähe von Betrieben wurden öffentliche Einrichtungen und dichte Sied-
lungen der Arbeiterkolonien gebaut, die bis heute ein
3
fot. K. Gołuch
bliżu zakładów pracy wybudowano obiekty
s wurden Straßen und Eisenbahnlinien ausge-
fot. K. Gołuch
ozbudowano drogi i linie kolejowe, a w po-
fot. K. Gołuch
Neogotycka kapliczka Św. Barbary z 1877r. przy ul. Zwycięstwa Neogotische St. Barbara Kapelle aus dem Jahr 1877 in der Zwycięstwa-Straße
13
fot. K. Gołuch
Centrum Handlowe Merkury (obok widok z lat 80.) Einkaufszentrum Merkury (Die 80-er Jahre gegenwärtig)
Z I
biegiem lat sukcesywnie rozwijały się istniejące zakłady przemysłowe. Tworzono także nowe kwartały mieszkaniowe, by zapewnić
mieszkania napływającym osadnikom. m Laufe der Zeit hat die Stadt sukzessiv die bereits vorhandenen Industriebetriebe erbaut und modernisiert. Es wurden auch neue Wohnviertel
gebaut, um den ständig hinzuziehenden Ansiedlern Wohnorte sicherzustellen.
Dawny sklep kolonialny, ul. Ks. A. Koziełka lata 30. Ehemaliger Kolonialladen in der Ks.-Koziełka-Straße; 30-er Jahre
14
um UM
fot. Archiw
fot. UM
Centrum Handlowe Planeta przy ul. K. Wielkiego Einkaufszentrum Planeta, der K. Wielkiego-Straße
fot. K. Gołuch
Budynek Ratusza Miejskiego przy ul. Niepodległości (powyżej widok z lat 80.) Gebäude des Stadtrathauses, der Niepodległości-Straße (Die 80-er Jahre gegenwärtig)
fot. K. Gołuch
Państwowa Straż Pożarna Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Knurowie przy ul. 1 Maja Staatliche Feuerwehr, Rettungs- und Löscheinheit in Knurów, 1.-Mai-Straße
15
C
Moje miasto...
ałe życie mieszkam w Knurowie. Urodziłam
Moim ulubionym miejscem, w którym spędzałam
się 23 czerwca 1909 roku w Krywałdzie,
wiele czasu, był park przy ulicy Dworcowej, gdzie za-
skąd przeniosłam się na osiedle III Kolonia
wsze siadałam na ławce opodal pomnika.
na ulicę Kopernika, a od 1986 roku mieszkam w bloku
Nie wyobrażam sobie, abym mogła mieszkać gdzieś
przy ulicy Sokoła.
indziej. Knurów jest moim miejscem na Ziemi, tu się
Na przestrzeni dziesięcioleci, a właściwie wieku,
urodziłam i dorastałam i właśnie tutaj pozostaną moje
miasto zmieniało się na moich oczach. Wraz ze mną
wspomnienia.
Knurów wzrastał i rozwijał się, a mnie cieszył ten
Elżbieta Wiercioch
fakt. Zawsze uważałam, że Knurów idzie w dobrym kierunku. Po wojnie rozpoczęłam pracę w charakterze pokojówki u pierwszego dyrektora Kopalni Węgla Kamiennego Knurów. W tamtych czasach mieszkał on w willi przygotowanej specjalnie dla niego, w budynku niegdyś zwanym „zamkiem”, a wybudowanym przez Gustawa Paczyńskiego. W latach późniejszych po kolejnej przerzyszenia NOT.
fot. UM
budowie wspomniana willa stała się siedzibą Stowa-
Obchody 100. urodzin Elżbiety Wiercioch z udziałem władz miasta. W środku Prezydent Miasta Adam Rams. Feierlichkeiten anlässlich des 100. Geburtstags von Elżbieta Wiercioch mit Teilnnahme der Stadtbehörden. In der Mitte der Bürgermeister von Knurów Adam Rams. Jubilatka z prawnukami / Die Jubilarin mit die Urenkelen
16
fot. Archiwum Elżbieta Wiercioch
Elżbieta Wiercioch – zdjęcia z młodości / Elżbieta Wiercioch – Kindheitserinnerung Fotos
17
18
fot. K. Gołuch
Zabudowa czynszowa z początku XX wieku przy ul. Niepodległości / Mietwohnungen aus dem Anfang des 20. Jahrhunderts, Niepodległości-Straße
19
W
ładze miasta realizują politykę świadomego i kompleksowego wpływu na rozwój gospodarczy w oparciu o zasadę
strategicznego planowania. Pierwszym krokiem, który podjęto w tym celu, było opracowanie Strategii Rozwoju Miasta na lata 2005 – 2015. Jako priorytety przyjęto ochronę środowiska, przygotowanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe, modernizację i rozwój infrastruktury drogowej oraz rozbudowę bazy sportowo-rekreacyjnej i podnoszenie jakości oświaty.
D
ie Stadtbehörden setzen die Politik des bewussten und umfassenden Einflusses auf die wirtschaftliche Entwicklung auf der
Grundlage der strategischen Planung um. Der erste Schritt, der zu diesem Zweck unternommen wurde, war die Erarbeitung der Strategie der Stadtentwicklung für die Jahre 2005 – 2015. Als Prioritäten defifot. P. Gradek – Przegląd Lokalny
nierte man den Umweltschutz, die Vorbereitung der Baugelände für den Wohnungsbau, die Modernisierung und Entwicklung der Straßeninfrastruktur, die Entwicklung der Sportanlagen und Erholungsgebiete sowie die Verbesserung der Bildungsqualität. Budowa autostrady A1 / Bau der Autobahn A1
20
fot. K. Gołuch
fot. K. Krzemiński
Piękna roślinność i goście w parku NOT w Szczygłowicach Schöne Pflanzen und Gäste im Park NOT in Szczygłowice
fot. UM fot. UM
Kino Scena KULTURA przy ul. Niepodległości / Kino Szene KULTURA, der Niepodległości-Straße
Budynek Urzędu Miasta przy ul. dr. F. Ogana / Gebäude des Stadtamtes der Dr.-F. Ogan-Straße
21
fot. UM
Sala gimnastyczna Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 1 przy ul. A. Słoniny Turnhalle der Städtischen Grundschule Nr. 1, A.-Słonina-Straße
P
oszczególne cele wdrażane są w naszym mieście sukcesywnie i planowo, z uwzględnieniem możliwości finansowych gminy. W 2010
roku minie połowa okresu objętego Strategią Rozwoju Knurowa, dlatego już teraz podsumujemy zarówno działania zrealizowane, jak też te zaplanowane na najbliższe lata.
D
ie einzelnen Ziele werden in unserer Stadt sukzessiv und plangemäß umgesetzt und dabei werden die finanziellen Möglich-
keiten der Gemeinde berücksichtigt. Im Jahre 2010 werden wir uns zeitlich mittendrin in der Strategie der Stadtentwicklung befinden, deswegen wollen wir geplanten Aufgaben zusammenfassen.
Miejskie Przedszkole nr 2 przy ul. Lotników podczas prac termomodernizacyjnych Städtischer Kindergarten Nr. 2 während Thermomodernisierungsarbeiten, Lotników-Straße
22
fot. Przegląd Lokalny
bereits jetzt die sowohl umgesetzten als auch die noch
fot. P. Barchański fot. K. Krzemiński
fot. UM
Kryta pływalnia AquaRelax przy ul. Szpitalnej (poniżej po lewej zdjęcie przed modernizacją) / Schwimmhalle AquaRelax, Szpitalna-Straße: Ausblick auf das Schwimmbad
23
fot. UM
Miejskie Gimnazjum nr 2 przy ul. S. Batorego / Städtische Gymnasium Nr. 2, S.-Batory-Straße
N
akłady na inwestycje z każdym rokiem stanowią coraz istotniejszą pozycję w strukturze wydatków gminy. Niewątpliwie najważ-
D
ie Auflagen für Investitionen stellen jedes Jahr einen immer wichtigeren Posten in der Ausgabenstruktur der Gemeinde dar.
niejszymi inwestycjami miasta Knurów są te, podjęte
Zu den wichtigsten Investitionen der Stadt Knurów
z myślą o młodych ludziach, gdyż to właśnie oni sta-
gehören ohne Zweifel diejenigen, die für junge Men-
nowią przyszłość naszego miasta.
schen unternommen werden, denn sie sind die Zu-
Przypomnijmy zatem Drogim Czytelnikom przedsię-
kunft unserer Stadt.
wzięcia podejmowane z myślą o najmłodszych.
Ich möchte gerne unseren Lieben Lesern die Investitionen präsentieren, die wir für die Jüngsten unserer Stadt unternehmen.
Dekoratornia w Miejskiej Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. S. Batorego (1) Biesiada Śląska 2008 – „Szkolorze z Dwójki warzą” – Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Wilsona (2) Wspólne Kolędowanie w Domu Kultury w Szczygłowicach przy ul. Sztygarskiej (3) Imprezy kulturalne w mieście (4) Dekorationsraum in der Städtischen Grundschule Nr. 6, S.-Batory-Straße (1) Schlesisches Festmahl 2008: „Szkolorze z dwójki warzą” (im oberschlesischen Dialekt: Die Schüler aus der Grundschule Nr. 2 kochen), Städtische Grundschule Nr. 2 Wilson-Straße (2) Gemeinsam der Weihnachtslieder singen in der Szczygłowice Kulturhaus der Sztygarska- Straße (3) Kulturveranstaltungen in der Stadt (4)
24
4
4 fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch
fot. MSP 6
fot. MSP 6
3 2
1
4
25
fot. P. Barchański
fot. K. Gołuch
fot. K.Gołuch fot. K.Gołuch
Miejskie Przedszkole nr 7 przy ul. Dąbrowskiego Städtischer Kindergarten Nr. 7, Dąbrowski-Straße
E
dukacja jest jednym z priorytetów, a działania podejmowane w tym zakresie obejmują zarówno inwestycje w infrastrukturę istniejących
budynków przedszkolnych i szkolnych, jak też wysiłki wkładane w pozyskiwanie środków unijnych, przyczyniających się do podniesienia poziomu edukacji.
B
ildung ist eine der Prioritäten und die Maßnahmen, die in diesem Bereich unternommen werden, umfassen sowohl die Investitionen
in die Infrastruktur der bestehenden Kindergärten und Schulen als auch die Bemühungen im Bereich der Umsetzung der EU-Projekte, welche den Einwohnern
Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Wilsona Städtische Grundschule Nr. 2, Wilson-Straße
fot. UM
von Knurów direkte Nutzen bringen.
fot. UM
Plac zabaw w Miejskim Przedszkolu nr 12 przy ul. Armii Krajowej Spielplatz in der Städischen Kindergarten Nr 12 der Armi Krajowej- Straße
26
Biblioteka szkolna w Miejskiej Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. S. Batorego Schule Bibliothek in der Städischen Grundschule Nr 6 der S. Batorego- Straße
fot. UM fot. UM
Zajęcia multimedialne w Miejskim Gimnazjum nr 3 przy Alei Lipowej / Multimediale Veranstaltungen in der Städtischen Gymnasium Nr 3
Miejska Szkoła Podstawowa nr 1 przy ul. A. Słoniny (powyżej zdjęcie archiwalne) Städtische Grundschule Nr. 1 Słonina-Straße
27
Wyróżnieni Laurem Knurowa
fot. MSP 7
W
Międzynarodowe spotkania młodzieży w ramach programu Socrates Comenius w Miejskiej Szkole Podstawowaj nr 7 przy ul. Jedności Narodowej Internationale Jugendbegegnungen im Rahmen des Programms Socrates Comenius in der Städtischen Grundschule Nr. 7
kontaktach z rówieśnikami z innych europejskich miast młodzi mieszkańcy Knurowa – uczniowie Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 7 – są pewni walorów naszego miasta: podkreślają, że „Knurów jest miastem w Europie”. Szczycą się jego historią i teraźniejszością. Podczas realizacji programu Socrates Comenius mieli okazję sprawdzić swoje umiejętności porozumiewania się w językach obcych z wieloma uczniami innych miast europejskich. Wymieniali się uwagami na temat życia swoich rodzin, nauki w szkołach, tradycji i zwyczajów panujących w ich miastach. Robili to w języku angielskim swobodnie, poprawnie i pewnie, posługując się osiągnięciami techniki informacyjnej /wideokonferencje, wideoczaty, skype/. Taki poziom umiejętności językowych i informatyczny uczniów MSP 7 zapewniony jest poprzez nauczanie tych przedmiotów w grupach, w salach dobrze wyposażonych w najnowszy sprzęt komputerowy. Szkoła zapewnia również bogatą ofertę edukacyjną we wszystkich pozostałych obszarach nauczania. Troska wysoko wykwalifikowanej kadry pedagogicznej nagradzana jest aktywnością i samodzielnością uczniów w wielu ich własnych inicjatywach. Przykładem są akcje uczniów MSP 7 podejmowane z myślą o ochronie przyrody, estetyce otoczenia czy promocji naszego miasta wśród swoich przyjaciół z innych państw. Danuta Hibszer Dyrektor MSP 7 w Knurowie
fot. MSP 7
28
fot. K.Gołuch
Wspólne Kolędowanie w Domu Kultury w Szczygłowicach przy ul. Sztygarskiej / Gemeinsam der Weihnachtslieder singen in der Szczygłowice Kulturhaus der Sztygarska- Straße fot. MSP 6
Sala przyrodnicza w Miejskiej Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. S. Batorego / Unterricht in der Städtischen Grundschule Nr. 6
29
fot. K.Gołuch
Wspólne Kolędowanie w Domu Kultury w Szczygłowicach przy ul. Sztygarskiej Gemeinsam der Weihnachtslieder singen in der Szczygłowice Kulturhaus der Sztygarska- Straße
fot. MSP 2
Bal przebierańców 2009 w Miejskiej Szkole Podstawowej nr 2 przy ul. Wilsona Umzugsball 2009 in der Städtischen Grundschule Nr. 2 in der Wilson-Straße
30
fot. MSP 2
Pasowanie na ucznia w Miejskiej Szkole Podstawowej nr 2 przy ul. Wilsona Zum Ritter schlagen in der Städtischen Grundschule Nr. 2 in der Wilson-StraĂ&#x;e
31
fot. K.Krzemiński fot. K.Krzemiński fot. K.Gołuch
Centrum miasta z lotu ptaka i panorama miasta / Innenstadt aus der Vogelperspektive, Das Stadtpanorama
Bloki mieszkalne przy Alei Piastów w Szczygłowicach Wohnblöcke in der Piastów-Alle in Szczygłowice
32
B
jednorodzinnym, jak i wielorodzinnym.
E
W tym celu Knurów stał się udziałowcem Między-
auch Mehrfamilienhäusern.
gminnego Towarzystwa Budownictwa Społecznego.
Zu diesem Zweck brachte Knurów seine Anteile zu
Budynki, które powstały w 2004 roku przy ul. Uła-
einer Wohnungsbaugesellschaft ein. Gleichzeitig be-
nów oraz w 2008 roku przy ul. 1 Maja, zwiększyły
müht sich die Stadt, dass dafür immer mehr neue
ofertę mieszkaniową Knurowa. Miasto udostępniło
Investitionsflächen zur Verfügung gestellt werden.
w ostatnich latach grunty gminne pod zabudowę
Gebäude, die in 2008 in der 1. Maj-Straße erbaut
zwartą jednorodzinną (szeregowce).
worden sind, wurden dank ihrer charakteristischen
W realizacji zadania aktywny udział biorą także spół-
Architektur an die benachbarten Bauten angepasst,
dzielnie mieszkaniowe, zarządzające ponad połową
womit sie der Landschaft des alten Knurów Rechnung
ogółu zasobów mieszkaniowych w Knurowie. Wspól-
tragen.
nie z gminą podejmują działania pozytywnie wpływa-
An der Umsetzung der Aufgabe beteiligen sich auch
jące na wizerunek miejskich osiedli. Nie bez powodu
aktiv die Wohngenossenschaften, die über die Hälfte
Knurów określany jest mianem „kolorowego miasta”.
der Wohnungen in Knurów verwalten. Gemeinsam
Miasta jest rozwój budownictwa i zwiększenie oferty mieszkaniowej – zarówno w systemie
in sehr wichtiger Punkt der Entwicklungsstrategie der Stadt ist die Entwicklung der Baumaßnahmen und Vergrößerung des Woh-
nungsangebotes: Sowohl in Form von Einfamilien- als
mit der Gemeinde unternehmen sie Aktivitäten, welche das Bild der Wohnsiedlungen in der Stadt positiv beeinflussen. Nicht ohne Grund wird Knurów als „bunte Stadt“ bezeichnet.
Istniejąca zabudowa szeregowa przy ul. Legionów i ul. Saperów Reihenhäuser im Bereich der Legionów-Straße
fot. UM
ardzo ważnym punktem Strategii Rozwoju
33
Wyróżnieni Laurem Knurowa
Z
Knurowem jestem związany od 1966 roku. Początkowo jako pracownik „Koksoremu”, następnie pnąc się po szczeblach kariery, dotarłem do prezesury LWSM’u. W latach 90. spółdzielnia opracowała program upiększania zasobów mieszkaniowych, którego założeniem było stworzenie klimatu przyjaznego otoczeniu, mieszkańcom oraz gościom zwiedzającym Knurów. Czuję się współautorem wizerunku miasta i fakt ten napawa mnie dumą. Wspólne działania spółdzielni i magistratu kreują współczesne oblicze miasta, które staje się swego rodzaju „oazą na Śląsku”. Spokojne, ale zarazem postępowe, miasto wiele zyskuje dzięki swemu położeniu w bezpośredniej bliskości najważniejszych szlaków krajowych, jednocześnie zapewniając dystans od zgiełku i problemów wielkich miast. Działania podjęte w przeciągu ostatnich 20 lat, służące dążeniu do piękności wraz z zauważalnym wzrostem poszanowania mienia przez mieszkańców, sprawiły iż zrobiliśmy krok w nową epokę. Jestem pewien, że takich kroków jako miasto postawimy jeszcze wiele.
1
34
Bogdan Litwin Prezes LWSM
2
Zasoby mieszkaniowe LWSM – ul. Kosmonautów (1), ul. Mieszka I (2) ul. Marynarzy (3), ul. Sobieskiego (4), ul. Szpitalna (5) Wohnressourcen der Wohngenossenschaft der Mieter und Eigentümer (LWSM), Kosmonautów-Straße (1), Mieszka I-Straße (2), Marynarzy-Straße (3), Sobieski-Straße (4), Szpitalna-Straße (5)
3
4
5
35
fot. UM
fot. UM
Ulica Kazimierza Wielkiego / Kazimierz-Wielki-Straße
y
fot. Przegląd Lokaln
fot. K.Krzemiński
fot. Przegląd Lokalny
fot. Przegląd
Lokalny
Ulica Kosmonautów (w miniaturach – przed i w trakcie remontu) Kosmonautów-Straße (vor den Renovierungsarbeiten)
36
Wędrówki w nieznane, bez końca...
Wanderungen ins Unbekannte, ohne Ende...
O
poprawie warunków bytu mieszkańców miasta, ale
V
także podnoszą jego atrakcyjność dla potencjalnych
qualität der Stadtbewohner beitragen, sondern auch
inwestorów. Działania te kreują nową, lepszą rzeczy-
die Attraktivität der Stadt für die potentiellen Inves-
wistość. Ponadto ukazują Knurów jako dogodny i kon-
toren steigern. Diese Maßnahmen werden parallel
kurencyjny ośrodek usługowy oraz miejsce prowadze-
zum Bau der Autobahn A1 geführt. Diese Tatsache
nia działalności gospodarczej i inwestycji. Służy temu
ist eine gewisse Wende in der Stadtgeschichte. Am
również funkcjonująca w pobliżu miasta autostrada
Anfang weckte diese Investition viele Zweifel, aber
A4 oraz realizowana autostrada A1.
heute schafft sie sogar eine neue, bessere Realität. Da-
stałym rozwoju Knurowa świadczą także nakłady na rozbudowę i modernizację ukła-
du drogowego. Działania te, służą nie tylko
on der ständigen Entwicklung der Stadt Knurów zeugen auch Ausgaben für den Ausbau und die Modernisierung des Straßensys-
tems. Diese Maßnahmen sollen nicht nur zur Lebens-
rüber hinaus wird dadurch Knurów als ein bequemer und wettbewerbsfähiger Dienstleistungs- und Wirtschaftsstandort im Vergleich mit den Nachbarorten
sinowski
wahrgenommen.
wski
fot. S. Rusino
Rondo Jana Pawła II (w miniaturach – przed i w trakcie remontu) Rondo Jana Pawła II (vor den Renovierungsarbeiten)
fot. K.Krzemiński
fot. S. Ru
fot. UM
37
Z
wuje się do realizacji jednej z największych inwestycji
Deshalb bereitet sich die Stadt auf die Umsetzung
w historii knurowskiego samorządu, polegającej na
einer der größten Investitionen in der Geschichte der
kompleksowej modernizacji sieci kanalizacyjnej. Upo-
territorialen Selbstverwaltung von Knurów vor, die
rządkowanie gospodarki wodno-ściekowej tak, aby
in der umfassenden Modernisierung des Kanalisati-
sprostać surowym wymogom unijnym w zakresie
onssystems besteht. Die Regelung der Wasser- und
ochrony środowiska, służyć będzie przede wszystkim
Abwasserwirtschaft, die notwendig ist, um den strik-
mieszkańcom. W ramach porządkowania gospodarki
ten EU-Regelungen im Umweltschutzbereich Rech-
wodno-ściekowej wybudowano nowoczesną oczysz-
nung zu tragen, wird vor allem für die Stadtbewohner
czalnię ścieków, która jest przygotowana na przejęcie
von Nutzen sein. Im Rahmen von dieser Maßnahme
ścieków z niemalże całej gminy Knurów.
wurde bereits eine moderne Kläranlage gebaut, die
dając sobie sprawę z ciążących na Polsce zobowiązaniach, wynikających z traktatu akcesyjnego z Unią Europejską, miasto przygoto-
W
ir sind uns der Verpflichtungen bewusst, die sich für Polen aus dem Beitrittsvertrag mit der Europäischen Union ergeben.
nahezu das Gebiet der gesamten Gemeinde Knurów umfasst.
Oczyszczalnia ścieków w Knurowie przy ul. Rakoniewskiego / Kläranlage in der Rakoniewski-Straße
38
fot. UM
Oczyszczalnia ścieków w Knurowie przy ul. Rakoniewskiego / Kläranlage in der Rakoniewski-Straße
39
40
41 fot. K.Gołuch
Staw Zacisze Leśne / Teich „Waldstille”
42
Drzewa cicho szumiące...
K
nurów położony jest na największym w Polsce obszarze zurbanizowanym o charakterze przemysłowym. Jednakże w mieście i jego
okolicach nadal istnieją tereny, których walorów przyrodniczych nie zniszczyły zdobycze cywilizacyjne. Lasy i grunty leśne stanowią niemal 40 procent powierzchni gminy. Niezwykłym zjawiskiem jest zasadzony w knurowskich lasach i naturalnie odnawiający się klon czerwony, pochodzący z Ameryki Północnej, gdzie rośnie na wilgotnych terenach i nadaje piękny, czerwony kolor lasom USA i Kanady.
D
as größte Urbanisierungsgebiet in Polen mit Industriecharakter: So beschreibt man die Schlesische Hochebene, wo Knurów
liegt. Allerdings gibt es sowohl in der Stadt selbst als auch in ihrer Umgebung Gebiete, wo die Natur durch zivilisatorische Errungenschaften nicht zerstört wurde. Wälder und Waldgebiete machen fast 40% der Gemeindefläche aus. Ein besonderes Phänomen ist der in den Wäldern von Knurów wachsende Rot-Ahorn, der sich natürlich erneuert und der aus Nordamerika stammt, wo er auf feuchten Gebieten wächst und eine schöne rote Farbe den Wäldern in den Vereinigten Staaten und Canada verleiht.
fot. K.Gołuch
fot. K.Gołuch
Die leise rauschenden Bäume...
43
fot. K.Gołuch
Park przy ul. Dworcowej / Park in der Dworcowa-Straße
44
fot. UM
Park NOT w Szczygłowicach / Park NOT in Szczygłowice
Drzewostan przy ul. Jęczmiennej / Baumbestand in der Jęczmienna-Straße
45
Istnieją miejsca związane z tradycją...
Es gibt Gebäude, die mit der Tradition zusammenhängen...
Zabytkowy cmentarz przy ul. Ks. A. Koziełka / Historischer Friedhof in der Ks.-Koziełka-Straße
Zabytkowy cmentarz przy ul. Ks. A. Koziełka Historischer Friedhof in der Ks.-Koziełka-Straße
46
fot. K.Gołuch
Ks. Andrzej Wieczorek Proboszcz parafii p.w. Świętych Cyryla i Metodego fot. K.Gołuch
fot. UM
Dopóki w 2004 roku nie zostałem skierowany do parafii Świętych Cyryla i Metodego, mało znałem Knurów. Poznając bliżej to miasto, widzę jak duże zmiany tu zachodzą. Dostrzegam równowagę pomiędzy troską wkładaną w pielęgnowanie pamięci historycznej, a dbałością o przyszłość. Ktoś powie „można zrobić więcej”. Oczywiście, że tak, ale nadrabiając 50 lat historii, która trzymała nas w miejscu, ważne jest, aby nie zatracić równowagi pomiędzy przeszłością, a przyszłością. Z własnych obserwacji widzę, że mieszkańcy Knurowa wiążą swoją przyszłość z miastem, tym bardziej, że dzięki bardzo dobremu usytuowaniu, stwarza im ono dobre perspektywy.
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu przy ul. Rakoniewskiego Beerdigungshaus am Friedhof in der Rakoniewski-Straße
fot. UM
M
opieką miejsca i obiekty o ogromnych wartościach za-
verschwinden. Zu diesem Zweck kümmert sie sich um
bytkowych i kulturowych, ustanawiając strefy ochrony
Orte und Gebäude, welche einen enormen Wert als
konserwatorskiej, uwzględniane w miejskich planach
Sehenswürdigkeiten und kulturelle Objekte darstellen,
zagospodarowania przestrzennego. Potwierdzeniem
indem sie Zonen der Denkmalpflege festlegt und diese
tej praktyki jest rewitalizacja starego cmentarza przy
in den städtischen Plänen für Raumbewirtschaftung
ul. Ks. A. Koziełka wraz z kamiennym krzyżem cmen-
berücksichtigt. Die Bestätigung davon ist die Revitali-
tarnym, którego powstanie datuje się na 1895 rok.
sierung des alten Friedhofs in der Ks.-Koziełek-Straße,
Pragnąc otoczyć pamięcią i zapewnić godny pochówek
wo auch das 1895 entstandene steinerne Friedhofs-
naszym zmarłym, gmina w 2005 roku oddała do użyt-
kreuz renoviert wurde. Im Rahmen von diesen Arbei-
ku nowoczesną nekropolię przy ul. Rakoniewskiego.
ten wurden Grabsteine, Grabtafeln und Kreuze vom
W ramach wyżej wymienionej inwestycji przygotowa-
historischen Wert an einen Ort verlegt. Wenn wir über
no miejsca pochówku, zrealizowano nowoczesny i es-
den sakralen Bereich sprechen, wäre es dabei schwierig,
tetyczny dom przedpogrzebowy z kaplicą cmentarną.
den neuen Friedhof in der Rakoniewski Straße nicht zu
iasto dokłada wszelkich starań, aby wspomnienie przodków i historii nie zaginęło w otchłani czasów. W tym celu otacza
D
ie Stadt bemüht sich sehr stark darum, dass die Erinnerung an die Vorfahren und Geschichte nicht im Abgrund der Geschichte
erwähnen, der vielen Stadtbewohnern die Verwirklichung des letzten Wunsches ermöglicht.
47
Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej przy Alei Lipowej Kirche der Gottesmutter von Tschenstochau in der Lipowa-Allee
fot. K.Gołuch
Na
przestrzeni ostatnich kilkunastu lat obserwuję duże zmiany, jakie zachodzą w mieście. Modyfikacji uległa struktura pracy zawodowej – poza typowo górniczymi profesjami przybyło wiele nowych, nie związanych z górnictwem i kopalniami. Co bardzo ważne – Knurów stale się odmładza. W wielu przypadkach osoby, które przyjechały tu za pracą, będąc na emeryturze decydują się na powrót w rodzinne strony. Jednakże obraz wyniesiony z dzieciństwa, a przechowywany w pamięci, w konfrontacji z zastaną rzeczywistością wywołuje ambiwalentne nastroje. Jak prawi stare porzekadło: „starych drzew się nie przesadza”, gdyż nie raz tych 40 lat wystarczy, by zapuścić mocne korzenie. Zdając sobie sprawę, iż młodzi ludzie są naszą przyszłością, a więc przyszłością naszego miasta, musimy o nich zadbać. Trzeba zapewnić im możliwość rozwijania i realizowania własnych planów, pasji oraz ambicji. Ks. Jan Buchta
fot. UM
Wyróżnieni Laurem Knurowa
Proboszcz parafii p.w. Matki Bożej Częstochowskiej
Krzyż przy ul. Ułanów ufundowany przez mieszkańców Kreuz in der Ułanów-Straße, gestiftet von den Stadtbewohnern
W tle wieża kościoła p.w. Świętych Cyryla i Metodego Im Hintergrund Turm der Kirche der Heiligen Kyrill und Method
48
fot. K.Gołuch fot. UM
Pomnik św. Jana Nepomucena przed i po renowacji Monument des Heiligen Jan Nepomucen vor und nach den Renovierungsarbeiten
Równie ważna dla pielęgnowania tradycji jest rekonstrukcja pomnika św. Jana Nepomucena, który w tym roku obchodzi swoje 100-lecie. Aus Sicht der Traditionspflege ist die Rekonstruktion des Denkmals des Heiligen Jan Nepomucen ebenso
fot. K.Gołuch
wichtig, das in diesem Jahr 100 Jahre alt wird.
49
fot. UM
T
roska o zachowanie użyteczności budynków, które z natury rzeczy zaliczane już są do obiektów historycznych, jest bardzo ważnym
zadaniem gminy. Przejawem tej dbałości jest renowacja wzniesionego w latach 1928–1929, a obecnie pełniącego funkcję reprezentacyjną, budynku Ratusza Miejskiego. Dzięki zakończonemu w 2006 roku remontowi przywrócono mu dawny blask. Dzwon w sali sesyjnej Glocke im Sitzungsraum
D
ie Sorge um die Erhaltung der Funktionsfähigkeit der Gebäude, die natürlich als historische Objekte gelten, ist eine sehr wich-
tige Aufgabe der Gemeinde. Der Ausdruck davon ist die Renovierung des Stadtrathauses, das in den Jahren 1928–1929 errichtet wurde und jetzt eine repräsentative Funktion erfüllt. Dank den Renovierungsarbei-
fot. UM
Budynek Ratusza Miejskiego po renowacji Rathausgebäude nach den Renovierungsarbeiten
50
ten, die im Jahre 2006 abgeschlossen wurde, bekam das Rathaus seinen alten Glanz zurück.
fot. UM
Spotkanie Prezydenta Miasta Adama Ramsa w Ratuszu Miejskim z radnymi Rady Miasta Knurów i gośćmi z zagranicy Treffen des Bürgermeisters Adam Rams mit den Stadträten des Stadtrates von Knurów und den ausländischen Gästen
fot. UM
Sala sesyjna w Ratuszu Miejskim / Sitzungssaal im Rathaus
fot. UM
Prezydent Miasta Adam Rams i Z-ca Piotr Surówka z osobami wyróżnionymi brązową odznaką „Za zasługi dla sportu” / Stadtbürgermeister Adam Rams und stellvertretender Bürgermeister Piotr Surówka mit Personen, die mit bronzener Auszeichnung „Für Sportverdienste“ ausgezeichnet wurden
51
52
fot. UM
Widok na Szpital Miejski, wieżę kościoła pod wezwaniem Świętych Cyryla i Metodego oraz szyb KWK Knurów Aussicht auf das Stadtkrankenhaus, den Turm der Kirche der Heiligen Kyrill und Method und den Schacht der Steinkohlengrube KWK Knurów
53
fot. K.Krzemiński
Kompleks boisk sportowych Orlik 2012 przy Alei Lipowej / Sport-Spielplätze Orlik 2012 in der Lipowa-Allee
Miasto swoim mieszkańcom...
N
Die Stadt für seine Einwohner...
dzania wolnego czasu. W końcu Knurów to nie tylko
E
inwestycje, ale przede wszystkim jego mieszkańcy!
nicht nur seine Investitionen, sondern vor allem seine
Zakres możliwości, które oferuje miasto jest napraw-
Einwohner! Der Umfang der Möglichkeiten, die die
dę imponujący. Jednym z priorytetów nowoczesnej
Stadt anbietet, ist wirklich beeindruckend. Eine der
miejscowości jest promowanie sportu i aktywnego
Prioritäten einer modernen Stadt ist die Förderung
wypoczynku. Dlatego też dbamy o sukcesywny roz-
von Sport und aktiven Erholungsformen. Deswegen
wój bazy sportowo-rekreacyjnej. Dwie kryte pływal-
bemühen wir uns um die sukzessive Entwicklung
nie, nowoczesna hala, a przede wszystkim kompleks
der Sportanlagen und Erholungsmöglichkeiten. Zwei
sportowy – Orlik 2012 – to przykład inwestycji słu-
Schwimmhallen, eine moderne Sporthalle und vor
żących mieszkańcom Knurowa. Planowana moder-
allem die Sportanlage Orlik 2012 – das sind Beispiele
nizacja Domu Kultury, budowa kolejnych boisk oraz
von Investitionen, die für die Einwohner von Knurów
postawienie sezonowego lodowiska dodatkowo ko-
von Nutzen sein werden. Die geplante Modernisie-
rzystnie rozszerzą ofertę miasta.
rung des Kulturhauses und die Errichtung einer Eis-
iezbędnym uzupełnieniem wspomnianych wcześniej działań jest stworzenie knurowianom jak najlepszych warunków do spę-
ine unabdingbare Ergänzung der hier erwähnten Maßnahmen ist die Schaffung der besten Möglichkeiten zur Freizeitverbringung für die
Einwohner der Stadt Knurów. Letztendlich ist Knurów
bahn, die in der Wintersaison eröffnet wird, stellt weitere Vorteile im Angebot der Stadt dar.
54
fot. K.Gołuch fot. K.Gołuch
fot. K.Gołuch
fot. Archiwum
XVI Młodzieżowe Mistrzostwa Polski w boksie w Knurowie / Wettbewerb im Hantelheben liegend
Akademia Piłki Nożnej Fußball Akademie
Zawodnicy Klubu Sportowego EUGEN Schülersportklub Eugen Knurów
Rozgrywki ligi siatkarskiej w Hali Sportowej w Szczygłowicach / Liga-Aufstiegsspiele im Volleyball in der Sporthalle in Szczygłowice
Prezydent Miasta Adam Rams wraz z ratownikami Oddziału Miejskiego WOPR Knurów na krytej pływalni w Szczygłowicach / Stadtbürgermeister Adam Rams mit den Rettern aus der Städtischen Abteilung des Freiwilligen Wasserrettungsdienstes WOPR Knurów in der Schwimmhalle in Szczygłowice
fot. K.Gołuch
fot. K.Gołuch
Rajd rowerowy Szczygłowice Radtour in der Szczygłowice
55
W błękicie powietrza zielone drzewa... Grüne Bäume im Blau der Luft...
W
szym mieście nie brakuje. Z myślą o najmłodszych
S
wybudowano także nowe i bezpieczne place zabaw,
wurden auch neue und sichere Spielplätze errichtet,
niejednokrotnie stanowiące integralną część parku.
die oft den integralen Bestandteil eines Parks dar-
W przypadku renowacji parku NOT w Szczygłowi-
stellen. Bei der Renovierung der Parkanlage NOT in
cach przewidziano dodatkowo budowę toru do jazdy
Szczygłowice wurde die Errichtung eines Radweges
na rowerze oraz kompleksu boisk do gry w koszyków-
und der Spielplätze für Basketball und Volleyball vor-
kę i piłkę siatkową.
gesehen.
ypoczynek zapewniają knurowianom piękne parki (część z nich jest już po renowacji) i tereny zielone, których w na-
chöne Parkanlagen (ein Teil von ihnen wurde bereits renoviert) und Grünflächen, die in unserer Stadt nicht fehlen, dienen der Erho-
lung der Stadtbewohner. In Sorge für kleine Kinder
fot. K. Krzemiński
Park przy ul. Dworcowej / Park in der Dworcowa-Straße
56
fot. K. Gołuch
Plac zabaw w parku NOT w Szczygłowicach / Spielplatz im Park NOT in Szczygłowice Piękny drzewostan w parku NOT w Szczygłowicach Schöner Baumbestand im Park NOT in Szczygłowice
fot. K. Gołuch
Plac zabaw na Osiedlu Wojska Polskiego I Spielplatz in der Wojska-Polskiego- Siedlung I
fot. K. Gołuch
fot. UM
Skwer przy ul. 1 Maja / Grünanlage in der 1 Maja-Straße
57
58 fot. UM
59
fot. K. Gołuch
W kulturze naszego miasta jest cudowna nić tajemna, łącząca czas przeszły z przyszłym In der Kultur unserer Stadt gibt es einen wunderbaren geheimnisvollen Faden, der die Vergangenheit mit der Zukunft verbindet
Ż
D
lem jest dziecięcy zespół folklorystyczny „Wrazidloki”
Kultur, derer Symbol das folkloristische Kinderen-
im. Czesława Jasicy oraz Orkiestra Dęta Kopalni Knu-
semble „Wrazidloki” namens Czesław Jasica ist sowie
rów, szczycąca się przeszło stuletnią historią. Nowo-
das Blasorchester der Kohlengrube Knurów, das auf
czesnym akcentem urozmaicającym występy orkie-
seine über hundert Jahre alte Geschichte stolz ist. Ein
stry jest formacja taneczna mażoretki miasta Knurów,
moderner Akzent bei den Auftritten des Orchesters
wykonująca widowiskowe układy taneczne.
ist die Tanzformation der Stadt Knurów Mażoretki,
ycie kulturalne w Knurowie jest bardzo róż-
as Kulturleben in Knurów ist sehr vielfäl-
norodne. Jednym z dominujących nurtów
tig. Eine der dominierenden Kulturaus-
jest tradycyjna kultura śląska, której symbo-
richtungen ist die traditionelle schlesische
fot. K. Gołuch
fot. P. Barchański
die Tanzauftritte ausführt.
Orkiestra Dęta KWK Knurów – dyryguje M. Kowalczyk Blasorchester der Steinkohlengrube KWK Knurów; Dirigent M.Kowalczyk
60
Biesiada Śląska 2008 „Szkolorze z Dwójki warzą” – Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Wilsona / Schlesisches Festmahl 2008: ,,Szkolorze z Dwójki warzą” (im oberschlesischen Dialekt: Die Schüler aus der Grundschule Nr. 2 kochen), Städtische Grundschule Nr. 2 Wilson-Straße
fot. K. Gołuch
Knurowskie mażoretki / Tanzensemble Majoretki aus Knurów
fot. K. Gołuch
Orkiestra Dęta KWK Knurów wraz z mażoretkami / Blasorchester der Steinkohlengrube KWK Knurów zusammen mit dem Tanzensemble Majoretki
61
Wyróżnieni Laurem Knurowa
M
omy moc pieśniczek. Kożdy kontek naszego Śląska mo piykne, ale inksze łoblycze. To zaś, co przekazali nom starzikowie noszymy w sercach. Muszymy bez to uczyć tego nasze dziecka. Nojlepi jak zacznymy łod bajtli uczynio poszanowanio starszych i naszych tradycyji. Jak się do tego prziczyniom niy yno łojcowie, ale i rechtory to Wrazidloków bydzie dużo, dużo wiyncy, a łod nich pieśniczki i tańcowanie pedzom ludziom we Polsce i we Europie, że Śląsk jest nojpiykniyjszy. Stefania Grzegorzyca
fot. Archiwum
Założycielka, długoletni kierownik zespołu folklorystycznego Wrazidloki im. Czesława Jasicy, zdobywczyni tytułu Kobieta Ziemi Gliwickiej i nagrody Diana 2009
Zespół „Wrazidloki” / Kinderensemble „Wrazidloki”
62
63
fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch
Z
amiłowania mieszkańców Knurowa skupiają się nie tylko na pielęgnowaniu dorobku kulturowego, czego wyrazem jest znana w regio-
nie Izba Tradycji Górniczej, ale także na kreowaniu współczesnego oblicza miasta. W Knurowie istnieją zespoły taneczne, wokalne i teatralne działające przy miejskim Centrum Kultury. Obszerna oferta kulturalna i sportowa sprzyja powstawaniu różnego typu stowarzyszeń i klubów, znanych nie tylko w kraju, ale także za granicą.
D
ie Vorlieben der Einwohner von Knurów konzentrieren sich nicht nur auf die Pflege des Kulturerbes, was durch die in der Re-
gion bekannte Kammer der Berggrubentradition zum Ausdruck kommt, sondern auch auf die Gestaltung des zeitgenössischen Bildes der Stadt. In Knurów gibt es Tanz-, Gesang- und Theaterensembles, die beim Kulturzentrum von Knurów tätig sind. Ein umfangreiches Kultur- und Sportangebot befördert die Entstehung von verschiedenen Vereinen und Klubs, die fot. UM
nicht nur landesweit, sondern auch im Ausland bekannt sind.
Izba Tradycji Górniczej przy Stowarzyszeniu NOT KWK Knurów – uroczystość sprowadzenia do Knurowa kopii średniowiecznej rzeźby Pięknej Madonny Kammer der Kohlengrubentradition beim Verein NOT KWK Knurów: Das Fest der Beziehung der Kopie der mittelalterlichen Skulptur der schönen Madonna nach Knurów Tancerz z zespołu break dance, działającego przy Centrum Kultury Tänzer vom Break-Dance-Ensemble, das am Kulturzentrum tätig ist
64
fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch
Graffiti na budynku Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 2 przy ul. Wilsona Graffiti am Gebäude der Städtischen Grundschule Nr. 2 in der Wilson-Straße
1 2
3
4
Imprezy kulturalne – zespoły działające przy Centrum Kultury (1, 2, 3, 4) – fot. K. Gołuch Kulturveranstaltungen – Ensembles, die am Kulturzentrum tätig sind (1, 2, 3, 4) Pokaz tańca towarzyskiego podczas XVI Młodzieżowych Mistrzostw Polski w boksie Aufführung des Gesellschaftstanzes während der 16. Jungendmeisterschaften Polens im Boxen
65
66
67
fot. MSP 6
Męski Zespół Wokalny Calvi Cantores / Männerchor Calvi Cantores
K
Cantores czy też Schola Cantorum. W tym ostatnim
Animato, Slavica Musa, Calvi Cantores sowie
swoje zainteresowania muzyczne rozwijał tenor Adam
Schola Cantorum. Im letzteren entwickelte seine
Sobierajski, występujący nie tylko na polskich, ale i na
musikalischen Interessen der Tenor Adam Sobieraj-
zagranicznych deskach operowych.
ski, der nicht nur in den polnischen, sondern auch in
Z estrady rozsławia Knurów także Michał Gasz, rodo-
ausländischen Opern aufgetreten ist.
wity knurowianin, który jest laureatem telewizyjnej
Auch Michał Gasz, der gebürtige Knurowianer und
„Szansy na Sukces”. Występował m.in. w zespole zna-
Gewinner des Musikwettbewerbs „Szansa na sukces“
nego kompozytora Piotra Rubika.
(„Chance auf einen Erfolg“) macht die Stadt von der
nurowianie kochają muzykę i śpiew. Dowodem na to są liczne chóry, działające na terenie miasta – Animato, Slavica Musa, Calvi
D
ie Einwohner von Knurów lieben Musik und Gesang. Davon zeugen zahlreiche Chöre, die in der Stadt aktiv sind, und zwar:
Bühne aus bekannt. Er ist unter anderem in der Band des bekannten Komponisten Piotr Rubik aufgetreten.
68
fot. K. Gołuch fot. K. Gołuch
Chór Kameralny Slavica Musa i Męski Zespół Wokalny Calvi Cantores / Chor Slavica Musa und Calvi Cantores
69
fot. K. Gołuch
Knurowska Wiosna Muzyczna w Domu Kultury w Szczygłowicach przy ul. Sztygarskiej / Knurower Musikfrühling – Kulturhaus in Szczygłowice, Sztygarska-Straße
fot. K. Gołuch
Występ Michała Gasza z Orkiestrą Dętą KWK Knurów / Konzert von Michał Gasz mit dem Blasorchester der Steinkohlengrube KWK Knurów
70
fot. K. Gołuch
Międzynarodowe Spotkania Chóralne w kościele p.w. Świętych Cyryla i Metodego w Knurowie Internationale Chorbegegnungen in der Kirche der Heiligen Kyrill und Method in Knurów
71
Park przy ul. Dworcowej, widok na Budynek Dyrekcji KWK Knurów Park in der Dworcowa-Straße, Aussicht auf die Direktion der Steinkohlengrube KWK Knurów
72
73
fot. K. Gołuch
S
w wielu krajowych i międzynarodowych maratonach.
S
Natomiast prężnie działającemu Oddziałowi Miejskie-
thonläufen.
mu Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego
Der sehr aktiven Abteilung des Wasserrettungsdiens-
zawdzięczamy kilkakrotny tytuł Mistrza Śląska, a ju-
tes der Stadt verdanken wir den mehrmaligen Meister-
niorom z Bokserskiego Klubu Sportowego „Concordia”
titel in Schlesien. Den Junioren vom Boxersportklub
członkostwo w kadrze narodowej oraz tytuły Młodzieżo-
„Concordia” verdanken wir wiederum die Mitglied-
wego Mistrza i Wicemistrza Polski 2008 roku.
schaft in der Nationalmannschaft sowie die Titel des
Naszą dumą jest najwybitniejszy zawodnik piłkarskie-
Jugendmeisters und Vizemeisters Polens 2008.
go klubu „Concordia” – Jerzy Dudek, renomowany
Unser Stolz ist der beste Fußballspieler des Fußball-
bramkarz, wielokrotny reprezentant Polski, uczestnik
klubs „Concordia” – Jerzy Dudek – der renommierte
Mistrzostw Świata w Korei Południowej. Tryumfa-
Torwart, mehrmaliger Vertreter Polens, Teilnehmer an
tor Ligi Mistrzów z FC Liverpool, zawodnik jednego
den Weltmeisterschaften in Südkorea, Triumphator der
z najsłynniejszych klubów piłkarskich świata – Realu
Meisterliga mit Liverpool, Fußballspieler in einem der
Madryt.
bekanntesten Fußballklubs der Welt – Real Madrid.
wój wkład w promowanie miasta ma także środowisko knurowskich biegaczy. Członko-
fot. K. Gołuch
wie Amatorskiego Klubu Biegacza biorą udział
74
Zimowe Mistrzostwa Śląska w Ratownictwie Wodnym 2009 – Kryta pływalnia w Szczygłowicach przy ul. Sztygarskiej Schlesische Wintermeisterschaften in Wasserrettung 2009 – Schwimmhalle in Szczygłowice, der Sztygarska-Straße
einen Beitrag zur Förderung der Stadt haben auch die Läufer von Knurów. Die Mitglieder des Amateurläuferklubs beteiligen sich an
zahlreichen landesweiten und internationalen Mara-
fot. K. Gołuch
Międzynarodowy Bieg Uliczny o Puchar Prezydenta Miasta Adama Ramsa / Internationaler Straßenlauf um den Pokal des Bürgermeisters Adam Rams
fot. K. Gołuch
fot. Centrum Kultury
Pokaz Knurowkiego Klubu Kick-boxingu „Fighter” Schau des Kickboxing-Klubs „Fighter” aus Knurów
Jerzy Dudek z Orkiestrą Dętą KWK Knurów Jerzy Dudek mit dem Blasorchester der Steinkohlengrube KWK Knurów
75
Wyróżnieni Laurem Knurowa
B
ieg jest najprostszą formą rekreacji, a powiedzenie „sport to zdrowie” uchodzi za powszechnie znaną prawdę. W sferze działań podejmowanych z myślą o rozwijaniu sportowych zainteresowań mieszkańców bardzo dobrze oceniam zabiegi miasta. W promowanie zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży zaangażowany jest sam włodarz Knurowa, będący drugim w Polsce prezydentem miasta, który przebiegł maraton – 42 km. Z kolei Knurów w przeliczeniu na liczbę mieszkańców może poszczycić się największą w Polsce liczbą maratończyków. Tereny zielone oraz lasy stanowią odpowiednie otoczenie do uprawiania sportu. Jednakże aktywny wypoczynek w mieście to nie tylko bieg. Także różnego rodzaju dziedziny sportowe, których uprawianie umożliwia, będąca własnością miasta największa baza sportowa w powiecie gliwickim. Knurów rozwija się, stanowiąc tym samym zachętę do uprawiania aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu. Czesław Nowak
fot. K. Gołuch
Prezes Amatorskiego Klubu Biegacza
fot. K. Gołuch
Sztafeta Amatorskiego Klubu Biegacza / Staffellauf des Amateurläuferklubs
76
fot. K. Gołuch fot. F. Kostelecki
Zimowe Mistrzostwa Śląska w Ratownictwie Wodnym 2009 – Kryta pływalnia w Szczygłowicach prz ul. Sztygarskiej Schlesische Wintermeisterschaften in Wasserrettung 2009 – Schwimmhalle in Szczygłowice, der Sztygarska-Straße
fot. K. Gołuch
Zawodnicy Akademii Piłki Nożnej na turnieju Polcourt Orlik 2009 w Bydgoszczy Sportler der Fußballakademie im Wettkampf Polcourt Orlik 2009 in Bydgoszcz
NTF Grupa Akrobatyczna / Akrobatikgruppe NTF
77
fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch
Polski Czerwony Krzyż oddział w Knurowie – kurs pierwszej pomocy Polnisches Rotes Kreuz, Abteilung in Knurów, Erste-Hilfe-Kurs
Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Knurowie Verein der Familien und Freunde von geistig Behinderten in Knurów
78
Koło Łowieckie Cyranka / Jägerverein Cyranka
fot. K. Gołuch
Związek Harcerstwa Polskiego oddział w Knurowie Verband der Polnischen Pfadfinder, Abteilung in Knurów
fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch
Wystawa Drobnego Inwentarza w Szczygłowicach Kleinvieh-Ausstellung
Jesteśmy domem dla wielu ludzi...
Wir sind ein Zuhause für viele Menschen...
N
a uwagę i uznanie zasługuje aktywność społeczna mieszkańców miasta. Warsztaty Terapii Zajęciowej dla osób niepełno-
D
as soziale Engagement der Stadtbewohner ist beachtenswert. Die Workshops der aktiven Therapie für behinderte Menschen
sprawnych realizują zadania w zakresie rehabilitacji
erfüllen Aufgaben im Bereich der sozialen und beruf-
społeczno-zawodowej. W jej ramach osoby niepełno-
lichen Rehabilitation. Im Rahmen dessen können die
sprawne fizycznie i umysłowo mogą aktywnie uczest-
geistig und körperlich Behinderten an unterschiedli-
niczyć w przedsięwzięciach pomagających im w miarę
chen Aktivitäten teilnehmen, die ihnen langsam dabei
możliwości samodzielnie funkcjonować i cieszyć się
helfen, je nach Möglichkeiten selbständig zu leben und
życiem.
sich über das Leben zu freuen.
Ważne zadania społeczne wypełniają także działające
Wichtige soziale Aufgaben erfüllen auch die Mann-
w Knurowie drużyny Związku Harcerstwa Polskie-
schaften des Polnischen Pfadfinderverbandes, die in
go. Poprzez harcerski system wychowawczy kształtują
Knurów tätig sind. Durch das Erziehungssystem der
młodych ludzi. Również aktywność knurowskiego sto-
Pfadfinder prägen sie die jungen Menschen. Auch die
warzyszenia Honorowych Dawców Krwi należy wy-
Aktivitäten des Vereines von Ehrenamtlichen Blut-
różnić ze względu na jej szlachetny charakter.
spendern in Knurów sollen aufgrund ihres noblen Charakters geschätzt werden.
fot. K. Gołuch
Warta honorowa harcerzy – Pomnik Powstańców Śląskich przy ul. Dworcowej Ehrenwache der Pfadfinder – Denkmal der Schlesischen Aufständischen, der Dworcowa-Straße
79
Wyróżnieni Laurem Knurowa
Ś
ląskie miasto, takie jak Knurów, charakteryzuje się postindustrialnym krajobrazem. Mimo niezaprzeczalnego wpływu urbanizacji, Knurów zachował wiele miejsc, które posiadają naturalny urok i wdzięk. Historię miasta symbolizują kopalniane szyby i hałdy. Natomiast architekturę Knurowa zdominowały nowoczesne osiedla mieszkaniowe. Na obrzeżach miasta znajdujemy obszary zielone, a wśród nich urokliwe zakątki, gdzie można odpocząć. Obraz Knurowa, zarówno ten historyczny jak i prezentujący oblicze nowoczesności, jest ciekawym obiektem fotograficznym. Wyrazistości miastu nadają również mieszkańcy. Społeczność lokalna tworzy charakter i koloryt tego miasta, toteż fotograf poddając się urokowi
miejsc i ludzi utrwala na zdjęciu obraz miasta i portrety jego mieszkańców. Fotografia potrafi uchwycić nie tylko ulotne chwile, ale może nadać miejscu niedostrzegalny dotąd sens. Posłużyć nie tylko celom estetycznym i artystycznym, ale również terapeutycznym – tak jak w przypadku moich niepełnosprawnych podopiecznych z knurowskiego Caritas Archidiecezji Katowickiej – Ośrodka M.B. Uzdrowienia Chorych. Niepełnosprawni artyści pod moją opieką od kilku lat fotografują Knurów i jego mieszkańców, uczestnicząc w projektach: „Mój świat – moja rzeczywistość”, „Mój świat – moje miasto”, „Mój świat – a drugi człowiek”. Obecnie pracujemy nad projektem „Mój świat – knurowski pejzaż”. Ich prace wzbogacają wizerunek i oblicze miasta, a także ukazują niepełnosprawnych twórców jako pełnoprawnych twórców kultury.
Ośrodek dla niepełnosprawnych w Knurowie – Warsztat Terapii Zajęciowej przy ul. Szpitalnej Behinderteneinrichtung in Knurów – Workshops der aktiven Therapie in der Szpitalna-Straße
80
Krzysztof Gołuch
Z-ca Dyrektora Ośrodka M.B.Uzdrowienie Chorych Caritas w Knurowie
fot. K. Gołuch
Podopieczni ośrodka dla niepełnosprawnych w Knurowie z własnoręcznie wykonanymi pracami Patienten der Behinderteneinrichtung in Knurów mit selbstgemachten Arbeiten
81
Wyróżnieni Laurem Knurowa
P
rzez ostatnie niespełna dwadzieścia lat nastąpiły kolosalne zmiany w sprawach dotyczących osób niepełnosprawnych. Powołano przedszkole i klasy integracyjne, w których pełnosprawne dzieci mogą uczyć się wrażliwości oraz otwartości na potrzeby drugiego człowieka. Dorosłe osoby niepełnosprawne uczęszczają do Warsztatów Terapii Zajęciowej. Obecnie władze miasta ze stowarzyszeniem współpracują za pośrednictwem życzliwego pełnomocnika do spraw organizacji pozarządowych. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną są przywiązane do rodzinnego miasta i - podobnie jak inni mieszkańcy - dumne z faktu bycia Knurowianami. Udowodnili to wielokrotnie,
np. podczas wycieczek, gdy przewodnik oprowadzający po zwiedzanej miejscowości wyraził pochlebne zdanie o Knurowie. Jednak naprawdę dumni będą mogli być wtedy, gdy zrobią coś dobrego dla naszego miasta. Pytanie: czy im na to pozwolimy? Pomimo dużych zmian w kwestii postrzegania niepełnosprawności, jeszcze wiele pozostało do zrobienia, ale jestem przekonana, że współpracując z władzami miasta sukcesywnie będziemy realizować potrzeby.
Urszula Krawczyk
Przewodnicząca Stowarzyszenia Rodzin i Przyjaciół Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Knurowie
fot. K. Gołuch
Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Knurowie / Verein der Familien und Freunde von geistig Behinderten in Knurów
82
fot. K. Gołuch
I Knurowskie Dni Integracji – Prezydent Miasta Knurów Adam Rams wręcza uczestnikom klucz do bram miasta Erste Knurow Integration Tage – Präsident aus Knurow Adasm Rams überreiche Schlüssel zu Teilnehmer zu Tore
fot. K. Gołuch
Przedstawienie „Kotek sam w domu” w wykonaniu podopiecznych Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Knurowie (pierwsza z lewej Urszula Krawczyk) / Vorstellung „Die Katze alleine zu Hause” aufgeführt durch den Verein der Familien und Freunde von geistig Behinderten in Knurów (Erst von links - Urszula Krawczyk)
83
Dni Knurowa Tage von Knurów
S
miasta, które jednoczy jego mieszkańców podczas
V
uroczystych obchodów. Podczas „Dni Knurowa” mia-
seine Einwohner während der Feierlichkeiten vereint.
sto odwiedzają gwiazdy światowej sławy, a u ich boku
Während des Festes wird Knurów von weltberühm-
na scenie mają okazję zaprezentować się miejscowi
ten Stars besucht, die die lokalen Künstler begleiten
artyści. To okazja do wspólnej, rodzinnej zabawy, któ-
dürfen. Das ist die Gelegenheit zum gemeinsamen Fa-
ra integruje mieszkańców. Z całą pewnością jest to
milienfest, das die Stadtbewohner integriert. Sicher-
wydarzenie, na które mieszkańcy z niecierpliwością
lich ist das ein Ereignis, worauf die Stadtbewohner
czekają cały rok.
das ganze Jahr lang warten.
pośród wielu imprez kulturalnych odbywających się w mieście, jedna ma szczególne znaczenie – to Dni Knurowa. Jest to święto
on den zahlreichen Kulturveranstaltungen, die in der Stadt stattfinden, hat eine einen ganz besonderen Charakter. Es sind nämlich
die Tage von Knurów. Das ist das Fest der Stadt, das
fot. Centrum Kultury
Dni Knurowa – koncert Boney M / Tage von Knurów – Konzert von Boney M
84
fot. K. Gołuch
Dni Knurowa – koncert InGrid Tage von Knurów – Konzert von InGrid
85
fot. K. Gołuch
fot. K. Gołuch fot. Centrum Kultury
Koncert Closterkeller / Closterkeller Konzert
86
fot. Centrum Kultury
fot. Centrum Kultury
fot. Centrum Kultury
Imprezy plenerowe na Placu 700-lecia Freilichtveranstaltungen am 700-lecia-Platz
fot. Centrum Kultury
fot. Przegląd Lokalny
Koncert Ani Dąbrowskiej / Ania Dąbowska Konzert
Kabaret Łowcy.B / Łowcy B. Kabarett
fot. K. Gołuch
Prezydent Miasta Knurów Adam Rams (pierwszy z lewej) z Tomaszem Adamkiem (drugi z prawej) i knurowskim tenorem Adamem Sobierajskim (pierwszy z prawej) Bürgermeister der Stadt Knurów Adam Rams auf dem Treffen mit den hervorragenden Stadtbewohnern. Spezialgast Tomasz Adamek (zweiter von rechts)
87
88
89
fot. K. Gołuch
90
Koncert zespołu Wilki – Dni Knurowa 2009 Konzert der Band „Wilki” – Tage von Knurów 2009
fot. ArtTelekom
Koncert zespołu Volare – Dni Knurowa 2009 Konzert der Bank Volare – Tage von Knurów 2009
fot. P. Gradek
Występ trzech tenorów (Adam Sobierajski, Adam Zdunikowski, Witold Wrona) z Zabrzańską Orkiestrą Symfoniczną pod dyr. Sławomira Chrzanowskiego – Dni Knurowa 2009 Konzert von drei Tenorsängern (Adam Sobierajski, Adam Zdunikowski, Witold Wrona) mit dem Symphonieorchester Zabrzańska unter der Leitung von Sławomir Chrzanowski – Tage von Knurów 2009
fot. UM fot. ArtTelekom
Recital Aloszy Awdiejewa – Dni Knurowa 2009 Recital von Alosza Awdiejew – Tage von Knurów 2009
91
92
N
owe wcielenia miasta były odpowiedzią na zmieniającą się na przestrzeni wieków rzeczywistość. XXI wiek stawia przed Knuro-
D
ie neuen Verkörperungen der Stadt waren jeweils eine Antwort auf die sich im Laufe der Jahrhunderte veränderte Realität. Das
wem kolejne wyzwania, a my podejmiemy wszelkie
21. Jahrhundert stellt neue Herausforderungen vor
starania, aby im sprostać. W kolejnych latach władze
Knurów und wir werden uns intensiv bemühen, um
miasta będą kontynuować politykę rozwoju, uwzględ-
diesen nachzukommen. In den kommenden Jahren
niającą zarazem wartości istotne z punktu widzenia
werden die Stadtbehörden die Politik der dauerhaften
tradycji i wielowiekowej historii naszego miasta.
Entwicklung fortsetzen, in der aber Werte berücksichtig werden, die die aus der Perspektive der Tradition und jahrhundertlangen Geschichte unserer Stadt wichtig sind.
Wizualizacja zabudowy mieszkaniowej w okolicy ul. Ziętka Usługi Architektoniczno-Budowlane „VENIT” Ewa Przybył Visualisierung der Wohnsiedlung in der Nähe der Ziętek-Straße – Usługi Architektoniczno-Budowlane „VENIT” Ewa Przybył
Lodowisko sezonowe przy Alei Lipowej – wizualizacja Saisonkunsteinbahn in der Lipowa-Allee – Visualisierung
93
Laur Knurowa
Lorbeer von Knurów
T
dziedzinach i kategoriach za wybitne działania rozsła-
Knurów werden jährlich ausgezeichnet, und zwar in
wiające miasto lub też za działalność mającą wpływ na
verschiedenen Bereichen und Kategorien: Für hervor-
podniesienie poziomu życia mieszkańców Knurowa.
ragende Maßnahmen zur Förderung der Stadt oder
Wyboru osób, które zostaną uhonorowane tą nagrodą,
aber für Aktivitäten, welche zur höheren Lebensqua-
dokonuje w głosowaniu tajnym bezwzględną więk-
lität der Stadtbewohner beitragen.
szością głosów Rada Miasta Knurów. Poznajmy osoby,
Die Wahl der Personen, die mit dem Preis ausgezeich-
które zostały nagrodzone Laurem Knurowa w ciągu
net werden, wird geheim, durch absolute Mehrheit
czternastu lat jego przyznawania.
der Stimmen im Stadtrat von Knurów getroffen. Lass
o najwyższe wyróżnienie przyznawane przez miasto zostało ustanowione w 1995 roku. Laureaci wyłaniani są corocznie w różnych
D
iese höchste Auszeichnung, die durch die Stadt verliehen wird, wurde 1995 eingeführt. Die Preisträger des Lorbeers von
und die Menschen kennen lernen, die durch den Lorbeer von Knurów in den 14 Jahren seiner Geschichte
fot. P. Gradek
ausgezeichnet wurden.
Prezydent Miasta Adam Rams wręcza Laur Knurowa jednemu z wyróżnionych Stadtbürgermeister Adam Rams überreicht den Lorbeer von Knurów einem der Preisträger
94
1995 – Chór „Schola Cantorum” – Górniczy Klub Sportowy „Concordia” Knurów
2002 – lek. med. Konstanty Zakrzewski – Klub Honorowych Dawców Krwi im. dr. Floriana Ogana
1996 – Herman Hojka – Stowarzyszenie Pamięci Tragedii Śląskiej 1945 r.
2003 – Jerzy Dudek – Kompania Węglowa S.A. KWK „Knurów” – UPOS System Sp. z o.o. z siedzibą w Knurowie
1998 – Ośrodek dla Niepełnosprawnych w Knurowie – Warsztaty Terapii Zajęciowej Knurów, ul. Szpitalna 26 – „Energotechnika” Sp. z o.o. w Knurowie 1999 – Augustyn Paczuła – Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – Oddział Miejski Knurów 2000 – Eugeniusz Mehlich – Chór Kameralny „Slavica Musa” – Zespół Foklorystyczny „Wrazidloki” im. Czesława Jasicy 2001 – Marian Płaszczyk – PPHU „Komart” Sp. z o.o. w Knurowie
2004 – Lokatorsko-Własnościowa Spółdzielnia Mieszkaniowa w Knurowie – Zespół Szkół im. I. J. Paderewskiego w Knurowie – Jerzy Pogocki 2005 – Krystian Cyprys – Czesław Nowak – Bogusław Szyguła – Rejon Polskiego Czerwonego Krzyża w Knurowie 2006 – Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Knurowie – Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK Szczygłowice z siedzibą w Knurowie
fot. P. Gradek
1997 – Stefania Grzegorzyca – Orkiestra Dęta KWK „Knurów”
2007 – Roman Buchta – Ks. Stefan Gruszka – Ireneusz Przywara – Helena Soppa – Karol Tunk – Edward Wosz – Orzesko-Knurowski Bank Spółdzielczy w siedzibą w Knurowie – Spółdzielnia Mieszkaniowa „Knurowianka” – Zakład Robót Ziemnych, Rekultywacyjnych i Budowlanych „Conterra” 2008 – Ks. Jan Buchta – Rudolf Kasza – Urszula Krawczyk – Franciszek Nosiadek – Tomasz Reginek – Konrad Sobieraj – Miejska Szkoła Podstawowa nr 7 – Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Szczygłowice” – Zakład Cieplny w Knurowie 2009 – Stanisław Bogumił – Krzysztof Gołuch – Bogdan Litwin – Piotr Stachurski – OSP Knurów – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Knurowie
Nagrodzeni Laurem Knurowa 2009 wraz z Prezydentem Miasta Adamem Ramsem (trzeci od lewej) i Przewodniczącym Rady Miasta Kazimierzem Kachlem (trzeci od prawej) Die mit dem Lorbeer von Knurów in diesem Jahr ausgezeichneten Preisträger mit dem Stadtbürgermeister Adam Rams (Dritter von links) und dem Vorsitzenden des Stadtrates Kazimierz Kachel (Dritter von rechts)
95
„Oblicza Knurowa” Wydanie I, lipiec 2009 Wydawca Urząd Miasta Knurów 44-190 Knurów, ul. dr. F. Ogana 5 tel. (48 32)235 10 17 fax (48 32) 235 15 21 www.knurow.pl, e-mail: um@knurow.pl Treść: Magdalena Czaplińska – UM Knurów Krzysztof Stryczek – UM Knurów Opracowanie graficzne: Magdalena Czaplińska – UM Knurów Krzysztof Stryczek – UM Knurów Tłumaczenie: LIDEX Centrum Tłumaczeń i Obsługi Konferencji Sp. z o.o. Odział Katowice, ul. Dąbrowskiego 22, 40-954 Katowice Foto UM: Krzysztof Stryczek – UM Knurów Magdalena Czaplińska – UM Knurów Joanna Fronik Skład: Frodo sp.j. ul. Powstańców Warszawskich 15, 41-902 Bytom Druk: Drukarnia Archidiecezjalna, Katowice
Wydawca albumu dołożył wszelkich starań w przygotowanie treści publikacji. Jednak niektóre informacje lub obiekty mogły w międzyczasie ulec zmianie, za co nie może ponosić odpowiedzialności. Bez pisemnej zgody wydawcy zabrania się kopiowania i rozpowszechniania niniejszej publikacji oraz jakiejkolwiek jej części w postaci drukowanej lub elektronicznej.
OBLICZA KNUROWA
Oblicza
KNUROWA