Dobre wieści | Rashmi Sirdeshpande

Rashmi Sirdeshpande ADAM HAYES

ILUS TRACJE

Optymistyczna, podnosząca na duchu i pokrzepiająca książka, która pomoże młodym czytelnikom zmienić ich sposób myślenia o świecie

Dla moich cudownych babć – Aaji and Maayi. R.S. Dla Annie i Billa. A.H. First published in Great Britain in 2021 by Wren & Rook An imprint of Hachette Children’s Group Part of Hodder & Stoughton Carmelite House, 50 Victoria Embankment, London EC4Y 0DZ A Hachette UK Company hachette.co.uk hachettechildrens.co.uk Tekst © Rashmi Sirdeshpande 2021 Projekt © Hodder & Stoughton Limited 2021 Wszelkie prawa zastrzeżone Aston Martin ® jest znakiem handlowym Aston Martin Lagonda Limited. IKEA ® jest zastrzeżonym znakiem handlowym Inter-IKEA Systems B.V. LEGO ® jest zastrzeżonym znakiem handlowym LEGO Juris A/S. GAP ® jest zastrzeżonym znakiem handlowym GAP (Apparel), LLC. Unilever ® jest zastrzeżonym znakiem handlowym Conopco, Inc. Wydanie oryginalne Laura Horsley DYREKTORKA ARTYSTYCZNA Laura Hambleton GRAFICZKA Sophie Gordon REDAKTORKA Sadie Smith NADZÓR PRODUCENCKI Kelly Llewellyn PROJEKT KSIĄŻKI Kathryn Slack

REDAKTORKA PROWADZĄCA

Wydanie polskie Katarzyna Dudzik REDAKCJA I SKŁAD NA PODSTAWIE ORYGINAŁU Aleksandra Pieńkosz KOREKTA Małgorzata Kłosowicz ADAPTACJA OKŁADKI I NADZÓR PRODUCENCKI Tomasz Brzozowski PRZEKŁAD

Grafiki uzupełniające pochodzą z serwisu Shutterstock Dane i fakty w niniejszej książce zostały zebrane na początku roku 2021 Copyright © for this edition Insignis Media, Kraków 2021 Wszelkie prawa zastrzeżone ISBN 978-83-66873-02-5

Insignis Media, ul. Lubicz 17D/21–22, 31-503 Kraków tel. +48 12 636 01 90, biuro@insignis.pl, insignis.pl Facebook: @Wydawnictwo.Insignis Twitter, Instagram: @insignis_media Druk i oprawa Drukarnia Pozkal, pozkal.eu Wyłączna dystrybucja Dressler Dublin sp. z o.o. dystrybucja@dressler.com.pl, dressler.com.pl

rashmi sirdeshpande

i l u s tr a c j e

adam hayes

CZYLI DLACZEGO ŚWIAT WCALE NIE JEST TAKI ZŁY przekład

Katarzyna Dudzik

SPIS TREŚCI wstęp

6

rozdział 1 dobrzy ludzie – czyli duża dawka życzliwości, empatii i nadziei

25

rozdział 2 dobra polityka - czyli pionierzy, drużyny marzeń i lepsza przyszłość

40

rozdział 3 dobra planeta – czyli wertykalne ogrody, zielone samochody i całe mnóstwo ekocudów

62

rozdział 4 dobre zdrowie – czyli bohaterowie czasu pandemii, roboty i odjechane toalety

90

rozdział 5 dobre społeczeństwo – czyli sprawiedliwość, zaangażowanie i zmienianie śwata

112

rozdział 6 dobra sztuka – czyli balet, bollywood, wirtualne galerie i rysunki poprawiające nastrój

131

co dalej?

148

najważniejsze źródła

154

źródła cytatów

156

WSTĘP

IDZIE KU LEPSZEMU!

H C Y N O Ż O R G A Z JI C A L U P O P E I N E I ODNOW W Ó S Y R G Y T M E I C WYGINIĘ

NASZE DZI E C I SĄ CORAZ BYSTRZEJS ZE

Na TAKIE wiadomości czekamy. Chcemy, żeby informowano nas o przykładach życzliwości, dobroci i triumfu człowieczeństwa, których jest przecież całkiem sporo. Kiedy jednak przyglądacie się dorosłym oglądającym programy informacyjne czy kartkującym w sklepie gazety, widzicie, że docierają do nich same złe wiadomości. Naprawdę złe.

Wyobraźcie sobie, że jesteście kosmitami, którzy teleportowali się na Ziemię (i jakimś cudem rozumiecie wszystkie języki, w których porozumiewają się ludzie). Chodzicie po ulicach, przyglądacie się budynkom, przechodniom, a potem wasz wzrok pada na gazety, których nagłówki krzyczą o tragediach, zbrodniach, niszczeniu planety. Z prasy dowiadujecie się, że świat zmierza ku katastrofie i nikt nie może zrobić nic, żeby to zmienić. Co teraz? Macie ochotę dalej poznawać tę planetę czy wolicie prysnąć jak najdalej stąd?

Przypuszczam, że postanawiacie się ewakuować, ponieważ dochodzicie do wniosku, że Ziemianie skazani są na ZAGŁADĘ.

ŻEGNAJCIE!

Y F O R T S A T A K

TRAGEDIE I K S Ę L K

7

JEST CORA Z GORZEJ

ALE CHWILECZKĘ, TO NIE JEST CAŁA OPOWIEŚĆ, TO TYLKO JEJ CZĘŚĆ.

Zatrzymajmy się tutaj na moment, żeby przyjrzeć się słowu „opowieść”.

To bardzo ważne słowo. Tym właśnie są wiadomości, które do nas docierają. Opowieścią. Książki i filmy także są opowieścią. Zastanówcie się teraz przez chwilę, co lubicie czytać i oglądać.

OPCJA NR 1

Lubicie książki i filmy, w których nic się nie dzieje. Albo dzieje się bardzo niewiele. I nie jest to nic ciekawego. Jest bardzo miło i przyjemnie, a potem wszyscy idą spać. A może…

OPCJA NR 2

Lubicie ekscytujące opowieści. Lubicie książki, od których nie możecie się oderwać, i filmy, które musicie obejrzeć do końca, bo tak bardzo zależy wam, żeby dowiedzieć się, co się wydarzy.

Większość ludzi wybiera opcję nr 2. Lubimy przykuwające uwagę opowieści. Wykorzystują to osoby odpowiedzialne za przekazywanie informacji. Dlatego każdy news to chwytliwa opowieść. Czy nam się to podoba, czy nie, niezwykłe lub przerażające historie sprawiają, że siadamy i słuchamy (albo czytamy). A potem chcemy usłyszeć i przeczytać więcej.

Takie opowieści zapadają nam w pamięć. Takimi opowieściami dzielimy się ze znajomymi. A nasi znajomi dzielą się nimi ze swoimi znajomymi.

Zanim zdążycie policzyć do trzech, sensacyjna historia obiegnie cały świat.

To dlatego media przekazują nam tyle przerażających informacji, zapominając o DOBRYCH RZECZACH. Ale właśnie na tym skupi się ta książka. Na DOBRYCH WIADOMOŚCIACH. Nie jest przecież tak, że nie dzieje się nic dobrego. Dzieje się. I to sporo. Ale dobro często nie jest spektakularne – to na przykład drobne akty życzliwości, stopniowo wprowadzane ulepszenia czy rzetelne wykonywanie obowiązków każdego dnia – dlatego dostaje znacznie mniej czasu antenowego niż doniesienia o złych wydarzeniach, z których łatwo zrobić krzykliwe nagłówki.

8

ODWIEDZA STARSZYCH SĄSIADÓW, ŻEBY ZADBAĆ O ICH SAMOPOCZUCIE

GLOBALNA EMIS DWUTLENKU WĘ JA G L A TAKA SAMA JAK W UBIEGŁYM ROK U Ten ostatni nagłówek brzmi niezbyt imponująco, ale to NAPRAWDĘ WAŻNA wiadomość. Oznacza, że w dużo większym stopniu niż kiedykolwiek wcześniej korzystamy z energii odnawialnej (słonecznej i wiatrowej). Być może emisja CO2 osiągnęła szczytowy poziom.

A może nawet zacznie się zmniejszać.

To nie oznacza, że złe informacje nie są przydatne. Oczywiście, że są.

Musimy wiedzieć, co dzieje się wokół nas. Jak inaczej moglibyśmy cokolwiek ulepszyć? Chodzi o równowagę przekazów medialnych, którymi się karmimy. Obecnie szala przechyla się na stronę złych wiadomości.

Ponieważ zalewa nas fala niepomyślnych wieści, zaczynamy myśleć, że jest gorzej, niż naprawdę jest. Muszą docierać do nas również dobre wiadomości, żebyśmy mogli uświadomić sobie, jak wspaniały jest świat i jak wielka w tym zasługa każdego z nas – także WASZA.

ZAPROGRAMOWANI, ŻEBY SIĘ ZAMARTWIAĆ Być może zastanawiacie się teraz, dlaczego tak bardzo interesują nas złe wiadomości. Rzecz w tym, że jesteśmy wręcz zaprogramowani, żeby się zamartwiać…

Wiele tysięcy lat temu lęk mógł ocalić nam życie. Lepiej było wszędzie widzieć zagrożenie i zrywać się na równe nogi z powodu najmniejszego szelestu, zapewniając sobie bezpieczeństwo, niż być zbyt pewnym siebie i skończyć w paszczy drapieżnika. Nawet dzisiaj często reagujemy w ten sposób. Dlatego negatywne zdarzenia mają na nas dużo większy wpływ niż pozytywne. To im poświęcamy najwięcej uwagi, to o nich ciągle rozmyślamy.

Jest także inny problem: nasze mózgi lubią chodzić NA SKRÓTY, dlatego stosują sztuczki, które pozwalają nam zaoszczędzić czas i energię. To kolejna pozostałość po naszej przeszłości. Przykładowo, mózg często polega na najbardziej dostępnych informacjach.

Nieustanny zalew złych wiadomości sprawia, że pierwsze, co przychodzi nam na myśl, to najgorsze możliwe rzeczy. Przykłady rozmaitych przerażających zdarzeń najlepiej zapadają nam w pamięć, mamy więc wrażenie, że są one dużo bardziej powszechne niż w rzeczywistości.

Obraz atakującego rekina jest tak wyrazisty, że wielu z nas ocenia ryzyko śmierci w paszczy rekina jako wysokie, choć tak naprawdę jest ono bardzo niskie (zaledwie pięć osób rocznie traci życie w taki sposób). Dużo więcej ludzi umiera na skutek stratowania przez słonie lub hipopotamy (a jeszcze bardziej niebezpiecznym stworzeniem jest komar!).

Nasze mózgi nastawione są na wyszukiwanie i przetwarzanie złych informacji. A ponieważ negatywnych bodźców jest tak dużo i są tak łatwe do zapamiętania, zaczynamy się wszystkim zamartwiać.

Rozumiem was, jeśli czujecie, że świat jest przerażającym i niebezpiecznym miejscem. A może tylko wydaje wam się, że powinniście mieć takie poczucie, bo widzicie wokół siebie zmartwionych i zestresowanych dorosłych. Niełatwo się z tym uporać, prawda?

11

Nie twierdzę, że wszystko jest w najlepszym porządku. Na świecie dzieje się mnóstwo złych rzeczy i jeśli chcemy uczynić go lepszym miejscem do życia, czeka nas wiele pracy.

Nie zaprzeczam temu.

Ale już teraz podejmuje się ogrom wysiłków w tym celu. Dzieje się wiele dobrego. Trzeba tylko nauczyć się to dostrzegać.

UFF! W niniejszej książce to dobre wieści postawimy w centrum uwagi, ponieważ wszyscy potrzebujemy trochę radości, która rozświetli nasz dzień. Wszyscy potrzebujemy czegoś, co rozwieje nasze smutki (a przynajmniej część z nich). Wszyscy potrzebujemy nadziei. Nadzieja to coś niezwykle ważnego. Ktoś, kto wymyśliłby sposób, jak ją butelkować i sprzedawać, zostałby miliarderem. Musimy nauczyć się patrzeć w przyszłość, która, jestem o tym głęboko przekonana, będzie ekscytująca i pełna pozytywnych zmian, i którą wszyscy współtworzymy. Brzmi nieźle, nie uważacie?

Zatem zróbmy to. Porozmawiajmy o tym, co DOBRE. Porozmawiajmy o dobrych przywódcach, o dobrych firmach odmieniających naszą codzienność, o drzewach, które uzdrawiają naszą planetę, o robotach, które można wykorzystać w opiece zdrowotnej, i o tych wszystkich wspaniałych, zwykłych ludziach, którzy powoli zmieniają świat na lepsze. Mówmy o tym głośno, żebyśmy mogli poczuć się dumni ze świata, w którym żyjemy, i podekscytowani tym, co czeka nas w przyszłości, jeśli tylko połączymy nasze siły.

Bo wiecie co?

WIERZĘ W NAS.

I mam nadzieję, że po przeczytaniu tej książki wy również uwierzycie. Ale zanim zaczniemy rozmawiać o przekazywaniu informacji – zarówno tych dobrych, jak i tych złych – musimy omówić zjawisko FAKE NEWSÓW.

poradnik dla młodych detektywów: jak szybko i skutecznie wytropić

FAKE NEWSY Być może znacie już to pojęcie. FAKE NEWSY – czym są i dlaczego stanowią taki problem? Nałóżcie kapelusz detektywa, zaraz dotrzemy do sedna sprawy.

Poniżej znajdziecie kilka wskazówek, jak je rozpoznać.

FAKE NEWS to nieprawdziwa – fałszywa lub wprowadzająca w błąd – informacja.

13

Istnieją dwa główne typy fake newsów:

DEZINFORMACJA CELOWA

– to wszelkie doniesienia, które celowo wprowadzają odbiorców w błąd, żeby nakłonić ich do uwierzenia w coś, co nie jest prawdą.

DEZINFORMACJA NIECELOWA – to fałszywe doniesienia rozpowszechniane bez intencji wprowadzenia innych w błąd.

Coś, co powstało jako celowa dezinformacja, przekazywane w dobrej wierze z ust do ust, staje się dezinformacją niecelową. Przykładowo, jeśli ktoś ukradnie ciastko, ale powie wszystkim, że zrobił to ktoś inny, będzie to dezinformacja celowa. Jeśli ktoś inny, nie wiedząc, że jest to nieprawda, opowie o tym swoim znajomym, będzie to dezinformacja niecelowa.

Czasem mamy także do czynienia ze zwykłymi pomyłkami. Może osoba pisząca artykuł nie sprawdziła wszystkiego. (O-OŁ!) Może zanadto się spieszyła (dziennikarze często pracują pod presją czasu). Zazwyczaj gdy na światło dzienne wychodzi więcej szczegółów na jakiś temat, dziennikarze w uaktualnieniach artykułu korygują swoje pomyłki. To zupełnie co innego niż celowe rozpowszechnianie fałszywych wiadomości! To na to drugie należy szczególnie uważać.

14

FAKE NEWSY, KTÓRE NIE SĄ KŁAMSTWEM Żeby jeszcze bardziej zagmatwać sprawę, muszę wam powiedzieć, że czasami ludzie nazywają fake newsami rzetelne informacje. Robią to, ponieważ nie chcą, żeby informacje te okazały się prawdziwe lub też żeby inni ludzie dali im wiarę. Uważaj, gdy ktoś określa jakąś wiadomość mianem fake newsa, nie przytaczając żadnych dowodów na poparcie swoich słów. Dowody są tutaj najważniejsze.

NIE UKRADŁEM CIASTKA! TO FAKE NEWS. NIE WIERZCIE W TO, BO..… BO TO FAKE NEWS! FAKE NEWS, CZYLI NIC NOWEGO POD SŁOŃCEM Fake newsy to zjawisko stare jak świat. W dawnych czasach władcy i wojownicy, chcąc odwieść przeciwnika od ataku, starali się go oszukać i stworzyć wrażenie, że mają dużo większą i znacznie lepiej uzbrojoną armię niż w rzeczywistości. Starali się także zwrócić lud przeciwko SZ ANTONIU ZI! swojemu wrogowi i w taki sposób manipulować opinią publiczną, żeby D ŚMIER uwierzono w ich dobre intencje. W starożytnym Rzymie po śmierci Juliusza Cezara jego adoptowany syn, Oktawian, rozsiewał fałszywe informacje, które miały zniszczyć reputację jednego z generałów Cezara, Marka Antoniusza. Posunął się nawet do tego, że wprowadził do obiegu monety, na których wybito hasła szkalujące Antoniusza! Fake newsy to także nieodłączny element wojennej rzeczywistości. Przebiegli politycy używają ich, żeby przeciągnąć ludzi na swoją stronę. Używanie stronniczych lub wprowadzających w błąd informacji dla celów politycznych nazywamy propagandą.

ANTONIUSZ

ŚMIERDZI!

SZYBKI OBIEG INFORMACJI Podstawowy problem z fake newsami jest taki, że bardzo szybko się rozprzestrzeniają. Dawno, dawno temu, kiedy nie było jeszcze internetu,

15

ANTO ŚMIE NIUSZ RDZI!

telewizji, radia ani nawet druku, mogły minąć całe wieki, zanim jakaś wiadomość do kogoś dotarła. Proces ten przyspieszali nieco miejscy heroldzi (osoby o bardzo donośnym głosie, ogłaszające na ulicach ważne zarządzenia lub wydarzenia), gołębie pocztowe oraz podróżujący konno gońcy. Około 1440 roku wynaleziono prasę drukarską, dzięki której możliwe stało się drukowanie książek, gazet, ulotek i plakatów na masową skalę. (Wcześniej książki spisywano ręcznie, egzemplarz po egzemplarzu. Zajmowało to mnóstwo czasu i, jak można się domyślić, przyprawiało skrybów o ból nadgarstków). Wynalezienie prasy drukarskiej spowodowało, że wiadomości rozprzestrzeniały się dużo szybciej i dużo dalej. Z kolei internet sprawił, że możemy podzielić się daną informacją z całym światem za pomocą jednego kliknięcia.

J I N P OSTĘ

KLIK! WYŚLIJ UD

nie uwierzycie, co się stało!!!

LUBIĘ TO!

Na pewno wielu z waszych znajomych korzysta z mediów społecznościowych, wiecie zatem, jak szybko film lub zdjęcie może OBIEC CAŁY ŚWIAT i zdobyć popularność. Podobnie jest z doniesieniami medialnymi. Ale DLACZEGO ktoś miałby udostępniać je innym osobom?

Z wielu powodów. Może są zaskakujące czy nawet szokujące. Może to wyjątkowo soczyste plotki. Kto potrafi oprzeć się pokusie podzielenia się takimi rewelacjami ze znajomymi? Rzecz w tym, że fake newsy z reguły spełniają co najmniej jedno z wymienionych kryteriów, więc jest niemal pewne, że obiegną świat lotem błyskawicy.

16

Przykładowo, MAYA informuje o czymś CARLOSA. CARLOS dzieli się tą informacją ze swoimi przyjaciółmi, do których zalicza się między innymi AKIKO. AKIKO przekazuje wiadomość osobom ze swojego kręgu znajomych, w którym jest także NOAH… i tak się to kręci.

CARLOS

MAYA

AKIKO NOAH

CLICKBAIT Clickbait to nagłówek artykułu internetowego lub jego fragment, który jest tak niezwykły, zdumiewający lub bulwersujący, że zdaje się krzyczeć:

KLIKNIJ MNIE! PRZECZYTAJ MNIE! OPOWIEDZ O MN I E WSZYSTKIM! 17

Ludzie czasami reagują na tego typu artykuły, a nawet udostępniają je znajomym, zanim jeszcze zdążą zapoznać się z ich treścią! Firmy z branży medialnej uwielbiają posługiwać się clickbaitami. Ich zadanie polega na nakłonieniu użytkownika do kliknięcia w napisany przez nich artykuł.

OWOCE SZKODZĄ ZDROWIU. NIEPRAWDA. Nie martwcie się, detektywi.

Owoce zaszkodzą wam tylko wtedy, gdy zjecie ich DUŻO ZA DUŻO.

SZOKUJĄCA PRAWDA O WASZYCH IDOLACH...

[Dum dum DUMMM...]

Dlaczego to robią? Ponieważ zależy im na przychylności reklamodawców, którzy płacą za to, żeby reklamy ich produktów pojawiały się obok zamieszczonych w sieci artykułów. Dramatyczna historyjka z clickbaitowym nagłówkiem i prowokacyjnymi podpisami pod zdjęciami może przynieść jej autorom pokaźne zyski – wszystko dzięki kolejnym kliknięciom i udostępnieniom.

18

CZY JEST TUTAJ ECHO?!

TUTAJ ECHO?!

TUTAJ ECHO?!

Kolejnym czynnikiem przyspieszającym proces rozprzestrzeniania się informacji jest tak zwany EFEKT POTWIERDZENIA. Ten poważnie brzmiący termin oznacza powszechną skłonność do poszukiwania informacji, które potwierdzają nasze przekonania, oraz ignorowania tych, które je podważają. Gdy ktoś natyka się na artykuł, z którym się zgadza, istnieje większe prawdopodobieństwo, że go skomentuje lub udostępni znajomym. Są na przykład ludzie, którzy uważają, że załogowe lądowanie na Księżycu to mistyfikacja (no cóż, Neil Armstrong i Buzz Aldrin będą musieli jakoś to przełknąć). Gdyby te osoby znalazły artykuł potwierdzający ich teorie, NA PEWNO udostępniłyby go swoim znajomym – być może nawet jeszcze zanim by go przeczytały.

Jako że zazwyczaj otaczamy się ludźmi, którzy myślą podobnie do nas, w rezultacie coraz częściej stykamy się z tymi samymi informacjami.

Zamykamy się w czymś w rodzaju KABINY POGŁOSOWEJ, od której ścian odbija się...

ECHO... ECHO...

Może to prowadzić do powstania wokół was tak zwanej bańki społecznej, w której słyszycie i czytacie wciąż te same informacje. Być może czujecie się bezpiecznie wewnątrz swojej bańki, ale to bardzo ważne, żeby poznać także perspektywę ludzi, którzy myślą inaczej. Kwestionować swoje przekonania. Dowiadywać się nowych rzeczy. Z krytycyzmem podchodzić NAWET do tych wiadomości, które potwierdzają to, w co wierzycie, NAWET jeśli zaszerowały je najmądrzejsze i najuczciwsze ze znanych wam osób.

19

Kto wie – być może zrobiły to w pośpiechu i czegoś nie sprawdziły.

W końcu w dzisiejszych czasach wszystkich nas dotyka...

PRZECIĄŻENIE INFORMACYJNE!!!

W bardzo krótkim czasie dociera do nas ogromna liczba informacji.

Co gorsza, część z tych doniesień to fake newsy, więc sprawa robi się jeszcze trudniejsza. Informacje powinny być użyteczne, ale gdy jest ich za dużo, a część z nich jest nieprawdziwa, stają się źródłem stresu, niepokoju i zamętu. Mogą być nawet niebezpieczne, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę, jak wiele osób wierzy w rzeczy, które nie są prawdziwe, i dzieli się nimi z innymi. Musimy nauczyć się odróżniać fakty od fikcji. To trudne, ale jak najbardziej MOŻLIWE.

DETEKTYWI, PORA WŁĄCZYĆ FAKE NEWSOWY RADAR

Po pierwsze, ZATRZYMAJCIE SIĘ na chwilę. Pomyślcie. Podawajcie w wątpliwość każdą informację, która do was dociera. Nie dlatego, że świat jest zły i nie można nikomu zaufać, tylko dlatego, że jesteście detektywami, a każdy porządny detektyw ma nawyk sprawdzania informacji. Zastanawiacie się, jak to zrobić? Odpowiedzcie sobie na poniższe pytania, a w mgnieniu oka wytropicie fake newsy:

•

ZARAZ, ZARAZ... A KTO TO NAPISAŁ? Sprawdźcie ŹRÓDŁO. Skąd macie tę informację? Usłyszeliście ją w radiu? Przeczytaliście w gazecie?

Macie do czynienia z rzetelnym dziennikarstwem czy z reklamą?

Jakie są przekonania osoby lub organizacji odpowiedzialnej za 20

rozpowszechnianie informacji? Na stronie internetowej możecie wejść w zakładkę „O nas”. Być może znajdziecie tam wytłumaczenie, dlaczego artykuły zamieszczone w tym serwisie starają się nakłonić was do przyjęcia takiej, a nie innej perspektywy.

•

KTO TO OPUBLIKOWAŁ? Czy danej firmie lub organizacji

można zaufać? W waszym kraju działają (miejmy nadzieję!) firmy i organizacje uchodzące za wiarygodne (niektóre z nich przygotowują treści specjalnie dla młodych odbiorców) oraz takie, które, hmm, znane są z N A C I Ą G A N I A prawdy. Warto porozmawiać na ten temat z kimś dorosłym – rodzicem, nauczycielem, bibliotekarzem (bibliotekarze sporo wiedzą o znajdowaniu dobrych źródeł informacji).

DOBRZY DETEKTYWI NIGDY NIE WSTYDZĄ SIĘ RADZIĆ EKSPERTÓW.

•

JAKIE UCZUCIA TO W WAS WYWOŁUJE? Jakie intencje

•

SPRAWDZILIŚCIE DATĘ PUBLIKACJI? Zawsze o tym

•

CZY TO ZOSTAŁO SKONSULTOWANE Z EKSPERTAMI?

przyświecały osobie, która przygotowała ten materiał? W co mieli uwierzyć odbiorcy? Co mieli poczuć? Fake newsy często sprawiają, że czujemy SILNE emocje. Jeśli macie wrażenie, że właśnie taki jest cel czytanego przez was artykułu, chwytajcie w dłoń szkło powiększające i wyjątkowo uważnie przyjrzyjcie się tej historii. pamiętajcie. Czasami ktoś stara się wprowadzić innych w błąd, odgrzebując starą historię.

Czy artykuł powołuje się na oficjalne źródła, takie jak obwieszczenia rządowe, obwieszczenia Światowej Organizacji Zdrowia lub Organizacji Narodów Zjednoczonych? Fake newsy z reguły tego nie robią. Zazwyczaj bazują na opiniach, nie na faktach.

21

•

CZY INNE ŹRÓDŁA POTWIERDZAJĄ TĘ INFORMACJĘ?

•

CZY KTOŚ NIE MAJSTROWAŁ PRZY TYCH ZDJĘCIACH?

Czy artykuły na ten sam temat pojawiły się w cieszących się dobrą opinią serwisach internetowych? (Najlepiej, dla pewności, w co najmniej trzech).

Możecie także wykorzystać swoich znajomych do weryfikacji medialnych doniesień, jeśli akurat znacie kogoś, kto dużo wie na dany temat.

Czasami od razu widać, że ktoś przerobił jakieś zdjęcie, a czasami nie jest to takie oczywiste. Za pomocą dostępnych obecnie zaawansowanych technicznie narzędzi można stworzyć fałszywe, choć bardzo realistyczne zdjęcia lub nagrania różnych osób. Zdarza się jednak, że coś w tego typu wytworach budzi naszą wątpliwość. Dobry detektyw zawsze ma pod ręką swoją lupę.

•

CZY TA STRONA INTERNETOWA NIE JEST TROCHĘ PODEJRZANA? Sprawdźcie, czy adres strony (inaczej URL) kończy się na przykład na .gov (co oznacza, że jest to strona rządowa) albo chociaż na .com (to najbardziej popularne rozszerzenie na świecie, pamiętajcie jednak, że każdy może je sobie wykupić). Zwróćcie uwagę na błędy ortograficzne i gramatyczne – dziennikarze renomowanych serwisów wielokrotnie sprawdzają swoje teksty pod tym kątem. Innym niepokojącym sygnałem może być pogrubiony lub podkreślony tekst napisany dużymi literami i opatrzony wieloma wykrzyknikami.

WIARYGODNE ŹRÓDŁA INFORMACYJNE NIE SKŁADAJĄ TEKSTU DUŻYMI LITERAMI ANI NIE STOSUJĄ POGRUBIEŃ, PODKREŚLEŃ I WYKRZYKNIKÓW, ŻEBY PRZEKONAĆ ODBIORCÓW DO SWOICH RACJI!!!!!!!!

22

•

A MOŻE TO ŻART? Piszę to całkiem serio. Są serwisy, które

•

I W KOŃCU: CO MÓWI WAM INTUICJA? Czy nagłówek

podają wymyślone, absurdalne newsy – w taki sposób publikuje na przykład ASZdziennik. Celem takiego artykułu jest rozbawić czytelników i przedstawić pewien punkt widzenia, a nie wprowadzić kogokolwiek w błąd. Satyra i parodia to coś zupełnie innego niż fake newsy. Czasami jednak żart nie zostaje zrozumiany. Tak stało się chociażby w przypadku Wielkiej Księżycowej Mistyfikacji, serii opublikowanych w 1835 roku przez „New York Sun” artykułów opisujących życie na Księżycu. Artykuły wzbogacono o ilustracje przedstawiające mieszkańców srebrnego globu, czyli jednorożce, minizebry i ludzi ze skrzydłami nietoperza. Czytelnicy gazety uwierzyli w to, co w zamierzeniu było satyrą! Zmyślona historia zyskała ogromną popularność i przedrukowały ją gazety na całym świecie. i treść artykułu wydają się wam wiarygodne? Jeśli przeczytaliście coś szokującego lub zdumiewającego, miejcie zawsze w pamięci, że to może być nieprawda. Intuicja może was ostrzec przed fałszywką. Jeżeli coś w danej historii się nie zgadza, prawdopodobnie trafiliście na fake newsa. Nie ignorujcie takich przeczuć. ZATRZYMAJCIE SIĘ, POMYŚLCIE i sprawdźcie, co mówią na ten temat inne zaufane źródła.

Ciąg dalszy w pełnej książce!

Zamów już dziś! bit.ly/dobrewieści

23

PORA ZMIENIĆ to, JAK POSTRZEGAmy ŚWIAT! Gdy docierają do nas tylko złe wieści, świat może wydawać się nieco… przerażający. Tymczasem wokół dzieje się

też MNÓSTWO

DOBREGO – szkoda, że tak rzadko o tym

słyszymy! Mamy przecież roboty ratujące ludzkie życie,

drzewa, które mogą UZDROWIĆ naszą planetę, i odnawialne źródła energii. Jest WIELE osób, organizacji i firm, które

walczą o lepszy świat. Ta książka jest także o nich. Oraz o tym, jak WY możecie pójść w ich ślady.

Zapraszam was do mojej agencji DETEKTYWISTYCZNEJ, w której będziemy tropić fake newsy, odkrywać

NIESAMOWITE historie oraz poznawać inspirujące postaci z całego świata. Przekonacie się, że dobro wcale nie jest w odwrocie i że jeśli postawimy na współdziałanie, wkrótce sprawy przyjmą LEPSZY obrót!

Ta książka to dodające mocy, otuchy i pewności siebie

ANTIDOTUM na niepokoje naszych czasów!

cena 39,99 zł w tym 5% VAT