Rowerem po ”
Zielonym Wierzchołku Śląska”
Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska”
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Publikacja opracowana przez Lokalną Grupę Działania „Zielony Wierzchołek Śląska” współfinansowana ze środków Unii Europejskiej Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Wydawca: Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska” Materiały: Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska” ul. 3 Maja 51 42-100 Kłobuck tel. 34 317 25 30 e-mail: biuro-lgd@klobuck.pl www. lgd-klobuck.pl Opracowanie: Bożena Leszczyńska Projekt, skład i druk: Druk Allegro Borowianka, ul. Tartakowa 107 42-125 Kamyk tel./fax: 34 318 36 89 e-mail: biuro@drukallegro.pl
ZIELONY WIERZCHOŁEK ŚLĄSKA
ła
go Wierzc lone ho e i łk „Z a
Dookoła Gminy Kłobuck Dookoła Gminy Krzepice Dookoła Gminy Lipie Dookoła Gminy Opatów Dookoła Gminy Panki Dookoła Gminy Popów Dookoła Gminy Przystajń Dookoła Gminy Wręczyca Wielka Dookoła Gminy Blachownia
ka”
Spis treści
ąs Śl
Do ok o
Rowerem po „ZIELONYM WIERZCHOŁKU ŚLĄSKA„
ZIELONY WIERZCHOŁEK ŚLĄSKA Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska” obejmuje obszar ośmiu gmin powiatu kłobuckiego: Kłobuck, Krzepice, Lipie, Opatów, Panki, Popów, Przystajń, Wręczyca Wielka oraz gminę Blachownia, w powiecie częstochowskim. Teren ten charakteryzuje łagodnie ukształtowany, pagórkowaty krajobraz poprzecinany gęstą siecią rzek, strumieni, urozmaicony występowaniem pojedynczych skał wapiennych, poprzedzielany kompleksami leśnymi. Obszar LGD o bogatej historii, związany z wielkimi postaciami: Kazimierza Wielkiego, Jana Długosza czy Mikołaja z Wilkowiecka, kryje niepowtarzalne zbiorowiska roślinne, wyjątkowe pejzaże oraz dziedzictwo kultury materialnej. Architektura może zachwycić drewnianym kościołem w Truskolasach, gotykiem świątyń w Krzepicach i Kłobucku czy wczesnobarokową urodą Dankowa. Ciekawa jest przeszłość gospodarcza, związana z występowaniem bogactw naturalnych, a głównie rudy żelaza. Na tym terenie powstały pierwsze kuźnice na ziemiach polskich. Obszar rudonośny obejmował gminy: Przystajń, Panki, Wręczyca Wielka, Blachownia. Wydobycie rud żelaza różnymi metodami trwało od XIV w. do lat 80-tych XX w. Pamiątką po tych czasach są nazwy wielu miejscowości np. Hutka, Kuźnica, Kuźniczka oraz pokopalniane hałdy. Innym bogactwem naturalnym o znaczeniu przemysłowym były złoża wapieni w rejonie Rębielice-Kłobuck. Powstały wówczas piece do wypalania wapieni, kamieniołomy oraz budynki wykonane z miejscowego budulca. Znakami minionych wieków są również przydrożne krzyże i kapliczki. Z każdym wiąże się jakaś historia, często owiana mgiełką tajemnicy. Przyroda jest niewątpliwym atutem obszaru LGD, znajdują się tu: 2 parki krajobrazowe, 6 rezerwatów przyrody, 3 użytki ekologiczne, obszar Natura 2000, liczne pomniki przyrody. Tutejsza przyroda może oczarować zarówno znawców przyrody jak i amatorów wędrówek czy zbieraczy grzybów i jagód. Zachwycić może użytek ekologiczny „Bagno w Jeziorze” jeziorko położone w otoczeniu borów sosnowych, rezerwat „Zamczysko” z XII-wiecznymi wałami ziemnymi, rezerwat „Szachownica” z zimującymi nietoperzami czy wiekowy starodrzew. Trudno także nie ulec czarowi Liswarty, meandrującej obok ruin krzepickiej synagogi, zamku dankowskiego, czy młynów, zarówno tych które czasy świetności mają już za sobą jak i tych współczesnych. W pobliżu Opatowa warto zobaczyć kobierzec muraw na wapiennym wzgórzu. Takich czarownych miejsc jest dużo więcej, zachęcamy do ich odwiedzenia. Niniejszy przewodnik powstał na bazie rajdu rowerowego „W 8 dni dookoła Zielonego Wierzchołka Śląska” oraz późniejszej wycieczki „Dookoła Gminy Blachownia”. Staraliśmy się pokazać najciekawsze i najbardziej malownicze miejsca. Na mapkach z zaznaczonym przebiegiem trasy, przedstawiamy propozycje wycieczek rowerowych po każdej gminie wchodzącej w skład LGD. Obok mapek znajduje się część opisowa, zawierająca opis atrakcji turystycznych. Długość i niewielki stopień trudności sprawiają, że trasy są do pokonania dla przeciętnego rowerzysty. Podczas jazdy napotkamy drogi o różnorodnych nawierzchniach. Są odcinki po asfalcie (w zdecydowanej większości są to drogi drugorzędne o małym natężeniu ruchu samochodowego), po utwardzonych drogach gruntowych a także po drogach polnych i leśnych. Jedyną wycieczką oznakowanym szlakiem, jest wycieczka po gminie Przystajń, pozostałe trasy nie są oznakowane. Mamy nadzieję, że poruszanie się po nich nie sprawi większych kłopotów. Ułatwieniem będzie mapa turystyczna „Zielonego Wierzchołka Śląska”, szczegółowo obrazująca nasz obszar. Ufni, że korzystanie z przewodnika przybliży jego użytkownikom piękno obszaru LGD, życzymy dużo wrażeń i przyjemności odkrywania tych niezwykłych miejsc.
Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska”
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK
KŁOBUCK
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK
ŁOBODNO
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK NOWA WIEŚ
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK LIBIDZA
KŁOBUCK KOPIEC
POZA TRASĄ WARTO ZOBACZYĆ
KAMYK
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK
DOOKOŁA GMINY KŁOBUCK
1. Rynek 2. Kościół św. Marcina 3. Tablica Władysława Sebyły 4. Pomnik „Matki Polki” 5. Kapliczka św. Jana Nepomucena 6. Dawna łaźnia miejska 7. Kapliczka św. Jana Nepomucena 8. Pałac w Zagórzu 9. Kościół M.B.Częstochowskiej 10. Kapliczka św. Anny 11. Miejsce pamięci 12. Siedziba Salezjanów 13. Siedziba Braci Szkolnych 14. Dworek 15. Skwer z pomnikiem 16. Kościół M.B.Wspom.Wiernych 17. Góra Kamycka (276 m n.p.m.) 18. Kompleks rekreacyjny „Borówka” 19. Kościół św. Jana Chrzciciela 20. Rezerwat „Dębowa Góra” 21. Zbiornik wodny „Zakrzew”
POZA TRASĄ WARTO ZOBACZYĆ
DOOKOŁA GMINY KRZEPICE
DOOKOŁA GMINY KRZEPICE
1. Rynek 2. Kościół św. Jakuba Apostoła 3. Kapliczka Chrystusa Ukrzyżowanego 4. Góra Ośmiu Błogosławieństw 5. Panteon 6. Jaz na Liswarcie (Magreta) 7. Kościół św. Franciszka z Asyżu 8. Stacja kolejowa, wieża ciśnień 9. Młyn, ujście Pankówki do Liswarty 10. Kościół Przemienienia Pańskiego 11. Kapliczka św. Jana Nepomucena 12. Cerkiewna kapliczka 13. Kościół św. Antoniego z Padwy 14. Kapliczka św. Jana Nepomucena 15. Zalew „Łezka” 16. Kapliczka św. Jana Nepomucena 17. Dawny zamek 18. Synagoga 19. Cmentarz żydowski 20. Młyn wodny „Marcelin”
DOOKOŁA GMINY LIPIE Położona w północno-zachodniej części powiatu kłobuckiego gmina Lipie obfituje w związane z historią ciekawe miejsca i urokliwe zakątki. Teren gminy to również bogata przyroda Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny, trzech rezerwatów przyrody oraz terenów nad rzeką Liswartą, która płynie nieuregulowanym meandrującym korytem w szerokiej dolinie tworząc wyspy i starorzecza. Przebieg trasy (36 km): Lipie – Zbrojewsko – Natolin – Parzymiechy – Rozalin – Wapiennik – Rębielice Szlacheckie – Troniny – Danków – Lipie LIPIE
Dworek
ZBROJEWSKO
NATOLIN
DOOKOŁA GMINY LIPIE
DOOKOŁA GMINY LIPIE
1. Kapliczka 2. Dworek 3. Kompleks stawów 4. Kościół św. Maksymiliana Kolbego 5. Pomnik Michaliny Szczęsnej 6. Dawny zbór ewangelicki 7. Dawny cmentarz ewangelicki 8. Wieża obserwacyjna 9. Pomnik ofiar II wojny światowej 10. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła 11. Zespół podworski 12. Zabytkowy cmentarz 13. Rezerwat „Stawiska” 14. Rezerwat „Szachownica” 15. Wapiennik 16. Jaz, elektrownia wodna 17. Zakole Liswarty 18. Figura św. Jana Nepomucena 19. Kościół św. Stanisława 20. Ruiny zamku
DOOKOŁA GMINY OPATÓW
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
ZWIERZYNIEC I
Samotna sosna IWANOWICE DUŻE
Kościół św. Wojciecha
DOOKOŁA GMINY OPATÓW
DOOKOŁA GMINY OPATÓW
1. Kościół NMP 2. Izba regionalna 3. Dawna kuźnia 4. Kapliczka, Księże Stawy 5. Kapliczka św. Jana Nepomucena 6. Kościół Najśw. Serca Pana Jezusa 7. Samotna sosna 8. Kościół św. Wojciecha 9. Góra Opatowska 10. „Dom niemiecki” 11. Góra Rębielska 12. Kościół św. Mikołaja 13. Miejsce pamięci 14. Góra Złochowska
PANKI
PACANÓW
ALEKSANDRÓW
JANIKI
DOOKOﾅ、 GMINY PANKI KOSKI
ZWIERZYNIEC TRZECI
PANKI
KONIECZKI
KAWKI
DOOKOŁA GMINY PANKI
DOOKOŁA GMINY PANKI
1. Staw na Pankówce 2. Kościół Świętej Rodziny 3. Bunkry 4. Stacja kolejowa 5. Wyrobisko 6. Przydrożny krzyż 7. Zabytkowa kapliczka 8. Kościół NMP Królowej Polski 9. Rezerwat „Modrzewiowa Góra” 10. „Maskpol” 11. Kładka na Pankówce, 12. Krzyż przydrożny 13. „Stary krzyż” 14. Pomnik Zygmunta Pełczyńskiego 15. Hałda pokopalniana
DOOKOŁA GMINY POPÓW
POPÓW
ZAWADY
DOOKOŁA GMINY POPÓW WADYSŁAWÓW
BRZÓZKI
WĄSOSZ GÓRNY
DOOKOŁA GMINY POPÓW
LELITY
ZBORY
POZA TRASĄ WARTO ZOBACZYĆ
DOOKOŁA GMINY POPÓW
DOOKOŁA GMINY POPÓW
DOOKOŁA GMINY POPÓW 1. Kościół św. Józefa 2. Kładka wisząca nad Liswartą 3. Wiadukt arkadowy 4. Ośrodki wypoczynkowe 5. Przeprawa przez Liswartę 6. Miejsce pamięci 7. Pomnik Powstania 1863 r. 8. Kalwaria 9. Kościół św. Andrzeja Apostoła 10. Most im. Współpracy Samorządowej 11. Kapliczka przydrożna 12. Stary młyn nad Wartą 13. Stary młyn nad Liswartą
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ Gminę Przystajń opływają dwie rzeki: Liswarta i Pankówka. Prawobrzeżny obszar Liswarty na odcinku od Kamińska do miejscowości Podłęże Szlacheckie to teren dawnego pogranicza. Od najdawniejszych czasów Liswarta w tym miejscu była rzeką graniczną pomiędzy Śląskiem i Małopolską, w 1918 r. pomiędzy Polską a Niemcami. Dziś Liswarta stanowi zachodnią granicę gminy i równocześnie granicę powiatów: kłobuckiego i oleskiego oraz województw: śląskiego i opolskiego. Początki Przystajni sięgają drugiej połowy XIV w., a prawdziwy rozwój tych okolic nastąpił pod koniec XVI w. gdy powstawał nowoczesny, jak na owe czasy przemysł hutniczy. Południowa część gminy położona jest na obszarze Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”. Wszystkie najciekawsze miejsca na terenie gminy można zwiedzić przejeżdżając. Szlak rowerowy „Dookoła Gminy Przystajń” - oznakowany w terenie na czarno. Przebieg trasy (39 km): Przystajń – Kuźnica Stara – Mrówczak – Podłęże Szlacheckie – Kuźnica Nowa – Stany Kamińsko (Kluczno) – Ługi-Radły – Bór Zajaciński – Brzeziny – Przystajń PRZYSTAJŃ
Kościół „Świętej Trójcy”
Sukiennice
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ
Skwer Henryka Kluby
KUŹNICA STARA
Kapliczka figuralna
Dworek
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ ŁUGI-RADŁY
PODŁĘŻE SZLACHECKIE
BÓR ZAJACIŃSKI
KUŹNICA NOWA
KAMIŃSKO Kluczno PRZYSTAJŃ
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ
DOOKOŁA GMINY PRZYSTAJŃ
1. Kościół św. Trójcy 2. Sukiennice 3. Skwer Henryka Kluby 4. Miejsce pamięci 5. Pomnik 600-lecia Kuźnicy Starej 6. Dworek, pomnik przyrody 7. Kapliczka 8. Młyn, dawna kuźnica 9. Kapliczka 10. Młyn nad Liswartą 11. Zabytkowa zagroda młyńska 12. Kościół Najśw. Serca Pana Jezusa 13. Miejsce pamięci 14. Tablica „Warszyca” 15. Skwer Józefa Piłsudskiego
DOOKOŁA GMINY WRĘCZYCA WLK.
DOOKOŁA GMINY WRĘCZYCA WLK.
BÓR ZAPILSKI
KLEPACZKA
POZA TRASĄ WARTO ZOBACZYĆ
PIŁA PIERWSZA
ZAMŁYNIE
TRUSKOLASY
DOOKOŁA GMINY WRĘCZYCA WLK.
DOOKOŁA GMINY WRĘCZYCA WLK.
1. Kościół św. Józefa Oblubieńca 2. Rezerwat „Zamczysko” 3. Kościół pw. Apostołów Piotra i Pawła 4. Przydrożny krzyż 5. Ruiny prażalni rudy żelaza 6. Grób nieznanego żołnierza 7. Stacja kolejowa „Wręczyca” 8. Kapliczka 9. Użytek „Bagno w Jeziorze” 10. Harcówka 11. Kompleks rekreacyjny 12. Kościół św. Jacka 13. Pomnik pamięci żołnierzy KWP 14. Kapliczka św. Jana Nepomucena 15. Kapliczka 16. Kapliczka św. Jana Nepomucena 17. Kapliczka św. Jana Nepomucena 18. Kościół św. Mikołaja 19. Maszt RTV
KONRADÓW
WYRAZÓW
BLACHOWNIA Błaszczyki
BLACHOWNIA Ostrowy
CISIE
BLACHOWNIA
DOOKOﾅ、 GMINY BLACHOWNIA
DOOKOﾅ、 GMINY BLACHOWNIA
Popów
Lipie
Krzepice Opatów
Kłobuck Panki Przystajń
Wręczyca Wielka
Blachownia
Wycieczki zaproponowane w przewodniku obejmują 9 gmin wchodzących w skład Lokalnej Grupy Działania „Zielony Wierzchołek Śląska”. Są to autorskie propozycje, tylko częściowo pokrywające się ze znakowanymi szlakami rowerowymi. Zaprezentowane trasy o długości ok. 40 km, polecamy wszystkim, którzy lubią aktywnie spędzać czas i poznawać ciekawe miejsca.
Lokalna Grupa Działania „Zielony Wierzchołek Śląska”