Teux 47

Διαβητολογικά Νέα ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

τεύχος 47

ΗΜ

Α

ΕΦ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

ΟΔ ΙΚ

Ε ΡΙ

Σ ΠΕ

ΡΙ

ΔΕ

bayerdiabetes.com

801 11 40200

Bayer, the Bayer Cross, CONTOUR, the No Coding Logo, and simplewins are trademarks of Bayer

¢EN M¶OPEI™ NA ME EM¶O¢I™EI™,

¢IABHTH,

NA XAPø

TH ZøH MOY. O Ó¤Ô˜, ‚ÂÏÙȈ̤ÓÔ˜, ÌÂÙÚËÙ‹˜ ۷ί¿ÚÔ˘ CONTOURì Ù˘ Bayer ÌÔÚ› ‡ÎÔÏ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Û·˜ ·Ó¿ÁΘ. ¶·Ú¤¯ÂÈ Â›Û˘ ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Ãøƒπ™ ∫ø¢π∫√¶√π∏™∏ì Ù˘ Bayer Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Â˘ÎÔÏ›· Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›·. ŒÙÛÈ, Ë Ì¤ÙÚËÛË Á›ÓÂÙ·È ÈÔ ·Ï‹ ·fi ÔÙ¤, Î·È ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙÔ˘ ‰È·‚‹ÙË Ë ·ÏfiÙËÙ· ÓÈοÂÈ.

MONA¢IKA XAPAKTHPI™TIKA

CONT AD v.2 11/09

ñ 2 Â›‰· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÁÈ· ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË Â‡ÎÔÏË ¯Ú‹ÛË ñ 5 ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ¯ÚfiÓÔ˜ ÂͤٷÛ˘ ñ ÌÈÎÚfi ‰Â›ÁÌ· ·›Ì·ÙÔ˜ 0,6 ÌL ñ ̤ÛÔ˜ fiÚÔ˜ ÚÔ Î·È ÌÂÙ· - ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ˘ÂÓı‡ÌÈÛ˘ ÌÂÙ·ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ÌÓ‹ÌË 480 ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ñ ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙË Ó¤· ÔıfiÓË

Διαβητολογικά Νέα ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

τεύχος 47

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας Πρόεδρος: Μπούσμπουλας Σταύρος Αντιπρόεδρος: Παππάς Άγγελος Γεν. Γραμ.: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Ταμίας: Κυριαζής Ιωάννης Μέλη: Λέπουρας Αντώνιος

Λιάτης Σταύρος

Μελιδώνης Ανδρέας

Νούτσου Μαρίνα

Ράπτης Αθανάσιος Συντακτική Επιτροπή «Διαβητολογικά Νέα» Συντονιστής Σύνταξης: Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης

Αλαβέρας Αντώνιος

Ηρακλειανού Στυλιανή

Μακρυλάκης Κωνσταντίνος

Νούτσου Μαρίνα

Ιδιοκτήτης – Εκδότης: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Σωτηρόπουλος Αλέξιος Ηριδανού 12 – 115 28 Αθήνα τηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936 www.ede.gr, infoede@ede.gr

To έργο αποτελεί ευγενική προσφορά του ζωγράφου Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη. Ετήσια συνδρομή: 1€ Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της ΕΔΕ

Εκτύπωση: Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ» Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριος τηλ. 210 9934580, zerbinis@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα είναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διαβητολογικά Νέα

περιεχόμενα 1 1 6 Η θεραπεία του διαβήτη: Φυλλομετρώντας τα παλιά… δεφτέρια! Χαράλαμπος Δ. Τούντας

1 2 0 Παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα: 125

Μια «ωρολογιακή βόμβα» Ουρανία Αποστόλου, Αθανασία Παπαζαφειροπούλου Ο ρόλος του αυτοελέγχου στη γλυκαιμική ρύθμιση Ουρανία Αποστόλου, Αλέξης Σωτηρόπουλος

1 2 9 Οι αγχώδεις διαταραχές στον ασθενή

με Σακχαρώδη Διαβήτη Φλωρεντία Σ. Μπακομήτρου, Παρασκευή Βεργίδου

1 3 1 Εκτέλεση & θρεπτική αξία

ελληνικών συνταγών

μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, Γεώργιος Καζδαγλής ΤΙ ΝΕΌΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΉΤΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΙΑΤΡΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ

1 3 2 Συστατικά που περιέχονται στο σπανάκι καταπολεμούν παράγοντες του μεταβολικού συνδρόμου

1 3 3 Τα ολικής αλέσεως δημητριακά μειώνουν τον

κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα σε γυναίκες με διαβήτη τύπου 2 1 3 3 Συνεχής καταγραφή γλυκόζης πλάσματος και υπογλυκαιμία 1 3 4 Οι δυσμενείς επιπτώσεις του Σακχαρώδους Διαβήτη στην ποιότητα ζωής 1 3 5 H θεραπεία με βασική ινσουλίνη βελτιώνει τη γλυκαιμική ρύθμιση και συμβάλλει στην απώλεια βάρους 1 3 5 Η εντατική γλυκαιμική ρύθμιση έχει ευνοϊκές επιδράσεις στη νεφρική λειτουργία 1 3 6 Ο επιπολασμός του Σακχαρώδoυς Διαβήτη ανέρχεται στα 366 εκατομμύρια άτομα 1 3 6 Ευνοϊκή επίδραση των γλιπτινών στην καρδιά 1 3 7 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία 1 4 0 Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη 1 4 2 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

115

Διαβητολογικά Νέα Η θεραπεία του διαβήτη: Φυλλομετρώντας τα παλιά… δεφτέρια!... Χαράλαμπος Δ. Τούντας Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Η

«Τα πάντα ρει», Ηράκλειτος έφα …

ρήση του άντεξε στο χρόνο, απόκτησε διαχρονική αξία. Ίσως αναρωτηθείτε, τι σχέση έχει το «τα πάντα ρει» με το θέμα; Εύλογο το ερώτημα, απλή, για μα μην πω απλοϊκή, η απάντηση. Η θεραπεία του διαβήτη, συνεχώς αλλάζει, ακόμη και στις μέρες μας. Άρα εντάσσεται στο πλαίσιο της ρήσης, η οποία εκφράζει πλήρως τις αλλαγές. Άλλωστε, αυτό εύκολα επιβεβαιώνεται, αρκεί να παρακολουθήσει κανείς τα χνάρια. Η διαδρομή μακρά, ο δρόμος σκολιός και δύσκολος. Είστε έτοιμοι για το «ταξίδι»; Αν ναι, πάμε λοιπόν …

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Η αφήγηση σαν παραμύθι …

116

Μια φορά κι έναν καιρό, στα πολύ παλιά χρόνια, το 1552 π.Χ. ζούσε στη Νότια Αίγυπτο ένας άνθρωπος. Δεν γνωρίζουμε το όνομά του. Υποθέσεις κάνουμε για την ταυτότητά του. Κατ’ αρχάς, πρόκειται για μορφωμένο άτομο, πιθανότατα ιερέα του θεού Ρα, που είχε ως σύμβολο τον ήλιο. Όπως όλοι οι ιερείς εκείνης της εποχής, ασκούσε και την τέχνη της Ιατρικής. Άφησε όμως γραπτές μαρτυρίες καταγεγραμμένες σε πάπυρο. Οι μαρτυρίες του αφορούν στις εμπειρίες και τις γνώσεις που απόκτησε από την ενασχόλησή του με την αντιμετώπιση νοσηρών καταστάσεων. Πιάνοντας την άκρη του νήματος, τα γραπτά του, ας περπατήσουμε το δύσβατο μο-

νοπάτι, σε μια προσπάθεια να φτάσουμε στην εποχή μας. Τον πάπυρο που γράφτηκε το 1552 π.Χ. έφερε στο φως η σκαπάνη του Γερμανού αρχαιολόγου Ebers. Επρόκειτο για ταφικό εύρημα. Τότε, τα επιφανή πρόσωπα τα έθαβαν με τα προσωπικά τους αντικείμενα. Τοποθέτησαν λοιπόν στη λάρνακα του νεκρού ιερέα - γιατρού, το πνευματικό του έργο. Τον πάπυρο, στον οποίο είχε καταγράψει τις παρατηρήσεις και την εμπειρία του. Η ανακάλυψη έγινε το 1862 μ.Χ. Τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια μετά. Για την ακρίβεια, 3414! ... Βρίσκουμε λοιπόν εκεί την περιγραφή μιας νοσηράς κατάστασης, που μοιάζει με εκείνη του διαβήτη. Αναφέρει ο Αιγύπτιος ιερέας - γιατρός, τι προτείνει για τη θεραπεία. Χορηγούσε: Ένα αφέψημα από κόκαλα, σιτάρι και ορυκτά, τα οποία ήσαν πλούσια σε οξείδια του αλουμινίου και του ζιρκονίου. Μαθαίνουμε έτσι από πρώτο χέρι, τη θεραπεία του διαβήτη. Πρόκειται για την πρώτη στην ιστορία αναφορά για το νόσημα, ανώνυμο ακόμη τότε! ... Μεταγενέστερη αναφορά για τη θεραπεία της πολυουρικής νόσου, έτσι αποκαλούσαν εκείνη την εποχή το διαβήτη, βρίσκουμε στις Βέδες, ιερά βιβλία των Ινδιών. Οι Ινδοί σαμάνοι ή όπως αλλιώς έλεγαν τους ιερείς - γιατρούς, συνιστούσαν: •• Δημητριακά πρόσφατης σοδειάς. Παρασκευάσματα από πίσσα, τα

οποία περιέχουν βενζοϊκά και πυριτικά άλατα. Την επόμενη γραπτή μαρτυρία για τη θεραπεία της πολυουρικής νόσου, τη βρίσκουμε το 2ο μ.Χ. αιώνα στα κείμενα του Αρεταίου. Περιγράφει με ακρίβεια και λεπτομέρειες τα συμπτώματα της νόσου και είναι ο πρώτος που αναδεικνύει και καθιερώνει τον όρο διαβήτης. Εδώ ας ανοίξουμε μια παρένθεση. Ο όρος διαβήτης, για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε τετρακόσια χρόνια πριν. Ένας γιατρός που ασκούσε την τέχνη του στην Απάμεια της Βιθυνίας, ο Δημήτριος, ονόμασε την πολυουρική νόσο διαβήτη. Τη «δόξα» πήρε ο Αρεταίος, του οποίου τα κείμενα διεσώθησαν. Ας δούμε τι προτείνει ή ακριβέστερα πως θεράπευε ο Αρεταίος το διαβήτη. Σε ελεύθερη μετάφραση, από το αρχαίο,

Διαβητολογικά Νέα γραμμένο στην Ιωνική διάλεκτο κείμενο, οι συστάσεις: «[…] Στο διαβήτη, από το μέρος που πάσχει και φθείρεται, τα υγρά οδηγούνται προς τους νεφρούς και την κύστη αποβαλλόμενα προς τα έξω. Επειδή τα υγρά εξέρχονται με αυτή τη διαδρομή, η νόσος παίρνει καλύτερη τροπή και βελτιώνεται. Η βελτίωση δεν οφείλεται στην απάλειψη της νόσου, παρά μόνον στην ανακούφιση από το βάρος. Η δίψα παραμένει μεγάλη και το σώμα αφυδατώνεται. Οι θεραπείες για την παύση της φθοράς, είναι ίδιες με εκείνες τις υδρωπικίας. Ο ιατρός οφείλει να απαλλάξει τον ασθενή από τη μεγάλη δίψα. Η επιθυμία για λήψη υγρών είναι ακόρεστη. Είναι λοιπόν απαραίτητα τα φάρμακα, τα οποία ανακουφίζουν από τη δίψα». Η διαδικασία για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ασθενούς, φαίνεται ότι δεν ήταν απλή. Αυτό συμπεραίνεται από τις εν συνεχεία οδηγίες. Αφορούν σε πρακτικά ζητήματα. Συνεχίζει ο Αρεταίος … «Αφού πρώτα γίνει η περιποίηση του σώματος με την ιερή κάθαρση, χρησιμοποίησε επιθέματα από νάρδο, μαστίχα, χουρμάδες και κυδώνια ωμά. Ο χυμός αυτών, με την προσθήκη ροδέλαιου, είναι κατάλληλο μείγμα για εφύγρανση. Με την ψύχα αυτών είναι δυνατόν να γίνει κατάπλασμα, αφού προστεθούν μαστίχα και χουρμάς. Το μείγμα αυτό είναι καλό, αν γίνει προσθήκη κεριού και ναρδελαίου ή χυμού ακακίας και υποκύστιδας. Είναι αμφότερα κατάλληλα για εφυγράνσεις και καταπλάσματα. Το νερό, το οποίον χρησιμοποιείται προς πόση, πρέπει να βραστεί μαζί με τα φρούτα». Με τη λέξη εφύγρανση, προφανώς αναφέρεται στην ανάγκη αποκατάστασης της ξηρότητας του δέρματος, απότοκος της αφυδάτωσης. Σε ό,τι αφορά στη νάρδο, πρόκειται για ποώδες, αρωματικό φυτό, με πολλές ποικιλίες. Στη χώρα μας, η γνωστότερη και επικρατέστερη ποικιλία, είναι η νάρδος η Διοσκουρίδειος, κοινώς αγριοζαμπούκος ή βαλεριανή ή μυριστική. Συνεχίζει... «Η τροφή είναι γάλα και διάφορα δημητριακά, τα δε ροφήματα από σπόρους. Κρασί στυφό (μπρούσκο), αραιω-

μένο με νερό. Είναι τονωτικό, στυπτικό, δροσιστικό. Προκαλεί ευεξία και αίσθημα καλής υγείας. Για δυναμωτικό γλυκό κρασί, επειδή βοηθάει στην αναγέννηση του αίματος. Τα λοιπά φάρμακα είναι τα ίδια, όπως εκείνα από τις οχιές ή αυτό του Μιθριδάτη. Από τα φρούτα, όλα εκείνα, τα οποία είναι κατάλληλα για την υδρωπικία. Άλλωστε και η δίαιτα και ο τρόπος της ζωής είναι τα ίδια». Έτσι, με βιάση τελειώνει τη θεραπεία του διαβήτη. Εντύπωση προκαλεί η συνοπτική αναφορά για τα φάρμακα, τα οποία χορηγούνται τόσο για τη θεραπεία του διαβήτη, όσο και για τη θεραπεία τής υδρωπικίας. Η πιο πιθανή εξήγηση για την απλή αναφορά στη θεραπεία του διαβήτη, είναι ότι σε κάποιο άλλο σημείο του βιβλίου, θα έχουν καταγραφεί με λεπτομέρεια. Η εντύπωση αυτή γίνεται βεβαιότητα, αν ληφθεί υπόψη, ότι η θεραπεία της υδρωπικίας προηγείται εκείνης του διαβήτη. Πράγματι, στο πρώτο βιβλίο «Περί αιτιών και σημείων οξέων παθών Α, Β», η περιγραφή της κλινικής εικόνας της υδρωπικίας, είναι πρώτη στη σειρά και ακολουθεί εκείνη του διαβήτη. Λογικό λοιπόν είναι ν’ ακολουθεί την ίδια σειρά και στο βιβλίο «Χρονίων νόσων θεραπευτικόν». Στην αρχή αυτού του βιβλίου υπάρχει κενό. Δεν διεσώθη το κε-

φάλαιον που αφορά στη θεραπεία της υδρωπικίας. Έτσι λοιπόν χάθηκαν «τα λοιπά φάρμακα», που είναι τα ίδια και για τα δύο νοσήματα. Γι’ αυτό ίσως, επειδή τα είχε ήδη αναφέρει, δεν τα επαναλαμβάνει μερικές σελίδες παρακάτω. Απλώς καλύπτει το θέμα με τη φράση, η οποία αναφέρθηκε πρωτύτερα. «Οι θεραπείες για την παύση της φθοράς είναι ίδιες με εκείνες για την υδρωπικία». Θεωρεί πλεονασμό να επαναλάβει πάλι τα ίδια. Από τους σημαντικότερους γιατρούς του 2ου μ.Χ. αιώνα είναι ο Γαληνός. Γεννήθηκε στην Πέργαμο της Μ. Ασίας το 129 μ.Χ., εννέα χρόνια πριν πεθάνει ο Αρεταίος (138 μ.Χ.). Συνεπώς, η επιστημονική τους διαδρομή δεν συμπίπτει. Ο Γαληνός υιοθέτησε τον όρο «διαβήτης», όπως διαπιστώνει κανείς από τη συνεχή αναφορά στα γραπτά του. Άφησε ογκώδες έργο 92 τόμων! Ανάμεσά τους οι 14 αναφέρονται στη θεραπευτική. Το εκπληκτικό; Απουσιάζει η καταγραφή θεραπείας για το διαβήτη. Μολονότι το έργο του, περιγράφει την παθογένεια και τη συμπτωματολογία του. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Εικασίες, ως απάντηση στο ερώτημα. Πιθανώς, επειδή το θεωρούσε σπάνια νόσο. Πράγματι, αναφέρει ότι στη ζωή του είδε μόνο δύο (!)

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

117

Διαβητολογικά Νέα

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ασθενείς, οι οποίοι εμφάνισαν συμπτώματα διαβήτη. Έτσι λοιπόν, φαίνεται να θεώρησε εντελώς περιττό, ν’ ασχοληθεί. Κατά συνέπεια, υπάρχει κενό, δεν γνωρίζουμε την άποψή του. Μετά το Γαληνό, ο πρώτος που συγκέντρωσε και κατέγραψε ιατρική γνώση ήταν ο Ορειβάσιος. Γεννήθηκε στην Πέργαμο το 325 μ.Χ. Συμμαθητής, φίλος και εν συνεχεία προσωπικός γιατρός του αυτοκράτορα Ιουλιανού του Παραβάτη. Με προτροπή του τελευταίου, ετοίμασε συλλογή με τα έργα των πιο ονομαστών γιατρών. Ήταν η πρώτη Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια. Τίτλος: Ιατρική Συναγωγή. Την αποτελούσαν 70 τόμοι. Διεσώθησαν μόνον οι 25. Άντλησε πληροφορίες από τις εργασίες προγενέστερων, όπως ο Άντυλος, ο Αρχιγένης, ο Ηλιόδωρος, ο Ασκληπιάδης. Σε κάποιον από τους διασωθέντες τόμους, υπάρχει ενότητα με τίτλο: «Περί της από των ούρων σημειώσεως». Εκεί, κάνει περιγραφή των ούρων του διαβητικού ασθενούς. Σημειώνει … «Ούρον άριστον εστί το τοις υγιαινόντων ομοιότατον˙ τοιούτον δ’ εστί το υπόπυρ-

118

ρον τε άμα και υπόξανθον (…). Όταν δε και ταχέως διεξέρχηται, ο καλούμενος διαβήτης γίνεται. Εφεξής δ’ αυτώ το λευκόν ούτως και λεπτόν οιόνπερ το ύδωρ». Με σχεδόν πανομοιότυπο τρόπο πραγματεύεται ενότητα περί ούρων και κάνει αναφορά στο διαβήτη, ο ψευδοΓαληνός. Άγνωστον πότε και που γεννήθηκε. Δείγμα της γραφής του … «Ούρον τοίνυν άριστον εστί το των υγιαινόντων ομοιότατον (…)˙ όταν δε και ταχέως διεξέρχηται, ο καλούμενος διαβήτης γίνεται». Η ταυτότητα της περιγραφής είναι αναμφισβήτητη. Ο ψευδο-Γαληνός όμως, στη συνέχεια του κειμένου, παραθέτει θεραπευτική αγωγή, επωφελή για την κατάσταση αυτή. «Ως διαβήτης ίσταται. Λαβών υμένα τα της αλεκτορίδων κοιλίας έσωθεν και ξηράνας εν ηλίω αναλάμβανε εξ αυτών. Άλλο λαβών σταγονίου και βαλάνου ξηράς και βαλκυστίου και κηκίδων. Τρίψας οίνου εξ αυτών νήστει συν μέλιτι ροδίνω, εν ύδατι ψυχρώ». Προφανώς πρόκειται για συνταγή,

την οποία συναποτελούν: υμένες πουλάδας, βελανίδια, κηκίδια (προϊόν δρυός). Μετά τη λειοτρίβηση, συγχορηγούνται σε διάλυμα ψυχρού νερού με μέλι. Δόση δεν αναφέρεται. Άλλη σημαντική ιατρική φυσιογνωμία της Βυζαντινής εποχής, ήταν ο μικρότερος αδελφός του αρχιτέκτονα της Αγίας Σοφίας Ανθέμιου, ο Αλέξανδρος. Γνωστός ως Αλέξανδρος από τις Τράλλεις, την πόλη που γεννήθηκε το 525 μ.Χ. Τις εμπειρίες του κατέγραψε στην «Πρακτική», την οποία αποτελούν 12 βιβλία. Σ’ ένα από αυτά, καταπιάνεται με το διαβήτη. Για τη θεραπεία του προτείνει αγωγή, εστιάζων στη διατροφή … «Δει ουν διδόναι τούτοις εξ ανάγκης πλείονα τροφήν και παχαίνουσαν, ώστε δύνασθαι επαρκείν. Άλιξ τοίνυν τούτοις επιτηδειότητος μετά ροά του ή χρυσαττικού λαμβανόμενος ή ροδομήλου ή υδρομήλου ή ολίγου σαρεφθίνου ή τυρίου ή κνιδίου και λαχάνων ίντυβα ή τρώξιμα ή θριδακίνη και των κρεών βούλβιον και στέρνιον και πόδας μάλιστα των βοών ή ρύγχη και των ιχθύων ισικός, ορφός ή άλλος τις των σκληροσάρκων. Και των πεπόνων η σαρξ εκτός του σπέρματος και μήλα τα πάνυ γλυκιά φεύγειν. Δε δει τα αλμυρά πάντα και δριμέα και μηδείς εις τους ζωμούς εμβάλλει ή ανίσου ή κιμίνου ή όλως τι τοιούτων σπερμάτων ή των ούρα προτρεπόντων φευγέτω. Δε και εχίνου μεταλαμβάνειν ή αμυγδάλων ή πιστακίων ή ισχάδων ή φοινίκων, των δε καστάνων λαμβάνειν ουδέν άτοπον». Αυτά τα λεπτομερή και κατατοπιστικά περί του διαβήτου ο Αλέξανδρος από τις Τράλλεις. Σαφή και κατανοητά για τους συγχρόνους του, με πολλές άγνωστες –πλην των ολίγων ειδικών– λέξεις για τους αναγνώστες του 21ου αιώνα! Κατά τη Βυζαντινή περίοδο ένας άλλος διάσημος γιατρός ήταν ο Παύλος ο Αιγινίτης (625-690 μ.Χ.). Μολονότι χειρουργός και μάλιστα ονομαστός, ασχολήθηκε και με την Παθολογία. Σε κάποιο από τα έργα του προσεγγίζει το θέμα του διαβήτη και αφού πραγματευθεί τα γενικά περί της παθογένειας και των συμπτωμάτων, καταπιάνεται με τη θεραπεία. Σημειώνει λοιπόν … «[…] δια θε-

Διαβητολογικά Νέα

ραπείαν τροφάς πλείονάς τε και δυσμεταβλήτους και μη καθύγρους δώσομεν. Οίον άλικα μετά ροσάτου ή ροδομήλου ή υδρομήλου ή οίνου των μη παλαιών ή άλλως θερμών τινός. Λαχάνων δε ίντυβα, σέριν, θρυδακίνας. Και ιχθύων τους πετραίους. Και των συών τους πόδας τε και τας μήτρας. Απίους τε και μήλα και ροιάς και πίνειν ψυχρόν προποτιστέον δε αυτούς πολυγόνου χυλόν και ωλενίου εν οίνω μέλανι και φοινίκων απόβρεγμα και μύρτων». Το καινούργιο που συστήνει είναι το ακόλουθο… «Καταπλαστέον δε υποχόνδριον και νεφρούς άλφιτον εν υδροξίνω και φύλλα αμπέλου και κοτυληδόνας και ελξίνης και αδράχνης. Ιδρώτας τε ποιείν αυτοίς και εμέτους από ψυχρού πόσεως και των διουρητικών παντοίων απέχεσθαι. Κατ’ αρχάς δε και φλεβοτομείν ουδέν άτοπον». Πόσο αποτελεσματική ήταν αυτή η θεραπευτική αγωγή και κατά πόσον έδινε ποιότητα στη ζωή των πασχόντων, είναι εύκολο να το αντιληφθεί κανείς. Καταπλάσματα, ιδρώτες, έμετος και αφαίμαξη! ... Βάσανος για τον πάσχοντα τα τεκταινόμενα, ατελέφορα και ψυχοφθόρα. Αγωνία και απέλπιδα προσπά-

θεια, του προσφέροντος τις υπηρεσίες θεραπευτή. Όσο για μας που τα διαβάζουμε, φαίνονται ακατανόητα και εξωπραγματικά. Αντί για άτοπη κριτική, θα πρέπει να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στον προσπαθούντα, να συμμεριστούμε την αγωνία και να μην απαξιώσουμε την προσφορά του. Θα ήταν μακρόψυχη και άδικη στάση. Στη Βυζαντινή ιατρική, υπάρχει και δεύτερος Παύλος, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τον Αιγινήτη. Πρόκειται για τον Παύλο το Νίκαιο. Ο επιθετικός προσδιορισμός ο Νίκαιος, αφορά την καταγωγή του, η οποία ωστόσο δεν είναι μετά βεβαιότητος γνωστή. Κατ’ άλλους παραπέμπει στη Νίκαια της Μ. Ασίας, ως τόπου γεννήσεώς του, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι γεννήθηκε στην πόλη Νίκη της Θράκης. Το σίγουρο είναι, ότι ήταν γιατρός, άφησε συγγραφικό έργο και τον απασχόλησε ο διαβήτης. Από το έργο του σώζονται 130 κεφάλαια με αναφορές στη διάγνωση και τη θεραπεία των παθήσεων. Σ’ ένα από αυτά, υπάρχουν συστάσεις για τη θεραπεία του διαβήτη γράφει: «Πως ουν θεραπεύσεις. Μέγιστον ίαμα τους νοσούντας εξεμέλιν αντίκα το πινόμενον ύδωρ ψυχρότατου και τη άλλη

διαίτη ψυχρότερα χρήσθαι τη δυναμένη τους πόρους κρατήσαι. Ουρητικά δε μη προσφέρειν, όσα δε ψυχραίνει και στύψει, αμπέλλου φύλλα και έλικες, αδράχνη και ελξίνη, και πίνειν αεί πολυγόνου χυλόν και ελένιον συν οίνω μελανώ και μύρτων αφεψήματι. Και εσθίειν τροφάς ξηραινούσας και στυφούσας και τοις δι’ όξους συντιθεμένοις χρήσθαι. Το πλείστον της θεραπείας εν ταις τροφαίς είρηται». Ο Παύλος ο Νίκαιος προφανώς, αντιγράφει προγενεστέρους και αναπαράγει τις οδηγίες του. Δύο στοιχεία είναι εμφανώς νεωτεριστικές απόψεις: Πρώτον, η σύσταση για τη χρησιμοποίηση τροφών συντηρημένων σε ξύδι [«δι’ όξους συντιθεμένοις»] δηλαδή τουρσιά. Δεύτερον, ο τονισμός με έμφαση της σημασίας που έχει η διατροφή στην προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Η κατακλείδα της παραγράφου, αυτό, με κατηγορηματικό τρόπο, προτείνει … «Το πλείον της θεραπείας εν ταις τροφαίς είρηται». Υπάρχει κι ένα τρίτο στοιχείο, για να τελειώσω όπως άρχισα. Το «Τα πάντα ρει». Αφορά στην εξέλιξη της γραπτής γλώσσας. Από δυσνόητη, απαιτούσα μετάφραση στα πρώτα, των πρώτων αιώνων κείμενα, η γλώσσα προοδευτικώς γίνεται πιο οικεία και κατανοητή. Σαν επίλογος αυτού του μέρους: Υπάρχουν πολλά ακόμη δεφτέρια να φυλλομετρήσω. Άλλωστε το … παραμύθι βρίσκεται σχεδόν στη μέση του. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μ.Χ. και η ακολουθήσασα τεσσάρων αιώνων σκλαβιά, επηρέασε και την Ιατρική. Σπανίζουν οι γραπτές αναφορές και δεν υπάρχουν –το σωστότερο δεν κατόρθωσα να βρω σχετική βιβλιογραφία– στοιχεία. Η πρώτη αναφορά στο διαβήτη –και εννοώ στην ελληνική βιβλιογραφία– γίνεται το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Επειδή ο χώρος είναι περιορισμένος, ίσως σε κάποιο άλλο τεύχος των «Διαβητολογικών Νέων», να υπάρξει συνέχεια με αφετηρία, το σημείο που σταματήσαμε … (Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος)

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

119

Διαβητολογικά Νέα Παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα: Μια «ωρολογιακή βόμβα» Ουρανία Αποστόλου1, Δρ. Αθανασία Παπαζαφειροπούλου2 1Παθολόγος

Η

- Διαβητολόγος, Επιμελήτρια Β΄, 2Παθολόγος, Επιμελήτρια Β΄

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

παιδική παχυσαρκία έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και εξελίσσεται σε μια «παγκόσμια επιδημία» με τεράστιες προεκτάσεις στη δημόσια υγεία, καθώς τα υπέρβαρα παιδιά γίνονται υπέρβαροι ενήλικοι. Στην Ελλάδα, τα αποτελέσματα έρευνας για την παιδική παχυσαρκία που έγινε από το Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο του προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας «Αξιολόγηση Σωματικής Διάπλασης, Διατροφικών Συνηθειών και Σωματικής Δραστηριότητας», σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, έδειξαν ότι το ποσοστό της παιδικής πα-

120

χυσαρκίας αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 867.000 μαθητών απ’ όλη την Ελλάδα, σε ένα διάστημα 13 ετών και έδειξε ότι 4 στα 10 παιδιά του Δημοτικού Σχολείου είναι παχύσαρκα, ενώ περίπου τα μισά ασκούνται πολύ λίγο ή και καθόλου. Από την ανάλυση των στοιχείων προέκυψε επίσης ότι: •• Το ποσοστό των υπέρβαρων παιδιών τα τελευταία 13 χρόνια αυξήθηκε περίπου 30% (19,5% το 1997 - 26% το 2009) σε αστικές και αγροτικές περιοχές.

•• Το ποσοστό των παχύσαρκων παι-

διών αυξήθηκε περισσότερο από 50% σε όλη τη χώρα (7,7% το 1997 - 11,8% το 2009) και είναι από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.

•• Η αερόβια αντοχή (φυσική κατάσταση) των μαθητών μειώθηκε την τελευταία δεκαετία περισσότερο από 5%. Η μείωση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών προβλημάτων περίπου κατά 150%. Οι ανησυχητικές διαστάσεις που λαμβάνει η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα συνδέονται άμεσα με την έλλειψη άσκησης, αλλά και την κακή διατροφή. Όπως διαπιστώνεται από την έρευνα, πολλά παιδιά στη χώρα μας έχουν αποκτήσει συνήθειες καθιστικής ζωής πριν ακόμη μπουν στην εφηβεία. Ειδικότερα: •• Μόνο το 45% των παιδιών παίζει εκτός σπιτιού, έστω και λίγο κάθε ημέρα, ενώ το 90% αυτών βλέπει τηλεόραση συχνά ή κάθε ημέρα κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.

•• Μόνο το 72% των αγοριών και το 56% των κοριτσιών ασκούνται περισσότερο από μία ώρα την ημέρα.

•• Οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών και ιδιαίτερα αυτών με μεγαλύτερο βάρος, βαθμολογούνται με 5 με άριστα το 10. Από την έρευνα, πάντως, προέκυψαν και δύο θετικά στοιχεία: •• Το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας δεν αυξάνεται μετά το 2004.

•• Περισσότερο από το 90% των παι-

Διαβητολογικά Νέα διών που συμμετέχουν στα προγράμματα των Ολοήμερων Σχολείων πληρούν τις διεθνείς συστάσεις για σωματική δραστηριότητα, δηλαδή γυμνάζονται καθημερινά τουλάχιστον επί μία ώρα. Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας Για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας συμβάλλει ένας συνδυασμός παραγόντων: Γενετικοί παράγοντες Μελέτες σε δίδυμα ή υιοθετημένα παιδιά και σε διαφορετικούς πολιτισμικά πληθυσμούς, έχουν δείξει ότι η γενετική προδιάθεση καθορίζει το σωματικό βάρος και ένα σημαντικό ποσοστό παχύσαρκων παιδιών κατάγονται από οικογένειες όπου η παχυσαρκία εμφανίζεται και σε άλλα μέλη. Τρόπος ζωής Τα αίτια για τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά σχετίζονται κυρίως, με τον τρόπο ζωής που έχουμε υιοθετήσει. Η ολοένα και λιγότερη σωματική δραστηριότητα, δηλαδή το παιχνίδι και η άσκηση, η υπερκατανάλωση τροφών πλούσιων σε λίπη και σάκχαρα και το «μετακατοχικό» σύνδρομο υπερφαγίας, που χαρακτηρίζει τον παππού και τη γιαγιά, είναι οι κύριοι λόγοι που οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία. Διατροφή Στη δεκαετία του 1960, οι Έλληνες είχαν αποδεδειγμένα έναν από τους πιο υγιείς σωματότυπους, παρουσίαζαν χαμηλά ποσοστά καρδιοπάθειας και είχαν τον υψηλότερο μέσο όρο ζωής στην Ευρώπη. Με την ανάπτυξη της οικονομίας και την ενσωμάτωση της Ελλάδας στην Ευρώπη, οι Έλληνες άλλαξαν διατροφικές συνήθειες και υιοθέτησαν το Δυτικό τρόπο ζωής [φαγητό κυρίως από τα ταχυφαγεία (fast food) και ψητοπωλεία, καθημερινή κατανάλωση κρέατος και λιγότερη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και οσπρίων], με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση παχυσαρκίας. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη, όπως πα-

τατάκια, γαριδάκια, αναψυκτικά, παγωτά, μπισκότα, σφολιατοειδή, σοκολάτες και μη φυσικοί χυμοί, που τα παιδιά μπορούν να βρουν στο σπίτι και στο κυλικείο του σχολείου τους, καθώς επίσης, τα φαγητά των ταχυφαγείων (fast food) και ψητοπωλείων, οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία. Στοιχεία του ΙΝΚΑ δείχνουν ότι οι περισσότεροι μαθητές δεν τρώνε πρωι­ νό, αλλά αγοράζουν στα σχολικά κυλικεία σνακς (π.χ. γαριδάκια, πατατάκια κ.ά.) σε ποσοστό 49-56%, προϊόντα με πολύ ζάχαρη σε ποσοστό 36-65%, χυμούς μη φυσικούς με προσθήκη ζάχαρης (τύπου νέκταρ) σε ποσοστό 5357%. Το 81% των μαθητών προμηθεύεται για κολατσιό από το σχολικό κυλικείο τρόφιμα, τα οποία –αν εφαρμόζονταν ο νόμος που έχει ψηφιστεί εδώ και καιρό– δεν θα έπρεπε να διατίθενται από τα σχολικά κυλικεία. Σωματική δραστηριότητα Σήμερα τα παιδιά δεν αθλούνται, έχουν δηλαδή μειώσει τη σωματική τους δραστηριότητα και έχουν αυξήσει την καθιστική ζωή σε σχέση με παλαιότερα. Σχεδόν όλα τα παιδιά, έχουν ένα πολύ φορτωμένο πρόγραμμα (π.χ. διάβασμα, μία ή και δύο ξένες γλώσσες κ.λπ.). Επιπλέον, τα παιχνίδια με υπολογιστές, η τηλεόραση, τα video και το διαδίκτυο, ελκύουν τα παιδιά, έτσι ώστε να μην παί-

ζουν στη γειτονιά ούτε να ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες, αλλά αντίθετα να προσηλώνονται μπροστά στις οθόνες για ώρες, τρώγοντας τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη και λίπος, με αποτέλεσμα τη μειωμένη κατανάλωση θερμίδων και την εμφάνιση παχυσαρκίας. Επιπλέον, τα παιδιά εκτίθενται σε πληθώρα «ελκυστικών» διαφημίσεων για μη υγιεινά τρόφιμα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας είναι υψηλότερα στις νότιες χώρες της Ευρώπης σε σύγκριση με τις βόρειες, όπου η νομοθεσία σχετικά με αυτές τις διαφημίσεις είναι αυστηρότερη. Οικογενειακοί παράγοντες Οι γονείς και κυρίως οι παππούδες, φοβούμενοι ότι το παιδί «είναι αδύνατο» ή «δεν έφαγε το φαγητό του», του επιτρέπουν να φάει οτιδήποτε ανθυγιεινό μέχρι το επόμενο κυρίως γεύμα του, το οποίο επίσης δεν θα το φάνε, γιατί θα έχουν ήδη χορτάσει. Δευτεροπαθής παχυσαρκία Η συχνότητα της δευτεροπαθούς παχυσαρκίας είναι περίπου 1% και οφείλεται σε αίτια: γενετικά (π.χ. σύνδρομο Down), νευροενδοκρινικά (π.χ. υποθυρεοειδισμός), ψυχιατρικά (π.χ. κατάθλιψη), ιατρογενή (π.χ. λήψη κορτιζόνης) και σε κινητικά προβλήματα (π.χ. εγκεφαλική παράλυση).

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

121

Διαβητολογικά Νέα Πίνακας 1. Τιμές του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) για υπέρβαρα και παχύσαρκα αγόρια και κορίτσια, ηλικίας 2-18 ετών Αγόρια Ηλικία (έτη) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Υπέρβαρα 18,4 17,9 17,6 17,4 17,6 17,9 18,4 19,0 19,8 20,6 21,2 21,9 22,6 23,3 23,9 24,5 25,0

Παχύσαρκα 20,1 19,6 19,3 19,3 19,8 20,6 21,6 22,8 24,0 25,1 26,0 26,8 27,6 28,3 28,9 29,4 30,9

Ο ΔΜΣ κατανέμεται σε εκατοστιαίες θέσεις, ανάλογα με την ηλικία και το φύλο (Πίνακες 2 και 3). Σύμφωνα με αυτές τις καμπύλες, αν ο ΔΜΣ του παιδιού είναι μεγαλύτερος από την 95η εκατοστιαία θέση, τότε θεωρείται παχύσαρκο, ενώ αν είναι μεταξύ 85ης και 95ης θέσης, θεωρείται υπέρβαρο.

Υπέρβαρα 18,0 17,6 17,3 17,2 17,3 17,8 18,4 19,1 19,9 20,7 21,7 22,6 23,3 23,9 24,4 24,7 25,0

•• •• •• ••

Οι σωματικές επιπτώσεις που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία είναι οι εξής: •• Εμφάνιση σοβαρών μεταβολικών διαταραχών, όπως δυσλιπιδαιμία (αύξηση της ολικής, της «κακής» χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, ελάττωση της «καλής» χοληστερόλης) και σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2).

•• ••

Διατροφή

στήματος (π.χ. υπέρταση, στεφανιαία νόσος, καρδιακή ή και φλεβική ανεπάρκεια). Διαταραχές της περιόδου. Πρώιμη ή καθυστερημένη ήβη. Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα (π.χ. εμφάνιση ή επιδείνωση υπνοαπνοϊκού συνδρόμου). Εκφυλιστική αρθροπάθεια. Προβλήματα στο γαστρεντερικό σύ-

Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας. Μπορεί το παιδί να έχει τα γονίδια της παχυσαρκίας, το περιβάλλον όμως στο οποίο μεγαλώνει είναι αυτό που καθορίζει το αν ένα παιδί θα γίνει ή όχι παχύσαρκο. Οι γονείς είναι παραδείγματα προς μίμηση, τόσο ως προς τις διατροφικές τους συνήθειες, όσο και το κατά πόσο αθλούνται. Συνήθως, οι γονείς δεν μπορούν να διαθέσουν αρκετό χρόνο στο μαγείρεμα, καθώς κατά ένα μεγάλο ποσοστό δουλεύουν και οι δύο, με αποτέλεσμα όλη η οικογένεια να τρώει έτοιμα φαγητά (fast food) ή σνακ τύπου κρουασάν, σοκολάτες, γκοφρέτες, πατατάκια κ.ά. Το μαγειρεμένο φαγητό με τη σαλάτα θα πρέπει να υπάρχει καθημερινά (ή σχεδόν καθημερινά) στο τραπέζι και η λύση του «έτοιμου φαγητού» θα πρέπει να περιορίζεται σε ελάχιστες ημέρες, όταν οι υποχρεώσεις δεν αφήνουν χρο-

Πίνακας 2. Δείκτης μάζας σώματος και εκατοστιαία θέση. Αγόρια ηλικίας 2-20 ετών

ΔΜΣ (ΒΜΙ)

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 122

Επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας

Πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας

•• Επιβάρυνση του καρδιαγγειακού συ-

Διάγνωση της παιδικής παχυσαρκίας Παχύσαρκο είναι το παιδί που έχει τουλάχιστον 10% επιπλέον βάρος από αυτό που συνιστάται για το ύψος και την ηλικία του. Ένας πρακτικός τρόπος εκτίμησης της παχυσαρκίας είναι ο υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και η σύγκρισή του με κάποιες τιμές αναφοράς (Πίνακας 1). Ο ΔΜΣ υπολογίζεται από τον τύπο: ΔΜΣ = Βάρος (σε κιλά) / Ύψος × Ύψος (σε μέτρα).

Κορίτσια Παχύσαρκα 19,8 19,4 19,2 19,2 19,7 20,5 21,6 22,8 24,1 25,4 26,7 27,8 28,6 29,1 29,4 29,7 30,0

στημα (π.χ. γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, χολολιθίαση). Οι κοινωνικο-ψυχολογικές επιπτώσεις που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία περιλαμβάνουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την κοινωνική απομόνωση και την κατάθλιψη.

Εκατοστιαία Θέση

32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 0

95 90 85 75 50 25 10 5

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 Ηλικία (έτη)

13

14

15

16

17

18

19

20

Διαβητολογικά Νέα

ΔΜΣ (ΒΜΙ)

Πίνακας 3. Δείκτης μάζας σώματος και εκατοστιαία θέση. Κορίτσια ηλικίας 2-20 ετών Εκατοστιαία Θέση

32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 0

95 90 85 75 50 25 10 5

2

3

4

5

6

7

8

9

νικά περιθώρια για μαγείρεμα. Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να τρώνε σαλάτες, όσπρια και φρούτα, να προτιμούν τους φυσικούς χυμούς από τα αναψυκτικά ή μια φέτα ψωμί με μέλι από ένα σνακ. Οι γονείς, θα πρέπει να ενδιαφέρονται για το τι τρώνε τα παιδιά τους στο σχολείο ή στις εξόδους τους. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγουν την επιβράβευση του παιδιού για τις επιδόσεις του στο σχολείο ή αλλού, με την προσφορά σοκολάτας ή άλλων γλυκών ή με την έξοδό τους σε κάποιο ταχυφαγείο (fast food), με την κατανάλωση των «παιδικών μενού». Παρακάτω παραθέτουμε συμβουλές διατροφής: •• Υιοθετήστε κοινές, αλλά και υγιεινές, διατροφικές συνήθειες ως οικογένεια (π.χ. μαγείρεμα με ελαιόλαδο, κατανάλωση ακατέργαστης ζάχαρης, γαλακτοκομικών, σαλάτας σε κάθε γεύμα, ψωμιού και δημητριακών (ρύζι, ζυμαρικά) ολικής άλεσης, φρούτων, λαχανικών, όσπριων (τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα), ψαριών (τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα), κόκκινου κρέατος (2 φορές την εβδομάδα), μαύρης σοκολάτας και αποξηραμένων φρούτων για την «ώρα του γλυκού» και τουλάχιστον 1 λίτρο νερό την ημέρα κ.ά.).

•• Φροντίστε να τρώει όλη η οικογένεια μαζί, όσο συχνότερα γίνεται,

10 11 12 Ηλικία (έτη)

••

••

••

••

13

14

15

16

17

18

19

20

τουλάχιστον ένα γεύμα της ημέρας, όποιο την εξυπηρετεί καλύτερα (π.χ. το μεσημεριανό ή το δείπνο), μαγειρεμένο στο σπίτι και όχι «απ’ έξω». Η διατροφή της οικογένειας πρέπει να περιλαμβάνει πέντε βασικά γεύματα: το πρωινό, το δεκατιανό, το μεσημεριανό, το απογευματινό και το βραδινό γεύμα. Το παιδί πρέπει να καταναλώνει καθημερινά ένα πλήρες και χορταστικό πρωινό (γάλα, ψωμί με μαργαρίνη χωρίς τρανς λιπαρά, ή μέλι και ένα ποτήρι χυμό ή ένα φρούτο). Ετοιμάστε το κολατσιό των παιδιών για το σχολείο (π.χ. φρούτο, γιαούρτι, φυσικός χυμός, σπιτικό σάντουϊτς ή τοστ χωρίς βούτυρο με λίγο κίτρινο τυρί, γαλοπούλα και ντομάτα, ένα κομμάτι σπιτική τυρόπιτα ή σπανακόπιτα κ.ά.), έτσι ώστε τα παιδιά να αποφεύγουν να τρώνε τυποποιημένα τρόφιμα από το κυλικείο του σχολείου (π.χ. τυρόπιτες, σάντουιτς, σοκολάτες, γλυκίσματα κ.ά.) ή διδάξτε τό παιδί σας, έτσι ώστε να κάνει καλύτερες επιλογές όταν ψωνίζει από το κυλικείο του σχολείου ή εκτός σπιτιού όταν είναι με τους φίλους του. Δεν πρέπει να είστε υπερβολικά αυστηροί σε θέματα διατροφής. Για παράδειγμα, μην απαγορεύεται στα παιδιά να τρώνε ποπ κορν ή τσιπς, αλλά συνηθίστε να τρώνε αντί αυ-

τών, άψητους ξηρούς καρπούς ή αντί για παγωτό, παγωμένο γιαούρτι ή αντί για χάμπουργκερ, ένα σπιτικό μπιφτέκι ή αντί για συσκευασμένους χυμούς, φρέσκα φρούτα, φυσικούς χυμούς και λαχανικά.

•• Μη σερβίρετε μεγάλες μερίδες φαγητού.

•• Μην πιέζετε τα παιδιά να φάνε όταν δεν νιώθουν πείνα και ξεχάστε τη συνήθεια να «καθαρίζουν» τα παιδιά το πιάτο τους με μια μπουκιά ψωμί ή να είναι υποχρεωμένα να φάνε και την τελευταία τους μπουκιά, γιατί αλλιώς θα «χάσουν τη δύναμη τους».

•• Περιορίστε το φαγητό στα ταχυφαγεία (fast foods) (μια φορά την εβδομάδα, μια φορά στις 15 ημέρες ή μια φορά το μήνα). Σωματική δραστηριότητα Επειδή η παχυσαρκία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κακής διατροφής, αλλά και της περιορισμένης άσκησης, οι γονείς θα πρέπει να ωθήσουν τα παιδιά τους να γίνουν πιο δραστήρια. Αν και ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών γίνεται όλο και λιγότερος, μπορεί να ασχοληθούν πιο συστηματικά με κάποια ήπια μορφή άσκησης, ακόμη και από την ηλικία των 3-4 ετών, ώστε να αποκτήσουν μια καλή σωματική διάπλαση. Τα παιδιά καλό είναι να γυμνάζονται για μία ώρα, 3 φορές την εβδομάδα. Παρακάτω παραθέτουμε συμβουλές σωματικής δραστηριότητας: •• Προτρέψτε τα παιδιά να ασχολούνται με κάποια αθλητική δραστηριότητα που τους αρέσει (π.χ. κολύμβηση, ποδηλασία, χορός, βόλεϋ, μπάσκετ, τένις κ.ά.).

•• Ενθαρρύνετε τις αθλητικές δραστηριότητες και συνδυάστε την άσκηση με διασκέδαση. Για παράδειγμα, μία φορά την εβδομάδα, όλη η οικογένεια μπορεί να παίξει κάποιο ομαδικό παιχνίδι έξω από το σπίτι ή να κάνει ποδήλατο.

•• Εξασφαλίστε στα παιδιά παιχνίδι με τους φίλους τους, που προϋποθέτει τρέξιμο και κίνηση (π.χ. ποδόσφαιρο, κυνηγητό, κρυφτό, ποδήλατο).

•• Την ώρα του γεύματος, κλείστε την τηλεόραση ή όταν τα παιδιά βλέπουν

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

123

Διαβητολογικά Νέα

τηλεόραση δεν πρέπει να τρώνε γλυκά και διάφορα σνακς (π.χ. πατατάκια, γαριδάκια, κρουασάν κ.ά.), αλλά ετοιμάστε τους υγιεινά σνακς (π.χ. σπιτικό ποπ κορν, γάλα με δημητριακά, σπιτικό κέικ, φρουτοσαλάτα, γιαούρτι, φυσικούς χυμούς κ.ά.).

•• Βάλτε όριο στην τηλεόραση και στον υπολογιστή (όχι περισσότερο από μία ώρα τις καθημερινές ή δύο ώρες τα Σαββατοκύριακα).

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Αντιμετώπιση παιδικής παχυσαρκίας

124

Η έγκαιρη προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος της παιδικής παχυσαρκίας είναι σημαντική, αν λάβουμε υπόψη ότι το 70-80% των παχύσαρκων παιδιών παραμένουν παχύσαρκοι ενήλικοι και, αντίστροφα, το 30% των παχύσαρκων ενηλίκων υπήρξαν παχύσαρκα παιδιά. Το παχύσαρκο παιδί να επισκέπτεται συχνά τον/την παιδίατρό του, ώστε να παρακολουθείται η ανάπτυξή του με βάση τις ειδικές καμπύλες βάρους και ύψους. Το παχύσαρκο παιδί θα πρέπει να καταλάβει ότι είναι ένα φυσιολογικό παιδί, ανεξαρτήτως του σωματικού του βάρους. Η αποδοχή, η υποστήριξη και η ενθάρρυνση του παιδιού από όλα τα μέλη της οικογενείας και από το ευρύ-

τερο κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί τη βασική συνιστώσα της επιτυχημένης προσπάθειας απώλειας βάρους. Παρακάτω παραθέτουμε συμβουλές για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας: •• Το παχύσαρκο παιδί θα πρέπει να ακολουθήσει τις ίδιες συμβουλές διατροφής και σωματικής δραστηριότητας με εκείνες της πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας.

•• Στα παχύσαρκα παιδιά η σταθεροποίηση του βάρους είναι το πρώτο ζητούμενο. Tο διαιτολόγιο πρέπει να είναι σχεδιασμένο από διαιτολόγο, έτσι ώστε να περιορίζεται η πρόσληψη επιπλέον βάρους, επιτρέποντας την ανάπτυξη του παιδιού καθ’ ύψος, για τα κορίτσια μέχρι την ηλικία των 12 ετών και για τα αγόρια μέχρι την ηλικία των 14 ετών.

•• Η απώλεια βάρους κρίνεται απαραίτητη μόνο εάν το παχύσαρκο παιδί έχει προχωρήσει ηλικιακά και το ύψος του δεν θα αλλάξει κατά πολύ ή όταν το βάρος του είναι αρκετά πάνω από το φυσιολογικό για το ύψος και έχει αρχίσει να του δημιουργεί προβλήματα υγείας.

•• Η απώλεια βάρους στην παιδική πα-

χυσαρκία πρέπει να γίνει σταδιακά με τη βοήθεια μιας διατροφής σωστής για την ηλικία του και τις ανάγκες του, με ρυθμό απώλειας όχι μεγαλύτερο των 1 έως 4 κιλών το μήνα. Το παχύσαρκο παιδί δεν πρέπει να ακολουθήσει προγράμματα δίαιτας σχεδιασμένα για ενηλίκους, αλλά ένα μακροπρόθεσμο πλάνο σταδιακής αλλαγής των διατροφικών συνηθειών του. Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να αποκλειστεί καμία κατηγορία τροφών από τη διατροφή του παιδιού. Συμπερασματικά, η πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί συγχρονισμένη δράση, εκτός από την οικογένεια και από το σχολείο (εφαρμογή ειδικών μαθημάτων πάνω σε θέματα διατροφής, περισσότερες ώρες γυμναστικής, προάσπιση του νόμου για το φαγητό που προσφέρεται στο κυλικείο), την κυβέρνηση [περιορισμός της διαφημιστικής καμπάνιας των αλυσίδων «έτοιμου φαγητού», καθώς και των σνακ (π.χ. γαριδάκια, σοκολάτες, μπισκότα, χυμοί και αναψυκτικά κ.ά.), ειδικά σε ώρες τηλεθέασης παιδικής ζώνης, όπως γίνεται σε άλλες χώρες του εξωτερικού], την τοπική αυτοδιοίκηση (τοπικές αθλοπαιδιές, δημιουργία πάρκων με την απαιτούμενη φύλαξη, όπου τα παιδιά θα μπορούν να παίξουν και να αθληθούν) και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ενημερωτικές εκπομπές). Βιβλιογραφία National Collaborating Centre for Primary Care and the Centre for Public Health Excellence at NICE (2006, up-dated 2010) NICE clinical guideline 43. Obesity: Guidance on the prevention, identification, assessment and management of overweight and obesity in adults and children. NICE website http://www.nice.org.uk National Obesity Observatory: NOO Data Briefing: Child Weight. 2010 [http://www.noo.org.uk/NOO_pub/Key_data].

Baker JL, Farpour-Lambert NJ, Nowicka P, Pietrobelli A, Weiss R. Evaluation of the overweight/obese child. Practical tips for the primary health care provider: Recommendations from the Childhood Obesity Task Force of the European Association for the Study of Obesity. Obes Facts 2010; 3(2): 131-137.

Reinehr T, Wabitsch M. Childhood obesity.

Curr Opin Lipidol 2011; 22(1): 21-25.

Vos MB, Welsh J. Childhood obesity: Update on predisposing factors and prevention strategies.

Curr Gastroenterol Rep 2010; 12(4): 280-287.

Διαβητολογικά Νέα Ο ρόλος του αυτοελέγχου στη γλυκαιμική ρύθμιση Ουρανία Αποστόλου1, Αλέξης Σωτηρόπουλος2 2Παθολόγος

- Διαβητολόγος, Επιμελήτρια Β΄, - Διαβητολόγος, Επιμελητής Α΄, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Νίκαιας - Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων»

Ο

σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) έχει λάβει διαστάσεις «επιδημίας» σε παγκόσμιο επίπεδο. Το αυξανόμενο προσδόκιμο επιβίωσης και ο τρόπος ζωής σύμφωνα με τα Δυτικά πρότυπα, είναι υπεύθυνα για την αύξηση του αριθμού των διαβητικών ατόμων και κυρίως εκείνων με ΣΔ τύπου 2 (ΣΔτ2). Σήμερα, περίπου 190 εκατομμύρια άτομα εκτιμάται ότι πάσχουν από ΣΔ, ενώ προβλέπεται ότι ο αριθμός των διαβητικών ατόμων το 2025 θα προσεγγίσει τα 330 εκατομμύρια και το 2030 θα ανέρχεται περίπου σε 360 εκατομμύρια (αύξηση 114%). Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το 2030 ο αριθμός των διαβητικών ατόμων θα είναι περίπου 1.077.000.

1Παθολόγος

μήνες), έχουν εντάξει και τον αυτοέλεγχο του σακχάρου τριχοειδικού αίματος [σάκχαρο νηστείας (πρωινή μέτρηση μετά από 8ωρη νηστεία) και μεταγευματικό σάκχαρο (μέτρηση 2 ώρες μετά την έναρξη των κύριων γευμάτων στο ΣΔτ1 και ΣΔτ2 ή 1 ώρα μετά την έναρξη των κύριων γευμάτων στο ΣΔ κύησης)]. Ο αυτοέλεγχος του σακχάρου τριχοειδικού αίματος, θεωρείται ότι είναι ιδανική μέθοδος εκτίμησης της γλυκαιμίας και φαίνεται ότι συμβάλλει σημαντικά, μαζί με την HbA1c, στην επίτευξη της γλυκαιμικής ρύθμισης και στην αποφυγή των μικροαγγειακών (αμφιβληστροειδοπάθεια: τύφλωση, νεφροπάθεια,

χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, νευροπάθεια: ακρωτηριασμοί κάτω άκρων) και μακρογγειακών επιπλοκών (στεφανιαία νόσος, οξύ έμφραγµα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αγγειοπάθεια). Ο αυτοέλεγχος του σακχάρου τριχοειδικού αίματος αποτελεί ένα αποτελεσματικό και ασφαλές κλινικό μέσο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του ΣΔ, γιατί επιτρέπει στα διαβητικά άτομα και στους θεράποντες ιατρούς να καθορίσουν και να επιτύχουν τους γλυκαιμικούς στόχους. Είναι γνωστό ότι η εκτός στόχου HbA1c υποδεικνύει την ανάγκη τροποποίησης της θεραπευτικής αγωγής,

Ο αυτοέλεγχος του σακχάρου τριχοειδικού αίματος Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), η Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρεία (AACE), η Καναδική Διαβητολογική Εταιρεία (CDA), η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης του Διαβήτη (EASD), η Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Διαβήτη (IDF) και η Διεθνής Εταιρεία Νεανικού Διαβήτη (ISPAD), όπως και η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ), στις κατευθυντήριες οδηγίες που εκδίδουν για τη θεραπευτική αντιμετώπιση του ΣΔ, εκτός από τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) (συνολική γλυκαιμική εικόνα για τους προηγούμενους 3

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

125

Διαβητολογικά Νέα ••

••

••

••

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

••

126

αλλά δεν μπορεί να καταδείξει τι είδους αλλαγή απαιτείται. Στην περίπτωση αυτή, οι τιμές του αυτοελέγχου σακχάρου τριχοειδικού αίματος βοηθούν στη διάκριση μεταξύ υπεργλυκαιμίας νηστείας, προγευματικής ή μεταγευματικής, στην ανίχνευση των γλυκαιμικών αιχμών ή υπογλυκαιμικών επεισοδίων (ανεπίγνωστων ή μη) και επίσης, παρέχουν πληροφορίες για την επίδραση της διατροφής, της άσκησης και των αντιδιαβητικών φαρμάκων (δισκία, ινσουλίνη) στη γλυκαιμική ρύθμιση. Ο αυτοέλεγχος του σακχάρου τριχοειδικού αίματος θα πρέπει να διδάσκεται στο διαβητικό άτομο κατά τη διάγνωση της νόσου και να επαναλαμβάνεται στις επόμενες επισκέψεις ως συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων του σακχάρου τριχοειδικού αίματος πρέπει να καταγράφονται από το διαβητικό άτομο σε ημερολόγιο και να ελέγχονται και να αξιολογούνται από το θεράποντα ιατρό σε κάθε επίσκεψη. Ποιοι και πότε πρέπει να ελέγχουν το σάκχαρο τριχοειδικού αίματος Η συχνότητα και τα χρονικά σημεία του αυτοελέγχου σακχάρου τριχοειδικού

αίματος εξατομικεύονται για κάθε διαβητικό άτομο και είναι ανάλογα με το ακολουθούμενο θεραπευτικό σχήμα και τους καθοριζόμενους θεραπευτικούς στόχους. Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ) για την εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας του διαβητικού ατόμου προτείνει τα εξής: •• Στα άτομα με ΣΔτ1 ή ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικό σχήμα που περιλαμβάνει βασική ινσουλίνη και ινσουλίνη πριν από τα κύρια γεύματα ή φέρουν αντλία συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης, συνιστώνται 3-7 μετρήσεις σακχάρου το 24ωρο (νηστείας, προγευματικό, μεταγευματικό, προ του ύπνου και ενίοτε κατά τη διάρκεια της νύκτας).

•• Στα άτομα με ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικό σχήμα που περιλαμβάνει μία δόση βασικής ινσουλίνης, συνιστάται καθημερινή μέτρηση σακχάρου νηστείας. Εάν, παρά την ικανοποιητική ρύθμιση του σακχάρου νηστείας, η HbA1c μετά από 3 μήνες παραμένει εκτός στόχου, συνιστάται μέτρηση και του μεταγευματικού σακχάρου.

•• Στα άτομα με ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικό σχήμα που

•• ••

περιλαμβάνει δύο δόσεις μειγμάτων ινσουλίνης, συνιστάται μέτρηση σακχάρου νηστείας και προγευματικό το βράδυ. Στα άτομα με ΣΔτ2 που το θεραπευτικό σχήμα δεν περιλαμβάνει ινσουλίνη, συνιστώνται τουλάχιστον 3 μετρήσεις σακχάρου την εβδομάδα σε εναλλασσόμενα χρονικά σημεία (νηστείας, προγευματικό, μεταγευματικό). Κατά την κύηση, ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη, συνιστώνται 4-7 μετρήσεις σακχάρου το 24ωρο. Απαιτούνται πρόσθετες μετρήσεις σακχάρου (προγευματικά, μεταγευματικά και περιστασιακά τη νύκτα, μεταξύ 2-3 π.μ.), ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη, όταν: Γίνεται αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος. Αναπροσαρμόζονται οι δόσεις του ακολουθούμενου θεραπευτικού σχήματος. Υπάρχει οξεία απορρύθμιση οιασδήποτε αιτιολογίας. Εμφανίζονται συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια ή ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία.

Οδηγίες για τη σωστή μέτρηση του σακχάρου τριχοειδικού αίματος Τα διαβητικά άτομα, ανάλογα με την ηλικία και τις ανάγκες τους, μπορούν να χρησιμοποιήσουν έναν από τους μετρητές σακχάρου τριχοειδικού αίματος (ανακλασίμετρα) που υπάρχουν στο εμπόριο. Οι περισσότεροι μετρητές είναι εύκολοι στη χρήση, αναρροφούν πολύ μικρή ποσότητα αίματος (1-5 μl) και δείχνουν το αποτέλεσμα της μέτρησης σε μικρό χρονικό διάστημα (5-20 sec). Αρκετοί μετρητές έχουν τη δυνατότητα μέτρησης και κετόνης στο αίμα και επίσης διαθέτουν μνήμη και μπορούν να συνδεθούν με ηλεκτρονικό υπολογιστή για ανάγνωση και περαιτέρω επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Για να μετρήσει λοιπόν κάποιος σωστά το σάκχαρό του με το μετρητή, θα πρέπει να γνωρίζει τα παρακάτω: •• Να πλένει τα χέρια του με χλιαρό νερό και σαπούνι και στη συνέχεια να τα στεγνώνει με μια πετσέ-

Διαβητολογικά Νέα τα. Πολλοί χρησιμοποιούν βαμβάκι ή μικρά πανάκια με λίγο οινόπνευμα, κάτι που μπορεί να σκληρύνει αρκετά την επιδερμίδα έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, το οινόπνευμα μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα του σακχάρου τριχοειδικού αίματος και γι’ αυτό θα πρέπει να στεγνώνει τελείως το δάχτυλο προτού τρυπηθεί.

•• Τα χέρια πρέπει να μην είναι κρύα, αλλά σε κανονική θερμοκρασία για να υπάρχει κανονική κυκλοφορία αίματος και όχι μειωμένη. Καλό θα ήταν να παραμείνει το χέρι κάτω από το επίπεδο της μέσης για τουλάχιστον ένα λεπτό. Αυτό θα βοηθήσει το αίμα να μαζευτεί στην άκρη του δαχτύλου, ώστε μετά το τρύπημα να βγει μια αρκετά μεγάλη σταγόνα αίματος. Εί-

ναι προτιμότερο να τρυπιέται το πλάγιο τμήμα του δαχτύλου και όχι το κέντρο της θηλής, γιατί έτσι το τρύπημα είναι λιγότερο επώδυνο και αυτό το τμήμα του δακτύλου έχει καλύτερη αιματική ροή και έτσι βγάζει μεγαλύτερη σταγόνα αίματος.

•• Εάν η σταγόνα αίματος είναι μικρή, καλό θα ήταν να κρατηθεί το χέρι προς τα κάτω για λίγα λεπτά και μετά να ασκηθεί πίεση στο άκρο του δακτύλου για να συγκεντρωθεί αίμα τοπικά, όχι όμως υπερβολικά δυνατά, γιατί η πίεση και τα εξερχόμενα υγρά των ιστών μπορούν να αλλοιώσουν τη μέτρηση.

•• Η βελόνα που θα χρησιμοποιηθεί για το τρύπημα θα πρέπει να χρησιμοποιείται το πολύ μέχρι δύο φορές και ύστερα να απορρίπτεται.

Συντήρηση και έλεγχος των μετρητών σακχάρου τριχοειδικού αίματος Οι μετρητές σακχάρου τριχοειδικού αίματος, θα πρέπει να διατηρούνται καθαροί χωρίς υπολείμματα αίματος και οι ταινίες να φυλάσσονται σε δροσερό μέρος, όχι όμως στο ψυγείο. Προσοχή χρειάζεται αφού πάρουμε την ταινία μέτρησης, γιατί εάν ξεχαστεί το κουτί με τις ταινίες ανοιχτό, αυτές μπορεί να αλλοιωθούν από την υγρασία και να οξειδωθούν από τον ατμοσφαιρικό αέρα, με αποτέλεσμα να γίνουν ακατάλληλες για μέτρηση. Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε, ότι οι ταινίες μέτρησης έχουν ημερομηνία λήξης και γι’ αυτό θα πρέπει να τις ελέγχουμε σε περίπτωση που δεν γίνεται συχνή χρήση του μετρητή. Πολλές μετρήσεις όμως είναι λανθασμένες, γιατί δεν ακολουθείται η σωστή διαδικασία όπως π.χ. ανεπαρκής ποσότητα αίματος στην ταινία μέτρησης, εναπόθεση της σταγόνας σε λανθασμένο χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή, ελλιπής καθαριότητα του δέρματος όπου γίνεται η μέτρηση (π.χ. δάχτυλα, εσωτερική επιφάνεια παλάμης, βραχίονας). Ακολουθώντας αυτές τις απλές οδηγίες, οι μετρήσεις του σακχάρου τριχοειδικού αίματος θα είναι ακριβείς και θα βοηθήσουν το θεράποντα ιατρό να εκτιμήσει την πορεία της νόσου, αλλά και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Εάν γίνεται σωστή χρήση των μετρητών σακχάρου τριχοειδικού αίματος, τα όρια του λάθους είναι 10-15%. Επίσης, η χρήση περισσοτέρων από έναν μετρητών, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, αφού σχεδόν πάντα υπάρχει μια μικρή διαφορά ανάμεσα στους μετρητές σακχάρου τριχοειδικού αίματος. Επειδή η ακρίβεια των μετρήσεων του σακχάρου τριχοειδικού αίματος, εξαρτάται από την τεχνική και το μετρητή, είναι σημαντικό να επανεκτιμάται ο τρόπος μέτρησης του σακχάρου τριχοειδικού αίματος από το διαβητικό άτομο ή το περιβάλλον του σε κάθε επίσκεψη από το θεράποντα ιατρό, αλλά να ελέγχεται και ο μετρητής και οι ταινίες του, και εάν χρειάζεται, να γίνονται τυχόν διορθώσεις.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

127

Διαβητολογικά Νέα τιμή του σακχάρου αίματος ήταν υψηλότερη από 180 mg/dl, αλλά δεν μπορεί να καθοριστεί εάν το σάκχαρο αίματος ήταν υψηλό για ολόκληρο ή μέρος αυτού του χρονικού διαστήματος. Η απουσία σακχαρουρίας σε δείγμα ούρων 3-4 ώρες μετά από γεύμα, αφού το διαβητικό άτομο έχει ουρήσει πριν από το γεύμα και χωρίς να έχει μεσολαβήσει ενδιάμεση ούρηση, επιβεβαιώνει ότι μεταγευματικός στόχος έχει επιτευχθεί. Ο έλεγχος για σακχαρουρία δεν προσφέρει πληροφορίες για την υπογλυκαιμία, αλλά είναι χρήσιμος και μπορεί να είναι επαρκής τρόπος εκτίμησης της γλυκαιμικής ρύθμισης σε άτομα ηλικιωμένα με ΣΔτ2, που θεραπεύονται με δισκία και ως γλυκαιμικός στόχος έχει επιλεγεί τιμή HbA1c > 7%. Βιβλιογραφία

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Σύστημα συνεχούς καταγραφής του σακχάρου αίματος

128

Η συνεχής καταγραφή του σακχάρου αίματος γίνεται με ειδικό μετρητή συνδεδεμένο με αισθητήρα, ο οποίος τοποθετείται υποδόρια και μετρά συνεχώς το σάκχαρο στο μεσοκυττάριο υγρό. Για τη βαθμονόμηση του μετρητή του συστήματος συνεχούς καταγραφής σακχάρου απαιτούνται καθημερινά 2-3 μετρήσεις σακχάρου στο τριχοειδικό αίμα, που γίνονται από το διαβητικό άτομο με το μετρητή που χρησιμοποιεί για τον αυτοέλεγχο του σακχάρου τριχοειδικού αίματος. Κάθε πολύ χαμηλή ή πολύ υψηλή τιμή σακχάρου του συστήματος συνεχούς καταγραφής σακχάρου, πρέπει να επιβεβαιώνεται με μέτρηση με το ανακλασίμετρο πριν να ληφθούν τα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης της υπεργλυκαιμίας ή υπογλυκαιμίας. Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ) προτείνει τη χρήση του συστήματος συνεχούς καταγραφής σακχάρου σε: •• Άτομα με ΣΔτ1, ηλικίας μεγαλύτερης των 25 ετών, που θεραπεύονται με

πολλαπλές ενέσεις ινσουλίνης (εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας) ή φέρουν αντλία ινσουλίνης.

•• Άτομα με συχνά επεισόδια υπογλυκαιμίας ανεπίγνωστης ή μη.

•• Σε παιδιά και εφήβους με ΣΔτ1, το σύστημα συνεχούς καταγραφής σακχάρου μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκαιμίας, αλλά αυτό δεν έχει πλήρως τεκμηριωθεί Αυτοέλεγχος της γλυκόζης ούρων Ο αυτοέλεγχος της γλυκόζης ούρων με τη χρήση ειδικών ταινιών, είναι μέθοδος έμμεσης εκτίμησης της γλυκαιμικής ρύθμισης. Συνήθως, σακχαρουρία εμφανίζεται όταν τα επίπεδα σακχάρου αίματος είναι περίπου 180 mg/dl, αλλά σε ορισμένα άτομα μπορεί να είναι υψηλότερα (ηλικιωμένοι, νεφρική ανεπάρκεια, μειωμένη πρόσληψη υγρών) ή χαμηλότερα (παιδιά, έγκυες). Παρουσία σακχάρου στα ούρα σημαίνει ότι κάποια στιγμή το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την προηγούμενη μέχρι την παρούσα ούρηση, η

Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία. Ο έλεγχος της γλυκαιμικής εικόνας από τον ασθενή. Αυτοέλεγχος. Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία 2011; 49-52.

American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes - 2010. Diabetes Care 2010; 33(1): 17-23.

International Diabetes Federation. Clinical Guidelines Task Force. Global Guideline for Type 2 Diabetes.

International Diabetes Federation 2005; 26-42.

International Diabetes Federation. Guideline for Management of Postmeal Glucose. International Diabetes Federation 2007; 7-18.

Workshop of the International Diabetes Federation Clinical Guidelines Taskforce in collaboration with the SMBG International Working Group. Guideline on Self-Monitoring of Blood Glucose in Non-Insulin Treated Type 2 Diabetes.

International Diabetes Federation 2009; 16-23.

Canadian Diabetes Association 2008. Expert Committee of Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Diabetes in Canada.

Canadian Journal of Diabetes 2008; 32(1): 29-36.

National Institute of Clinical Excellence (NICE). Clinical Guidelines in Type 2 diabetes: Management of blood glucose. 2009; 8-16.

National Institute for Clinical Excellence (NICE). Type 1 diabetes: Diagnosis and management of type 1 diabetes in children, young people and adults 2009; 83-96.

American Association of Clinical Endocrinologists. The American Association of Clinical Endocrinologists Medical Guidelines for the Management of Diabetes Mellitus. Endocrine Practice 2007; 13(1): 16-18.

International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD 2009). Clinical Practice Consensus Guidelines 2009. Assessment and monitoring of glycemic control in children and adolescents with diabetes. Paediatric Diabetes 2009; 10(12): 71-81.

Διαβητολογικά Νέα Οι αγχώδεις διαταραχές στον ασθενή με Σακχαρώδη Διαβήτη Φλωρεντία Σ. Μπακομήτρου1, Παρασκευή Βεργίδου2 1Κλινική

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, ΓΝΝ «Άγιος Παντελεήμων», Συνεργάτιδα Πανεπιστημίου Αθηνών 2ΤΕ Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΝ «Άγιος Παντελεήμων»

Ψυχολογικές παράμετροι στα χρόνια νοσήματα

Π

ολλές μετα-αναλύσεις, κλινικές παρατηρήσεις και αναδρομικές μελέτες σημειώνουν ότι ο ψυχολογικός παράγοντας ασκεί σημαντικό ρόλο τόσο στην έναρξη και στην πορεία, όσο και στην πρόγνωση των χρόνιων νοσημάτων, αν και η ακριβής φύση αυτής της σχέσης απαιτεί συχνά ιδιαίτερη διερεύνηση. Σε γενικές γραμμές διάφοροι στρεσσογόνοι παράγοντες –κυρίως γεγονότα ζωής–, καθώς και η παρουσία καταθλιπτικόμορφων εκδηλώσεων και χρόνιου στρες, μπορούν να ασκήσουν δυσμενή επίδραση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Έτσι, ψυχολογικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της ικανότητας του ατόμου να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το στρες (οξύ ή χρόνιο) είναι πιθανό να επηρεάσουν θετικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και επομένως την πορεία των χρόνιων νοσημάτων όπως είναι ο διαβήτης. Ψυχική υγεία και Σακχαρώδης Διαβήτης Η επίδραση των συναισθηματικών παραγόντων στο Σακχαρώδη Διαβήτη, έχει αναγνωριστεί εδώ και πολλούς αιώνες. Πιο πρόσφατα, η προσοχή των ειδικών στράφηκε στα ψυχολογικά ζητήματα τα οποία επηρεάζουν την αυτοδιαχείριση

του διαβήτη, καθώς και την πορεία της ζωής με το διαβήτη (ποιότητα ζωής). Δοθέντος ότι οι απαιτήσεις της καθημερινής διαχείρισης της θεραπείας του διαβήτη, όπως λήψη αγωγής, διαχείριση του διαβήτη 24 ώρες ημερησίως, απρόβλεπτες αλλαγές του επιπέδου γλυκόζης του αίματος, είναι ουσιαστικές και αμετάκλητες, τα προβλήματα χειρισμού των καταστάσεων είναι σύνηθες φαινόμενο στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη. Επομένως, ο διαβήτης επηρεάζει κάθε όψη της ζωής του ασθενούς, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας του, της κοινωνικής του ζωής, της τεκνοποιίας και της οικογενειακής ζωής. Η ψυχοπαθολογία στο διαβητικό ασθενή Η σχέση ανάμεσα στο διαβήτη και τις ψυχικές διαταραχές έχει τύχει αυξημένου βαθμού προσοχής τις τελευταίες δεκαετίες. Έγκριτες μελέτες αναφέρουν ότι σχεδόν το μισό του πληθυσμού των διαβητικών ασθενών θα εμφανίσουν μια ψυχική διαταραχή σε κάποιο σημείο της πορείας της ζωής τους που θα πληροί τα επίσημα διαγνωστικά κριτήρια (Rubin & Peyrot, 1994). Οι συχνότερες διαταραχές ήταν: οι αγχώδεις διαταραχές, οι καταθλιπτικόμορφες διαταραχές και σε μικρότερο βαθμό οι διατροφικές διαταραχές. Οι ψυχικές αυτές διαταραχές είναι πιθανόν να επιφέρουν απορρύθμιση της γλυκαιμίας είτε άμεσα με τις μετα-

βολές των νευροχημικών λειτουργιών των νευροδιαβιβαστών είτε έμμεσα με τη διατάραξη της διαχείρισης της θεραπείας του διαβήτη. Οι αγχώδεις διαταραχές σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη Οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζονται συχνά σε ασθενείς με διαβήτη εξαιτίας των επιπρόσθετων παραγόντων ψυχολογικής πίεσης τους οποίους αντιμετωπίζουν. Μια ισχυρή υπόθεση είναι ότι το άγχος επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής, ενώ μπορεί να επηρεάσει έμμεσα το μεταβολικό έλεγχο, με την εμπλοκή του στην αυτοδιαχείριση της θεραπείας των διαβητικών ατόμων. Η ύπαρξη κλινικής αγχώδους διαταραχής προϋποθέτει την ύπαρξη ανεξέλεγκτου άγχους, σχετικά με μια σειρά γεγονότων και δραστηριοτήτων καθώς και την παρουσία πέντε τουλάχιστον ειδικών συμπτωμάτων από τα ακόλουθα, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών: •• Ανησυχία ή αίσθηση εναγώνιου προσ­ μονής •• Αδικαιολόγητη αίσθηση κόπωσης •• Δυσκολία συγκέντρωσης ή αφηρημάδα •• Νευρικότητα •• Μυϊκή ένταση •• Δυσκολίες στον ύπνο Διεπιστημονική αντιμετώπιση της σωματικής ασθένειας Ο πιο βασικός ρόλος της ιατρικής

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

129

Διαβητολογικά Νέα ομάδας απέναντι στον ψυχικά, ψυχοσωματικά ή σωματικά ασθενή είναι να εφαρμόσει μέτρα κατανόησης και θεραπευτικής φροντίδας. Η αποστολή του ειδικού ψυχικής υγείας είναι πλέον ξεκάθαρη και περιγεγραμμένη στα πλαίσια διεπιστημονικών ιατρικών ομάδων που εργάζονται με συνέπεια ασχολούμενες με ιατρικές παθολογίες που καλύπτουν ένα πολύ μεγάλο φάσμα του ιατρικού πεδίου. Προγράμματα διαχείρισης του άγχους

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Με δεδομένο ότι οι χρόνιες ασθένειες λειτουργούν αιτιολογικά ως προς την εμφάνιση του στρες, αποφασιστικό ρόλο για τη μείωση της προερχόμενης από την ασθένεια ψυχοκοινωνικής επιβάρυνσης κατέχει η αύξηση των δεξιοτήτων χειρισμού του στρες στα άτομα που πάσχουν από χρόνια νοσήματα, αλλά και στις οικογένειες αυτών. Τα προγράμματα διαχείρισης του στρες αποκτούν ιδιαίτερη σημασία με τη μορφή παρεμβάσεων τριτογενούς πρόληψης για το χειρισμό χρόνιων νοσημάτων σε άτομα που κυρίως παρουσιάζουν προβληματικό χειρισμό της πάθησής τους και παρουσιάζουν απειλητικές για την υγεία συμπεριφορές. Ιδιαιτέρως τα πολυπαραγοντικά προγράμματα διαχείρισης του στρες στοχεύουν από τη μία στη μείωση του στρες σε σχέση με άμεσα επιβαρυντικές καταστάσεις και από την άλλη στη μακροχρόνια διαχείριση της ψυχικής επιβάρυνσης. Αυτοί οι στόχοι επιτυγχάνονται εφόσον ο

130

ασθενής αντιλαμβάνεται καλύτερα τις καταστάσεις ή τις σχέσεις που τον επιβαρύνουν, αναγνωρίζει μη αποδοτικά μέτρα αντιμετώπισης του στρες και αναπτύσσει ή επιδιώκει πιο αποδοτικές στρατηγικές χειρισμού του στρες. Αναφορά περίπτωσης Οι Boardway, �������������������������� Delamater, Tomakowsky και Gutai (1993) θέλησαν να αποδείξουν τη χρησιμότητα των προγραμμάτων διαχείρισης του στρες στο πλαίσιο της τριτογενούς πρόληψης. Συγκεκριμένα εξέτασαν την αποδοτικότητα ενός προγράμματος διαχείρισης του στρες που υλοποιήθηκε σε μια ομάδα 19 εφήβων ηλικίας 12-17 ετών, οι οποίοι έπασχαν από Σακχαρώδη Διαβήτη και στους οποίους χορηγούνταν ινσουλίνη. Η παρέμβαση αποτελούνταν από την εκμάθηση τεχνικών αυτοελέγχου και ένα πρόγραμμα διαχείρισης του στρες, το οποίο εμπεριείχε την επεξήγηση και την επαναδιατύπωση των στρεσογόνων καταστάσεων, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των εφήβων και την εκμάθηση στρατηγικών επίλυσης προβλήματος. Μετά την ολοκλήρωση της εξάμηνης παρέμβασης και τρεις μήνες αργότερα, η επανεξέταση των εφήβων έδειξε στατιστικά σημαντική μείωση των επιβαρύνσεων που συνδέονταν άμεσα με την ασθένεια, ενώ οι μεταβολικές τιμές –τήρηση ιατροφαρμακευτικής αγωγής, στυλ χειρισμού της ασθένειας– είχαν παραμείνει αμετάβλητες. Οι ερευ-

νητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι δυνατή η μείωση των συμπτωμάτων και των δυσκολιών που συνδέονται άμεσα με την ασθένεια μέσω τέτοιων παρεμβάσεων, όμως χρειάζονται περισσότερες θεραπευτικές παρεμβάσεις για την επίτευξη περαιτέρω θεραπευτικών αλλαγών. Ακόμα πρότειναν την ένταξη τεχνικών χαλάρωσης, οι οποίες είναι σε θέση να επηρεάσουν και τους παράγοντες που δεν επηρεάστηκαν από το πρόγραμμα όπως προαναφέρθηκε. Κλείνοντας… Η εξέλιξη των κλάδων της Κλινικής Ψυχολογίας και της Ψυχολογίας της Υγείας μπορεί να φανεί ιδιαιτέρως χρήσιμη στο χώρο της σωματικής παθολογίας και ασθένειας, καθώς η αναγκαιότητα της συνεργασίας και της συμπληρωματικότητας του επιστημονικού έργου των ειδικών στο χώρο αυτό γίνεται ολοένα πιο εμφανής. Άλλωστε έναν αιώνα σχεδόν πριν ο ίδιος ο Freud (1923) στο έργο του Le moi et le ca (το Εγώ και το Αυτό), μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο αναδύθηκε το Εγώ, αναγνωρίζει κεντρικό ρόλο στο σώμα: «Το Εγώ είναι πρώτα από όλα ένα σωματικό Εγώ» γράφει… Και εμείς συνεχίζουμε… Βιβλιογραφία Ζερβής Χ (2008). Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία σε ασθενείς με σωματικά προβλήματα υγείας. Στο Φ. Αναγνωστόπουλος & Ε. Καραδήμας (Επιμ. Έκδ.), Υγεία και ασθένεια· Ψυχολογικές διεργασίες (σελ. 611-628). Εκδ. Λιβάνη, Αθήνα.

Alexander F (1950). La medicine psychosomatique. Paris: Payot.

Boardway RH, Delamater AM, Tomakowsky J & Gutai JP. Stress management training for adolescents with diabetes. Journal of Pediatric Psychology 1993; 18: 29-45.

Hurter A (1990). Psychische und soziale Belastungen und dr wunsch nach professioneller Hilfe bei verschiedenen chronischen Erkrankungen. In I. Seiffge-Krenke (ed.), Krankheitsverarbeitung bei Kindern und Jugendlichen. Jahrbuch der m Kalantzi-Azizi AH (1972). Zum Problem des Kindes in Krankenhaus. Dissertatation, Philosophische Fakultaet, Universitat Wien.

Rubin R, Peyrot M. Psychological problems and interventions in diabetes: a review of the literature. Diabetes Care 1992; 15: 1640-1657.

Rubin R, Peyrot M. Psychosocial problems in diabetes treatment: impediments to intensive self care. Pract Diabetol 1994; 13: 8-14.

Διαβητολογικά Νέα Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, PhD1, Γεώργιος Καζδαγλής2 1Κλινική

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν», 2Ιατρός ειδικευόμενος Πλαστικής Χειρουργικής

Κέικ με νιφάδες βρώμης και φράουλα

Υλικά (10 μερίδες) •• 150 γρ. βούτυρο •• 50 γρ. μαύρη ζάχαρη ή σουκραλόζη •• 50 γρ. μέλι •• 380 γρ. νιφάδες βρώμης •• 1 κουτ. του γλυκού μπέικιν πάουντερ •• 300 γρ. πολτοποιημένες φράουλες •• άχνη για πασπάλισμα Εκτέλεση Λιώνουμε το βούτυρο, τη ζάχαρη και το μέλι σε μπεν μαρί ή στο φούρνο μικροκυμάτων. Κατεβάζουμε από τη φωτιά και προσθέτουμε τις νιφάδες βρώμης, το μπέικιν πάουντερ και τις φράουλες. Ανακατεύουμε πολύ καλά. Βουτυρώνουμε και αλευρώνουμε ένα ταψί διαμέτρου 20 εκ. και μέσα σε αυτό αδειάζουμε το μείγμα της βρώμης. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170-180ο C για 25-30 λεπτά. Αφήνουμε για 10 λεπτά να κρυώσει και αναποδογυρίζουμε σε μια πιατέλα. Όταν κρυώσει εντελώς, πασπαλίζουμε με άχνη.

Μους σοκολάτα με ελαιόλαδο

Υλικά (6 μερίδες) •• 200 γρ. ελαιόλαδο έξτρα παρθένο •• 300 γρ. κουβερτούρα με μαλτιτόλη για διαβητικούς •• 500 γρ. γιαούρτι 2% λιπαρά Εκτέλεση Λιώνουμε την κουβερτούρα σε μπεν μαρί ή στο φούρνο μικροκυμάτων και ανακατεύουμε με το ελαιόλαδο. Η θερμοκρασία του μείγματος πρέπει να είναι στους 38-40ο C δηλαδή να το νιώθουμε στο δάχτυλό μας ζεστό. Ενσωματώ-

Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Με μαύρη ζάχαρη Θερμίδες: 302 kcal Υδατάνθρακες: 45 g Πρωτεΐνη: 5g Ολικό λίπος: 14 g Κορεσμένο λίπος: 8g Μονοακόρεστα λιπαρά: 1g Πολυακόρεστα λιπαρά: 5g Διαιτητικές ίνες: 5g Με σουκραλόζη Θερμίδες: 283 kcal Υδατάνθρακες: 40 g Πρωτεΐνη: 5g Ολικό λίπος: 14 g Κορεσμένο λίπος: 8g Μονοακόρεστα λιπαρά: 1g Πολυακόρεστα λιπαρά: 5g Διαιτητικές ίνες: 5g

νουμε το γιαούρτι ανακατεύοντας απαλά. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: Υδατάνθρακες: Πρωτεΐνη: Ολικό λίπος: Κορεσμένο λίπος: Μονοακόρεστα λιπαρά: Πολυακόρεστα λιπαρά: Διαιτητικές ίνες:

270 kcal 32 g 13 g 11 g 4g 6g 1g 12 g

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

131

Διαβητολογικά Νέα Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Ιωάννης Δανιήλ

Συστατικά που περιέχονται στο σπανάκι καταπολεμούν παράγοντες του μεταβολικού συνδρόμου

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Είναι γνωστό ότι η αύξηση των νιτρικών ιόντων μειώνει την κατανάλωση οξυγόνου κατά τη διάρκεια της φυσικής άσκησης. Ωστόσο, φαίνεται ότι μπορεί να έχει ευνοϊκή δράση σε ασθένειες που περιλαμβάνουν δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων, όπως ο διαβήτης και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Ο Ποπάυ, γνωστός χαρακτήρας κινουμένων σχεδίων, που τρώει σπανάκι έχει πολλά να μας διδάξει, σύμφωνα με μια νέα έρευνα από το Σουηδικό Ιατρικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Καρολίνσκα. Για μισό αιώνα, τα ανόργανα νιτρικά ιόντα είχαν συσχετιστεί με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Στη δεκαετία του 1990, μια ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Καρολίνσκα έδειξε πως το σώμα μπορεί να μετατρέψει σε νιτρικά

132

ιόντα το μονοξείδιο του αζώτου (NO) το οποίο συμμετέχει σε πολλές σημαντικές λειτουργίες του σώματος, όπως η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος και ο μεταβολισμός των κυττάρων. Στη νέα αυτή μελέτη, η ομάδα μελέτης είχε υγιείς ανθρώπους που λάμβαναν ισοδύναμα νιτρικών ιόντων με 200-300 g σπανάκι ή μαρούλι για τρεις ημέρες, και μετά υποβλήθηκαν σε άσκηση με ποδήλατο. Οι ερευνητές ανέλυσαν στη συνέχεια δείγματα από μυς των μηρών και τα συνέκριναν με παρόμοια δείγματα από τους ίδιους ανθρώπους όταν έλαβαν εικονικό φάρμακο. Μετά από τη λήψη νιτρικών ιόντων παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση στην απόδοση των μιτοχονδρίων, τα οποία κατανάλωναν λιγότερο οξυγόνο και πα-

ρήγαγαν περισσότερα πλούσια σε ενέργεια ATP ανά μόριο οξυγόνου. «Τα μιτοχόνδρια διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον κυτταρικό μεταβολισμό», αναφέρει ο καθηγητής Eddie Weitzberg, ο οποίος ήταν επικεφαλής της μελέτης. «Η βελτιωμένη λειτουργία των μιτοχονδρίων έχει πιθανότατα πολλές θετικές συνέπειες για το σώμα, και θα μπορούσαν να εξηγήσουν μερικά από τα οφέλη που έχουν τα λαχανικά στην υγεία». Η ερευνητική ομάδα πρόσφατα παρατήρησε ότι τα νιτρικά ιόντα μειώνουν την αρτηριακή πίεση των υγιών ατόμων και ότι σε πειραματόζωα εξουδετερώνουν δείκτες του μεταβολικού συνδρόμου, που αποτελεί πρώιμο στάδιο του σακχαρώδους διαβήτη.

Cell Metabolism 2011; 13(2): 149-159

Διαβητολογικά Νέα Τα ολικής αλέσεως δημητριακά μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα σε γυναίκες με διαβήτη τύπου 2 Οι γυναίκες με διαβήτη τύπου 2 που κατανάλωναν περισσότερα από 9 γραμμάρια ολικής αλέσεως δημητριακά την ημέρα είχαν 35% χαμηλότερο κίνδυνο για θάνατο από καρδιαγγειακή νόσο και κατά 28% χαμηλότερη θνησιμότητα σε σύγκριση με τις γυναίκες που έτρωγαν μικρότερη ποσότητα ολικής αλέσεως δημητριακά, σύμφωνα με τα ευρήματα μιας νέας μελέτης. Στη μελέτη αυτή οι ερευνητές εκτίμησαν τα πιθανά οφέλη της κατανάλωσης ολικής αλέσεως δημητριακών στη θνησιμότητα από όλα τα αίτια και στη θνησιμότητα από καρδιαγγειακό νόσημα σε 7.822 γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με διαβήτη τύπου 2, μετά την ηλικία των 30 ετών. Οι ερευνητές χώρισαν τις γυναίκες σε πέντε ομάδες ανάλογα με την κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών.

Κατά τη διάρκεια των 26 ετών της μελέτης, παρατηρήθηκαν 852 θάνατοι, συμπεριλαμβανομένων 295 από καρδιαγγειακή νόσο. Οι γυναίκες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών είχαν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος, ήταν λιγότερο πιθανό να καπνίζουν, ήταν πιθανότερο να έχουν αυξημένη σωματική δραστηριότητα, να χρησιμοποιούν ορμόνες μετά την εμμηνόπαυση και να έχουν υπερχοληστερολαιμία ή υπέρταση σε σύγκριση με τις γυναίκες με τη μικρότερη κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών. Οι γυναίκες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών είχαν επίσης υψηλότερη κατανάλωση φυλλικού οξέος, πολυβιταμινών και συμπληρώματος βιταμίνης Ε και χαμηλότερη κατανάλωση αλκοόλ,

κορεσμένων λιπαρών, πολυακόρεστων λιπαρών και ακόρεστων λιπαρών. Οι γυναίκες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών είχαν 55% μείωση του κινδύνου για θάνατο από όλες τις αιτίες και 64% μείωση του κινδύνου θνητότητας από καρδιαγγειακή νόσο σε σύγκριση με τις γυναίκες με τη μικρότερη κατανάλωση ολικής αλέσεως δημητριακών. «Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν τα πιθανά οφέλη της κατανάλωσης ολικής αλέσεως δημητριακών ιδιαίτερα στη μείωση του κινδύνου θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα σε διαβητικούς ασθενείς», δήλωσε ο Δρ. Lu Qi, Καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ.

Arch Intern Med 2011; 171(12): 1061-1068

Συνεχής καταγραφή γλυκόζης πλάσματος και υπογλυκαιμία Η συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης πλάσματος δεν μπορεί να ανιχνεύσει με ακρίβεια τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας. Σύμφωνα με το Δρ. Zijlstra, από το Ινστιτούτο Μεταβολισμού Neuss της Γερμανίας, «οι συσκευές, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη συνεχή καταγραφή των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, παρουσίασαν μέση απόκλιση περίπου 18% από τις αντίστοιχες μετρήσεις στο αίμα». Στη μελέτη έλαβαν μέρος συνολικά 18 ασθενείς, μέσης ηλικίας 43 ετών, στους οποίους τέθηκε αισθητήρας για τη συνεχή καταγραφή γλυκόζης. Οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν για επτά συνεχόμενες ημέρες με καταγραφή των επιπέδων γλυκόζης πλάσματος κάθε πέντε λεπτά. Τα δείγματα αίματος που χρησιμοποιούνται ως μετρήσεις αναφοράς λήφθηκαν κάθε τέσσερις ώρες. Επίσης, δείγματα αίματος ελήφθησαν όταν οι ασθενείς είχαν υπογλυκαιμικά συμπτώματα ή υψηλά επίπεδα σακχάρου

με βάση τον αισθητήρα. Ο αισθητήρας ειδοποιούσε όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μειώνονται κάτω από 70 mg/ dL. Οι ερευνητές συνέλεξαν συνολικά 2.286 χρονικά σημεία με τα αντίστοιχα δεδομένα για τα επίπεδα σακχάρου αίματος. Διαπίστωσαν ότι η μέση σχετική απόκλιση μεταξύ των μετρήσεων από τα δείγματα αίματος και τα αντίστοιχα του αισθητήρα παρακολούθησης της γλυκόζης ήταν 18,3%. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι η απόκλιση ήταν η μεγαλύτερη για χαμηλές τιμές γλυκόζης, σε ποσοστό που έφτανε το 26,9%. Πρόσθεσαν ότι ακόμα και μετά από βαθμονόμηση του αισθητήρα δεν φάνηκε να βελτιώνεται η ακρίβειά του, με τη σχετική απόκλιση τιμών ανάμεσα στις δύο μεθόδους μέτρησης να κυμαίνεται στο 18,8%. Οι ερευνητές επίσης διαπίστωσαν ότι ο αισθητήρας συνεχούς καταγραφής παρουσίαζε αποτυχία στο να ανιχνεύσει τα υπογλυκαιμικά επεισόδια, καθώς και ότι παρουσίαζε ψευδείς συναγερμούς όταν τα επίπεδα σακχάρου στο

αίμα ήταν αρκετά υψηλά. Μόνο 73 από τα επιβεβαιωμένα συνολικά 145 υπογλυκαιμικά επεισόδια καταγράφηκαν από τον αισθητήρα, με αποτέλεσμα ευαισθησία της τάξης μόλις του 41%. «Η παρουσία πάρα πολλών ψευδών συναγερμών μπορεί να μειώσει την εμπιστοσύνη των ασθενών», δήλωσε ο Δρ.

Zijlstra. Αλλά τόνισε ότι «όταν ο ασθενής είχε πραγματικό επεισόδιο υπογλυκαιμίας, υπήρχε λιγότερο από 50% πιθανότητα το σύστημα παρακολούθησης να την ανιχνεύσει. Και, αντίθετα, όταν ηχούσε συναγερμός, ο ασθενής είχε πράγματι υπογλυκαιμία σε ποσοστό λιγότερο του 50%. Οι βελτιώσεις στο σύστημα συνεχούς παρακολούθησης της γλυκόζης είναι υποχρεωτικές για την περαιτέρω ενίσχυση των δυνατοτήτων του ως θεραπευτικό εργαλείο και ως εργαλείο έρευνας».

Heckermann S, et al. Accuracy of a continuous glucose monitoring system (CGMS): Still room for improvement. EASD 2010; Abstract 489

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

133

Διαβητολογικά Νέα

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Οι δυσμενείς επιπτώσεις του Σακχαρώδους Διαβήτη στην ποιότητα ζωής

134

Οι άνδρες με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 που έχουν υποστεί οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, σημείωσαν χαμηλότερες επιδόσεις σε έρευνα σχετικά με την ποιότητα ζωής και παρουσίασαν μεγαλύτερη θνησιμότητα από ό,τι διαβητικοί άνδρες των οποίων οι βαθμολογίες έδειξαν καλύτερο επίπεδο ποιότητας ζωής. Η Δρ. Venskutonyte, από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης στη Σουηδία ανέφερε ότι, μετά από 1.000 ημέρες παρακολούθησης στα πλαίσια της μελέτης, οι γυναίκες και οι άνδρες που πέτυχαν σκορ πάνω από τη μέση τιμή στην κλίμακα αξιολόγησης της ποιότητας ζωής τους είχαν παρόμοια ποσοστά επιβίωσης –περίπου 88% έως 90%– αλλά οι άνδρες με βαθμολογίες κάτω από τη μέση τιμή είχαν μικρότερη επιβίωση της τάξης του 77%. «Η συγκέντρωση χαμηλής βαθμολογίας στην κλίμακα αξιολόγησης αποτέλεσε σημαντικό προγνωστικό παράγοντα καρδιαγγειακών επεισοδίων, καρδιαγγειακής θνησιμότητας, καθώς και θνησιμότητας από όλα τα αίτια στους άνδρες με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 που είχαν υποστεί οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου», δήλωσε η Δρ. Venskutonyte. Η Δρ. Venskutonyte αναφέρθηκε στα αποτελέσματα από μια υπομελέτη της DIGAMI 2 (που αφορούσε διαβητικά άτομα μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου). Στη μελέτη DIGAMI 2 συμμετείχαν 1.235 ασθενείς από 28 κέντρα σε επτά ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν σε τρεις διαφορετικές ομάδες θεραπείας. Οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν για μέσο χρονικό διάστημα 2,1 χρόνων. Στα πλαίσια της μελέτης DIGAMI πραγματοποήθηκε μια υπομελέτη στην οποία συμμετείχαν 509 ασθενείς, οι οποίοι ρωτήθηκαν σχετικά με την ποιότητα ζωής τους κατά τη στιγμή της εισαγωγής τους στο νοσοκομείο για οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Για τη μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκε κλίμακα 100 σημείων που αξιολογούσε την ποιότητα της ζωής τους σύμφωνα με την οποία τα συναισθήματα θλίψης και φόβου του θανά-

του βαθμολογήθηκαν με 0, ενώ η κατάσταση άριστης υγείας με 100. Οι ερευνητές εξέτασαν την ύπαρξη πιθανής συσχέτισης μεταξύ της ποιότητας ζωής και της θνησιμότητας από κάθε αιτία και καρδιαγγειακά αίτια. Η ανάλυση περιελάμβανε 465 άτομα (316 άνδρες και 149 γυναίκες) που συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια κατά την έναρξη της μελέτης και μετά από 12 μήνες. Οι γυναίκες ήταν μεγαλύτερης ηλικίας από ό,τι οι άνδρες –71 ετών έναντι 65 ετών, αντίστοιχα (P <0,001). Κατά τη διάρκεια της περιόδου παρακολούθησης, 152 ασθενείς εμφάνισαν ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο, και 86 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 70 από καρδιαγγειακά αίτια. Η βαθμολο-

γία της κλίμακας αξιολόγησης της ποιότητας ζωής κατά την εισαγωγή ήταν σημαντικά χαμηλότερη σε ασθενείς που εμφάνισαν καρδιαγγειακό επεισόδιο. Οι ασθενείς που εμφάνισαν κάποιο επεισόδιο, καρδιαγγειακό ή όχι, συγκέντρωσαν χαμηλότερο σκορ (της τάξης του 62) στην κλίμακα ποιότητας ζωής σε σύγκριση με όσους δεν είχαν κανένα συμβάν [με μέσο όρο βαθμολογιών το 69 (P <0,001)]. Τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια για όσους έχασαν τη ζωή τους από καρδιαγγειακά αίτια (P = 0,012) ή από άλλα αίτια (p <0,01).

Kjellström B, et al. Health-related quality of life predicts survival in patients with type 2 diabetes and myocardial infarction: a report from the DIGAMI2 trial. EASD 2011; Abstract 6.

Διαβητολογικά Νέα H θεραπεία με βασική ινσουλίνη βελτιώνει τη γλυκαιμική ρύθμιση και συμβάλλει στην απώλεια βάρους Η προσθήκη της ινσουλίνης detemir σε ένα θεραπευτικό σχήμα που περιελάμβανε τη μετφορμίνη και τη λιραγλουτίδη είχε ως αποτέλεσμα το βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο και οδήγησε σε σταθερή απώλεια βάρους που διατηρήθηκε μέχρι και 52 εβδομάδες σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Επιπλέον, η εντατικοποίηση της θεραπείας συνοδεύτηκε από χαμηλό κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια μελέτη 64 εβδομάδων που σχεδιάστηκε για να συγκρίνει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού μετφορμίνης και λιραγλουτίδης 1,8 mg με ινσουλίνη detemir έναντι της μετφορμίνης και λιραγλουτίδης 1,8 mg μόνο. Στη μελέτη συμμετείχαν 988 ασθενείς, οι οποίοι αρχικά έλαβαν συνδυασμό θεραπείας με μετφορμίνη και λιραγλου-

τίδη. Μετά από 12 εβδομάδες σταθερής θεραπείας με τον παραπάνω συνδυασμό, οι ασθενείς που είχανε HbA1c <7% συνέχισαν τη θεραπεία με μετφορμίνη και λιραγλουτίδη για ακόμα 52 εβδομάδες. Εκείνοι με HbA1c ≥ 7% τυχαιοποιήθηκαν σε μετφορμίνη και λιραγλουτίδη ή μετφορμίνη και λιραγλουτίδη και επιπλέον ινσουλίνη detemir (από 10 U / ημέρα) με σταδιακή τιτλοποίηση της ινσουλίνης και συνολική διάρκεια παρακολούθησης 52 εβδομάδες. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι 52 εβδομάδες μετά την τυχαιοποίηση, η τιμή της HbA1c μειώθηκε κατά 0,5% στην ομάδα που έλαβε το εντατικοποιημένο σχήμα (μετφορμίνη, λιραγλουτίδη και ινσουλίνη detemir) έναντι αύξησης κατά 0,01% στην ομάδα που έλαβε μετφορμίνη και λιραγλουτί-

δη μόνο. Ποσοστό της τάξης του 52% των ασθενών στην ομάδα της εντατικής θεραπείας πέτυχε το στόχο της HbA1c <7% έναντι μόνο 22% των ατόμων στην ομάδα μετφορμίνης και λιραγλουτίδης. Και στις δύο ομάδες της μελέτης παρατηρήθηκε απώλεια βάρους (κατά μέσο όρο –3,5 kg σε –4,3 kg) κατά τη διάρκεια των πρώτων 12 εβδομάδων. Αντίθετα, το σωματικό βάρος παρέμεινε σταθερό το χρονικό διάστημα πουακολούθησε την τυχαιοποίηση μέχρι την εβδομάδα 52 στην ομάδα της εντατικής παρέμβασης (-0,05 kg) και μειώθηκε στην ομάδα της μετφορμίνης/λιραγλουτίδης (1,02 kg). Και στις δύο ομάδες παρατηρήθηκε μικρό ποσοστό υπογλυκαιμικών επεισοδίων.

Bain SC. Abstract #73. Presented at: The European Association for the Study of Diabetes 47th Annual Meeting; Sept. 12-16, 2011; Lisbon

Η εντατική γλυκαιμική ρύθμιση έχει ευνοϊκές επιδράσεις στη νεφρική λειτουργία Η εντατική θεραπεία για τη μείωση των επιπέδων γλυκόζης μπορεί να προστατεύσει από την εμφάνιση τελικού σταδίου νεφρικής νόσου (ESRD) σε διαβητικούς ασθενείς, σύμφωνα με ανάλυση των δεδομένων από τη μελέτη ADVANCE. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ στην Αυστραλία έδειξαν, στα πλαίσια μελέτης με μέσο χρόνο παρακολούθησης άνω των πέντε ετών, ότι τα άτομα με εντατικό έλεγχο της γλυκόζης πλάσματος είχαν κατά 65% μειωμένο κίνδυνο νεφρικής νόσου τελικού σταδίου, σε σύγκριση με τα άτομα που έλαβαν τη συνήθη αντιδιαβητική αγωγή. Η εμφάνιση μικρολευκωματινουρίας ή λευκωματουρίας ήταν επίσης μειωμένη. Είναι γνωστό ότι τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο νεφρικής νόσου, αλλά τα αποτελέσματα του εντατικού ελέγχου της γλυκόζης στη νεφρική λειτουργία των ασθενών με διαβήτη δεν ήταν γνωστά.

Οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα από τη μελέτη ADVANCE, η οποία συνέκρινε τα αποτελέσματα της εντατικής θεραπευτικής παρέμβασης με στόχο τη μείωση της HbA1c κάτω από 6,5%. Στη μελέτη συμμετείχαν συνολικά 11.140 άτομα. Τα αποτελέσματά της έδειξαν μείωση του σχετικού κινδύνου για μικροαγγειακή νόσο κατά 10% και μείωση του σχετικού κινδύνου για την εμφάνιση νεφροπάθειας κατά 21% (δευτερεύον καταληκτικό σημείο της μελέτης). Μετά από κατά μέσο όρο πέντε χρόνια παρακολούθησης, οι ερευνητές βρήκαν ότι τα άτομα στο εντατικό σκέλος της θεραπείας παρουσίαζαν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης μικρολευκωματινουρίας και λευκωματουρίας (HR 0,91, 95% CI 0,85 έως 0,98, P = 0,012 και HR 0,70, 95% CI 0,57 μέχρι 0,85, P = 0,0004 αντίστοιχα). Τα άτομα στην ομάδα της εντατικής θεραπείας είχαν επίσης σημαντική κατά 65% μείω-

ση του κινδύνου εμφάνισης τελικού σταδίου νεφρικής νόσου (95% CI 0,15 έως 0,83, P = 0,012). Επίσης, παρατηρήθηκε μια μείωση της θνησιμότητας από νεφρική νόσο, εύρημα το οποίο όμως δεν ήταν στατιστικά σημαντικό.

Zoungas S, et al. Intensive glucose lowering and end stage kidney disease: new data from the ADVANCE trial. EASD 2011; Abstract OP07-39

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

135

Διαβητολογικά Νέα Ο επιπολασμός του Σακχαρώδoυς Διαβήτη ανέρχεται στα 366 εκατομμύρια άτομα Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από τη Διεθνή Ομοσπονδία για το Διαβήτη (IDF), που δημοσιεύτηκαν στα πλαίσια της διάσκεψης του ΟΗΕ για τις μη μεταδοτικές ασθένειες, 366 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο επιπολασμός αυτός ξεπερνά κατά πολύ το αντίστοιχο νούμερο για το

2009 που ανερχόταν στα 300 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία έχουμε 4,6 εκατομμύρια θανάτους από το Σακχαρώδη Διαβήτη ετησίως, όπως επεσήμανε ο Δρ. Jean Claude Mbanya, πρόεδρος της IDF, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στα πλαίσια του Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μελέτη του Διαβήτη (EASD) που πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβώνα τον περασμένο Σεπτέμβριο. «Δεν θέλουμε οι ηγέτες του κόσμου να ξεχάσουν το παγκόσμιο πρόβλημα του Σακχαρώδους Διαβήτη, το οποίο λαμβάνει τις διαστάσεις ενός τσουνάμι του 21ου αιώνα», δήλωσε ο Δρ.

Mbanya. Πρόσθεσε ότι «οι αριθμοί αυτοί πιθανώς να υποεκτιμούν το μέγεθος του προβλήματος, δεδομένου ότι όλες οι χώρες δεν έχουν επαρκή στοιχεία για τον επιπολασμό του Σακχαρώδους Διαβήτη. Για τις χώρες με ανεπαρκή στοιχεία, οι ερευνητές έκαναν εκτιμήσεις που βασίζονταν σε στοιχεία από τις γειτονικές χώρες».

Με βάση τα στοιχεία αυτά ο Δρ.

Mbanya παρότρυνε τους ηγέτες παγκοσμίως να στρέψουν την προσοχή τους προς την επιδημία του Σακχαρώδους Διαβήτη, η οποία εκτιμάται ότι θα επηρεάσει σχεδόν 600 εκατομμύρια ανθρώπους μέσα στα επόμενα 20 χρόνια. Σημείωσε ότι παγκοσμίως οι συνολικές δαπάνες για τη φροντίδα των ασθενών με Σακχαρώδη Διαβήτη ανέρχονται στα 465 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ο πρόεδρος της EASD Δρ. Ulf Smith, συμπλήρωσε ότι «οι μη μεταδοτικές ασθένειες –συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, των αναπνευστικών παθήσεων, των καρδιαγγειακών νοσημάτων και του καρκίνου– είναι οι κύριες αιτίες θανάτου στον κόσμο. Ελπίζουμε ότι σύντομα τόσο ο κόσμος όσο και οι πολιτικές ηγεσίες θα αντιμετωπίσουν τις μη μεταδοτικές νόσους ως μια μεγάλη πρόκληση για την υγεία».

European Association for the Study of Diabetes (EASD) 47th Annual Meeting, Presented September 13, 2011

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Ευνοϊκή επίδραση των γλιπτινών στην καρδιά

136

Μεταανάλυση από πρόσφατες μελέτες με τη χρήση των αναστολέων της διπεπτιδυλικής πεπτιδάσης-4 (DPP-4) σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 έδειξε ότι η κατηγορία αυτή ενδέχεται να έχει ευνοϊκές επιδράσεις στην καρδιά. Ο Δρ. E. Mannucci, από το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Careggi της Φλωρεντίας, στην Ιταλία, ανέφερε ότι μετά την επανεξέταση των αποτελεσμάτων από 53 κλινικές δοκιμές στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 33.000 διαβητικοί ασθενείς, διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς που έλαβαν γλιπτίνη παρουσίασαν κατά 30% μείωση του σχετικού κίνδυνου εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου. Ακόμα και μελέτες με διάρκεια μικρότερη από 52 εβδομάδες επιβεβαίωσαν τις καρδιαγγειακές προ-

στατευτικές επιδράσεις των γλιπτινών. Ο Δρ. Mannucci και οι συνεργάτες του για την πραγματοποίηση της μεταανάλυσης συγκέντρωσαν άρθρα από το MEDLINE και EMBASE με λέξεις-κλειδιά τα εξής: βιλνταγλιπτίνη (Galvus), Σιταγλιπτίνη (Januvia), Σαξαγλιπτίνη (Onglyza), Alogliptin και Λιναγλιπτίνη (Tradjenta). Οι ερευνητές συμπεριέλαβαν όλες τις μελέτες που δημοσιεύθηκαν μέχρι το Μάρτιο του 2011. Οι ερευνητές συγκέντρωσαν συνολικά 400 άρθρα, από τα οποία χρησιμοποίησαν 53 άρθρα που πληρούσαν τα κριτήρια για τη μεταανάλυση, στα οποία οι γλιπτίνες συγκρίθηκαν με εικονικό φάρμακο ή με άλλη κατηγορία αντιδιαβητικών φαρμάκων. Συνολικά αναλύθηκαν τα κλινικά δεδομένα από 20.132 ασθενείς που έλα-

βαν θεραπεία με γλιπτίνες και 13.569 ασθενείς, οι οποίοι έλαβαν θεραπεία με άλλη κατηγορία αντιδιαβητικών φαρμάκων ή εικονικό φάρμακο. Στα άτομα που έλαβαν γλιπτίνη παρατηρήθηκαν 120 καρδιαγγειακά συμβάματα σε σύγκριση με 137 στην ομάδα ελέγχου. Μετά από υπολογισμούς βρέθηκε ότι τα άτομα που έλαβαν γλιπτίνη είχαν 31,1% μικρότερο σχετικό κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακού επεισοδίου σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Σε μελέτες με διάρκεια μικρότερη του έτους η αντίστοιχη μείωση του σχετικού κινδύνου ήταν 37,4% στην ομάδα της γλιπτίνης.

Lamanna C, et al. Dipeptidyl peptidase-4 inhibitors and cardiovascular events: a protective effect? EASD 2011; Abstract 244

Διαβητολογικά Νέα Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία ΑΤΤΙΚΗ • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝΑ «Λαϊκό» Αγ. Θωμά 17, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7456000, 210 7771101, Fax: 210 7791839 E-mail: panoraiap@med.uoa.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο» Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7769000, 210 7483770, Fax: 210 7473787 E-mail: ippokratio@aias.net • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Αγ. Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7467000, 210 7467009, Fax: 210 7796312 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ «Πολυκλινική» Πειραιώς 3, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 5276000, 210 5276222, Fax: 210 5240130 E-mail: protokollo@polykliniki.gr Website: http://www.polykliniki.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Ρίμινι 1, 124 62 Χαϊδάρι Τηλ.: 210 5831265, 210 5831255, Fax: 210 5326454 E-mail: gdimitr@med.uoa.gr Website: http://www.attikonhospital.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7726856, 1535, Fax: 210 7480933 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Λαμψάκου 6, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7770431, 210 3381180 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς» Λεωφ. Μεσογείων 154, 115 27 Χολαργός Τηλ.: 210 7703694, 210 7768646

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ ΝΙΜΤΣ Μονής Πετράκη 12, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 7288001, 210 7288367, Fax: 210 7297958 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ» Ερυθρού & Αθανασάκη 1, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 6414000, 210 6414620, Fax: 210 6414800 E-mail: info@korgialenio-benakio.gr Website: http://www.kor­gia­lenio-benakio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΠ «Τζάνειο» Τζαννή και Αφεντούλη 1, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 4592000, 210 4592174, Fax: 210 4528185 E-mail: tzaniodiabetes@yahoo.com, hospital@tzaneio.gr Website: http://www.tzaneio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» Υψηλάντου 45-47, 106 76 Αθήνα Τηλ.: 213 2041825, 213 2041826, Fax: 210 7249476 E-mail: endoevangel@otenet.gr Website: http://www.evaggelismos-hosp.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077676 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077502 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Θηβών και Λεβαδείας 3, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2009000, 1535, Fax: 210 7790990 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

137

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Διαβητολογικά Νέα

138

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΑΝΠ «Μεταξά» Μπόταση 51, 185 37 Πειραιάς Τηλ.: 210 4284444-54, 210 4285000-11, Fax: 210 4599774 Website: http://www.metaxa-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ «Ασκληπιείο» Βούλας Βασ. Παύλου 1, 166 73 Βούλα Τηλ.: 213 2163000, Fax: 210 8958840 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Σισμανογλείου 1, 151 26 Μαρούσι Τηλ.: 210 8039001, 213 2058001, Fax: 210 8033800 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Μαιευτικό Γυναικολογικό Κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου» Πλ. Ε. Βενιζέλου 2, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 6432220-3, 210 6402000, Fax: 210 6411156 E-mail: hel-soc-oudro@ath.forthenet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7763100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΑ «Ελπίς» Δημητσάνας 7, 115 22 Αθήνα Τηλ.: 210 6434001, 210 6434001, Fax: 210 6445646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ Μελισσίων Τέρμα Ζαΐμη, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8106439, 210 8106262 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Παχυσαρκίας, Κωσταντοπούλειο ΠΓΝΑ «Αγία Όλγα» Αγ. Όλγας 3-5, 142 31 Ν. Ιωνία Τηλ.: 210 2776612, 210 2796896, Fax: 210 2773845 E-mail: ketion@otenet • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ελευσίνας «Θριάσιο» Λεωφ. Γ. Γεννηματά, 192 00 Μαγούλα, Αττική Τηλ.: 210 5534774, 210 5534200, Fax: 210 5534497 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας Π. Κανελλόπουλου 3, 115 25 Αθήνα Τηλ.: 210 7464093, 210 7464090, Fax: 210 7715690 E-mail: pakokkoris@hotmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, Παθολογικό Νοσοκομείο Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» Δημ. Σούτσου 21, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 213 2023400, Fax: 210 6447064 E-mail: info@spiliopoulio.gr Website: http://www.spiliopoulio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων «Αγία Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2013000, 213 2013130 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΙΚΑ Αθηνών (Κεντρικά) Πλ. Θεάτρου 18, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 32226011, 210 3226187 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Πολυκλινική» Ολυμπιακού Χωριού Γ. Δαμάσκου 1, 136 77 Αχαρνές, Αττική Τηλ.: 210 2420000

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 694226, 2310 693229, Fax: 2310 693163 • Διαβητολογικό Κέντρο, Νομαρχιακό Α΄ ΓΝΘ «Άγιος Παύλος» Εθνικής Αντίστασης 161, 551 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 304400, 2310 493532, Fax: 2310 451727 • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 992834

• Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ» Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 993375, 2310 993312, Fax: 2310 211131 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 311200, 2310 892464-5, 2313 312409 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 819758 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 323180, 2313 323000 E-mail: nikossailer@gmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Άγιος Δημήτριος» Ε. Ζωγράφου 2, 546 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 322100, 2310 969100, Fax: 2310 206015 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Εξοχή, 570 10 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 307000 (Εσωτ. 3), 2313 307528 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκιδικής 631 00 Πολύγυρος, Χαλκιδική Τηλ.: 23710 20248, 23710 22130, Fax: 23710 23781 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Β΄ ΓΝ ΙΚΑ «Παναγία» Ν. Πλαστήρα 22, 551 32 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 438322, Fax: 2310 438322 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Γ. Γεννηματάς» Εθνικής Αμύνης 41, 546 35 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 308100, 2310 963100, Fax: 2310 210401 E-mail: hospgeni@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Θήβας Θέση Κουμέρκη, 322 00 Θήβα, Βοιωτία Τηλ.: 22620 24444, Fax: 22620 25406 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Λαμίας Παπασιοπούλου Τέρμα, 351 00 Λαμία, Φθιώτιδα Τηλ.: 22310 63074-82, Fax: 22310 63695 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άμφισσας Οικισμός Δροσοχωρίου, 331 00 Άμφισσα Τηλ.: 22650 28400, 22653 50100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Διόκλειο» ΓΝ-ΚΥ Καρύστου Πολυχρόνη Κότσικα 56, 340 01 Κάρυστος, Εύβοια Τηλ.: 22243 50100, 22243 50106, Fax: 22240 22207 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκίδας Γαζέπη 48, 341 00 Χαλκίδα, Εύβοια Τηλ.: 22210 21901-10, 22210 35459, Fax: 22210 85131

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ • Διαβητολογικό Κέντρο, Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική, ΠΓΝ Πάτρας Ρίο, 265 00 Πάτρα Τηλ.: 2610 999691, 2610 999670, Fax: 2610 993982 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρίπολης «Ευαγγελίστρια» Τέρμα Ερυθρού Σταυρού, 221 00 Τρίπολη Τηλ.: 2710 371700, 2710 371809, Fax: 2710 238175 Website: http://www.panarkadiko.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κορίνθου Λεωφ. Αθηνών 53, 201 00 Κόρινθος Τηλ.: 27413 61400, 27410 20188, Fax: 27410 20529 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άργους Κορίνθου 191, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 64290, 27510 64113, Fax: 27510 24644

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Κρεστένων Ηλείας 27055 Κρέστενα Ηλείας Τηλ.: 2625 360 215, Fax: 26250 23400 E-mail: mgioka@yahoo.gr

ΗΠΕΙΡΟΣ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα» Λεωφ. Μακρυγιάννη, 450 01 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 80111, 26510 80444, Fax: 26510 31414 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΕΠΑΓΝ Ιωαννίνων Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, 455 00 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 99111, 26510 99227, Fax: 26510 46617 E-mail: atsatsou@cc.uoi.gr, gep@uhi.gr Website: http://www.uhi.gr

ΘΕΣΣΑΛΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Λάρισας Μεζούρλο, 411 10 Λάρισα Τηλ.: 2410 617000, 1135, Fax: 2410 681567 E-mail: ppgnl@otenet.gr Website: http://www.uhl.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λάρισας «Κουτλιμπάνειο» Τσακάλωφ 1, 412 21 Λάρισα Τηλ.: 2410 560384, 1535, Fax: 2410 611004 E-mail: kleisiarisvasilis@yahoo.gr Website: http://www.larissahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Πολυμέρη 134, 382 22 Βόλος, Μαγνησία Τηλ.: 24210 94200, 24210 39533, Fax: 24210 36870 E-mail: info@volos-hospital.gr Website: http://www.volos-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρικάλων Καρδίτσης 56, 421 00 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 45100, 1535, Fax: 24310 37392, E-mail: gnntrika@otenet.gr Website: http://civil.dypethessaly.gr/trk/default.aspx

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γουμένισσας Μαυροπούλου 9, 613 00 Γουμένισσα, Κιλκίς Τηλ.: 23430 41411, 23430 20531, Fax: 23430 20531 E-mail: satsoglou@yahoo.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κιλκίς Νοσοκομείου 1, 611 00 Κιλκίς Τηλ.: 23413 51400, Fax: 23410 38627 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κατερίνης 7ης Μεραρχίας 26, 601 00 Κατερίνη Τηλ.: 23510 75424, 23510 75047, Fax: 23510 57250 E-mail: hoskat@gnkaterini.gr Website: http://www.gnkaterini.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΝ Δράμας Τέρμα Ιπποκράτους, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210 23351-55, 25210 22222, Fax: 25210 21883 E-mail: info@dramahospital.gr Website: http://www.dramahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Καβάλας Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού 63, 650 01 Καβάλα Τηλ.: 2513 501100, Fax: 2510 830747 Website: http://www.kava­la­ho­spital.gr

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σερρών 3ο χλμ. Εθνικής Οδού Σερρών-Δράμας, 621 00 Σέρρες Τηλ.: 23210 94500, 23210 94567, Fax: 23210 94713 E-mail: gnserres@hospser.gr Website: http://www.hospser.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Βέροιας Ασωμάτων Βέροιας, 591 00 Βέροια Τηλ.: 23310 59100, 23310 51400, Fax: 23310 29920 Website: http://www.verhospi.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Νάουσας Αδελφών Λαναρά & Φωκίωνος Πεχλιβάνου 3, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 22200, 23320 59203, Fax: 23320 23422 E-mail: gnnnaoussa@nao.forthnet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κοζάνης «Μαμάτσειο» Μαμάτσειου 1, 501 00 Κοζάνη Τηλ.: 24610 67600, 24610 67647, Fax: 24610 67618 E-mail: noskoz@mamatsio.gr Website: http://www.mamatsio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γιαννιτσών Τέρμα Λ. Κατσώνη, 581 00 Γιαννιτσά Τηλ.: 23820 56200, 23820 56534, Fax: 23820 26553 Website: http://www.gng.gr

ΘΡΑΚΗ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης 6ο χλμ. Αλεξανδρούπολης-Μάκρης, Δραγάνα, 681 00 Αλεξανδρούπολη Τηλ.: 25510 25272, 25510 75520, Fax: 25510 76420 Website: http://www.pgna.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κομοτηνής «Σισμανόγλειο» Σισμάνογλου 45, 691 00 Κομοτηνή Τηλ.: 25313 51100, Fax: 25310 30009 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ξάνθης Νεάπολη, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410 47100, 25410 47400, Fax: 25410 72139 E-mail: contact_us@hosp-xanthi.gr Website: http://www.hosp-xanthi.gr

ΚΡΗΤΗ - ΝΗΣΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ηρακλείου «Βενιζέλειο Πανάνειο» Λ. Κνωσσού 363, 714 09 Ηράκλειο, Κρήτη Τηλ.: 2810 368000, 2810 368190, Fax: 2810 368175 Website: http://www.pepagnh.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χανίων «Άγιος Γεώργιος» Δημοκρατίας 81, 731 34 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 22000, 28210 22540, Fax: 28210 71112 E-mail: info@chaniahospital.gr Website: http://www.chaniahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Μυτιλήνης «Βοστάνειο» Ε. Βοστάνη 48, 811 00 Μυτιλήνη, Λέσβος Τηλ.: 22510 57700, 22510 21111, Fax: 22510 41500 E-mail: bostanio@otenet.gr Website: http://www.vostanio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σάμου Κεφαλοπούλου 17, 831 00 Σάμος Τηλ.: 22730 83100, 22730 83494, Fax: 22730 28968 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λευκάδας Αρ. Βαλαωρίτη 24, 311 00 Λευκάδα Τηλ.: 26450 25371, 26450 31065, Fax: 26450 25377 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ζακύνθου «Άγιος Διονύσιος» Γ. Μοθωναίου 1, 291 00 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 59100, Fax: 26950 42520

Για οποιαδήποτε αλλαγή, διόρθωση, τροποποίηση στα προαναφερθέντα Διαβητολογικά Κέντρα / Διαβητολογικά Ιατρεία, παρακαλώ όπως ενημερώσετε την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία με FAX (210 7210936) ή e-mail (infoede@ede.gr)

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

139

Διαβητολογικά Νέα Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7210935, Fax: 210 7210935 E-mail: infoede@ede.gr - Website: http://www.ede.gr Ώρες λειτουργίας: 09:00-17:00, Δευτέρα έως Παρασκευή Όνομα Επικοινωνίας: Ειρήνη Φιδέλλη • ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Γραφεία-Βιβλιοθήκη-Εντευκτήριο Τσιμισκή 109, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 250034, Fax: 2310 250034 E-mail: info@ngda.gr - Website: http://www.ngda.gr Ώρες λειτουργίας: 20:00-23:00, Δευτέρα έως Παρασκευή • ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΜΕΛΈΤΗΣ ΠΑΘΉΣΕΩΝ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΎ ΠΟΔΙΟΎ Πόντου 104, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7470089, Fax: 210 7470044 E-mail: emedip@otenet.gr - Website: http://emedip.gr

140

• Ελληνική Ομοσπονδία για το Διαβήτη (Ελ.Ο.Δι.)

3ης Σεπτεμβρίου 90, 104 34 Αθήνα Τηλ.: 210 8233954, Fax: 210 8217444 E-mail: info@elodi.org - Website: http://www.elodi.org Όνομα Επικοινωνίας: Δημήτριος Χιώτης • Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ) Ελ. Βενιζέλου 236, 163 41 Ηλιούπολη, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 5201474 E-mail: possasdia@yahoo.gr - Website: www.glikos-planitis.gr • Πανελλήνια Ένωση κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ) Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7796660, Fax: 210 7796461 E-mail: peand@live.com - Website: http://www.peand.gr • Σύλλογος ατόμων & φίλων με Διαβήτη Ρούμελης Ησαΐα 23, 351 00 Λαμία Τηλ.: 22310 44673 Όνομα Επικοινωνίας: Ηλίας Τσιαβός • Σύλλογος Διαβητικών «Αγ. Δημήτριος» Φραγκίνη 7, 6ος όροφος, 546 24 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 2310 733103, Fax: 2310 220592 Website: http://www.syl-diavitikon-nthess.gr Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκειά Μεσσηνία» Δυτ. Εμπορικό Κέντρο - Γραφείο 33, 241 00 Καλαμάτα Τηλ.: 27210 95803, 6932 712229 Όνομα Επικοινωνίας: Αναστασία Καρούνου • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά ζωή με δράση» Λ. Σαλαμίνος 248, 189 00 Σαλαμίνα Τηλ.: 210 4640786 Όνομα Επικοινωνίας: Βασιλική Κοκλιού Αλαίσκα • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά Ισορροπία» Αγ. Παρασκευής 29, 195 00 Λαύριο Τηλ.: 22920 60758, 22920 28195, 6972 902863, 6945 226492 Όνομα Επικοινωνίας: Νικόλαος Ζυγούρης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά πορεία» Σκουλενίου 5 Μεταμόρφωση Ερμούπολη Σύρου/Ασκληπειού 113, 114 71, Σύρος/Αθήνα Τηλ.: 22810 80751, 6936 578822, 6977 263866 Όνομα Επικοινωνίας: Αλέξανδρος Βασιλικός • Σύλλογος Διαβητικών «Δύναμη για ζωή» Δημ. Κέντρο πολιτισμού & πληροφόρησης, 612 00 Πολύκαστρο, Κιλκίς Τηλ.: 23430 24488, 6973 374957 Όνομα Επικοινωνίας: Λίνα Δόνη

• Σύλλογος Διαβητικών «Πορεία» Διοικητηρίου 1, 531 00 Φλώρινα Όνομα Επικοινωνίας: Ευάγγελος Στάιος • Σύλλογος Διαβητικών Γνώμη & Γνώση ΓΠΝ Διδυμοτείχου Κων/λεως 1, 683 00 Διδυμότειχο Τηλ.: 25530 44128, Όνομα Επικοινωνίας: Ανθή Αστερίου • Σύλλογος Διαβητικών γονέων Ν. Καστοριάς Κορομηλά 9, 521 00 Καστοριά Τηλ.: 24670 24340, 6932 312954 Όνομα Επικοινωνίας: Ελένη Εγγλέζου • Σύλλογος Διαβητικών Επαρχίας Νάουσας Πλ. Καρατάσου 4, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 29434, 6973 598197 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης • Σύλλογος Διαβητικών Θεσσαλονίκης Ευξείνου 3, 561 23 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 6977 434113 Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών Κορίνθου «Ευ-ζήν» Ρήγα Φεραίου 9, 201 00, Κόρινθος Τηλ.: 27410 29835, 6945 975930 Όνομα Επικοινωνίας: Φωτεινή Μπρεζετού • Σύλλογος Διαβητικών Κρήτης Κνωσσού 43, 732 00 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 58264, 6979 618098 Όνομα Επικοινωνίας: Μαρία Σγουρού • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Πέλλας Εγνατίας 68, 581 00 Γιανιτσά Τηλ.: 23820 23875, 6936 000398 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Γεωργιάδης • Σύλλογος Διαβητικών Πειραιά & Νήσων Πλαταιών 10, 185 40 Πειραιάς Τηλ.: 210 4185148, 210 4181632, 6932 341320 Όνομα Επικοινωνίας: Γκόλφω Γεμιστού • Σύλλογος Διαβητικών Κισσάμου Καστέλλι Αγ. Νικολάου, 721 00 Κρήτη Τηλ.: 28220 31885 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Βερυκάκης • Σύλλογος Ινσουλ/νων ατόμων με Νεαν. Διαβ. Τ1 «Γλυκειά αγκαλιά» Oμονοίας 128, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 25102 27246, 6946 468853 Όνομα Επικοινωνίας: Λάσκαρης Τσούτσας • Σύλλογος Νέων Ελλήνων Διαβητικών Γυθείου 19, 122 41 Αιγάλεω Τηλ.: 210 5384434, 6974 317059 Όνομα Επικοινωνίας: Σπυριδούλα Λάγιου • Σύλλογος Διαβητικών «Πρόληψη & πορεία» Βάγια Θηβών, 322 00 Θήβα Τηλ.: 22620 61419 Όνομα Επικοινωνίας: Αθανάσιος Θεοδοσίου • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Αργολίδος Φείδωνος 20, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 91253, 6972 322878 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Παυλίδης • Ένωση Διαβητικών Δυτικής Ελλάδος (ΕΔΙΔΕ) Πατρέως 58-62, 262 21 Πάτρα Τηλ.: 2610 225107 Website: http://edide0.tripod.com/diabetes.html • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Σάμου Καπετάν Σταμάτη 13, 831 00 Στάμος Τηλ.: 6945 217291 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Καπετάνιος

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

Για Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό 1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα.

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο infoede@ede.gr ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν

Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού

«Διαβητολογικά Νέα»

Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα

 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα Επώνυμο: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Όνομα: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι: Οδός: ............................................................................................................................................................................................................................................. Αριθ. ��������������������������������������������������������� Πόλη: ............................................................................................................................................................................................................................................. Τ.Κ.: ������������������������������������������������������������

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Ηριδανού 12 115 28 Αθήνα Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

(Koυίκπεν)

1ΗUMAKP-10/09

Απλουστεύει τη χορήγηση της ινσουλίνης Απλουστεύει τη ζωή σας

(πραγματικό μέγεθος)

• Προγεμισμένη πένα • Εύκολη στην εκμάθηση και στη χρήση • Απαιτεί ελάχιστη δύναμη για την έγχυση της δόσης • Ελαφριά

Συμβουλευθείτε το θεράποντα ιατρό ή το φαρμακοποιό σας και το φύλλο οδηγιών χρήσης στη συσκευασία του προϊόντος πριν τη χρήση.