Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku by Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

RISL okĹ&#x201A;adka p3 v4 oprawa klejona.pdf 2011-09-30 15:02:53

CMY

Redakcja naukowa Tadeusz Baczko Redakcja części: analizy sektorowe Justyna Janik Redakcja części: analizy mikroekonomiczne Ewa Puchała-Krzywina Redakcja merytoryczna Joanna Pęczkowska Redakcja językowa Władysława Czech-Matuszewska Projekt okładki Jacek Tarasiewicz Opracowanie typograficzne Jacek Tarasiewicz, Anna Wojda Raport będzie dostępny także w internecie pod adresem: www.inepan.waw.pl Publikacja częściowo dofinansowana przez Ministra Gospodarki

Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. 01–134 Warszawa, ul. Wolska 64A www.keytext.com.pl, wydawnictwo@keytext.com.pl Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk 00–330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72 www.inepan.waw.pl, inepan@inepan.waw.pl

Druk i oprawa: Drukarnia Pionier, 31-983 Kraków, ul. Igołomska 12, http://pionierdruk.pl

Spis treści Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Tadeusz Baczko, Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego . . . . . . 7 ANALIZY SEKTOROWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iwona Świeczewska, Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Barbara Liberska, Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania . . . . . . . . . . . . Dymitr Ogonowski, Rosyjskie możliwości technologiczne w eksporcie do Indii i Chin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marek Niechciał, Dobre pomysły gotowe do wdrożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iwona Nowicka, Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paweł Krzywina, Zmiany prawne w lotniczej działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . ANALIZY MIKROEKONOMICZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Justyna Janik, Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . Nela Grądzka, Kamil Kasner, Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Krystowski, Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna . . . Ewa Puchała-Krzywina, Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Krystowski, Działalność badawczo-rozwojowa polskiego przemysłu lotniczego – otwarcie na współpracę międzynarodową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Witold Wiśniowski, Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . Artur Chaberski, Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym . . . . . . . . . . . . . LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW SEKTORA LOTNICZEGO W 2009 ROKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lista alfabetyczna przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Objaśnienia kodów dla grup podklas PKD 2007 objętych badaniem . . . . . . . . . . . . . Słownik do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce w 2009 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 19 23 26 29 33 36 39 39 45 52 56 60 63 66

71 76 78 79

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Objaśnienia do opisu innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego . . . . . . . . . . 131 Program badań nad innowacyjnością INE PAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Sieć Naukowa. Ocena wpływu działalności badawczo‑rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

Wprowadzenie Tadeusz Baczko Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego Badania Zespołu Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, prowadzone od 2004 r. wskazują na liczne przejawy działalności innowacyjnej sektora lotniczego w Polsce. Przemysł lotniczy należy do tych eksporterów w obszarze wysokich technologii w Polsce, który ma dodatnie saldo handlu zagranicznego. Analizy porównawcze1 wskazały na jego stosunkowo wysoki poziom intensywności nakładów na B+R, liczony jako relacja do produkcji sprzedanej netto. Aktywizacja działalności innowacyjnej tego sektora przejawiała się także poprzez powstanie klastrów lotniczych2. Polska jest krajem o długiej tradycji w dziedzinie lotnictwa. Powstało tu szereg konstrukcji samolotów i ich elementów, które spotkały się z wysokimi krajowymi i międzynarodowymi ocenami. Ważną rolę w rozwoju odegrały powiązania międzynarodowe oraz silne środowisko akademickie, naukowe i inżynierskie związane z tym sektorem. Przemysł lotniczy w ostatnim dwudziestoleciu przeszedł poważną restrukturyzację. Polskie firmy stały się uczestnikami międzynarodowych sieci produkcyjnych, a ich odbiorcami zostały najpotężniejsze i najnowocześniejsze firmy przemysłu lotniczego na świecie. W wyniku restrukturyzacji oraz dzięki wybuchowi przedsiębiorczości po zmianie systemu społeczno-politycznego powstała liczna grupa przedsiębiorstw małych i średnich, które stały się poddostawcami dużych firm ulokowanych w kraju i za granicą. Osiągnięcia Polski w dziedzinie sportu szybowcowego zaowocowały powstaniem wielu firm związanych z tworzeniem szybowców. Stały się one zaczątkiem powstania konstrukcji lotniczych typu ultra light, które korzystają z najnowocześniejszych materiałów, atrakcyjnego wzornictwa i spełniają wysokie wymogi użytkowe i ekologiczne. Polski sektor lotniczy należy do najbardziej innowacyjnych w gospodarce Polski. Świadczą o tym nie tylko wysokie intensywności nakładów na badania i rozwój wielu wiodących firm3, powiązania międzynarodowe ze światowymi koncernami, które dysponują najnowocześniejszymi technologiami, rozbudowane struktury współpracy z instytutami badawczymi i ośrodkami badawczymi, ale także istnienie klastrów 1 Na podstawie wyników projektu IRMA (Industrial Research and Monitoring Activity) realizowanego przez JRC i DG RTD w ramach Unii Europejskiej. 2 Wymienić tu można dynamiczny rozwój Klastra Dolina Lotnicza w południowo‑wschodniej Polsce oraz kolejne tego typu inicjatywy w innych częściach kraju. 3 Wyrazem tego było zwycięstwo PZL Świdnik w pierwszym ogólnopolskim rankingu innowacyjności w 2005 r. czy otrzymanie wyróżnienia przez firmę AVIO za najbardziej innowacyjny produkt w 2010 roku. Zob. na ten temat m.in. J. Janik, Innowacyjność przemysłu lotniczego w latach 20062008, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 197−203.

Tadeusz Baczko

produkcyjno‑badawczych4. Szczególnie cenna jest też rosnąca grupa firm małych i średnich w sferze produkcji i usług związanych z przemysłem lotniczym, zdolnych do podejmowania nowych konstrukcyjnych i produkcyjnych wyzwań. Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku. Stworzyło to dodatkowe możliwości rozwoju innowacyjności w przemyśle lotniczym, przyczyniło się do rozwoju bazy badawczej sektora, ale także do poszerzenia grona firm z innych przemysłów, które włączają do swojej oferty dostawy i produkcję różnych elementów przeznaczonych dla sektora lotniczego. Pojawiają się też nowe obszary zainteresowań związanych z tak obiecującymi obszarami, jak samoloty bezzałogowe czy przemysł kosmiczny5. Dynamika rozwoju przedsięwzięć konstrukcyjnych, badawczych, produkcyjnych i kooperacyjnych w Polsce zasługuje na uwagę. Zespół badawczy uznał je za ważne dla rozwoju innowacyjności w Polsce. Badania Sieci Naukowej MSN, istniejącej od 2003 r. i koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, a także liczne konferencje z udziałem przedstawicieli biznesu, nauki i administracji państwowej oraz panele dyskusyjne związane z szeroko rozumianym sektorem transportowym6 wskazywały na znaczną dynamikę, zainteresowanie badaniami i rozwojem oraz na wysoki poziom umiędzynarodowienia przemysłu lotniczego w Polsce. Zaawansowana skala globalizacji sektora lotniczego i to zarówno w sferze usług, produkcji i badań oraz pojawienie się na arenie międzynarodowej nowych, bardzo aktywnych krajów z grupy BRICS stawia duże wyzwania przed tym sektorem. Wymaga to jeszcze większego umiędzynarodowienia i zwiększenia roli inwestorów zagranicznych w rozwoju tego sektora. Napływ kapitału byłby cenny w produkcji, usługach, ale także w coraz większej skali w sferze niematerialnej związanej z tworzeniem wiedzy, jej przepływem i wykorzystaniem dla wzrostu efektywności i innowacyjności. Potrzebne są podmioty, które byłyby zdolne identyfikować wyzwania, nowe możliwości, ale także ograniczenia i propozycje rozwoju. Doświadczenia przemysłu lotniczego wskazują, że w Polsce istnieje sektor innowacyjny. Trzeba go rozwijać. Nie można też lekceważyć potrzeb firm, bo w nich tkwi duży potencjał. Polskie firmy innowacyjne przejawiają ekspansję w sferze eksportu, także hightech. Dalszy postęp tych procesów wymaga rozwoju nowoczesnych struktur przepływu produkcji, usług i wiedzy oraz usuwania barier innowacyjności7, zmniejszania ograniczeń instytucjonalnych w kraju i za granicą, albowiem na każdym stadium rozwoju będą się pojawiać kolejne bariery, które trzeba identyfikować i pokonywać. Prowadzone prace badawcze wskazują, że szczególnie ważne jest: wspieranie innowacyjności, umożliwianie identyfikacji potrzeb finansowych przedsiębiorstw, uwzględnianie istniejącej struktury sektora innowacyjnego, tworzenie adekwatnych instrumentów finansowych oraz regulacji prawno-podatkowych. Dużą wagę należy przywiązywać do zapewnienia orientacji całego sektora lotniczego w Polsce na: 4 Problematyka klastrów w gospodarce Polski została przedstawiona szerzej przez M. Baranowskiego w szesnastu Raportach o innowacyjności województw dostępnych w postaci elektronicznej na stronie Sieci Naukowej MSN. www.inepan.waw.pl/badania/siec_naukowa/ 5 Przemysł ten często jest traktowany jako motor wzrostu gospodarczego ze względu na nowe technologie i innowacyjne aplikacje. Najbardziej aktywne kraje to: Stany Zjednoczone, Francja, Włochy, Kanada, Wielka Brytania, Indie, Chiny, Brazylia. Zob. na ten temat: The Space Economy at a Glance 2011, OECD Publishing, Paris 2011. Polska jest aktywnym uczestnikiem projektów międzynarodowych w tym obszarze (zob. m.in. stronę Centrum Badań Kosmicznych PAN www.cbk.waw.pl/). 6 Panele te odbywały się podczas gal innowacyjności organizowanych w Pałacu Staszica w Warszawie w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w ramach cyklu konferencji i seminariów służących wypracowaniu Strategii Innowacji dla Polski. Pierwsza konferencja Innowacyjność w Polsce w 2009 roku odbyła się w dniu 13 maja 2010 r., druga zaś Fundusze Europejskie w rozwoju innowacyjności Polski w 2010 r. miała miejsce 19 maja 2011 roku. 7 Wyniki badań barier innowacyjności prezentowane są w Raportach o innowacyjności gospodarki Polski od 2005 roku. Pierwsze badanie barier innowacyjności w układzie pięciu lat dla sektora lotniczego zawiera opracowanie E. Puchały-Krzywiny w ramach części mikroekonomicznej niniejszego Raportu.

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

stworzenie warunków komunikacji i współpracy, transfer wiedzy z jednostek administracji państwowej i samorządowej, potrzeby odbiorców i użytkowników usług lotniczych zarówno w Polsce jak i w skali międzynarodowej8.

Atrakcyjność inwestycyjna Liczymy, że prezentacja Raportu połączona z konferencją naukową i pierwszą wystawą poświęconą innowacyjności sektora lotniczego w Polsce przyczyni się do zwiększenia zainteresowania inwestorów zagranicznych, firm i instytutów badawczych otwartych na nowoczesne formy współpracy9. Mamy nadzieję, że zaowocuje to większym wzrostem sektora lotniczego w Polsce i u partnerów zagranicznych. Chcielibyśmy, aby w wyniku projektu podjęte były działania bieżące, krótkookresowe i strategiczne na wszystkich szczeblach gospodarki Polski, zapewniające stworzenie takich struktur, które mogłyby zasługiwać na miano innowacji w sektorze publicznym10 nie tylko na poziomie regionów, ale i w skali ogólnopolskiej czy międzynarodowej. W działaniach tych szczególne znaczenie ma zaangażowanie inwestorów biznesowych, dla których sektor lotniczy posiada wiele charakterystyk świadczących o atrakcyjności inwestycyjnej. Dokonajmy ich przeglądu. 1. Stosunkowo wysokie nakłady publiczne na B+R tworzą szansę dla inwestorów prywatnych na rozwój inicjatyw na zasadzie partnerstwa publiczno‑prywatnego Ma to szczególne znaczenie dla Polski, gdzie występują niskie wydatki sektora przedsiębiorstw na badania i rozwój, nawet w stosunku do takich krajów europejskich, jak Czechy, Słowacja, Węgry, które po transformacji rynkowej weszły w tym samym czasie do Unii Europejskiej. W Polsce wydatki na badania i rozwój wynoszą około 0,6% PKB, a w wymienionych krajach Unii Europejskiej kształtują się w przedziale 1,2% do 1,5%. Jest znamienne, że w Polsce wydatki publiczne są na zbliżonym poziomie do tych trzech krajów11. 2. Otwartość na projekty kooperacyjne przy udziale inwestorów i importerów Powinno się to przyczynić do poprawy efektywności wykorzystania publicznych nakładów dzięki temu, że w większej mierze trafiałyby do przedsiębiorstw12. Mogłoby to ograniczyć zjawisko krążenia środków, które są wydawane przez publiczne instytucje dla innych publicznych instytucji, w zamkniętym obiegu. Podjęcie takich inicjatyw przez zagranicznych inwestorów i importerów mogłoby zainteresować firmy dołączaniem się ze swoim finansowaniem. 8 Kwestia uwarunkowań innowacyjności i ich związku z inwestycjami została poruszona w czasie dyskusji w ramach panelu transportowego na konferencji w dniu 19 maja 2011 r. przez E. Soszyńską z Uniwersytetu Warszawskiego. Prezes K. Krystowski z firmy AVIO zwrócił uwagę na kluczowe znaczenie rozpoznania potrzeb przy dostawie innowacyjnych elementów do silników samolotowych najnowszych generacji. Dyskusja ta wskazała na wyzwania związane z inspiracją popytową dla innowacji w sektorze lotniczym w warunkach łańcuchów wartości w skali globalnej i wykorzystanie informacji z narodowego rynku transportowego. 9 Jedną z form stosowaną w Polsce do zainteresowania inwestorów zagranicznych aktywnością na poziomie regionalnym są strefy specjalne zorientowane na stworzenie im możliwie jak najdogodniejszych warunków. Szerzej na ten temat zob. http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/sse 10 Problematyka innowacji w sektorze publicznym nie tylko dotyczy obywatela, pasażera, pacjenta, podatnika, rodziny, firmy, ale także ukierunkowana jest na sięgnięcie do kapitału ludzkiego i innych zasobów w sektorze publicznym, takich jak: wiedza, fundusze, infrastruktura. Innowacje tego typu nie muszą być realizowane przez państwo. Ich wykonanie może być powierzone firmom prywatnym. Bardzo ważnym wyzwaniem jest tu pomiar działań i efektów w tym obszarze. Problematyka pomiaru jest dziś przedmiotem wielu badań międzynarodowych. Zob. m.in. C. Bloch, Measuring Public Sector Innovation – A Review and Assessment of Recent Studies, DST/EAS/STP/NESTI(2011)8, która była przedstawiona 15 czerwca 2011 r. na posiedzeniu grupy NESTI w OECD. 11 Na podstawie wypowiedzi prezesa K. Krystowskiego na konferencji Sieci Naukowej MSN i INE PAN w dniu 19 maja 2011 roku. 12 Bardzo dużą rolę mogą odegrać te nakłady na B+R w sektorze usług transportu lotniczego, które mogą zaowocować innowacjami popytowymi, a szczególnie zaś te związane z potrzebami użytkownika, co w przypadku sektora lotniczego oznacza potężną populację pasażerów. Na temat skali rynku lotniczego w Polsce zob. opracowanie przygotowane przez zespół N. Grądzka, K. Kasner w tym Raporcie.

Tadeusz Baczko

Proces ten może być wzmocniony poprzez reorientację finansowania innowacyjności ze środków Unii Europejskiej w okresie 2011−2013 i w następnym okresie programowania funduszy europejskich na lata 2014−2020, tak aby wspierać działania kooperacyjne indywidualnych projektów. Obecnie jest szczególnie atrakcyjny okres dla zwiększenia inicjatywy inwestorów i importerów zagranicznych w tym obszarze. Naturalną podstawę mogłyby stanowić projekty innowacyjne złożone do tej pory przez przedsiębiorców w Polsce. Trudno tu też nie wspomnieć o znaczeniu systemu oceny innowacyjności przedsiębiorstw przy doborze przedsiębiorstw do realizacji projektów13. 3. W Polsce dzięki funduszom z Unii Europejskiej następuje szybki rozwój infrastruktury Powstają też liczne centra badawczo-rozwojowe zarówno na poziomie uczelni, instytutów badawczych, jak i ściśle związane z przedsiębiorstwami. Dużą rolę w tym procesie odgrywa administracja publiczna, agencje rządowe i Polska Akademia Nauk oraz specjalizowane sieci naukowe poprzez udział w ich tworzeniu, identyfikacji i ocenie. Szczególnie cenne są tu działania zorientowane na rozwój świadomości, które polegają m.in. na wyróżnianiu innowacyjnych produktów i usług przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości14, Sieć Naukową MSN15 i inne ośrodki. 4. Możliwe jest już tworzenie w Polsce produktów, które mogą być zaliczone do najbardziej innowacyjnych nie tylko w Polsce, ale i w skali światowej Dobrym przykładem takiego produktu jest łopatka turbinowa GEnx2, która stanowi moduł do najnowszego silnika lotniczego na świecie. Osiągnięcie to jest, jak wskazał K. Krystowski, odwróceniem trendów technologicznych za ostatnie 60 lat. W większości przypadków polskie firmy były importerami wyrobów zawierających wysoką technologię. Obecnie sytuacja uległa zmianie. Firma AVIO Polska wyprodukowała i ma na wyłączność kontrakt z GE, z Boeingiem na cały świat na sprzedaż tego produktu. 5. Bardzo ważnym elementem, który sprzyja uruchomianiu produkcji lotniczej w Polsce, jest obecność tu nie tylko dużych firm, ale także małych i średnich przedsiębiorstw Ma to duże znaczenie dla rozwoju przemysłu lotniczego, a szczególnie dla zwiększenia skali produkcji i współpracy kooperacyjnej. Jak wskazał Z. Pągowski z Instytutu Lotnictwa w Warszawie, trudno przecenić znaczenie MŚP dla sektora lotniczego w świetle istnienia producentów globalnych, integratorów i małych przedsiębiorstw16. Należy pamiętać, podkreślił, że aby wyprodukować samolot, musimy mieć producentów skrzydeł i innych elementów, które ktoś dla nas wytworzy. Realizacja takich działań jest bardzo trudna bez posiadania dostępu do małych wysoce elastycznych firm gotowych do wykonania kolejnych niezbędnych elementów składowych. 6. Charakterystyczne dla sektora lotniczego w Polsce jest współdziałanie małych przedsiębiorstw z dużymi i z koncernami zagranicznymi Rośnie świadomość konieczności uwzględniania w polityce gospodarczej sieci powiązań produkcyjno-usługowych, zjawisk offshoringu i outsourcingu na podobieństwo tego, co można obserwować w Stanach Zjednoczonych, Indiach czy w Chinach. Wymaga to, jak wskazał Z. Pągowski, uwzględniania nowych ról przedsiębiorstw, które stają się integratorami w procesie, gdzie produkt globalny ciągnie gospodarkę jak 13 Wskaźniki typu 4i zostały wykorzystane przez Sieć Naukową MSN koordynowaną przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN od 2005 r. dla oceny innowacyjności ponad 5 tysięcy przedsiębiorstw w Polsce. Na temat nowych kierunków badań zob. T. Baczko, J. Kacprzyk, S. Zadrożny, Towards Knowledge Driven Individual Integrated Indicators of Innovativeness, w: J. Jozefczyk, D. Orski (eds), Knowledge – Based Intelligent System Advancements. Systemic and Cybernetic Approaches, IGI Global, 2011, s. 129−140. 14 Do najbardziej prestiżowych należy nagroda Polski Produkt Przyszłości. 15 Najbardziej Innowacyjny Produkt/Usługa w roku. W 2010 r. tytuł ten uzyskała łopatka turbinowa GEnx2 wyprodukowana przez firmę AVIO Polska Sp. z o.o. 16 Na podstawie wypowiedzi w czasie panelu dyskusyjnego poświęconego innowacyjności w sektorze transportowym, który odbył się 19 maja 2011 r. w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN.

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

lokomotywa. Przytoczył też przykład Niemiec, wskazując na możliwości tworzenia innowacji w małych firmach uczestniczących w tych strukturach sieciowych. 7. W Polsce przywiązuje się dużą uwagę do tworzenie ekoinnowacji i ich znaczenie rośnie Przykładem jest tworzenie elementów do nowoczesnego, wydajnego, ekonomicznego silnika do najnowocześniejszych samolotów na świecie. Poważne znaczenie mają dzisiaj wymagania dotyczące ochrony środowiska, żeby silniki lotnicze miały lepsze parametry spalania, emisji czy hałasu − podkreślił prezes K. Krystowski. Rośnie liczba firm w Polsce zorientowanych na ekoinnowacje17. 8. Ważnym czynnikiem sprzyjającym inwestorom i importerom jest dynamiczny wzrost sektora innowacyjnego oraz rosnące zapotrzebowanie na innowacje Dotyczy to sektora lotniczego, samochodowego, technologii medycznych, teleinformatycznych, ale i wielu innych, także w ramach sektorów tradycyjnych dawniej nie kojarzonych z innowacjami18. Istotną rolę w tym procesie mogą odegrać konkursy dla przedsiębiorstw, w których mogą się one ubiegać o środki na badania i rozwój. Konkursy te cieszą się dużym zainteresowaniem i mogą stanowić ważną podstawę do współpracy zagranicznej w przyszłości. O zainteresowaniu innowacyjnością świadczy też silne odczuwanie przez nie barier, na jakie natrafiają19. 9. Istotnym czynnikiem decydującym o ulokowaniu w Polsce centrów produkcyjnych, usługowych i badawczych jest względnie niski poziom wynagrodzeń w relacji do kompetencji, tradycji i doświadczenia Ma to znaczny wpływ na ceny produktów i usług, szczególnie gdy mamy do czynienia z dostarczaniem cząstkowych usług czy części zamiennych20. Jednak także i tu parametry użytkowe, zgodność z normami w takim przemyśle jak lotniczy odgrywają ważną rolę. 10. Rozwój sektora lotniczego jest uwarunkowany znacznymi inwestycjami zagranicznymi i wieloletnimi kontraktami produkcyjnymi Polska jest krajem, który w ciągu ostatnich 20 lat bardzo otworzył się na współpracę międzynarodową. Dotyczy to wszystkich podstawowych części gospodarki. Z 280 światowych korporacji 150 ma odział w Warszawie21. Transport powietrzny i przemysł lotniczy należą do liderów umiędzynarodowienia. Może być więc przedmiotem zainteresowania poszczególnych koncernów jak i ważnym obszarem ich współpracy. 11. Polska znalazła się w czołówce krajów o najwyższym poziomie wzornictwa22 W Polsce obok innowacji technologicznych, produktowych i procesowych rozwijają się innowacje wzornicze. Projektowaniu wzorniczemu podlegają nie tylko procesy, ale także 17 Problematyka ta jest w centrum zainteresowania OECD (zob. The OECD Green Growth Strategy http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/3290/) i jest też od trzech lat przedmiotem badań przez M. Hornung-Haładaj w ramach Raportu o innowacyjności gospodarki Polski. Ostatnie badania przeprowadzone przez M. Dębowską z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN wskazują na korelację między społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSO) a wprowadzaniem ekoinnowacji. 18 Zob. na ten temat A.Wziątek-Kubiak, Zróżnicowanie wzorców działalności innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłów o niskiej i wysokiej technologii. Analiza porównawcza, „Studia Ekonomiczne” 2010, nr 2, s. 141−168. 19 Na temat barier innowacyjności w przemyśle lotniczym zob. tekst E. Puchały-Krzywiny. 20 Identyfikacja partnerów produkcyjnych i usługowych dla firm zagranicznych to poważne wyzwanie informacyjne. Okazało się, że system oceny innowacyjności przedsiębiorstw opracowany przez Sieć Naukową MSN koordynowaną przez INE PAN, jak wskazują eksperci z Silicon Valley, może być użyteczny do identyfikacji wytwórców. 21 Warszawa niczym Nowy York i Paryż. Z 280 światowych korporacji aż 150 ma już oddział w Stolicy Polski, ”Puls Biznesu”, 08.08.2011 r. 22 „Dziennik Gazeta Prawna” informuje: Polska znalazła się w czołówce światowego wzornictwa. Według raportu ONZ „Creative Economy Report 2010” na globalnym rynku tych usług zajmujemy wysokie 8. miejsce. Polscy projektanci wyprzedzili m.in. swoich kolegów z Holandii, Hiszpanii czy Szwecji, sprzedając dobra warte 4 mld dolarów (Polska w czołówce światowego wzornictwa, „Dziennik Gazeta Prawna”, 15 lipca 2011 r.). Globalna sieć sklepów Leroy Merlin oferująca m.in. wyposażenie dla domu wprowadzi wkrótce do swojego asortymentu 100 produktów stworzonych przez 20 polskich projektantów. http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80269,9951507,_Dziennik_Gazeta_Prawna___Polska_w_czolowce_swiatowego.html

Tadeusz Baczko

produkty i usługi. Jak wskazała I. Malczewska, która kieruje pionem badawczo-rozwojowym Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, to jest ten czynnik, który może humanizować technologie. Umożliwia on wejście z nową technologią na rynek dla konsumentów, którzy nie są tego świadomi23. W ostatnim czasie nastąpił znaczący postęp w tym obszarze.

Znaczenie analiz sektorowych Zastosowane podejście, które koncentruje się na potrzebach sektora lotniczego, pozwala lepiej dostosować politykę gospodarczą do potrzeb odbiorców oraz wytwórców produkcji i usług, ponieważ: 1. Pozwala przybliżyć związki z rynkami i potrzebami biznesu. 2. Wiąże się z istniejącymi strumieniami przepływu wiedzy i jej zasobami. 3. Pomaga lepiej wykorzystać potencjały współpracy nauki i biznesu. 4. Ułatwia włączenie inwestorów prywatnych w procesy rozwoju. 5. Sprzyja budowie więzi i strategii kooperacyjnych między dużymi i małymi firmami. 6. Stanowi podstawę budowy łańcuchów wartości łączących badania z potrzebami odbiorców i pasażerów. 7. Umożliwia analizę przepływów międzygałęziowych i ich skutków. 8. Zapewnia lepsze dopasowanie kadry i innych czynników produkcji do potrzeb firm. 9. Tworzy podstawy budowy strategii sektorowej i rachunków satelitarnych. Lotnictwo stanowi dziś jeden z najważniejszych obszarów komunikacji, napędza bowiem inne sektory. Jest z nim związanych wiele przemysłów i obszarów usług24. Trudno sobie wyobrazić globalizację czy dalszy rozwój międzynarodowej turystyki bez lotnictwa. Jest to nie tylko budowa samolotów załogowych i bezzałogowych, statków kosmicznych, ale także potężne zaplecze badawcze, remontowe oraz infrastruktura związana z lotnictwem. Prowadzone od ponad sześciu lat badania nad innowacyjnością gospodarki Polski pozwoliły wskazać na przemysł lotniczy jako obszar, gdzie podjęto szereg inicjatyw, które stały się siłą napędową rozwoju regionów. Osiągnięte sukcesy to bardzo korzystne sygnały na polskiej mapie innowacyjnej. Sukcesów i ich źródeł jest wiele, a wśród nich jako najważniejsze należy wymienić: Bardzo dobrą i długą tradycję w obszarze produkcji i współpracy naukowej w przemyśle lotniczym wspartą doświadczeniem i najnowszymi technologiami25. Tradycję, doświadczenie i rosnące wymagania lotnictwa wojskowego oraz jego dorobek w kształtowaniu kadr dla lotnictwa26. Osiagnięcia polskich ośrodków akademickich w kształceniu wysoko wykwalifikowanej kadry dla przemysłu lotniczego. Istnienie społecznego ruchu na rzecz rozwoju lotnictwa i nauki pilotażu w postaci aeroklubów o długiej i bogatej tradycji. 23 Na podstawie wypowiedzi w dyskusji po panelu transportowym na konferencji w dniu 19 maja 2011 r. 24 Można wskazać na turystykę, która, jak pokazują rachunki satelitarne, tworzy dwa razy więcej miejsc pracy niż przeciętny sektor gospodarczy. Badania te przeprowadzono na podstawie wytycznych Światowej Organizacji Turystyki. Jest to możliwe dzięki realizacji zaleceń Unii Europejskiej oraz prowadzeniu systemu rachunku narodowego w celu określenia zależności ekonomicznych między różnymi działami gospodarki przez Główny Urząd Statystyczny, który gromadzi informacje gospodarcze w układzie działów Europejskiej Klasyfikacji NACE (PKD);. http://mfiles.pl/pl/index.php/ Rachunek_satelitarny_turystyki 25 Przykładem jest PZL Rzeszów o 70-letniej tradycji należący do United Technologies Corporation (UTC) notowanej na NYSE. Najbardziej znane marki to Pratt&Whitney (silniki lotnicze) i Sikorsky (śmigłowce). Korporacja o dochodach około 54 mld dol. w 2010 r. zatrudniała ponad 208 tys. pracowników w 70 krajach świata (Fortune Global 500, 08.08.2011 r. oraz http://www.bankier.pl/wiadomosc/WSK-PZL-Rzeszow-na-wyzszych-obrotach-2182316.html). W Polsce należy do niej też PZL MIELEC dostawca m.in. S-70i BLACK HAWK. 26 Warto tu wspomnieć o tradycji kształcenia i dorobku polskich pilotów wojskowych w czasie drugiej wojny światowej i szybowcowych po wojnie. Zob m.in. L. Olson, S. Cloud, Sprawa honoru. Dywizjon 303 Kościuszkowski. Zapomniani bohaterowie II Wojny światowej z przedmową N. Davisa, AMF, Warszawa 2004.

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

Duże znaczenie miały też amerykańskie inwestycje offsetowe, które duża część firm potrafiła przekształcić w sukces. Polskie osiagnięcia w sporcie szybowcowym i znane w skali mniędzynarodowej konstrukcje w tym obszarze.

Rosnące wyzwania Współczesny przemysł i transport lotniczy stoją wobec ogromnych wyzwań. W centrum zainteresowania są kwestie ekologiczne związane z ruchem lotniczym27. Ograniczone zasoby, zagrożenia dla środowiska otwierają jednocześnie nowe możliwości konkurencji i rozwoju. Przemysł lotniczy tradycyjnie łączy sferę cywilną i wojskową. W centrum zainteresowania w obu obszarach jest na pewno bezpieczeństwo pilotów i załogi. Samoloty stanowią dziś platformy, gdzie lokowane są innowacje ze wszystkich obszarów od biotechnologii do najnowocześniejszych osiągnięć w sferze teleinformatyki i nowoczesnych materiałów. Pasażerowie na pokładzie samolotów są odbiorcą coraz szerszej gamy usług, w tym z obszaru telefonii mobilnej, Internetu i multimediów. Wielkim rynkiem jest nie tylko wyposażenie samolotów, ale także dziedziny związane z infrastrukturą lotniczą, jak lotniska, węzły multimodalne czy wreszcie inteligentne systemy transportowe i teleinformatyka z nimi związana. Konieczność znacznych nakładów w sferze normalizacji i certyfikacji związanych z produkcją lotniczą i usługami transportowymi. Standardy związane z lotnictwem stanowią poważną barierę wejścia i wymagają nie tylko najwyższych kwalifikacji czy cech usług i produkcji, ale także kosztownych pomiarów i badań. Umiędzynarodowienie rynku lotniczego i produkcji wymaga rozwiniętych systemów normalizacji i certyfikacji28, ale także rozwoju ośrodków posiadających odpowiedni sprzęt i kadrę do prowadzenia badań. Oderwanie polskich producentów od bezpośrednich potrzeb odbiorców, konsumentów, co jest związane z miejscem, jakie zajmują polskie firmy w łańcuchach wartości. Dynamiczny jest rozwój sektora lotniczego i kosmicznego w krajach BRICS i innych, gdzie aktywność powiązań szybko narasta, a koszty produkcji często są konkurencyjne do polskich. Możliwości lokowania produkcji elementów i części zamiennych dla takich krajów jak Chiny i Brazylia29, w których w stosunkowo krótkim czasie zwiększono udział przedsiębiorstw w finansowaniu B+R w stosunku do PKB. Wykorzystanie potencjalnych możliwości wynikających z tradycji współpracy w obszarze przemysłu lotniczego z krajami dawnego ZSRR i obecności tam tych samych koncernów światowych, które są aktywne w Polsce. Oderwanie sektora wojskowego i cywilnego może prowadzić do nakładania się działań oraz ryzyka zmniejszania efektów synergicznych związanych z powiązaniem tych sfer30. 27 Poważnym wyzwaniem są też kwestie zanieczyszczenia powietrza, które są przedmiotem rozbudowanych badań i pomiarów w Unii Europejskiej wykonywanych między innymi przez EUROSTAT. Por. Manual for Air Emissions Accounts ( http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/ KS-RA-09-004/EN/KS-RA-09-004-EN.PDF). 28 Zakres tych norm jest szeroki i dotyczy nie tylko produkcji lotniczej, ale także procesów kadrowych, dostaw części zamiennych, jak i usług związanych z transportem powietrznym. Na temat wyzwań związanych z normami w handlu zagranicznym zob. J. Hagemejer, J.J Michałek, Normy techniczne i sanitarne w handlu międzynarodowym. Ich znaczenie w integracji Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. 29 Szerzej na temat rozwoju sektora lotniczego Brazylii, kraju będącego jednym z głównych dostawców samolotów dla PLL LOT, zob. tekst B. Liberskiej z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w tym Raporcie. 30 Część polskich firm sektora lotniczego skorzystało na rozwoju programu offset, co jest zjawiskiem pozytywnym wskazującym na możliwości procesów synergicznych. W związku z tradycyjnymi powiązaniami sektora lotniczego z przemysłem zbrojeniowym w tym obszarze tkwią znaczne możliwości.

Tadeusz Baczko

Odrębne kwestie związane są z umiędzynarodowieniem produkcji. Istnienie powiązań międzynarodowych przyczynia się do unowocześnienia produkcji i usług, jednak luka technologiczna tak szybko się nie zmniejsza31.

W kierunku strategii innowacji sektora lotniczego Wszystkie wyzwania wymagają podejścia strategicznego, które nie tylko uwzględniłoby potrzeby powiązań sektora produkcyjnego i transportowego, ale także sprzężenie sfery wojskowej z cywilną. Do tego dochodzi także wymiar przestrzenny związany z regionalizacją kraju i niedoborami publicznego transportu w wielu regionach. W związku z nierównomiernością rozwoju poszczególnych gałęzi transportu otwierają się dodatkowe możliwości dla rozwoju transportu lotniczego. Sprzyja temu już istniejąca i stale rozwijana infrastruktura lotnicza32. Ważną rolę w tym procesie ma do odegrania polityka gospodarcza. Powinna ona brać pod uwagę wyniki badań diagnostycznych, ale także wykorzystywać popularne w innych krajach metody oddziaływania pośredniego oraz sięganie po tak nowatorskie działania, jak wspieranie innowacji popytowych, sprzyjanie powstawaniu łańcuchów wartości od odbiorców do sfery badań. Powinny być dalej rozwijane nie tylko instrumenty pośredniego oddziaływania finansowego, ale także takie, które mieszczą się w formule innowacji w sektorze publicznym, jak: e-administracja, e-edukacja, e-sądy, e-usługi czy e-zdrowie. Innym ważnym kierunkiem jest tworzenie multimodalnych centrów transportowych pod kątem lepszej obsługi pasażerów. Powolny proces zmian w tych obszarach powinien skłaniać do integracji środowisk i wytworzenia spójnej wizji rozwoju sektora lotniczego w Polsce. Cenne byłoby opracowanie foresightu sektora lotniczego33, który następnie konsekwentnie zrealizowany przyczyniłby się do integracji dotychczasowych projektów tego typu związanych z tym sektorem. Odpowiednie wdrożenie pozwoliłoby skorzystać z dorobku innych zrealizowanych projektów oraz zastosować wypracowaną w Sieci Naukowej MSN i INE PAN koncepcję foresightu innowacyjnego34. Wszystkie te działania mogłyby być wsparte poprzez partycypacyjną strategię innowacji sektora lotniczego opartą na pięciu głównych filarach35. 1. Wykorzystanie potencjałów wynikających z dystansu rozwojowego, tradycji, przedsiębiorczości, rosnącego zainteresowania polskich obywateli i firm korzystaniem z transportu powietrznego, międzynarodowych powiązań z największymi światowymi producentami i usługodawcami, obecności w Polsce wszystkich rynków transportu lotniczego, dużej ilości powiązań z innymi sektorami, istnienia klastrów związanych z przemysłem lotniczym oraz dużego zainteresowania społecznego tym sektorem. 31 Problematyka luki technologicznej jest przedmiotem zaawansowanych badań porównawczych. Jest to liczący się obszar badań ekonomicznych. Zob. na ten temat pracę S. Kubielasa: Innowacje i luka technologiczna w gospodarce globalnej opartej na wiedzy. Strukturalne i makroekonomiczne uwarunkowania, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009,wyróżnioną nagrodą Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. E. Lipińskiego w 2010 roku. 32 Kwestię potencjałów związanych z rozwojem infrastruktury lotniczej w Polsce poruszono w artykule N. Grądzkiej i K.Kasnera w tym Raporcie. 33 Możliwe jest wykorzystanie międzynarodowego i krajowego dorobku w tym obszarze. Na temat polskich projektów typu foresight związanych z sektorem lotniczym zob. tekst I. Nowickiej z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP w tym Raporcie. 34 Koncepcja, która opiera się na wykorzystaniu klasyfikacji działalności gospodarczej (np. NACE) w celu określenia zakresu foresightu, identyfikacji nowych obszarów działalności gospodarczej, włączenia firm innowacyjnych w procedury badawcze i wdrożeniowe, prezentowana m.in. w Instytucie Ekonomicznym Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie, NESTI OECD w Paryżu; zob.też T. Baczko, The „Poland 2020”, National Foresight Program. Forecasting the Future, „Academia” 2009, nr 2, s. 24−27. 35 Strategia ta jest zainspirowana Strategią Innowacji OECD. Powinna być spójna ze Strategią Innowacji i Efektywności Gospodarki i innymi programami, których podsumowanie stanowi Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju, opracowana przez zespół pod kierunkiem ministra M. Boniego, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, lipiec 2011 r.

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

2. Skorzystanie z efektów synergicznych związanych ze sprzężeniem sektora transportowego i usług oraz produkcji powiązanej z działalnością przemysłu lotniczego. Ma to duże znaczenie dla rozwoju działalności innowacyjnej poprzez dostarczanie danych, informacji i wiedzy bezpośrednio do twórców produktów i usług, a nie za pośrednictwem łańcuchów wartości światowych koncernów. Inne efekty synergiczne to wzmacnianie powiązań między sektorem cywilnym i wojskowym, szczególnie w sferze badań i rozwoju, norm i certyfikacji oraz infrastruktury. 3. Uruchomienie innowacji w sektorze publicznym w kierunku tworzenia warunków dla rozwoju łańcuchów wartości od odbiorców usług i produktów do badań. Dotyczy to w szczególności kwestii ekologicznych, nowych materiałów, nowoczesnych usług dla pasażerów, traktowanie samolotów i dworców lotniczych jako platform usług umożliwiających dostęp do nowych technologii cyfrowych, rozwoju norm i certyfikacji, przyciągania centrów badawczo-rozwojowych do Polski. Zapewnienie warunków do tworzenia multimodalnych węzłów transportowych. 4. Zwiększenie roli państwa w pozyskiwaniu inwestorów zagranicznych. Mogą oni odegrać dużą rolę w rozwoju sektora lotniczego w Polsce. Aktywizacja działań w tym obszarze wspomagana przez instytucje finansowe może spełnić funkcję siły napędowej, która pozwoli wesprzeć ogromny wysiłek wewnętrzny w pokonywaniu wszystkich barier i ograniczeń, zaawansowanej restrukturyzacji oraz otwarcia na światowe mechanizmy współpracy i konkurencji. Możliwe jest więc wykorzystanie tego niezwykłego nasilenia przedsiębiorczości w tym obszarze od inicjatyw społecznych aeroklubów, klubów sportowych, portów lotniczych, przedsiębiorców z licznych sektorów, którzy włączają wytwarzanie dla sektora lotniczego do swojej oferty. Ukształtowane centra badawcze też wymagają nowych impulsów w postaci napływu kapitału i zwiększenia sieci powiązań międzynarodowych. 5. Współpraca uczestników sektora lotniczego na rzecz promocji jego innowacyjności. Duże możliwości istnieją w sferze promocji polskich firm i ośrodków badawczych związanych z lotnictwem przy wykorzystaniu sieci powiązań międzynarodowych koncernów zagranicznych obecnych w Polsce. Ogromne możliwości istnieją przy promocji produkowanych w Polsce samolotów, elementów i części zamiennych. Może to także przyczynić się do nagłośnienia przemysłów wspomagających, związanych z polskimi produktami, oraz narzędzi, usług produkcyjnych i badawczych. Polska może wykorzystać światowe powiązania koncernów, w tym z krajami BRICS, aby ulokować tam elementy i wyroby gotowe oparte na najnowszych technologiach. Polski sektor lotniczy ma bogatą ofertę eksportową w wytwarzaniu zaawansowanych produktów przemysłowych, które wymagają dobrych podstaw w postaci tradycji w sektorze materiałów, odlewnictwa, mechaniki i elektroniki. Ukształtowana w wyniku procesów transformacji i restrukturyzacji sieć przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, wsparta przez nowoczesne zasilone z funduszy europejskich centra badawczo-rozwojowe zdolne do współpracy z najbardziej wymagającymi firmami oraz znaczne potrzeby polskiego rynku transportowego, otwiera ogromne możliwości dla lokowania w Polsce zamówień na produkcję części zamiennych i wyrobów gotowych dla sektora lotniczego. Trudno też przecenić atrakcyjność nowych polskich konstrukcji lotniczych i możliwości rozszerzenia ich produkcji na miarę jakości ich rozwiązań konstrukcyjnych.    Wydanie Raportu o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce to ważne wydarzenie w 2011 roku, który jest rokiem szczególnym. Polska pierwszy raz objęła na pół roku kierownictwo Rady Unii Europejskiej. Ma to duże znaczenie i powinno przyczynić się do rozwoju świadomości innowacyjnej w Polsce, ale jednocześnie może odegrać istotną rolę we wzroście zainteresowania polskim sektorem lotniczym i jego rozwojem, powiązanym z doskonałością techniczną, perfekcją w wytwarzaniu i przestrzeganiem norm technologicznych,

Tadeusz Baczko

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce mieści się w trwającej już ponad 6 lat tradycji informowania opinii publicznej, środowisk gospodarczych, polityków i innych zainteresowanych dokonaniem przełomu innowacyjnego w gospodarce Polski. Pierwszy raz zespół badawczy zdecydował się na zajęcie się badaniem poziomu innowacyjności na poziomie sektora gospodarki. Przemysł i transport lotniczy to sektor o bardzo dużych więziach personalnych, wysokich standardach technicznych, organizacyjnych i etycznych oraz o wiążących wszystkich tradycjach i marzeniach. Zapraszamy Państwa do zapoznania się z Raportem o innowacyjności sektora lotniczego, którego celem jest pokazanie możliwości tego sektora. Jest to kolejna inicjatywa zespołu Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, mająca na celu zmianę obrazu Polski i pokazanie istnienia rosnącego tu sektora innowacyjnego. Prezentowany Raport ma cechy, które wyróżniają go wśród dotychczasowych prac poświęconych innowacyjności, wydawanych przez zespół badawczy Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Zastosowane podejście, które w centrum zainteresowania umieszcza sektor gospodarki, ma znaczenie zarówno dla polityki gospodarczej, inwestorów, jak i opinii publicznej. Raport odsłania dla Czytelnika kolejne zasłony. Pokazuje obraz sektora lotniczego w układzie międzynarodowych statystyk36.Prezentuje poszczególne obszary jego działania. Przedstawia przemiany, jakie dokonują się w krajach BRICS, aby wskazać na istniejące nowe wyzwania i możliwości oddziaływania37. Polskiemu Czytelnikowi przybliża też przemiany prawne, jakie dokonują się na rzecz ujednolicenia warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i Europie38. Dużą wagę przywiązuje do pokazania dynamiki tego sektora i wskazania na liczne przykłady przejawów przedsiębiorczości innowacyjnej oraz zdolności do produkcji w strukturach najnowocześniejszych koncernów na świecie39. Analizuje bariery, na które natrafiają przedsiębiorstwa sektora lotniczego40. Przedstawia też dorobek Instytutu Lotnictwa w Warszawie obchodzącego jubileusz 85-lecia utworzenia41. Pokazuje także specyficzne dla Polski zjawisko powstawania i rozwoju w stosunkowo krótkim czasie licznej grupy rodzinnych innowacyjnych przedsiębiorstw42. Są one nośnikiem kultury ukształtowanej w kręgu kadry przedsiębiorstw lotniczych, których tradycja sięga często lat 80. i wcześniejszych. Ich doświadczenie, tradycje techniczne, wzbogacone o know-how zdobyte we współpracy z najbardziej innowacyjnymi światowymi firmami i wsparte rodzinnymi normami solidności i stabilności, gwarantują duże szanse rozwoju dla firm, które podejmą z nimi współpracę. Raport jest zachętą, przewodnikiem, ale ma jeszcze jeden ważny cel. Tym celem jest przekaz wiedzy i informacji o najbardziej innowacyjnych firmach sektora lotniczego w Polsce. Czytelnik dostaje drogowskaz w postaci unikalnego rankingu Listy najbardziej innowacyjnych firm w sektorze lotniczym w Polsce w 2009 roku. Jest unikalny jeszcze z tego względu, że zawiera oceny 100 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw tego sektora w kraju. Unikatowe oceny w systemie 5A opartym na indywidualnych integrowanych indykatorach innowacyjności (4i), wykorzystując wiedzę i wielowymiarowe łączenie danych, są podstawą tego rankingu. Pozwalają na diagnozę innowacyjności firm sektora lotniczego, ale także na wskazanie ich silnych stron oraz obszarów, które wymagają dalszego rozwoju. Są one możliwe dzięki zmianie strategii firmy, inwestycjom, poprawie alokacji nakładów czy przekształceniom organizacyjnym. Ranking przedsta36 Zob.

tekst I. Świeczewskiej z Uniwersytetu Łódzkiego w tym Raporcie. artykuł D. Ogonowskiego z Sieci Naukowej MSN na temat roli sektora lotniczego w eksporcie Rosji do Chin i Indii w tym Raporcie, zob. też China Science and Technology Indicators, 2008, Ministry of Science and Technology of the People’s Republic of China, Scientific and Technical Documents Publishing House, Beijing 2010. 38 Zob. studium P. Krzywiny z Kancelarii Prawnej Polfinans. 39 Zob. teksty M. Niechciała z Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego, J. Janik z Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk oraz K. Krystowskiego z AVIO Polska S.A. 40 Zob. tekst E. Puchały-Krzywiny z Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. 41 Materiał został przygotowany przez W. Wiśniowskiego, dyrektora Instytutu Lotnictwa. 42 Zob. tekst A. Chaberskiego z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN. 37 Zob.

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego

wia w postaci liter od C do A poziom innowacyjności rynkowej, procesowej, w zakresie nakładów na innowacje, patentów i kontraktów z funduszy europejskich, co świadczy o zdolności organizacyjnej i umiejętności współpracy. Jest to pierwszy ranking innowacyjności sektora lotniczego. Jego analiza wskazuje na duże zróżnicowanie firm tego sektora pod względem innowacyjności. Obok dużych dostawców, największych światowych producentów sprzętu lotniczego, istnieje grupa małych i średnich firm o różnym stopniu umiędzynarodowienia. W części ocen innowacyjności brak było danych o tak podstawowych charakterystykach innowacyjności, jak: nakłady na badania i rozwój, patenty, kontrakty z funduszy Unii Europejskiej. Może to wynikać z tego, że firma nie wysłała do INE PAN swojej ankiety będącej podstawą oceny innowacyjności, a dostępne publicznie zbiory Krajowego Rejestru Sądowego, Urzędu Patentowego RP, Rejestry projektów finansowanych z funduszy europejskich jej danych nie obejmują. Zespół badawczy cały czas podejmuje działania na rzecz poszukiwania nowych form prezentacji firm innowacyjnych w Polsce. Wynikiem tych prac jest propozycja kart opisu przedsiębiorstw innowacyjnych wraz z objaśnieniem43. Karty zawierają − obok najnowszych ocen innowacyjności z Listy najbardziej innowacyjnych firm w sektorze lotniczym w Polsce w 2009 roku − charakterystyki działalności firm i ich dane finansowe za lata 2004−2009. Karty opisu innowacyjnych przedsiębiorstw zawierają m.in. wykresy z 5-letnimi trendami przychodów ze sprzedaży. Ponadto pozwalają określić jakościowe charakterystyki firmy, takie jak: rodzaj prowadzonej działalności, jej opisy, wielkość według zatrudnienia, pozycja na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw44 i w rankingu innowacyjności firm sektora lotniczego, tekstową interpretację ocen innowacyjności. Przedstawiają stronę WWW firmy, jej lokalizację (miasto, ulicę i województwo) oraz identyfikują jej pozycję w sektorze innowacyjnym. Są wśród nich inwestorzy w B+R, firmy patentujące, uczestniczące w Klastrze Dolina Lotnicza czy notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Zastosowana forma prezentacji danych w postaci kart opisu przedsiębiorstwa innowacyjnego może stanowić podstawę do nawiązania współpracy, ale także ulokowania zamówienia lub innej krajowej i międzynarodowej oferty. W powiązaniu z ocenami innowacyjności45 może pomóc w nawiązywaniu bezpośrednich związków badawczych, produkcyjnych i usługowych. Przedstawione jednostkowe charakterystyki stanowią jednocześnie uzupełnienie ocen innowacyjności przydatnych przy doborze partnerów do współpracy. W prezentowanej pierwszej edycji Raportu nie dla wszystkich firm objętych przeglądem udało się uzyskać komplet informacji. Do przeglądu zostały włączone tylko te firmy, dla których udało się wyznaczyć oceny innowacyjności. Przedstawiony Raport stanowi rozpoczęcie procesu badań i odsłaniania przejawów innowacyjności w sektorze lotniczym w Polsce. Nie do wszystkich firm i danych udało nam się dotrzeć. Zdarza się też, że dysponujemy jedynie danymi, które pozwalają określić tylko jeden wymiar działalności innowacyjnej, co utrudnia prezentację danych za lata 2004−2009. Warto się przyjrzeć zawartości tabel na kartach opisu dla poszczególnych firm. Pozwalają one na zapoznanie się z wybranymi pozycjami z rachunku wyników i bilansu. Przedstawione dane dają możliwość nie tylko obliczeń dynamiki, ale także wielu wskaźników ze sfery inwestycji w wartości niematerialne. Unikalną informacją są dane o nakładach w badania i rozwój oraz kosztach zakończonych prac rozwojowych. Są to dwa ujęcia inwestycji w B+R od strony kosztowej i bilansowej. Na zakończenie tej części publikacji umieszczono zestawienie symboli NACE/PKD na poziomie pięciu znaków wraz z propozycją ich pogrupowania46 według rodzaju 43 Zaproponowana

przez M. Szyla z Sieci Naukowej MSN. Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011, s. 260−287. 45 Metodologię ocen innowacyjności zawiera zawarty w końcowej części opracowania Słownik przygotowany przez zespół T. Baczko, E. Puchała-Krzywina, M. Szyl. 46 Przygotowaną przez M. Szyla z Sieci Naukowej MSN. 44 Zob.

Tadeusz Baczko

działalności. Jest to przegląd rodzajów działalności związanych z sektorem lotniczym. Może stanowić podstawę do przyszłych badań za pomocą rachunku satelitarnego, których znaczenie dla polityki mikroekonomicznej trudno jest przecenić. Jest to ważny obszar badań, który mógłby służyć politykom gospodarczym, władzom państwowym i samorządowym, firmom i inwestorom. Mógłby on stać się obok foresightu sektora lotniczego ważną płaszczyzną komunikacji środowisk związanych z tym sektorem. Inicjatywy takie trudno jest przecenić i mogłyby być wynikiem partnerstwa publiczno ‑prywatnego. Opracowanie kończy alfabetyczny wykaz ocenionych firm oraz informacja o działalności INE PAN i Sieci Naukowej MSN w obszarze innowacji, która pozwala na nadanie Raportowi o innowacyjności sektora lotniczego szerszego kontekstu. Przygotowanie Raportu to wynik pracy zespołu Sieci Naukowej MSN koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Zespół ten od ponad sześciu lat prowadzi badania innowacyjności w Polsce i tworzy nowe metody pomiaru oraz aktywne instrumenty, które pomagają firmom, instytutom badawczym, instytucjom finansowym oraz administracji państwowej i samorządowej w realizacji ich planów rozwojowych. Prezentowany Raport to kolejny krok w tym kierunku. Chciałbym wszystkim autorom reprezentujących świat teorii, praktyki i badań oraz redaktorom wyrazić serdeczne podziękowanie za ich ogromny twórczy wkład w powstanie Raportu. Raport jest wydany w piątą rocznicę pamiętnej konferencji zorganizowanej z inicjatywy Working Party of National Experts on Science and Technology Indicators OECD (NESTI OECD) w dniach 25–27 września 2006 r. w Ottawie. Chcielibyśmy, aby nasz Raport wpisał się w przyszłościowe trendy nakreślone w ramach tej konferencji zatytułowanej Blue Sky II 2006.What Indicators for Science, Technology and Innovation Policies in the 21st Century? Wydaje się, że innowacyjność w warunkach coraz bardziej postępującego procesu otwarcia sektora lotniczego w kierunku Open Sky stawia nowe wyzwania i perspektywy w dziedzinie metodologii pomiaru oraz jej praktycznego wykorzystania. Mamy nadzieję, że panele dyskusyjne konferencji Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce, połączonej z przykładami praktycznych osiągnięć polskich regionów, miast, firm, instytucji akademickich i badawczych oraz związane z nią spotkanie wybitnych znawców problematyki badań i pomiaru innowacyjności, pozwolą postawić wiele wartościowych pytań oraz kwestii godnych dalszych badań i praktycznych poszukiwań. Szczególnie cenimy sobie obecność Freda Gaulta47na konferencji towarzyszącej ogłoszeniu Raportu. Był on jednym z głównych animatorów tamtej pamiętnej konferencji, szeregu światowych projektów NESTI OECD, w tym Strategii innowacji OECD, która jest dla nas inspiracją przy budowie partycypacyjnej Strategii innowacji dla Polski. Na zakończenie chciałbym wyrazić podziękowanie Ministerstwu Gospodarki za wsparcie tej inicjatywy, kierownictwu Instytutu Lotnictwa za życzliwość i trudną do przecenienia pomoc organizacyjną, logistyczną, marketingową i merytoryczną, wydawnictwu Key Text Sp. z o.o. za zaangażowanie się w przygotowanie edytorskie projektu. Konferencja, która towarzyszy ogłoszeniu Raportu, uzyskała honorowy patronat Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz prezydentów miast najbardziej aktywnych w rozwoju przemysłu lotniczego. Korzystając z okazji chciałbym w imieniu zespołu badawczego Sieci Naukowej MSN koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN zaprosić do dalszej współpracy wszystkie te instytucje i firmy. 47 Cenną

inspiracją dla podejmowania działań strategicznych przez firmy sektora lotniczego w Polsce jest ostatnio wydana książka F. Gaulta: Innovation Strategies for Global Economies. Development, Implementation, Measurement and Management, International Development Research Centre, Ottawa, Cairo, Dakar, Montevideo, Nairobi, New Dehli, Singapore, Edward Elgar Publishing Inc., 2010.

Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne

ANALIZY SEKTOROWE Iwona Świeczewska Uniwersytet Łódzki

Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne Celem artykułu jest ocena makroekonomicznej pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym. Przemysł lotniczy odnosi się do działalności sklasyfikowanej jako produkcja statków powietrznych i kosmicznych48. Podstawą analizy były dane zawarte w bazie danych OECD – STAN Indicators 2009 49 obejmujące lata 1995−200850. Do oceny sytuacji Polski na tle międzynarodowym wybrano trzy kraje, uznawane za światowych liderów w zakresie przemysłu lotniczego, a mianowicie: Stany Zjednoczone, Francję i Wielką Brytanię. Działalność w zakresie produkcji statków powietrznych i kosmicznych zaliczana jest do branż tzw. wysokiej techniki. Sfery działalności w gospodarce zaliczane do sektora wysokiej techniki funkcjonują na styku nauki i przemysłu, przetwarzając wyniki badań naukowych w konkretne produkty czy procesy. Branże te charakteryzują się więc wysoką intensywnością nakładów na działalność badawczo-rozwojową (B+R) oraz określonymi zasobami odpowiednio wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Mimo że udział tej sfery działalności zwykle jest niewielki w skali całej gospodarki, to jednak ma ona ogromne znaczenie w procesie generowania i dyfuzji postępu technicznego. Mimo iż przemysł lotniczy w Polsce ma długie, ponad siedemdziesięcioletnie tradycje, to jednak jego udział w tworzeniu wartości dodanej jest niewielki. Ograniczając przemysł lotniczy do działalności związanej z produkcją statków powietrznych i kosmicznych, co jest oczywiście daleko posuniętym uproszczeniem, można stwierdzić, iż w Polsce jego uczestnictwo w tworzeniu wartości dodanej oscylowało w latach 1996–2007 wokół 0,1% (tab. 1). W odniesieniu do wartości dodanej wytworzonej w przemyśle udział tej sfery działalności waha się w przedziale 0,40–0,56%. Udział ten jest kilkakrotnie niższy niż w Stanach Zjednoczonych, Francji czy Wielkiej Brytanii. W przypadku Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii przemysł lotniczy wytwarza około 0,5% wartości dodanej tych gospodarek, co stanowi około 3−4% war48 Działalność sklasyfikowana w grupie 35.3 według PKD 2004 obejmuje − według PKD 2007 − produkcję statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn (podklasa 30.30.Z), naprawę i konserwację statków powietrznych i statków kosmicznych (podklasa 33.16.Z) oraz produkcję pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia (28.99.Z) w zakresie produkcji maszyn i urządzeń startowych dla statków powietrznych, urządzeń do katapultowania samolotów z lotniskowców oraz podobnych maszyn i urządzeń. 49 STAN Database – Structural Analysis Database zawiera dane dotyczące 32 krajów OECD na trzecim poziomie dezagregacji (co w klasyfikacji NACE odpowiada poziomowi grupy), według klasyfikacji przedstawionej w trzeciej edycji International Standard Industrial Classification (ISIC Rev. 3). 50 W przypadku niektórych zmiennych objętych analizą dane dotyczyć będą nieco krótszego okresu.

Iwona Świeczewska

tości dodanej przemysłu. W przypadku Francji udziały te są nieco niższe i kształtują się na poziomie około 0,4% wartości dodanej wytworzonej w gospodarce Francji oraz 1,8−3,2% wartości dodanej francuskiego przemysłu (tab. 1). Tabela 1 Udział wartości dodanej wytworzonej przez przemysł lotniczy w Polsce i wybranych krajach OECD w latach 1995−200751 (w %)

WIELKA FRANCJA BRYTANIA

USA

POLSKA

Udział wartości dodanej wytworzo1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 nej w działalności 35.3 w: ogółem

–

0,09

0,10

0,08

0,11

0,09

0,08

0,10

0,09

przemysł

–

0,46

0,49

0,42

0,57

0,56

0,46

0,40

0,42

0,53

0,49

ogółem

0,49

0,53

0,51

0,59

0,55

0,50

0,54

0,50

0,43

0,45

0,50

0,51

–

przemysł

2,90

3,24

3,13

3,58

3,44

3,17

3,76

3,53

3,17

3,40

3,79

3,89

–

ogółem

0,31

0,30

0,49

0,44

0,46

0,47

0,41

0,26

0,38

0,41

0,36

przemysł

1,84

1,80

2,9

2,66

2,72

2,84

3,03

2,77

2,86

1,89

2,86

3,23

2,89

ogółem

0,56

0,51

0,57

0,61

0,64

0,66

0,67

0,63

0,55

0,51

0,49

0,50

–

przemysłu

2,63

2,49

2,83

3,14

3,48

3,79

4,08

4,10

3,87

3,68

3,71

3,85

–

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id=standata-en&doi=data-00029-en

Przemysł lotniczy zaliczany jest do najbardziej innowacyjnych branż gospodarki. Mimo jego relatywnie niewielkiego udziału w tworzeniu wartości dodanej działalność tego sektora wymaga znaczących nakładów na badania i rozwój. Według danych OECD wielkość nakładów na B+R poniesionych w tej sferze działalności w Polsce w latach 1995−200652 wahała się między 34,2 mln zł (w 2003 r., w cenach stałych z 2000 r.) a 81,4 mln zł (w 1999 r.)53. Ich udział w nakładach na B+R poniesionych w całej gospodarce oscylował między 2,9% (w 2003 r.) a 5,0% (w 1995 r. − rys. 1)54. Mimo że udział ten wydaje się znaczący, zwłaszcza w porównaniu z udziałem tej sfery działalności w tworzeniu wartości dodanej, to jednak w porównaniu do krajów uznawanych za liderów z tego sektora jest on przynajmniej dwukrotnie niższy (rys. 1). Warto przy tym zwrócić uwagę także na fakt, iż w przypadku Polski oraz Francji udział ten jest w badanym okresie dość stabilny. Udział tej sfery gospodarki w nakładach na B+R w Wielkiej Brytanii wzrósł w badanym okresie o kilka punktów procentowych. Odwrotną tendencję można natomiast zaobserwować w przypadku Stanów Zjednoczonych, w których udział wydatków na B+R ponoszonych w przemyśle lotniczym zmniejszył się w badanym okresie prawie dwukrotnie. 51 Brak

danych dla 2008 roku. danych dla lat późniejszych. 53 Według danych OECD dostępnych na stronie http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_ id=stan-data-en&doi=data-00032-en. Jeśli wyrazić wielkość nakładów na B+R w mln dolarów z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej, to nakłady na B+R poniesione w tej sferze działalności w Polsce stanowią od 0,15% do 0,45% nakładów na B+R w Stanach Zjednoczonych. 54 Ich udział w nakładach na B+R poniesionych w przemyśle w badanym okresie wahał się między 4,1% (w 1998 r.) a 8,1% (w 2006 r.). 52 Brak

Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne

Rysunek 1 Udział nakładów na B+R poniesionych w przemyśle lotniczym do nakładów ogółem w Polsce i wybranych krajach OECD w latach 1995–200655 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id=standata-en&doi=data-00029-en

Relatywnie wysokie (w porównaniu do innych sektorów gospodarki) nakłady na działalność B+R ponoszone w przemyśle lotniczym, przy zdecydowanie niższym udziale tego sektora w tworzeniu wartości dodanej na szczeblu gospodarki narodowej, odzwierciedlają się w wysokim stopniu intensywności nakładów na badania i rozwój. W przypadku Polski wskaźnik intensywności nakładów na B+R w wartości dodanej w przemyśle lotniczym wahał się w badanym okresie między 6,0% (w 2003 r.) a 14,4% (w 1995 r.) − rys. 2. Choć wydaje się on dość wysoki (zwłaszcza w porównaniu z innymi sferami działalności w Polsce), to jednak w odniesieniu do krajów będących wiodącymi producentami w tej branży jest on kilkakrotnie niższy. Zdecydowanie najwyższą wartość tego wskaźnika uzyskano w przypadku Francji (wartość tego wskaźnika oscyluje wokół 35−40%, jednak w niektórych latach badanego okresu osiąga wartość około 70%). W przypadku Stanów Zjednoczonych w latach 1995−2001 obserwujemy wyraźny spadek intensywności nakładów na B+R (od 47% do 14%), jednak w ostatnich latach badanego okresu tendencja ta uległa zmianie. W Wielkiej Brytanii wartość tego wskaźnika w badanym okresie utrzymywała się na dość wyrównanym poziomie (19−24%). Dopiero od 2001 r. można zauważyć wyraźny wzrost intensywności nakładów na B+R (do ponad 30%). Perspektywy długookresowego rozwoju takich sektorów gospodarki jak produkcja statków powietrznych i kosmicznych w znacznej mierze uzależniona jest od zdolności tego sektora do konkurowania na rynkach międzynarodowych. W latach 1995−2008 udział eksportu produktów przemysłu lotniczego w całkowitej wielkości eksportu Polski wahał się między 0,25% (w 1995 r.) a 0,80% (w 2000 r.), przy czym w ostatnich latach badanego okresu ustabilizował się on na poziomie około 0,4%. Import produktów tej sfery działalności podlegał znacznie większym wahaniom między 0,11% (w 1995 r.) a 1,5% (w 2000 r.). Dla porównania eksport produktów przemysłu lotniczego stanowił w badanym okresie 5−9% eksportu Stanów Zjednoczonych, 5−7,5% eksportu Francji i 4−7% eksportu Wielkiej Brytanii. Podobne wskaźniki wyznaczone w przypadku importu wynoszą: 1,4–2,7% dla Stanów Zjednoczonych, 2,4–3,8% dla Francji oraz 2,4– –5,2% dla Wielkiej Brytanii. Biorąc jednak pod uwagę pozycję Polski na rynkach międzynarodowych, można stwierdzić, iż w badanym okresie ponad czterokrotnie wzrósł udział eksportu Polski w ogólnej wielkości eksportu produktów tego sektora do krajów OECD. Udział ten jest jednak wciąż mały i nie przekracza w badanym okresie poziomu 55 Brak

danych dla lat 2007–2008.

Iwona Świeczewska

Rysunek 2 Intensywność nakładów na B+R w Polsce i w wybranych krajach OECD w latach 1995−2006 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id= stan-data-en&doi=data-00029-en

Tabela 2 Udział eksportu Polski i wybranych krajów OECD w łącznej wielkości eksportu produktów przemysłu lotniczego z krajów OECD w latach 1997−2008 (w %) Wyszczególnienie Polska

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,07

0,09

0,18

0,17

0,12

0,19

0,18

0,21

0,22

0,30

Stany Zjednoczone

42,9

45,3

43,6

38,5

38,4

38,3

35,0

34,4

37,2

39,0

40,6

37,4

Francja

14,5

13,8

14,3

14,6

14,8

14,3

15,3

16,1

16,6

16,2

18,4

Wielka Brytania

14,5

12,1

11,8

12,9

12,8

12,0

14,0

13,4

12,8

11,8

10,8

10,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id=standata-en&doi=data-00029-en

0,3%. Choć dystans Polski w porównaniu do liderów tego sektora jest duży56, to jednak można mówić o wzroście znaczenia Polski w tym obszarze (tab. 2). Przedstawiona w niniejszym opracowaniu ocena sytuacji polskiego przemysłu lotniczego w zakresie produkcji oraz napraw powietrznych i kosmicznych może być traktowana jedynie jako początkowy etap badań nad perspektywami długookresowego rozwoju tego sektora oraz jego wpływu na gospodarkę Polski. Badanie należałoby poszerzyć nie tylko na pozostałe sektory związane bezpośrednio z lotnictwem (chociażby na działalność w zakresie usług transportu lotniczego), ale również na wszystkie z nim powiązane, dostarczające surowce, materiały i usługi do tego sektora gospodarki.

56 Według danych OECD eksport produktów przemysłu lotniczego stanowi około 35–45% ogólnej wielkości eksportu produktów tej branży. Francja pokrywa 14–18% eksportu, Wielka Brytania zaś około 12–14% ogólnej wielkości eksportu przemysłu lotniczego.

Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania

Barbara Liberska Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania Doświadczenia Brazylii w budowaniu konkurencyjnego przemysłu lotniczego, jednej z najbardziej innowacyjnych gałęzi gospodarki w kraju rozwijającym się, zasługują na szczególną uwagę. Przemysł lotniczy powstał w Brazylii zaledwie 40 lat temu. W roku 1969 rząd brazylijski utworzył przedsiębiorstwo państwowe Empresa Brasileira de Aeronautica S.A. − Embraer. W 1971 roku wyprodukowano pierwsze samoloty na potrzeby rolnictwa i wojska. Rozwój własnego przemysłu lotniczego dla tak wielkiego kraju, w którym brakuje infrastruktury drogowej, miał ogromne znaczenie dla podboju interioru i dalszego dynamicznego rozwoju kraju. Przyświecała mu też potrzeba zmniejszenia zależności od światowych dostawców samolotów. Na początku lat 90., w okresie kryzysu, przedsiębiorstwo znalazło się na skraju bankructwa i w 1994 r. zostało sprywatyzowane. Nowe kierownictwo przyjęło strategię stworzenia globalnej firmy, rozszerzając produkcję o nowe modele samolotów dostosowanych do zmieniających się potrzeb klientów na rynkach światowych. Strategia rozwoju opierała się na wykorzystaniu niszy rynkowej w segmencie małych samolotów pasażerskich – głównie 50−110 miejsc. Od roku 2000 Embraer stał się spółką akcyjną notowaną na giełdzie. Dzisiaj kolejne modele samolotów zaprojektowanych przez brazylijskich inżynierów są eksportowane na wszystkie kontynenty. Firma produkuje kilkanaście modeli samolotów pasażerskich oraz biznesowych, a także samoloty wojskowe. W ostatniej dekadzie wzrosły zamówienia od wielu linii lotniczych. W 2005 roku amerykańskie linie lotnicze Jet Blue zakupiły 10 samolotów typu E190 za 3 mln dol. i złożyły dalsze zamówienia. Rozwój tanich linii lotniczych spowodował, że wzrósł popyt na produkowane przez firmę Embraer samoloty, gdyż są one bardziej ekonomiczne. W 2009 roku sprzedano na rynku światowym 246 różnych modeli samolotów komercyjnych. Dzisiaj Brazylia jest trzecim co do wielkości producentem samolotów pasażerskich na świecie (po Boeingu i Airbusie). Sukces brazylijskiego przemysłu lotniczego stanowi we współczesnym świecie zjawisko wyjątkowe i pokazuje, że w erze globalizacji firmy z krajów wschodzących rynków mogą w świecie zdominowanym przez wielkich producentów z krajów wysoko rozwiniętych zdobyć znaczące miejsce na globalnych rynkach.

Specyfika rozwoju przemysłu lotniczego w Brazylii Model rozwoju przemysłu lotniczego w Brazylii opierał się na kilku specyficznych elementach. Zbudowanie od podstaw przemysłu lotniczego nie byłoby możliwe bez znaczącej pomocy państwa przy realizacji przyjętej strategii rozwoju. Drugim ważnym elementem było wykształcenie własnej kadry inżynierskiej i specjalistów w zakresie projektowania rozwiązań i konstrukcji nowych samolotów. W roku 2009 Embraer zatrudniał ponad 18 tys. pracowników, wśród których ponad 25% stanowili inżynierowie. Główna siedziba firmy i jej krajowych dostawców znajduje się w mieście Sao Jose Dos Campos niedaleko Sao Paulo. W mieście znajdują się uniwersytety, instytuty badawcze i technologiczne, w tym instytut lotnictwa (ITA) − jeden z najlepszych na świecie. Instytut kształci wybitnych inżynierów i utalentowanych projektantów nowych modeli samolotów. Na uwagę zasługuje też specjalny status (dobre zarobki) i wysoki prestiż, jakim cieszą się pracownicy firmy Embraer (nie brakuje wśród nich wybitnych inżynierów emigrantów lub potomków wcześniejszych imigrantów z Włoch czy Niemiec). Praca na rzecz przemysłu lotniczego jest przedmio-

Barbara Liberska

tem dumy narodowej Brazylijczyków, cieszących się z sukcesów kraju na arenie międzynarodowej. Wokół siedziby przedsiębiorstwa Embraer powstało wiele prywatnych firm, często założonych przez jego byłych pracowników, które ściśle współpracują przy rozwoju przemysłu lotniczego. Można powiedzieć, że powstał w ten sposób naturalny klaster, skupisko najważniejszych instytucji naukowych i producentów na rzecz tej gałęzi przemysłu. Trzecim elementem był sposób transferu technologii w warunkach globalizacji, który polegał na tzw. odwróconym modelu outsourcingu. Tradycyjny model outsourcingu polega na tym, że kraje wysoko rozwinięte przenoszą produkcję części i komponentów do krajów rozwijających się, co pozwala na obniżanie kosztów produkcji. Brazylia zamiast stać się dostawcą części dla światowych producentów samolotów, zastosowała outsourcing – czyli przeniesienie produkcji części, komponentów i usług związanych z przemysłem lotniczym do najlepszych firm w krajach wysoko rozwiniętych, w USA czy w krajach Unii Europejskiej. Powstała globalna sieć dostawców, a w produkcji części i komponentów w światowych firmach wykorzystywano nowoczesną technologię. Silniki do większości samolotów firmy Embraer produkuje General Electric oraz Rolls Royce. Inne komponenty pochodzą z firm japońskich, rosyjskich czy europejskich. Czwartym elementem był charakter stosunków z głównymi dostawcami zagranicznymi, które można określić jako venture partnership. System strategicznych aliansów, z jednej strony, pozwalał na szybkie dostosowanie się do zmian na rynku, a z drugiej − na dzielenie się ryzykiem. Pozwalał na elastyczne reagowanie na wzrost i spadek popytu na określone typy samolotów oraz gwarantował wysoką jakość produkcji. Sprawne funkcjonowanie tej skomplikowanej sieci dostawców powierzono globalnej firmie informatycznej Accenture i firmie zarządzania tego rodzaju usługami Servigistic, które sprawowały nadzór nad tym, aby odpowiednie części docierały we właściwe miejsce i o właściwym czasie (global sourcing chain). Piątym elementem rozwoju przemysłu lotniczego było dążenie do zwiększenia udziału krajowych firm w produkcji części i podzespołów oraz wzrost zaawansowania technologicznego.

Współpraca w przemyśle lotniczym krajów BRIC W ostatniej dekadzie miały miejsce istotne zmiany w światowym przemyśle lotniczym. Niektóre kraje w grupie wschodzące rynki podjęły strategie rozwoju krajowego przemysłu lotniczego i doganiania krajów wysoko rozwiniętych w tym sektorze gospodarki. Zaczęły wchodzić z sukcesem na globalne rynki. Powoduje to spadek dominacji krajów Ameryki Północnej, Europy i Rosji i stopniowy wzrost znaczenia nowych producentów z krajów rozwijających się. Najbardziej zaawansowany i dynamicznie rozwijający się przemysł lotniczy mają kraje BRIC. W ostatnich latach BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) starają się nawiązać współpracę w zakresie rozwoju nowych technologii i badań w tym sektorze. Kraje te mają duże możliwości rozwoju konkurencyjnego sektora produkcji samolotów zarówno na potrzeby krajów rozwijających się, jak i wysoko rozwiniętych. Specjalizują się w rozwoju produkcji regionalnych samolotów na różne rynki i dla zróżnicowanych kręgów odbiorców. Współpraca w przemyśle lotniczym Brazylii z Chinami, Rosją, Indiami, a ostatnio Republiką Afryki Południowej (od 2011 r. nowy kraj tej grupy) zaczyna być coraz bardziej zinstytucjonalizowana. Porozumienia o współpracy mają na celu przede wszystkim dostarczanie tańszych samolotów na te rynki i do innych krajów rozwijających się, pozyskanie dewiz z eksportu samolotów, powstrzymanie brain drain – ucieczki specjalistów w zakresie przemysłu lotniczego i zapewnienie im miejsc pracy w kraju (nie będą emigrować do krajów wysoko rozwiniętych), tworzenie lepszych i dobrze płatnych miejsc pracy. Istotnym elementem współpracy jest też tworzenie w tych krajach warunków dla tzw. technological spillovers effects, czyli przeniesienie innowacji z tego sektora do innych sektorów gospodarki.

Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania

Na szczególną uwagę zasługuje dynamicznie rozwijająca się współpraca Brazylii i Chin w przemyśle lotniczym. Brazylia podpisała porozumienie joint venture z chińską firmą China Aviation Industry Cooperation. Embraer i chińskie linie lotnicze Hebei Airlines podpisały porozumienie o dostawach 10 samolotów, rozpoczynając od 2012 roku. W kwietniu 2011 roku podpisano porozumienie o współpracy centrów naukowobadawczych w obu krajach w zakresie innowacji w przemyśle samolotowym. Produkowane przez Embraer samoloty są dobrze dostosowane do potrzeb rynków krajów rozwijających się, atrakcyjne zarówno ze względu na niższą cenę, oszczędność w eksploatacji jak i regionalny zasięg z dostępem na małe lotniska.

Perspektywy rozwoju brazylijskiego przemysłu lotniczego i nowe wyzwania Pozycja Embraera na globalnych rynkach świadczy o tym, że dotychczasowa droga rozwoju przemysłu lotniczego w Brazylii przyniosła sukces. Jedną z przyczyn sukcesu był właściwy wybór niszy rynkowej i niekonkurowanie z największymi światowymi producentami w produkcji dużych samolotów, ale podjęcie produkcji w specyficznych segmentach rynku dla małych samolotów. Dodatkowo postawiono na krajowych specjalistów, utalentowanych inżynierów i konstruktorów, przy projektowaniu nowych modeli. System współpracy i powiązań z głównymi dostawcami części i podzespołów za granicą zapewniały wysoki poziom innowacyjności i konkurencyjności produkcji. Samoloty produkowane przez firmę Embraer okazały się bardzo atrakcyjne, kiedy nastąpiła era tanich linii lotniczych, wzrosły zamówienia na mniejsze samoloty, na krótsze dystanse, oszczędne w zużyciu paliwa, dostosowane do zróżnicowanych warunków i potrzeb klientów. Mimo że dotychczasowy model rozwoju przemysłu lotniczego przyniósł sukcesy, to jednak w najbliższej przyszłości będzie musiał uwzględnić on kolejne ważne wyzwania. Specyfika sukcesu przedsiębiorstwa Embraer polega na tym, że stworzono konkurencyjne globalnie przedsiębiorstwo w sektorze wysokich technologii bez znaczących nakładów na własne badania oraz bez odpowiedniego rozwoju zaawansowanej technologicznie produkcji w ramach krajowych firm. W przyszłości sprostanie konkurencji na rynku globalnym będzie wymagało między innymi znacznego wzrostu nakładów na badania i rozwój, które obecnie są zdecydowane zbyt niskie, oraz rozwoju produkcji wielu wysoko zaawansowanych technologiczne części do samolotów w krajowych firmach. Potrzebne jest też zmniejszenie zależności od zagranicznych dostawców technologii i wielu części, która może stanowić zagrożenie dalszego rozwoju. Podjęta ostatnio współpraca z krajami BRIC powinna stworzyć lepsze warunki do sprostania tym wyzwaniom.

Dymitr Ogonowski

Dymitr Ogonowski Sieć Naukowa MSN

Rosyjskie możliwości technologiczne w eksporcie do Indii i Chin We współczesnych międzynarodowych stosunkach gospodarczych wymiana surowcowa, szczególnie w przypadku nośników energii, odgrywa nadal znaczącą rolę strategiczną. Dla Rosji stanowi to podstawowe źródło pozyskiwania obcej waluty i określa jej światową specjalizację. Jednak w XXI w. rosyjskie zasoby surowcowe najprawdopodobniej się wyczerpią. Świat również może przejść na nowe źródła energii. Zatem obecna struktura gospodarki rosyjskiej może skazać ten kraj na marginalizację w świecie. Aby do tego nie dopuścić, konieczna jest długookresowa przebudowa strukturalna57. Rosja jest atrakcyjnym partnerem w sektorach gospodarki związanych z uzbrojeniem, szczególnie dla Chin, które nie mogą legalnie ich otrzymać z krajów wysoko rozwiniętych. W latach 90. Rosja dostarczyła Chinom technologie do produkcji myśliwców Su-27, rakiet przeciwlotniczych, systemów artyleryjskich, stacji radiolokacyjnych, łodzi podwodnych i urządzeń elektronicznych58. Wiąże się to jednak dla Rosji, pomijając kwestie polityczne, z zagrożeniem osłabienia przyszłych możliwości eksportu własnej produkcji, Chiny bowiem mogą wówczas wzmacniać swój potencjał militarny własną produkcją krajową. Jako klasyczny przykład stanowią tu wspomniane wyżej myśliwce Su-27. Chiny rozwinęły swoją produkcję tych samolotów bojowych, dodając swoje komponenty, ale jednocześnie przenosząc rosyjskie rozwiązania technologiczne do innego rodzaju swojej produkcji. To spowodowało, że Chiny stały się wręcz konkurentem Rosji w eksporcie tego rodzaju broni na rynku światowym59. Chiny często też samowolnie zwiększają zakres licencji czy też robią podróbki na podstawie zakupionego gotowego sprzętu. Dla przykładu: niezadowolenie Rosji wywołała prezentacja przez nich na wystawie eksportowej skrzydlatej rakiety C-602, która okazała się być kopią rosyjskiej rakiety X-55. Również silnik do myśliwców Tai Hang WS-10, został skopiowany z rosyjskiego silnika AL-31F, używanego w Su-27. W XXI w. utrzymanie przez Rosję swoich pozycji eksportowych w technologicznie zaawansowanej produkcji na rynku chińskim jest coraz trudniejsze. W 2008 r. udało się z trudem sprzedać zakontraktowane w 2005 r. cywilne samoloty transportowe Tu-204. W pewnych segmentach rosyjski eksport militarnej produkcji wysoko technologicznej jednak nie jest zagrożony. Na przykład w styczniu 2009 r. moskiewskie przedsiębiorstwo Salut podpisało kontrakt na sprzedaż do Chin 122 silników dla myśliwców J-10 na sumę ponad 500 mln USD. Tego rodzaju transakcje nie zmieniają jednak stanu rzeczy, że udział produkcji wysoko zaawansowanej technologicznie w ogólnym eksporcie Rosji do Chin utrzymuje się na poziomie 2−3% 60, przy czym decyduje o tym całkowity zastój w produkcji cywilnej, bowiem na początku XXI wieku udział Rosji w chińskim eksporcie broni osiągnął aż 90%. W przypadku importu cywilnej myśli technologicznej występują też problemy z podróbkami. Chińczycy po uzyskaniu dostępu do najnowszych rozwiązań często zaczynają produkcję w innych podstawionych firmach, pomijając płatność za licencję. Dlatego też Rosja, posiadając 57 Problematyka ta była poruszana na XXI Konferencji Naukowej Wspólnej Komisji Ekonomistów PAN i RAN pt.: Wyzwania dla Polski i Rosji wobec światowych zmian modelu gospodarki rynkowej, która odbyła się w Warszawie w dniach 27–28.06. 2011 r. 58 „Wojennyj Paritiet”, 29.06.2011 r. 59 „The Wall Street Journal”, 06.12.2010 r. 60 „ChinaPro”, 21.09.2009 r.

Rosyjskie możliwości technologiczne w eksporcie do Indii i Chin

zresztą w nowoczesnych technologiach cywilnych słaby potencjał, wchodzi na rynek chiński w eksporcie technologii jedynie przez spółki kapitałowe. W tym celu kapitał rosyjski utworzył w Chinach kompanię Pioneer of Innovation, która zamierza zakładać spółki z Chińczykami, związane z produkcją wykorzystującą najnowsze rosyjskie technologie. Kompania ta dysponuje jednak ograniczonymi środkami finansowymi. Dotychczas udało się w ten sposób sprzedać jedynie śladowe ilości rosyjskich technologii, jak np. na produkcję sprzętu górniczego i medycznego. Na razie są to transakcję rzędu zaledwie kilku milionów USD. W ciągu 10 lat Rosjanie mają ambicje doprowadzić tę sumę do 0,5 mld USD61. Również w przypadku drugiego rosyjskiego głównego partnera handlowego w Azji – Indii − w dziedzinie eksportu sprzętu zaawansowanego technologicznie Rosja ma znaczące pozycje jedynie w przypadku produktów przemysłu zbrojeniowego. Jednakże ze względu na niższe rozmiary handlu z Indiami niż z Chinami, a także ze względu na tradycyjne zainteresowanie Indii rosyjskim sprzętem wojskowym (również w ostatnich latach Indie są odbiorcą 1/3 rosyjskiego eksportu zbrojeniowego; np. w 2012 r. Rosja dostarczy lotniskowiec za sumę 2 mld USD); w większym stopniu unika ona surowcowej specjalizacji. Indie są także zainteresowane rosyjskimi technologiami w dziedzinie energetyki jądrowej, jednak w przypadku tego kraju Rosja może również w coraz większym stopniu popaść w surowcową specjalizację, bowiem w dziedzinie przemysłu zbrojeniowego styka się z coraz większą konkurencją zachodnią na tym rynku. Stany Zjednoczone, podobnie jak UE, w przeciwieństwie do Chin, nie są z Indiami skonfliktowane politycznie. Dotychczasowa ostrożność wynikała z niechęci naruszania bilansu sił w stosunkach indyjsko-pakistańskich, jednak teraz Zachód traktuje Indie jako sojusznika w walce z terroryzmem i nie ma obiekcji w uzyskiwaniu zysków w handlu bronią. Pozycja Rosji jako głównego dostawcy sprzętu zbrojeniowego dla Indii jest więc zagrożona, tym bardziej że modernizacja jej przemysłu militarnego postępuje wolniej niż w krajach wysoko rozwiniętych. W ostatnim czasie pojawia się nowa forma współpracy rosyjsko-indyjskiej, a mianowicie współpraca w tworzeniu nowych technologii militarnych. Za jej przykład może posłużyć wspólnie opracowana ponaddźwiękowa, skrzydlata rakieta BraMos. Również Rosja startuje w przetargu na wytwarzanie w Indiach śmigłowców bojowych, wysokogórskich i transportowych z możliwością ich eksportu do krajów trzecich. Wartość inwestycji sięgałaby 4 mld USD. Spotyka się tu jednak z konkurencją ze strony zachodnioeuropejskich i amerykańskich firm. Wynik przetargu jest jeszcze niewiadomy. Wygranie go oznaczałaby zyski z dostaw montowanych na miejscu śmigłowców dla indyjskich sił powietrznych. Konkurencja na indyjskim rynku zbrojeniowym jest jednak teraz bardzo silna i samą niższą ceną nie da rady się jej wygrać, o czym świadczy przegrana w przetargu samolotu MiG-3562. Rosja miałaby szansę na tego rodzaju zaawansowaną współpracę. Jednak nawet wygrana w tym przetargu i tak nie zmieni na razie niewielkiej ilości powiązań kooperacyjnych Rosji we współczesnej gospodarce światowej. W ogóle we współpracy rosyjskoindyjskiej pojawiają się problemy związane z nieregularnymi rosyjskimi dostawami urządzeń i części zamiennych do samolotów i helikopterów już zakupionych, co było uzgodnione w warunkach kontraktu. Rosyjskie przedsiębiorstwo Rosoboroneksport, mające prawo handlu bronią, często chce też negocjować nowe ceny owych części. Indyjscy wojskowi narzekają, że odbija się to negatywnie na zdolnościach bojowych ich sił powietrznych. W związku z tym Indie zmuszone są rozpisywać konkursy na dostawy międzynarodowe. Dotyczy to np. części dla samolotów transportowych i paliwowych: Ił-76 i Ił-78, transformatorów dla MiG-29, kół dla Su‑30MKI63. Powyższe problemy obniżają zdolności konkurencyjne rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego na rynku indyj61 „ChinaPro”,

8.09.2008 r. Region”, maj 2011 r. 63 India razoczarowałas w obslużywanii rossijskoj tiechniki, 6.04.11, Portal Newsland. 62 „Nowyj

Dymitr Ogonowski

skim. A co do zwiększenia ogólnego poziomu rosyjsko-indyjskiej współpracy w dziedzinie zaawansowanych technologii, eksperci jako jedną z przyczyn, oprócz zacofania technologicznego rosyjskiej gospodarki, wymieniają brak dostatecznej informacji o możliwościach współpracy z Indiami. W porównaniu z czasami radzieckimi nastąpiła tu pewna degradacja. W związku z ponownym zainteresowaniem Rosji krajami azjatyckimi, osłabionym w latach 90., Rosja i Indie oprócz odnowienia współpracy w tradycyjnych dziedzinach, jak technologie militarne czy kosmiczne, będą powoli zapewne nawiązywać współpracę w innych sferach. Jest do tego wola polityczna, deklarowana na rosyjskoindyjskich szczytach rządowych i prezydenckich. Władze Rosji również zwracają uwagę na niedostateczną kooperację przemysłu z ośrodkami naukowymi. Zatem pewna poprawa innowacyjności rosyjskiej gospodarki z pewnością nastąpi. Czy to jednak wystarczy, aby nie pogłębił się dystans do krajów wysoko rozwiniętych, a nawet azjatyckich? Jeszcze w momencie upadku ZSRR w 1991 r. Rosja, pomimo już przestarzałego przemysłu, miała mniej zacofane struktury gospodarcze od Chin i Indii. Obecnie Chiny wyprzedzają pod względem technologicznym rosyjską gospodarkę w wielu dziedzinach cywilnych, już nie bazują wyłącznie na atucie taniej siły roboczej. Warunki rosyjskich sukcesów eksportowych związane są ze stosunkami politycznymi Rosji z Chinami i Indiami. Ale tu akurat poważnych problemów w najbliższym czasie nie będzie. Kontakty na najwyższym szczeblu rozwijają się i zarówno Chiny, jak i Indie mają w wielu sprawach podobne podejście do zagadnień polityki światowej. Właściwie, przynajmniej oficjalnie, nie ma teraz problemów politycznych w stosunkach rosyjsko-chińskich. A z Indiami w ogóle są tradycyjnie dobre stosunki. W przypadku polepszenia się relacji Chin z krajami wysoko rozwiniętymi Rosja może jednak zetknąć się tam również z konkurencją w technologiach militarnych z ich strony. Jednak − o ile nie nastąpi dalsze zacofanie rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego − pozostanie atrakcyjnym partnerem dla Chin, gdyż mimo że sama pozostaje w tyle za najnowszymi osiągnięciami przemysłu amerykańskiego również w dziedzinie sprzętu militarnego, to jej dostawy na rynek chiński zmniejszają dystans tego kraju wobec USA. Rosja niekiedy ma pewne obawy natury strategicznej. Dlatego też o ile Indiom bez problemu sprzedała myśliwce Su-30MK, o tyle Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej sprzeciwiło się dostawom do Chin starszej wersji Su-30K. Rosja odmówiła również sprzedaży 50 samolotów Su-33. Motywem tej decyzji mogły być również obawy przed wykorzystaniem tego przez Chiny do robienia podróbek. Trochę się zmieniło zatem podejście Rosji w porównaniu z latami 90., gdy Chinom sprzedawano wszystko co możliwe, nawet w barterze za towary konsumpcyjne. Podsumowując, należy stwierdzić, iż przebudowa strukturalna rosyjskiej gospodarki ma kluczowe znaczenie dla jej przyszłości w gospodarce światowej. Rozmiary sukcesu rosyjskiej modernizacji są niepewne. Chociaż wariant umiarkowany wydaje się najbardziej prawdopodobny w dającej się przewidzieć przyszłości. Zatem Rosja pewnie ani nie będzie jednym z głównych wytwórców technologii cywilnych w skali gospodarki światowej, ani też nie nastąpi całkowity jej regres jako wyłącznie bazy surowcowej do czasu wyczerpania się zasobów, a dalej całkowita marginalizacja i degradacja ekonomiczna kraju. Natomiast znaczenie Chin i Indii w gospodarce światowej najprawdopodobniej będzie nadal rosło. Zatem współpraca technologiczna Rosji z tymi krajami będzie dalej się rozwijała, co będzie jej coraz mocniejszym dopełnieniem zachodniego kierunku współpracy. W dziedzinie przemysłu zbrojeniowego eksport do tych krajów jest szansą pozyskania środków dla modernizacji i opracowywania najnowszych technologii, co jednak wymaga również poprawy jakości zarządzania i wyeliminowania z niego zjawisk patologicznych.

Dobre pomysły gotowe do wdrożenia

Marek Niechciał Instytut Ekonomiczny NBP

Dobre pomysły gotowe do wdrożenia Polska ma długie tradycje lotnicze. Wartościowa jest oferta polskiego przemysłu lotniczego dla lotnictwa rekreacyjnego – General Aviation (tab. 3). Jest zrozumiałe, że polska oferta nie może pod względem wielkości dorównywać takim lotniczym gigantom jak USA czy Niemcy. Liczba samolotów, szybowców czy silników oferowanych przez polskie firmy jest mniejsza, niż ma to miejsce na przykład w przypadku sąsiednich Czech, nawet w takich tradycyjnych polskich specjalizacjach, jak szybowce. Oba kraje – Polska i Czechy – doświadczyły podobnych przemian politycznych i społecznogospodarczych. Spowodowało to, że w momencie zmiany ustroju oferty zarówno polska, jak i czeska nie były najnowocześniejsze. Wyzwaniem w przypadku samolotów było unowocześnienie silników oraz zwiększenie udziału kompozytów w konstrukcji. W przypadku szybowców potrzebne było przejście od konstrukcji opartych na kompozytach szklanych do nowocześniejszych węglowych. Obydwa kraje miały jednak zdecydowaną przewagę w stosunku do takich państw jak Węgry czy Bułgaria, które wprawdzie przeszły podobne koleje losu, ale nie rozwinęły przemysłu lotniczego. Tabela 3 Oferta dla lotnictwa rekreacyjnego (General Aviation) 2010

Państwo

Mikrosamoloty (LSA)

Samoloty do samo- Samoloty Szybowce dzielnej z certyfika- i motoszybowce tem budowy (Homebuilts)

Wiatrakowce

Śmigłowce

Silniki spalinowe

Argentyna

Australia

Austria

Belgia

Brazylia

Bułgaria

Czechy

Francja

Hiszpania

Holandia

Indie

Iran

Japonia

Kanada

Kolumbia

Korea

Litwa

Marek Niechciał

cd. tab. 3

Malezja

Niemcy

Nowa Zelandia

Polska

Portugalia

Rosja

RPA

Rumunia

Salwador

Serbia

Słowacja

Słowenia

Szwajcaria

Szwecja

Tajlandia

Tajwan

Ukraina

USA

Węgry

Wielka Brytania

Włochy

Zjednoczone Emiraty Arabskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Directory of Leisure Aviation 2010/2011 (numer specjalny magazynów „Today’s Pilot”; „Vol Moteur&Flugel”; „Global Flighing”; „Experimental Aircraft Association”), 2010.

Opracowywanie i produkcja dla lotnictwa rekreacyjnego w wielu przypadkach jest pierwszym etapem rozwoju przemysłu lotniczego. Przykładem jest tutaj Indonezja. W połowie lat 60. Polacy pomagali uruchamiać tam produkcję samolotu turystycznego PZL 104 Wilga. Był to początek indonezyjskiego przemysłu lotniczego. W latach 80. Indonezja we współpracy z Hiszpanią64 opracowała samolot transportowy CASA CN-235. W końcu lat 90. Polska zakupiła samoloty transportowe CASA-295 będące pochodną wspomnianego samolotu CASA CN-235. Polskie CASA-295 obsługują polskie kontyngenty wojskowe na zagranicznych misjach (Afganistan, a wcześniej Irak i Czad). Wytwórnia CASA jest zaś obecnie właścicielem PZL Okęcie, z którego wywodzi się samolot PZL 104 Wilga. W warszawskiej fabryce powstają elementy do airbusów, ale także do hiszpańsko-indonezyjskich CN-235. O problemie z zaistnieniem na światowych rynkach polskich produktów lotniczych najlepiej świadczy przykład silników lotniczych przeznaczonych dla lotnictwa rekreacyjnego. W katalogu będącym podstawą opracowania tabeli 3 brak jest danych o polskich producentach silników. Nieobecność na liście lotnictwa rekreacyjnego jest zro64 Od 2000 r. samolot jest produkowany przez największy europejski koncern lotniczy EADS o przychodach ze sprzedaży w 2009 r. na poziomie 42 mld euro, zatrudnieniu 119,5 tys. osób i nakładach na B+R 2,8 mld euro (na podstawie danych The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, UE 2010) – przypis redakcyjny.

Dobre pomysły gotowe do wdrożenia

zumiała w przypadku producentów dużych silników, takich jak wytwórnie w Rzeszowie czy Kaliszu. Jednak nie są to jedyni producenci lotniczych napędów w Polsce. Obecnie w Polsce są co najmniej dwaj producenci silników dla GA (Franklin Aircraft Engines z Grudziądza65 oraz bydgoska firma Świątek66 produkująca silniki Vaxell67). Silniki Franklin są w Polsce wytwarzane od końca lat 70. Były wówczas najnowocześniejszymi napędami lekkich samolotów oferowanymi w RWPG68 – lepszymi niż silniki czeskie i radzieckie. Frankliny69 wywodzą się od znanej amerykańskiej wytwórni silników lotniczych70, która zbankrutowała w latach 70. Nawet obecnie silniki Franklin mogłyby być alternatywą dla oferty amerykańskich silników Continental czy Lycoming. Z kolei silniki Vaxell mogą konkurować z dominującymi w lekkim lotnictwie czterosuwowymi silnikami Rotax. Polskie zakłady, aby się przebić ze swoją ofertą, potrzebują kapitału71 i odpowiedniego marketingu. Charakterystyczne dla polskiego przemysłu lotniczego jest doświadczenie w opracowywaniu wyrobów jedynie do etapu oferty rynkowej, w tym wyrobów skierowanych do specyficznego odbiorcy, jakim jest wojsko czy inne służby państwowe. Trudno przecenić doświadczenie zebrane przy programie lotniczym związanym z samolotem I-22 Iryda czy z samolotem turystyczno-sportowym I-23 Manager, który, opracowywany od 1993 r., a oblatany w 1997 r., do tej pory istnieje tylko w w pojedynczych egzemplarzach. Samolot ten można porównać z tymi z rodziny Cirrus SR-20/2272 (oblatanych tylko dwa lata wcześniej), których wyprodukowano w ostatnich kilkunastu latach ponad 5 tys. sztuk. Samolot I-23 miał być tańszy od Cirrusa o około 10%, zaś firma Cirrus była nowym podmiotem i nie miała konkurencyjnej przewagi nad polskimi firmami wynikającej m.in. z sieci serwisowej73. Przykład I-23 potwierdza, że dobrze odczytano zapotrzebowanie rynku, ale wskutek braku kapitału nie udało się rozwinąć produkcji. W mniejszym stopniu długość opracowania wpłynęła na los śmigłowca SW-4, którego początki sięgają lat 80. Śmigłowiec ten pod względem napędu (silnik turbinowy) i użytecznego ładunku powinien być konkurentem dla Robinsona R-66. Polski śmigłowiec jest tańszy (o 5–10%) i szybszy od swojego amerykańskiego konkurenta. Pomimo tego oraz faktu, że SW-4 ma certyfikat typu od 2002 r., a R-66 od 2010 r. to helikopter zza Atlantyku zebrał już więcej zamówień niż polski wyrób. Jedynie chiński kontrakt z 2006 r. na licencyjną budowę SW-4 może poprawić tę statystykę74. Trudności dojścia do etapu produkcji dotknęła inny polski śmigłowiec IS-2, którego początki sięgają połowy lat 90. Ze względu na parametry mógłby on być konkurentem najpopularniejszego cywilnego śmigłowca świata Robinsona R-22. Prace nad IS-2 nie są jednak kontynuowane. Podobnie jak w przypadku szkolnego samolotu Bielik mają65 Por.

http://www.franklin-engines.com/ końca maja br. firmy te nie nadesłały swoich danych do badania – przypis redakcyjny. 67 Por. http://www.vaxell.com/; http://www.vaxell.com/?sLang=en; http://www.vaxell.com/?sLang=es 68 Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. W jej skład wchodziły: Bułgarska Republika Ludowa, Republika Czechosłowacka, Polska Rzeczpospolita Ludowa, Rumuńska Republika Ludowa, Węgierska Republika Ludowa i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich; 21 lutego 1949 r. dołączyła Albańska Republika Ludowa, a 29 września 1950 r. Niemiecka Republika Demokratyczna. RWPG została rozwiązana na mocy porozumienia podpisanego 28 czerwca 1991 r. w Budapeszcie – przypis redakcyjny. 69 Zaraz po II wojnie światowej ówczesne zakłady Franklina miały 65% amerykańskiego rynku lekkich silników, ale błędna polityka ówczesnego właściciela (koncernu samochodowego) spowodowała przerzucenie się producentów samolotów na dostawy od firm Continental i Lycoming. 70 Silnik Franklin napędzał m.in. pierwszy śmigłowiec Sikorskiego VS-300 – ojca wszystkich obecnych śmigłowców. 71 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie. 72 Ostatnio znany z tragicznego wypadku z udziałem sławnego polskiego architekta. 73 Przewagę wynikającą z rozpowszechnienia ma np. amerykańska Cessna – posiadając uprawnienia pilota na model 150/152 i 172 można wszędzie spotkać samolot, na którym można od razu latać. 74 Pierwszy lot zmontowanego w ChRL śmigłowca SW-4 miał miejsce w lutym 2010 r. 66 Do

Marek Niechciał

cego być następcą wysłużonych TS-11 Iskra (pierwotna nazwa EM-10 Bielika to IskraII). Oba produkty znalazły jednak finansowanie na etap badawczo-rozwojowy. Wyzwaniem dla polskiego przemysłu lotniczego jest to, że produkcji nie można oprzeć na rodzimych odbiorcach. W Polsce jest zarejestrowanych około 2 tys. statków powietrznych75. Rynek odbiorców nowych samolotów, śmigłowców, szybowców itd. jest więc za mały, aby utrzymać polski przemysł. Dodatkowo – podobnie jak w przypadku rynku samochodowego – Polacy najczęściej wybierają sprowadzane z zagranicy używane statki powietrzne76, a nie nowe wyprodukowane w kraju. Analogiczna sytuacja nie stanowi na przykład przeszkody dla czeskiego przemysłu lotniczego. Pomimo że w proporcji do liczby ludności w Czechach jest więcej zarejestrowanych samolotów, to w liczbach bezwzględnych nie są lotniczą potęgą. Czeski przemysł potrafi jednak przedstawić szeroką ofertę w GA, podczas gdy produkcja sztandarowego polskiego samolotu GA – PZL Wilga77 – nie jest kontynuowana przez PZL Okęcie, którego obecnym właścicielem jest EADS – i to pomimo popytu zgłaszanego m.in. z Kanady78. Wydaje się, że polski przemysł lotniczy potrafi zabiegać o źródła finansowania na etapie projektów statków powietrznych, ale ma problemy z pozyskaniem odpowiedniego kapitału na wdrożenie do produkcji oraz zdobycie rynku dla swoich wyrobów. Szansą jest kontynuacja ścieżki doskonałości inżynierskiej powiązanej z zaspokajaniem potrzeb klienta, łącznie z bardzo ważną fazą serwisową. Pojedyncze przykłady z GA – takie, jak produkowany w Polsce, choć opracowany przez Francuza wiatrakowiec Xenon (będący hitem eksportowym), czy samoloty szkolne AT-3 (także hit eksportowy) – świadczą, że prywatne przedsiębiorstwa lotnicze w Polsce mają ciekawą ofertę rynkową. Trudno w tym miejscu też nie wspomnieć o znaczącej pozycji polskiego przemysłu lotniczego jako ważnego dostawcy komponentów dla statków powietrznych produkowanych w innych krajach.

75 Na początku stycznia 2011 r. do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych prowadzonego przez Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) wpisanych było 2215 statków powietrznych, a dalszych 628 do ewidencji. Rejestr Cywilnych statków powietrznych 2010 r., Urząd Lotnictwa Cywilnego, opracowanie: Jerzy Liwiński, Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej – przypis redakcyjny. 76 Dominują wśród nich 20−30 letnie Cessny 150/152 i 172. 77 Wyprodukowany w największej liczbie egzemplarzy samolot polskiej konstrukcji (ok. 1000 sztuk). 78 Trwały nawet rozmowy o przeniesieniu produkcji za Atlantyk.

Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight

Iwona Nowicka Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight W ciągu ostatnich lat rola sektora lotniczego w Polsce wzrasta. Dotyczy to głównie transportu lotniczego w zakresie pasażerskich przewozów międzynarodowych, ale coraz częściej także krajowych. Jego znaczenie zwiększa się, gdyż jak żaden inny środek lokomocji samolot znacznie skraca czas podróży i dociera do najodleglejszych zakątków naszego globu. Transport lotniczy jest najszybszym, mającym największy zasięg, a jednocześnie coraz tańszym środkiem lokomocji. Z uwagi na ten fakt coraz częściej sektor lotnictwa w Polsce w zakresie transportu, infrastruktury, rozwoju przemysłu oraz nowoczesnych technologii stanowi przedmiot różnorodnych badań, w tym także foresightowych. Większość zrealizowanych już i obecnie wykonywanych w Polsce projektów typu foresight na poziomie narodowym, regionalnym czy branżowym podejmuje tę tematykę. Najważniejszy dla branży lotnictwa był zakończony w 2008 r., zrealizowany przez Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza, projekt typu foresight pt. Kierunki rozwoju technologii materiałowych na potrzeby klastra lotniczego Dolina Lotnicza. Celem projektu było określenie prognozy na około 15 najbliższych lat w zakresie przewidywanych kierunków rozwoju technologii materiałowych, które są najbardziej istotne z punktu widzenia planów wytwórczych polskiego przemysłu lotniczego. Do przygotowania materiałów i opracowania prognozy zostali zaangażowani eksperci z przemysłu lotniczego oraz ośrodków naukowo-badawczych z całego kraju specjalizujących się w technologiach materiałowych dla lotnictwa. Końcowym rezultatem tego projektu była lista kluczowych technologii zawarta w sześciu poniższych grupach79: technologie wykonywania metalowych elementów do zespołów napędowych i przekładni, podwozi samolotów oraz do oprzyrządowania, technologie stosowane do wykonywania elementów do budowy kadłubów płatowców i śmigłowców oraz do wykonywania części do napędów lotniczych z użyciem materiałów niemetalicznych, technologie montażu, metody kontroli procesów techniki testowania i badań części i podzespołów, technologie w obszarze awioniki, Jokery80. Inne zrealizowane w Polsce branżowe projekty foresight także podejmowały tematykę sektora lotniczego. W projekcie foresight materiałów polimerowych, zrealizowanym przez konsorcjum koordynowane przez Główny Instytut Górnictwa, jednym z obszarów tematycznych było wykorzystanie materiałów polimerowych w lotnictwie, takich jak: preimpregnaty, kompozyty, materiały inteligentne, ekologiczne, adhezyjne. Rezultatem projektu w tym zakresie było stwierdzenie, że dla wykorzystania materiałów polimerowych m.in. w lotnictwie dominuje optymistyczny scenariusz rozwoju technologicznego zakładający korzystny wpływ czynników kluczowych w całym przekroju technologicznym branży polimerowej i przetwórczej, przy niewielkiej pozytywnej ingerencji ze strony państwa i korzystnym ukształtowaniu się wszystkich czynni79 Por.

http://www.dolinalotnicza.pl/en/11/11/ to technologie przyszłości. Należą do technologii kluczowych projektu foresight i obejmują: CNRP – nanorurki węglowe, materiały z pamięcią (np. na łopaty helikopterów, płaty itp.), nanotechnologie w zastosowaniu pokryć konwersyjnych i ostatecznych – przypis redakcyjny. 80 Jokery

Iwona Nowicka

ków zewnętrznych politycznych oraz ekonomicznych. Nastąpi wzrost rozwoju inwestycji zagranicznych i rodzimych, co skutkuje napływem nowych technologii i możliwością realizacji nowoczesnych badań81. W kolejnym foresighcie branżowym FOREMAT, koordynowanym przez Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN82, wypracowano scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych ze wskazaniem zastosowania tych materiałów w lotnictwie, np. priorytetowa technologia powłoki typu Al203 na stopach Ti stosowana do części samolotów i helikopterów, jak części silników, napędów, wentylatorów, czy 15CDV6 stal niskowęglowa martenzytyczna do spawania stosowana w elementach i wysoko obciążonych zespołach lotniczych spawanych i pracujących w warunkach dużych przeciążeń (np. elementy podwozia)83. Regionalne projekty foresight także zajmowały się polami badawczymi związanymi z transportem, a tym samym jego częścią składową, tj. transportem lotniczym, jak na przykład projekt foresight dla województwa śląskiego, małopolskiego czy mazowieckiego. Foresight Mazovia zrealizowany przez Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów oraz Ośrodek Przetwarzania Informacji miał na celu identyfikację wiodących technologii o znaczeniu strategicznym, których rozwijanie w następnych 20 latach będzie priorytetowe dla regionu województwa mazowieckiego, i określenie scenariuszy ich rozwoju. Trzy poniżej przedstawione scenariusze rozwoju pokazują wizję rozwojową transportu lotniczego na Mazowszu84: Scenariusz neutralny. Lotnisko na warszawskim Okęciu jest najważniejszym portem lotniczym w Polsce. Według danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego, obsłużyło ono w 2006 roku około 53% ruchu pasażerskiego w kraju. Znaczenie tego portu jednak z roku na rok względnie maleje, zwiększa się zaś rola pozostałych lotnisk (Kraków–Balice, Gdańsk–Rębiechowo itp.). Takiej też tendencji należy się spodziewać w najbliższych latach – Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina pozostanie najważniejszym portem kraju, jednak jego udział w obsłudze ruchu lotniczego będzie malał. W najbliższym okresie zakończy się budowa komplementarnego względem Okęcia portu lotniczego w Modlinie. Przejmie ono od warszawskiego lotniska obsługę tzw. tanich linii lotniczych oraz lotów czarterowych zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym. Do lotniska ma być także doprowadzona bezpośrednia linia kolejowa łącząca je z Okęciem. Ewentualna dalsza rozbudowa lotnisk o wymiarze ponadregionalnym (Okęcie i Modlin) będzie uwarunkowana rosnącym zapotrzebowaniem na transport lotniczy. Mimo dynamicznego wzrostu zainteresowania podróżami lotniczymi w ostatnich latach, docelowa przepustowość obu lotnisk powinna wystarczyć do obsługi ruchu lotniczego do 2020 roku. W najbliższych latach tendencja ta powinna się ustabilizować, głównie z powodu przejmowania części ruchu lotniczego przez pozostałe lotniska w kraju. Scenariusz pozytywny. W województwie będą także modernizowane lotniska w Płocku i Radomiu. Mają tam powstać lokalne porty cywilne przystosowane do obsługi regularnych połączeń pasażerskich, ale tylko w wymiarze regionalnym. Porty te powstaną prawdopodobnie w latach 2010–2013. 81 K.

Czaplicka-Kolarz (red.), Foresight polimerowy. Scenariusze rozwoju technologicznego materiałów polimerowych w Polsce, Instytut Włókien Naturalnych, Poznań 2008. 82 W skład konsorcjum wchodziły następujące podmioty: Centrum Zaawansowanych Materiałów i Technologii − CAMAT, Platforma Technologiczna Zaawansowanych Materiałów, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN − IPPT, Instytut Wysokich Ciśnień PAN − IWC, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN − INE PAN, Instytut Metali Nieżelaznych − IMN, Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN − IMIM PAN, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego – PZL Świdnik, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie − AGH, Instytut Metalurgii Żelaza − IMŻ, Wydział Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej − WIM PW – przypis redakcyjny. 83 B. Gambin, W. Łojkowski, A. Świderska-Środa (red.), Foremat. Scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Radom 2008. 84 Por. http://www.formazovia.pl/download/raport3.pdf

Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight

Scenariusz negatywny. Do roku 2020 trudno oczekiwać innych prac inwestycyjnych niż rozbudowa lotniska w Modlinie i prace remontowo-modernizacyjne istniejącej infrastruktury. Mimo dynamicznego wzrostu zainteresowania podróżami lotniczymi w ostatnich latach, docelowa przepustowość obu lotnisk powinna wystarczyć do obsługi ruchu lotniczego do 2020 roku. Narodowy Program Foresight Polska 202085 zakończony w 2008 r. także uwzględniał w polu badawczym Zrównoważony Rozwój Polski, pole tematyczne Transport zajmujące się m.in. problematyką lotnictwa. Rezultatami Programu są następujące priorytety w tym obszarze86: lotnictwo ogólnego przeznaczenia (General Aviation), budowa spójnego systemu komunikacji lotniczej w Polsce, racjonalna organizacja polskiej przestrzeni powietrznej i lokalizacji regionalnych portów lotniczych, systemy zarządzania polską przestrzenią powietrzną w Jednolitej Przestrzeni Europejskiej. Strategia foresight pozwala na systematyczne określanie wizji rozwojowej oraz wytyczenie priorytetów dla rozwoju technologii w danej dziedzinie w średnio- lub długookresowym horyzoncie czasu. Sektor lotniczy w Polsce, w związku z jego szybkim rozwojem i rosnącym znaczeniem dla gospodarki, wymaga tego typu spojrzenia i dlatego powinien być poddawany badaniom foresightowym w przyszłości.

85 Był zrealizowany przez konsorcjum w składzie: Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Pentor Research International, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN – przypis redakcyjny. 86 Por.http://www.polska2020.pl/cms/pl/rozwoj/transport/report

Paweł Krzywina

Paweł Krzywina Kancelaria Prawna Polfinans

Zmiany prawne w lotniczej działalności gospodarczej Uwarunkowania instytucjonalne mogą odegrać istotną rolę w rozwoju innowacyjności sektora lotniczego. Ważną ich częścią są regulacje prawne normujące funkcjonowanie tego sektora. Dnia 17.05.2011 r. do Prezydenta i Marszałka Senatu została przekazana Ustawa z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze oraz niektórych innych ustaw. Zakończony został przez to trwający od kilku lat proces aktualizacji i harmonizacji z przepisami europejskimi Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze87 (dalej Ustawa). Zobowiązanych do jej przestrzegania jest wiele podmiotów na różnych etapach rozwoju swojej działalności. Zmiany spowodowały uwzględnienie w jednym akcie wymogów rozproszonych w wielu aktach prawnych, do których przestrzegania zobowiązani byli wszyscy przedsiębiorcy związani z przemysłem lotniczym (w tym także świadczący usługi transportowe i inne wspomagające) od chwili przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Te zmiany mogą się przyczynić do wzrostu współpracy przedsiębiorstw sektora lotniczego, co jest ważnym elementem w rozwoju innowacyjności. Do najważniejszych przepisów wspólnotowych mających wpływ na treść nowych przepisów zaliczyć można88: rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego; rozporządzenia Komisji (WE) nr 1315/2007 z dnia 8 listopada 2007 r. w sprawie nadzoru nad bezpieczeństwem w zarządzaniu ruchem lotniczym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2096/2005; rozporządzenia Komisji nr 820/2008/WE z dnia 8 sierpnia 2008 r. ustanawiającego środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych standardów dotyczących bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego; rozporządzenia nr 1008/2008/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (przekształcenie)89. 87 Dz.

U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.

88 Por. http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/16F6DE751E9CBF01C12575DF002C0E5D/$file/

prawo%20lotnicze%20uzas.doc 89 Ponadto: rozporządzenia Komisji (WE) nr 2042/2003 z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie ciągłej zdatności do lotu statków powietrznych oraz wyrobów lotniczych, części i urządzeń, a także w sprawie zatwierdzania organizacji i personelu wykonujących takie zadania, stanowiących przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE; rozporządzenia Komisji (WE) nr 1702/2003 z dnia 24 września 2003 r. ustanawiające zasady wykonawcze dla certyfikacji statków powietrznych i związanych z nimi wyrobów, części i wyposażenia w zakresie zdatności do lotu i ochrony środowiska oraz dla certyfikacji organizacji projektujących i produkujących, stanowiących przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie (WE) nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE;

Zmiany prawne w lotniczej działalności gospodarczej

W konsekwencji do liczącej ponad 232 artykuły Ustawy zaproponowano 157 zmian, które w sposób zasadniczy znowelizują prawie wszystkie obowiązujące przepisy. Jako przykład zmian posłużyć może dział VIII Ustawy, tj. Lotnicza działalność gospodarcza90. Nowy art. 164 dalej upoważnia Prezesa Urzędu do wydawania koncesji w zakresie przewozu lotniczego, który wydając decyzję ma się teraz opierać na przepisach rozporządzenia nr 1008/2008/WE91. Ważną zmianą jest zlikwidowanie obowiązku uzyskiwania koncesji dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie lotów lokalnych. Korzystna jest zmiana wyłączająca trzyletni okres wyczekiwania po decyzji cofającej koncesję. Nowe przepisy wyłączyły bowiem stosowanie art. 61 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej92, zgodnie z którym w przypadku cofnięcia koncesji przedsiębiorca mógł o nią wystąpić ponownie po upływie trzech lat. Dobrym przykładem wskazującym na kierunek zmian ustawy może być treść art. 166 ust. 3 ustawy określającym wymagane załączniki do wniosku o udzielenie koncesji. Zestawiając wymagane dotychczas załączniki z obowiązującymi w nowych przepisach można stwierdzić, że: niektóre przepisy nie uległy zmianie tak jak pkt. 1, zgodnie z którym należy dołączyć dokumenty określające status prawny wnioskodawcy (akt zawiązania osoby prawnej, wypis z właściwego rejestru), przepisy zostały doprecyzowane, gdzie jak w ust. 2 wyjaśniono jednoznacznie, że prawo posiadania obejmuje również leasing, co w dotychczasowym sformułowaniu mogło budzić wątpliwości, wymogi zmniejszono, czego przykładem może być zniesienie notarialnej formy oświadczenia, że nie zgłoszono wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy oraz że nie znajduje się on w stanie likwidacji, wymogi rozszerzono, by ujednolicić zasady działalności na terytorium całej Unii poprzez bezpośrednie odwołanie do jej przepisów. Przykładem tego mogą być nieobowiązujące wcześniej postanowienia pkt. 4 i 5, zgodnie z którymi dołączyć należy: OO dokumenty potwierdzające spełnianie przez osoby stale i faktycznie kierujące działalnością przedsiębiorstwa wymogu, o którym mowa w art. 7 rozporządzenia nr 1008/2008/WE. Dokumenty mają być aktualne na dzień złożenia wniosku o koncesję i wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed jego złożeniem; OO dokumenty potwierdzające spełnienie wymogów finansowych określonych w art. 5 rozporządzenia nr 1008/2008/WE: a) w przypadku wnioskodawcy ubiegającego się o koncesję uprawniającą do wykonywania przewozów statkiem powietrznym o maksymalnej masie startowej (MTOM) poniżej 10 ton lub o liczbie miejsc poniżej 20 – dokumentu potwierdzającego posiadanie kapitału netto w wysokości co najmniej 100 000 euro, a jeżeli kapitał netto ma wartość niższą – dokumentów określonych w części 1 załącznika I do rozporządzenia nr 1008/2008/WE, b) w przypadku wnioskodawcy ubiegającego się o koncesję uprawniającą do wykonywania przewozów statkiem powietrznym o maksymalnej masie starrozporządzenia nr 1107/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą; rozporządzenia Komisji (WE) nr 8/2008 z dnia 11 grudnia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3922/91 w odniesieniu do wspólnych wymagań technicznych i procedur administracyjnych mających zastosowanie do komercyjnego transportu lotniczego; rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 300/2008 z dnia 11 marca 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa cywilnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 2320/2002. 90 Ze względu na ramy opracowania uwzględniono tylko niektóre przepisy dotyczące udzielania koncesji przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. 91 Wcześniej z rozporządzeniem nr 2407/92/EWG. 92 Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.

Paweł Krzywina

towej (MTOM) co najmniej 10 ton lub o liczbie miejsc co najmniej 20 – plan gospodarczy obejmujący okres co najmniej 3 lat od dnia rozpoczęcia działalności w zakresie przewozu lotniczego. Trudności, jakie napotyka Ustawodawca, przenosząc przepisy prawa europejskiego na grunt obowiązującego w Polsce prawa lotniczego, dobrze ilustruje analiza wyżej wymienionego pkt. 4. Jak wskazano powyżej, polska Ustawa w art. 166 ust. 3, pkt. 4 nakazuje dołączyć określone w art. 7 rozporządzenia nr 1008/2008/WE dokumenty. Przepis europejski składa się z trzech punktów93, w tym: 1. W przypadku gdy do celów przyznania koncesji wymagane jest potwierdzenie, że osoby, które będą stale i rzeczywiście kierowały działalnością przedsiębiorstwa, mają dobrą reputację lub że nie ogłosiły upadłości, właściwy organ wydający koncesje przyjmuje jako wystarczający dowód wobec obywateli państw członkowskich przedstawienie dokumentów potwierdzających spełnienie tych wymogów, wydanych przez właściwe organy w państwie członkowskim pochodzenia lub w państwie członkowskim, w którym dane osoby mają swoje stałe miejsce pobytu. 2. W przypadku gdy państwo członkowskie pochodzenia lub państwo członkowskie, w którym dana osoba ma swoje stałe miejsce pobytu, nie wydaje dokumentów, o których mowa w ust. 1, mogą one być zastąpione oświadczeniem pod przysięgą lub w państwach, w których nie istnieje forma oświadczenia pod przysięgą – uroczystym oświadczeniem złożonym przez wnioskodawcę przed właściwym organem sądowym lub administracyjnym, lub w stosownych przypadkach przed notariuszem lub uprawnionym organem zawodowym państwa członkowskiego, z którego osoba ta pochodzi, lub w którym ma ona swoje stałe miejsce pobytu. Taki organ, notariusz lub uprawniony organ zawodowy wydają certyfikat potwierdzający autentyczność oświadczenia złożonego pod przysięgą lub w drodze uroczystego oświadczenia. Zaproponowane przez Ustawodawcę zmiany nie tylko implementują do polskiego prawa przepisy Unii Europejskiej, co może wpłynąć na bardziej harmonijną współpracę na rynku usług przewozów lotniczych, ale również mogą przyczynić się do rozwoju transportu lokalnego, dla którego zniesiono obowiązek uzyskania koncesji. Skutki wprowadzonych zmian prawnych powinny podlegać kolejnym ocenom z uwzględnieniem potrzeb rozwoju sektora lotniczego oraz zmian w ustawodawstwie międzynarodowym94. Ważnym kierunkiem badań byłoby określenie, na ile wprowadzone zmiany prawne przyczyniają się do wzrostu innowacyjności tego coraz bardziej rozwijającego się sektora.

93 Punkt

3 dotyczy okresu ważności dokumentu. podstawę stanowić może ostatnio wydana pozycja książkowa: M. Żylicz, Prawo lotnicze międzynarodowe, europejskie i krajowe, wyd. 2, Biblioteka Prawnika, LexisNexis, Warszawa 2011. 94 Cenną

Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce

ANALIZY MIKROEKONOMICZNE Justyna Janik Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce Przemysł lotniczy i związany z nim sektor usług ma duże znaczenie dla rozwoju gospodarki Polski. Jest on zaliczany do sektorów wysokiej techniki. Usługi związane z tym sektorem wiążą się z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii informacyjnych oraz rozwojem innowacji organizacyjnych i marketingowych opartych na wiedzy. Rozwój tego sektora przynosi wartość dodaną dla gospodarki poprzez pobudzanie nowych inwestycji, wzrost eksportu oraz zwiększenie popytu na nowoczesne usługi, produkty i technologie. Sektor lotniczy obejmuje transport pasażerski i towarowy (32% przychodów ze sprzedaży sektora, przy czym towarowy stanowi tylko 2%), produkcję statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn95 (23%), działalność usługową wspomagająca transport lotniczy − działalność portów lotniczych (17%), sprzedaż hurtową niewyspecjalizowaną (16%) i pozostałą działalność związaną z lotnictwem96 (12%). Największą firmą sektora lotniczego są Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. o wartości przychodów ze sprzedaży w 2009 r. 2,7 mld zł i zatrudnieniu 3,5 tys. osób. Wartość przychodów LOT-u w 2009 r. była najniższa od 2004 roku. Tendencja ta jest charakterystyczna dla rynku przewozów lotniczych w Polsce (rys. 3). Od 2007 roku zmniejszała się wartość przychodów osiągając w 2009 r. poziom z 2004 roku 97. Maleje również udział polskich przewoźników na rynku lotniczym mierzony w ogólnej liczbie pasażerów odprawianych w krajowych portach. Od 2000 r. liczba pasażerów obsługiwanych przez polskich przewoźników wzrosła o 49%, ale łączna liczba osób odprawianych w portach lotniczych wzrosła o 230%. Rośnie umiędzynarodowienie rynku lotniczego. W 2000 r. co drugi pasażer korzystał z przewoźnika krajowego, a w 2009 r. już tylko co piąty.98 Suma przychodów przedsiębiorstw wykonujących obsługę naziemną na polskich lotniskach zmniejszyła się w porównaniu z rokiem 2008, ale nie była mniejsza niż w 2007 r. Przychody portów lotniczych w latach 2004−2009 wzrosły blisko dwukrotnie99 (rys. 4). 95 PKD

3030 Z. działalność związana z lotnictwem obejmuje m. in. odlewnictwo metali, obróbkę metali, produkcję narzędzi i maszyn dla lotnictwa. 97 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa, grudzień 2010, http://www.ulc.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view& id=389&Itemid=468, s. 60. 98 J. Liwiński, Działalność polskich przewoźników w 2009 roku, Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, Urząd Lotnictwa Cywilnego, http://www.ulc.gov.pl/index.php?option =com_content&task=view&id=389&Itemid=468, s. 9. 99 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku, ed. cit., s. 55. 96 Pozostała

Justyna Janik

Rysunek 3 Przychody ze sprzedaży osiągane przez polskich przewoźników lotniczych w latach 2004−2009 (w mln zł) 4 200

4 136

mln zł

4 000

3 941

3 800

3 672

3 600 3 400 3 200 3 000

3 390

3 373

3 241 2004

2005

2006

lata

2007

2008

2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN.

Rysunek 4 Przychody ze sprzedaży osiągane przez porty lotnicze w Polsce w latach 2004−2009 (w mln zł) 2 000

1 841

mln zł

1 800 1 600 1 468

1 400 1 200 1 000

1 746

1 652

1 080 2004

1 148 2005

2006

lata

2007

2008

2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN.

Przychody ze sprzedaży produkcji lotniczej w latach 2004−2009 wzrosły blisko dwukrotnie100 (rys. 5). Największy wzrost sprzedaży w analogicznych latach zanotowały takie firmy jak: Avio Polska (300%), Goodrich Krosno (200%), Pratt&Whitney Kalisz (140%), WSK Świdnik (70%), WSK Rzeszów (ponad 50%). Spośród przemysłów wysokiej techniki tylko produkcja sprzętu lotniczego101 wykazuje dodatnie saldo bilansu handlowego w latach 2007–2009 (rys. 6). Przemysł lotniczy ma zdecydowanie charakter proeksportowy. Eksport obejmuje przede wszystkim wysoko przetworzone komponenty dla lotnictwa. Jest to możliwe dzięki aktywności firm przemysłu lotniczego i ich zaangażowaniu w inwestowanie w badania i rozwój. WSK PZL Świdnik jest jedną z największych firm lotniczych w Polsce pod względem zatrudnienia i sprzedaży. Firma dotychczas produkowała dwa typy śmigłowców lekkie SW-4 i średnie W-3A Sokół. W latach 2004–2009 firma zainwestowała ponad 150 mln zł. Intensywność nakładów na B+R liczona do przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa należy do największych na świecie wśród firm lotniczych (11,6% 100 Na

podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN, dotyczy PKD 3030 Z. wyrobów wysokiej techniki na podstawie listy OECD jest przeprowadzana według międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Handlu (SITC Rev. 4) − zob. tekst I. Świeczewskiej w tym Raporcie. 101 Klasyfikacja

Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce

Rysunek 5

mln zł

Przychody ze sprzedaży osiągane przez firmy produkcyjne sektora lotniczego w Polsce w latach 2004–2009 (w mln zł) 2 500 2 300 2 100 1 900 1 700 1 500 1 300 1 100 900

2 369 2 050 1 734 1 402 1 319 2004

2005

1 044 2006 lata

2007

2008

2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych INE PAN.

Rysunek 6 Bilans handlu produktami wysokiej techniki (w mln zł) Sprzęt lotniczy Komputery – maszyny biurowe Elektronika-telekomunikacja Środki farmaceutyczne Aparatura naukowo-badawcza Maszyny elektryczne Maszyny nieelektryczne Chemikalia Uzbrojenia –14 000 –12 000 –10 000 –8 000 –6 000 –4 000 –2 000 2007

2008

2 000 2009

Źródło: Nauka i Technika w Polsce w 2009 roku, GUS, Warszawa 2011, s. 347.

w 2007 r., 7,8% w 2008 r.)102. Od roku 2010 większościowym udziałowcem firmy jest Agusta Westland należący do włoskiego koncernu Finmeccanica (produkcja śmigłowców). Koncern ten od 2003 roku wykazuje największą intensywność nakładów na badania i rozwój dla przemysłu lotniczego (16% w 2003 r., a w 2004 r. nawet 19,3%). W roku 2009 wielkość nakładów na B+R wyniosła 1,9 mld euro, sprzedaż 16,5 mld euro, intensywność nakładów 11,67%. Od roku 2005 wielkość sprzedaży i zatrudnienia wzrosła o 70%, a firma przeznacza rocznie od 1,7 mld euro (w 2005 r.) do 1,9 mld euro (w 2007 r.) na działalność B+R, co stanowi od 11,7% (w 2009 r.) do 16,4% (w 2007 r.) przychodów ze sprzedaży. Finmeccanica jest jednym z największych inwestorów w badania i rozwój wśród światowych firm lotniczych obok EADS i Boeinga. 102 Szerzej o firmie WSK PZL Świdnik zob. J. Janik, Innowacyjność polskiego przemysłu lotniczego w latach 2006–2008, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 198.

Justyna Janik

Nakłady, jakie poniosło EADS na B+R, to 2,8 mld euro, a przychody 42,8 mld euro w 2009 roku. W przypadku Boeinga nakłady na B+R wyniosły 2,4 mld euro, a przychody 47,5 mld euro w 2009 roku103. Do największych inwestorów w badania i rozwój w przemyśle lotniczym w Polsce należą również: WSK PZL Rzeszów (95 mln zł w latach 2004−2009), WSK PZL Kalisz (88 mln zł), Avio Polska (70 mln zł), Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 (14 mln zł). Rysunek 7 Firmy o największej intensywności nakładów na B+R na świecie (w %) WSK PZL�KALISZ S.A. (POL) Finmeccanica (ITA) AVIO POLSKA (POL) Industria de Turbo Propulsores (ESP) RUAG (SWZ) FLIR Systems (USA) Rockwell Collins (USA) Elbit Systems (ISR) Dassault Aviation (FRA) EADS (NLD) 0,00

10,00 2009

2008

20,00 2007

30,00 2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, UE 2010 oraz danych INE PAN.

Do liderów pod względem intensywności B+R (rys. 7) należą WSK PZL‑Kalisz (produkcja silników), Avio Polska (produkcja komponentów do silników)104. W 2009 r. firma WSK PZL-Kalisz zainwestowała prawie 19% przychodów ze sprzedaży w działalność badawczo-rozwojową. Firma jest producentem silników lotniczych Asz62IR do samolotów An-2 i M-18 Dromader oraz silników AI-14R do samolotów PZL-101 Gawron i PZL-104 Wilga. Współpracuje m.in. z General Electric Transportation Systems, Allison Transmission, Turbomeca, Sulzer Textil Szwajcaria, Pratt&Whitney Kalisz. Część produkcji WSK PZL‑Kalisz S.A. przeznaczona jest dla lotnictwa wojskowego. Firma jest największym przedsiębiorstwem na terenie Wielkopolski i inicjatorem Wielkopolskiego Klastra Lotniczego105. W Polsce coraz prężniej rozwija się przemysł lotniczy, zwłaszcza produkcja samolotów lekkich, ultralekkich, szybowców i samolotów bezzałogowych. Na Śląsku produ103 Na podstawie danych The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, UE 2010. 104 Na temat intensywności nakładów na B+R w latach 2006–2008 patrz J. Janik, Innowacyjność..., op. cit., s. 199. 105 Na temat klastrów lotniczych w Polsce patrz J. Janik, Od tradycji do współpracy innowacyjnej − klastry lotnicze w Polsce, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011, s. 210−212.

Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce

kowane są szybowce i samoloty ultralekkie106. Produkcją samolotów ultralekkich zajmuje się również firma Aviacom.pl z Ostrołęki. Firma została założona w 2005 r., a w 2007 r. uzyskała certyfikat organizacji projektującej od Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (PART 21A.14). Firma ta produkuje części kompozytowe do samolotów PZL-104MA Wilga 2000107 oraz PZL-130 Orlik TC II dla EADS PZL Okęcie S.A. Jest to firma należąca do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Współpracuje z Wydziałem Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej w zakresie konstrukcji samolotu ultralekkiego AF-129108. Samolot charakteryzuje się nowoczesnym wzornictwem i został objęty Europejskim Wzorem Przemysłowym wydanym przez Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM). Firma jest Partnerem PPNT Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego, gdzie uruchomiona zostanie produkcja seryjna samolotu. W Gdyni ma być produkowanych rocznie 50 dwu i czteroosobowych awionetek, głównie na rynek amerykański i kanadyjski. Samoloty te mają nie tylko doskonałe parametry techniczne, ale są lekkie, zostały bowiem wykonane z włókna węglowego. Dzięki temu mogą być wyposażone w system ratunkowy − specjalny spadochron, który pozwoli bezpiecznie wylądować nie tylko pilotowi i ewentualnemu pasażerowi, ale też całej maszynie109. W Polsce produkowane są także samoloty bezzałogowe. Firma WB Elektronics z Ożarowa Mazowieckiego specjalizująca się w nowoczesnych rozwiązaniach teleinformatycznych na potrzeby obronności kraju i Flytronic Sp. z o.o.110 opracowały lekki samolot sterowany z ziemi wyposażony w unikalną dzienno-nocną głowicę obserwacyjną z kamerami telewizyjną i termowizyjną. Projekt nazywa się FlyEye. Pierwsze zestawy już zakupiła polska armia. Stworzony system otrzymał wyróżnienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w trakcie XVIII Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach, który odbył się 7−9 września 2010 roku. Spółka Flytronic jest partnerem Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej w projekcie Koncepcja i realizacja bezzałogowych platform latających z przeznaczeniem do wykonywania zadań rozpoznawczych i obserwacyjnych, współpracuje również z Polską Akademią Nauk i Uniwersytetem Śląskim. Jednym z najważniejszych projektów badawczych firmy jest obecnie realizacja projektu dofinansowanego w ramach Działania 1.4 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka pt.: Opracowanie innowacyjnego systemu rozpoznawczoobserwacyjnego bazującego na latających platformach bezzałogowych. System oparty zostanie na bezzałogowych platformach latających średniej wielkości. W ramach projektu przeprowadzone będą badania przemysłowe i prace rozwojowe charakteryzujące się innowacyjnością na skalę międzynarodową. Innym przykładem samolotu bezzałogowego jest opracowana przez Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia i Eurotech z Mielca powietrzna platforma bezzałogowa MJ-7 Szogun. Platforma może być wyposażona w różnego rodzaju urządzenia, np. optyczny system obserwacji, zasobnik radiolokacyjny czy środki walki radioelektronicznej. W czerwcu 2009 roku Szogun przeszedł z powodzeniem badania kwalifikacyjne na Centralnym Poligonie Sił Powietrznych Polski w Ustce. Badania potwierdziły przydatność imitatora jako środka szkolenia Wojsk Obrony Przeciwlotniczej. Szogun pozwala na trenowanie obsług zestawów przeciwlotniczych ze wszystkimi rodzajami naprowadzań: radarowym, termicznym lub optycznym. 106 Szerzej o firmach na Śląsku zobacz J. Janik, Od tradycji... ed. cit., s. 210−211. Zob. także tekst K. Krystowskiego w tym Raporcie. 107 Zob. także tekst M. Niechciała w tym Raporcie. 108 Konstruktorem samolotu AF-129 jest mgr inż. Andrzej Frydrychewicz mający w swoim dorobku konstrukcję tak znanych polskich samolotów jak PZL-104 Wilga, PZL-106 Kruk czy PZL-130 Orlik. 109 Firma zaprezentowała swój samolot na Targach Techniki Przemysłowej, Nauki i Innowacji Technicon − Innowacje 6 w Gdańsku w dniach 13–14 października 2010 roku. 110 Flytronic Sp. z o.o. istnieje od 1 lutego 2008 r. Spółka jest nowoczesnym Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym działającym w ramach grupy WB Electronics.

Justyna Janik

W Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych w Warszawie powstały również: BSL (Bezpilotowy Środek Latający) Nietoperz 3L − mobilny, lekki system bezzałogowy do zadań obserwacji i rozpoznania obiektów w terenie na odległościach do 15 km do zastosowań cywilnych i wojskowych; Koliber − bezzałogowy statek powietrzny pionowego startu i lądowania może wykonywać loty w celu pozyskania danych z obserwacji powietrznej na terenach zurbanizowanych dla bezpośredniego wsparcia działań pododdziałów wojska, policji, straży granicznej, straży pożarnej, służb ratowniczych, do sporządzania dokumentacji fotograficznej. Koliber wyposażony jest w moduł obserwacyjny – kamera sterowana w jednej osi, układ transmisji danych i obrazu, awaryjny spadochronowy układ lądowania, autopilota z możliwością wcześniejszego zaplanowania misji. Na bazie samolotów bezzałogowych w ITWL został opracowany również miniaturowy bezzałogowy system obserwacyjny HOB-bit. Jest to zestaw samolotów bezzałogowych (2 lub więcej do zapewnienia ciągłości wykonywanych zadań) z napędem elektrycznym, stacji naziemnej (programowanie, sterowanie, kontrolowanie lotu, odbiór i przetwarzanie danych) i katapulty startowej. Zastosowanie: bezpośrednie wsparcie działań wojska, policji, straży granicznej, straży pożarnej, służb ratowniczych, jednostek zabezpieczających imprezy masowe, sporządzania dokumentacji fotograficznej. System, po zainstalowaniu odpowiednich próbników lub czujników, może być wykorzystywany np. do pomiarów meteorologicznych, analiz zanieczyszczeń chemicznych lub badań entomologicznych111. Polski przemysł lotniczy specjalizuje się w produkcji silników lotniczych i komponentów do silników oraz małych samolotów. Rozwija się sieć poddostawców dla zagranicznych firm lotniczych. Swoje centra produkcyjne i projektowe lokują w Polsce lotnicze koncerny z całego świata. Rozwojowi sektora lotniczego sprzyja poprawa infrastruktury lotniczej, rozwój lotnisk oraz zwiększenie konkurencyjności polskich przewoźników.

111 Por.

http://www.itwl.pl/en/pdf/uav_hobbit_ang.pdf

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce

Nela Grądzka, Kamil Kasner Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce Swobodny przepływ kapitału i ludzi (idei) przyczynia się do wzrostu gospodarczego regionu. Lotniska służą jako kanał komunikacyjny materialnych czynników determinujących wspomniany rozwój. Znaczenie tego zagadnienia było przedmiotem podjętej inicjatywy z dnia 11 lutego 2009 roku przez Komisję Europejską, która zatwierdziła program pomocy dla projektów infrastrukturalnych. Łączna wartość wszystkich projektów modernizujących polskie porty lotnicze to ponad 3,6 mld złotych, z czego łączna wartość dofinansowania zarezerwowana dla tych projektów to 940 mln złotych112. Pozostałymi elementami sektora lotniczego są rynki: transportowe, usługowe i produkcyjne. Jednakże porty lotnicze przez wzgląd na swą funkcję tworzą infrastrukturę do jego rozwoju. Inwestycje w lotniska mimo wysokiej kapitałochłonności mają wymierne efekty, a raport autorstwa Europejskiego Stowarzyszenia Lotnisk (ACI EUROPE) wskazuje na ich odzwierciedlenie w strukturze zatrudnienia i dochodach. Raport przedstawia wpływ na zatrudnienie i dochodowość w czterowymiarowym układzie: bezpośrednim (zatrudnienie i dochody uzyskane przez port lotniczy), pośrednim (uzyskane w regionie dzięki działalności sieci dostawców dóbr i usług), indukowanym (uzyskane przez wydatki pracowników pośrednich) i stymulującym (uzyskane dzięki szerokim funkcjom lotnisk, jaką pełnią porty lotnicze w regionie wskutek zachęcania do aktywności inwestycyjnej i turystycznej)113. Porty lotnicze, oprócz tworzenia miejsc pracy, przyczyniają się także w sposób bezpośredni do rozwoju lokalnej i krajowej gospodarki. Podatki płacone przez porty lotnicze obejmują przede wszystkim: podatek dochodowy, podatek od nieruchomości, opłaty licencyjne, VAT oraz innego rodzaju podatki pobierane od portów lotniczych – np. podatek od pasażera114. Niemniej jednak ważnym elementem jest rola, jaką lotniska odgrywają przy kreowaniu kanałów dystrybucji dla eksportu produktów i usług lokalnych przedsiębiorców. Znaczenie lotnisk sprawiło, że menedżerowie firm przy podejmowaniu decyzji dotyczących lokalizacji siedziby lub oddziału biorą pod uwagę ich bliskość. Badania wskazują, że np. bliskość lotniska monachijskiego stanowiła główny bodziec przy podejmowaniu decyzji dla 31% firm przenoszących się w jego okolicę, zaś 93% czołowych irlandzkich firm używa lotniska w Dublinie do podróży biznesowych115. Na atrakcyjność portu lotniczego ma także wpływ jego oferta, czyli ilość destynacji. Jest to brane pod uwagę przez operatorów linii lotniczych. Wykorzystują go oni w walce o zwiększenie przepływów finansowych od urzędów wojewódzkich. Przykładowo tani przewoźnik, Ryanair116, zażądał 2 miliony złotych rocznie tak zwanej opłaty marketingowej za uruchomienie rejsów z portu lotniczego Bydgoszcz do Mediolanu, Barcelony, Alicante i Glasgow117. 112 Ministerstwo

Infrastruktury, www.mi.gov.pl, opublikowano: 16.02.2009 r. Social and Economic Impact of Airports in Europe, ACI Europe, January 2004. 114 S. Huderek, Znaczenie transportu lotniczego dla rozwoju miast i regionów, http://www.profuturo.agh.edu.pl/pliki/Pliki_III_KKMU/Zbiory_referatow/431–436_NE_Huderek.pdf 115 C. Cristureanu, A. Bobircă, Airports Driving Economic and Tourism Development, „The Romanian Economic Journal”, November 2007, s. 34, http://www.rejournal.eu/Portals/0/Arhiva/JE%2025/ JE%2025%20Cristureanu%20Bobirca.pdf 116 W Polsce, wśród tanich linii lotniczych swoją działalność prowadzą linie lotnicze, które oferują tanie przeloty z Polski: Aer Lingus, Air Italy, Blekingeflyg, Centralwings, CLICK4SKY, Clickair, EasyJet, Germanwings, Jet2, Norwegian, Ryanair, SkyEurope, Sterling, Transavia, Volare, WizzAir. 117 Por. http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1,35590,7502608,Marszalek_ spi__wiec_internauci_zaczeli_dzialac.html 113 The

Nela Grądzka, Kamil Kasner

Rysunek 8 Liczba obsłużonych pasażerów w polskich portach lotniczych w latach 2004–2010 (w tys. osób) 25 000

tys. osób

20 000

19 138

15 000

20 650

18 928

20 469

15 362

10 000 8 835

5 000 0

2004

11 501

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Liczba pasażerów Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów Urzędu Lotnictwa Cywilnego 2004–2010.

Dane dotyczące obsłużonych pasażerów i wykonanych operacji w ruchu regularnym i czarterowym z wyróżnieniem poszczególnych lotnisk w Polsce w latach 2004– –2010 wykazały, że najczęściej eksploatowanym portem lotniczym jest lotnisko im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Ma ono charakter centralny. Na drugim miejscu znalazł się port położony koło Katowic – Pyrzowice – z ponad trzykrotnie mniejszą liczbą obsłużonych pasażerów i blisko czterokrotnie mniejszą liczbą operacji pax. Rzeszowski port lotniczy – Jasionka – był jedynym, który rozwijał się nieprzerwanie118. Warto odnotować fakt, że do roku 2006 warszawski port lotniczy tworzył ponad 50% rynku pasażerskiego (tab. 4). W 2010 roku prawie o 7%, wzrosła średnia liczba pasażerów przypadająca na jedną operację (z 79,5 do 85 pasażerów). Wskazuje to na bardziej efektywny charakter operacji119. Jest to spowodowane między innymi bardziej wydajną siatką połączeń po zmianach wymuszonych kryzysem finansowym120. Tabela 4 Zmiana liczby obsłużonych pasażerów oraz wykonanych operacji w polskich portach lotniczych w latach 2004–2010 (w %) Zmiana

2004/2005

2005/2006

2006/2007

2007/2008

2008/2009

2009/2010*

Liczba pasażerów

30,2

33,6

24,6

7,9

–8,3

8,1

Liczba operacji pax

13,8

16,0

11,5

–2,2

–7,7

1,2

* Warto odnotować, że wzrost w 2010 r. nastąpił mimo drastycznego spadku operacji lotniskowych w kwietniu, co było spowodowane zamknięciem przestrzeni powietrznej nad większością krajów europejskich na skutek wzmożonej emisji pyłów wulkanicznych znad islandzkiego wulkanu. Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów Urzędu Lotnictwa Cywilnego 2004–2010.

Istotne zmiany ilościowe zaistniały w lotnictwie komunikacyjnym i były głównie wynikiem prowadzonej modernizacji floty Polskich Linii Lotniczych LOT121 i rozwojem 118 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2010 roku, Raport Urzędu Lotnictwa Cywilnego, maj 2011, s. 4. 119 Coraz mniejszy udział ruchu krajowego obsługiwanego przez mniejsze statki powietrzne, coraz większy udział ruchu czarterowego charakteryzującego się zarówno większymi statkami powietrznymi jak i wyższym współczynnikiem wypełnienia. 120 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2010 roku, ed. cit., s. 3. 121 Polskie Linie Lotnicze LOT są członkiem największego na świecie sojuszu linii lotniczych Star Alliance. Zrzesza on 27 linii, które prowadzą działalność w 181 państwach świata. Por. http://www. staralliance.com/en/about/airlines

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce

przewoźników czarterowych. W 2010 roku flota narodowego przewoźnika powiększyła się o cztery fabrycznie nowe Embraery 175. Dodatkowo PLL LOT zamówiły 8 sztuk innowacyjnych maszyn Boeing 787 (Dreamliner). Kontrakt przewiduje również możliwość rozszerzenia zamówienia o kolejne 6 samolotów, a producent zobowiązał się dostarczyć pierwsze maszyny już w kwietniu 2012 roku122. Modernizację floty przeprowadzili też przewoźnicy realizujący czartery turystyczne123. Według stanu na dzień 1 stycznia 2011 r. do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych wpisanych było 2215 statków powietrznych, w tym: 1118 samolotów, 186 śmigłowce, 752 szybowce, 21 motoszybowce, 137 balony i 1 sterowiec. Największa liczba sprzętu (900 szt.) znajduje się w aeroklubach i ośrodkach szkolenia lotniczego, w których użytkowanych jest: 293 samolotów, 591 szybowców, 15 balonów i 1 śmigłowiec. Osoby prywatne są właścicielami: 185 samolotów (16% stanu), 122 szybowców (16%), 14 motoszybowców (67%), 9 śmigłowców (5%), 49 balonów (35%) i jednego sterowca (100%). Warto dodać, iż w Polsce znajduje się: 16 lotnisk kontrolowanych i 84 niekontrolowane, 23 lądowiska, 16 lotnisk wojskowych oraz około 250 miejsc do lądowania, które nierzadko mają długi betonowy pas przystosowany do lądowania statków powietrznych o dużych gabarytach124. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) w raporcie dotyczącym polskiego sektora lotniczego wskazuje na jego międzynarodowe znaczenie: w każdym samolocie pasażerskim na świecie jest przynajmniej jedna część, która została wyprodukowana w Polsce. Zainwestowały tu największe światowe koncerny (GE, Hamilton Sundstrand, Agusta Westland, Pratt&Whitney, Sikorsky, Hispano-Suiza, MTU Aero Engines, Avio, Goodrich, Vac Aero, EADS)125. PAIiIZ, przedstawiając 100-letnią historię lotnictwa i 70 lat doświadczeń przemysłu lotniczego, wskazuje na szereg jego przewag konkurencyjnych. Raport zwraca uwagę na ponad 20 tysięcy wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz ponad 100 firm posiadających międzynarodowe certyfikaty. Przemysł lotniczy w Polsce (90%) jest skoncentrowany w obrębie południowo-wschodnim. Raport PAIiIZ dostrzega też przygotowane i docenione tereny inwestycyjne (Aeropolis Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny, Bielski Park Technologiczny Lotnictwa), jak i silne ośrodki akademickie przemysłu lotniczego zlokalizowane w Warszawie, Rzeszowie, Katowicach, Lublinie i Wrocławiu. Rozwój sektora lotniczego w Polsce potwierdza opracowana analiza na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN za okres od 2004 do 2009 roku. Analiza objęła spółki z podsektorów produkcyjnych, sprzedażowych, transportowych, naprawczych, badawczo-rozwojowych i pośrednich. Łączna suma przychodów badanych firm wzrosła w tym czasie o 29%. Największy wzrost nastąpił między rokiem 2007 i 2006 – 14,4%. Wtedy też suma osiągniętych przychodów była największa. Następnie, wskutek globalnego kryzysu, przychody sektora nieznacznie zmniejszyły się o 3%, a następnie o 1,8% (odpowiednio w latach 2008 i 2009). Systematyczny wzrost wartości sektora lotniczego w Polsce potwierdza również pozioma analiza bilansów przedsiębiorstw tworzących ten rynek. Badanie dynamiki sumy bilansowej w pięcioletnim okresie pozwoliło zaobserwować wyraźną tendencję świadczącą o wzroście wartości księgowej analizowanych firm. W roku 2008 suma bilansowa osiągnęła wartość maksymalną126. Potwierdza to też analiza operacji pax, czyli przylotów i odlotów samolotów pasażerskich, opublikowana przez Urząd Lotnictwa Cywilnego w maju 2011 r. (tab. 4). Rok 2008 był najbardziej korzystny dla sektora lotniczego w Polsce zarówno pod względem liczby pasażerów, jak i operacji pasażerskich. 122 „Gazeta Wyborcza”, 20.06.2011 r. lub http://epmlspotters.pl/1/6/2927/Aktualno%C5%9Bci --Boeing-787-Dreamliner-w-Polsce 123 J. Liwiński, Rejestr statków powietrznych 2010 r., Urząd Lotnictwa Cywilnego, Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, s. 4. 124 Por. http://www.lotniska.mobi/ 125 Sektor Lotniczy PL, Raport PAIiIZ, 21.12.2010 (materiały wewnętrzne PAIiIZ). 126 Analiza opracowana na podstawie danych ankietowych przesłanych do Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk.

Nela Grądzka, Kamil Kasner

Z przeprowadzonych badań INE PAN wynika, że spośród firm wykazujących nakłady na działalność innowacyjną i działalność badawczo-rozwojową w latach 2004– –2009, zdecydowana większość finansowania przeznaczana jest na środki trwałe (rys. 9.). Rysunek 9 Udział nakładów na działalność innowacyjną w sektorze lotniczym w latach 2004–2009 w Polsce (w %) 0,37% 2,93%

0,50% 0,01%

11,45%

22,79%

13,92% 18,11% 25,76%

0,61%

3,36% 0,18%

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) Działalność badawcza i rozwojowa wewnętrzna Działalność badawcza i rozwojowa zewnętrzna (zakup usług B+R) Zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw Zakup oprogramowania Nakłady inwestycyjne na środki trwałe Nakłady na budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej oraz grunty Nakłady na maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie Nakłady na maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie z importu Szkolenie personelu związane bezpośrednio z wprowadzaniem innowacji produktowych lub procesowych Marketing związany z wprowadzaniem nowych lub istotnie ulepszonych produktów Pozostałe nakłady poniesione na wprowadzenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów lub procesów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN.

Małe przedsiębiorstwa przemysłu lotniczego w Polsce są zmuszone ponosić większe nakłady na inwestycje w maszyny i sprzęt kosztem np. szkoleń, ponieważ dobrze wyszkolony pracownik to nie wszystko. Pracownik musi pracować na najlepszym sprzęcie, w odpowiednich warunkach, a firma musi posiadać odpowiednią infrastrukturę techniczną, żeby nadążać za konkurencją. Dotyczy to także firm, które przeszły transformację z firmy typowo produkcyjnej w nowocześnie zarządzaną. Odnosi się to także do tych spółek, w których nastąpiła restrukturyzacja i zostały wzmocnione poprzez bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Przykładem są zakłady PZL Mielec, które zostały zakupione w 2007 roku od ARP S.A. przez United Technologies Holdings S.A. (UTH), spółkę United Technologies Corporation (UTC)127. Badania INE PAN wykazują, że w latach 2004–2009 udział nakładów na innowacje w przychodach netto ze sprzedaży kształtował się na poziomie około 3%. Biorąc pod 127 Por.

http://www.pzlmielec.pl/firma/dzialalnosc/, http://www.utc.com/Home

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce

uwagę udział sprzedaży na eksport w przychodach netto ze sprzedaży, niekwestionowanym liderem w udziale eksportu w sprzedaży była firma Avio Polska Sp. z o.o.128. Sprzedaż eksportowa wynosi ponad 90% całej sprzedaży w badanych latach. Jednak biorąc pod uwagę wartość sprzedaży eksportowej, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. przynajmniej o połowę przewyższała Avio Polska. Na podstawie bazy trudno jest określić dokładny sposób finansowania działalności innowacyjnej. Badania wskazują, że finansowanie pochodzi głównie ze środków własnych oraz z funduszy otrzymanych z budżetu państwa lub z zagranicy, a w bardzo małym stopniu z kredytów bankowych. Firmy z kapitałem zagranicznym129 wskazują, że istnieje wiele aspektów innowacyjności, ale jednym z najważniejszych jest dostęp do kapitału. Firmy uważają, że warunkiem zewnętrznym umożliwiającym powstanie innowacji jest zdecydowanie dostęp do źródeł finansowania. Przedsiębiorcy w pewnym momencie dochodzą do bariery, jaką jest brak kapitału130. Właściciele firm działających w branży lotniczej powinni zainteresować swoją ofertą fundusze Private Equity/Venture Capital (PE/VE), które z założenia interesują się lokowaniem kapitałów w firmy o dużym potencjale wzrostu, a projekty innowacyjne idealnie wpasowują się w tę przestrzeń131. Proces innowacji w małej firmie wygląda inaczej niż w dużej, w której korporacja zasila w potrzebny kapitał i wymusza działania innowacyjne. Programy Unii Europejskiej odgrywają ogromną rolę przy uzyskiwaniu dotacji na innowacje. Jednak ich wadą, głównie dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest refundacja poniesionych kosztów na innowacje w zbyt długim czasie. Kapitał na innowacyjne przedsięwzięcia powinien być tańszy i łatwiejszy w pozyskaniu. Ogromne znaczenie w kreowaniu i powstawaniu innowacji w sektorze lotniczym ma współpraca przemysłu z krajowymi oraz światowymi jednostkami badawczymi, z uczelniami technicznymi i instytucjami naukowymi. Firma Ultratech132 współpracuje głównie z uczelniami technicznymi. Dobrym przykładem jest współpraca z łódzkimi naukowcami w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG)133 działanie 1.4–4.1: Opracowanie i uruchomienie produkcji innowacyjnej sprężarki spiralnej stosowanej w zaawansowanych technologiach medycznych, mającej zastosowanie w budowie sztucznego serca. Jest to innowacja na skalę światową. Kolejnym przykładem współpracy przemysłu z nauką są Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski, zajmujące się projektami w zakresie szybownictwa aparatów lekkich. Firma obecnie pracuje nad projektem budowy 4-osobowego samolotu pasażerskiego w ramach PO IG, finansowanego z funduszy Unii Europejskiej. Sposobem na zdobycie fachowej wiedzy i umiejętności jest współpraca z instytucjami posiadającymi infrastrukturę techniczną, wiedzę, kadrę i odpowiednią akceptację. Do instytucji, z którymi współpracowała firma, należy Instytut Lotnictwa i Politechnika Rzeszowska (Katedra samolotów i silników oraz Katedra przeróbki technicznej). Firma również współpracowała z Państwowym Zespołem Motoryzacji, Akademią Techniczno–Humanistyczną w BielskuBiałej, Politechniką Częstochowską i Politechniką Lubelską. Działalność rozwojowa następuje także poprzez kontakty i współpracę z ośrodkami akademickimi w Polsce i za granicą w WSK PZL Rzeszów. Przykładem jest tu współpra128 Por.

http://www.aviogroup.com/en/, http://www.aviopolska.pl/. Firma ta została wyróżniona przez Sieć Naukową MSN i INE PAN jako twórca najbardziej innowacyjnego produktu w roku 2009 za Łopatkę turbinową GEnx2b. http://www.naukawpolsce.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_ naukapl.pap.pl&_PageID=1&s=szablon.depesza&dz=lewaszpalta.naukadlagospodarki&dep=382225&data=&lang=PL&_CheckSum=-655737452 129 Przykład Goodrich Krosno, http://goodrichkrosno.podkarpacie.com/, http://www.goodrich.com/ Goodrich 130 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie. 131 Zob. także tekst: K. Kasner, Luka kapitałowa przeszkodą w realizacji innowacyjnych przedsięwzięć, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011. 132 Por. http://www.ultratech.pl/?l=1 133 Por. http://www.mg.gov.pl/node/8724

Nela Grądzka, Kamil Kasner

ca z Politechniką Rzeszowską w ramach programu PO IG Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym, dzięki któremu Politechnika Rzeszowska pozyskała 85 mln zł. Współpraca była możliwa dzięki Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET, który założyła Politechnika Rzeszowska, w celu lepszej współpracy sektora nauki i przemysłu, ukierunkowanej na rozwiązywanie rzeczywistych problemów w lotnictwie. Przykładem dobrze obrazującym współpracę przemysłu lotniczego z nauką, ze środowiskami i władzami lokalnymi jest proces szkolenia uczniów i studentów bezpośrednio dla przemysłu lotniczego na Podkarpaciu. Impulsem do transformacji współpracy rozpoczętej przez Stowarzyszenie Dolina Lotnicza była coraz mniejsza liczba absolwentów uczelni wyższych i zawodowych mogących podjąć pracę w przemyśle lotniczym. Firmy zaczęły konkurować o pracowników, co prowadziło do eskalacji płac. Pod koniec 2004 roku wśród członkowskich firm Doliny Lotniczej została przeprowadzona ankieta rozpoznająca m.in. potrzeby i kierunki rozwoju przemysłu lotniczego, z której wynikało, że firmy w ciągu najbliższych 3 lat będą potrzebowały 1000 operatorów obrabiarek numerycznych, których na rynku pracy nie było. Wobec czego postanowiono ich wykształcić. W tym celu nastąpiła popularyzacja tego zawodu i rekrutacja: aby uzyskać 1000 operatorów trzeba było dotrzeć do 4000 osób z grupy progimnazjalnej oraz przekonać ich rodziców, że jest to dobry zawód. Zrekrutowano 2000 absolwentów, żeby 1000 z nich zdecydowało się na wykonywanie zawodu operatora. Popularyzacja zawodu została rozpoczęta poprzez uruchomienie projektów edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży na różnych stadiach szkolnictwa. Dla dzieci powstał program Politechnika dla dzieciaków, w gimnazjach ruszył program Odlotowa fizyka, w szkołach średnich podjęto takie działania jak: Dni otwartych bram, wycieczki do zakładów, zaś w szkołach wyższych zostały zaoferowane praktyki, staże, stypendia, targi pracy. Wszystko to miało służyć stworzeniu pozytywnego wizerunku operatora obrabiarek numerycznych. Dodatkowo zainwestowano w doskonalenie zawodowe nauczycieli, w kontakty z profesorami i kadrą naukową uczelni. Władze Rzeszowa także wsparły Dolinę Lotniczą w ich działaniach. Dzięki tym wszystkim posunięciom udało się zmienić mentalność, świadomość ludzi i ukształtować pozytywny wizerunek pracy w przemyśle lotniczym. Podejście Doliny Lotniczej do współpracy ze środowiskiem szkolnym, zawodowym, akademickim w celu kształcenia kadr jest rozwiązaniem unikatowym w skali europejskiej134. Polskim powiązaniom przedsiębiorstw z sektora lotniczego towarzyszy współpraca z międzynarodowymi uczelniami, jednostkami badawczymi i firmami. Są to nie tylko powiązania kapitałowe, ale przede wszystkim podwykonawstwo i dostarczanie gotowych komponentów. Przykładem może być firma Ultratech − dostawca najważniejszych, czołowych firm lotniczych na świecie. Jest ona jedynym dostawcą na świecie jednej z części do podwozia Boeinga 737. Ultratech miał okazje współpracować w ramach wysoce innowacyjnego projektu z wiodącymi firmami światowymi w zakresie IT i lotnictwa w ramach projektu europejskiego 2006–2010. Współpraca dotyczyła wykonania matrycy do tłoczenia ram Airbusa 340, wykonanych z magnezu − najlżejszego metalu używanego w przemyśle lotniczym i samochodowym. Współpraca ta przyniosła doświadczenie, a przede wszystkim kontakty niezbędne do dalszego rozwoju firmy. Przykładem powiązań kapitałowych z innymi krajami jest MTU − firma o globalnym zasięgu posiadająca lokalizacje na całym świecie. Najmłodszy jej oddział − MTU Aero Engines Polska − rozpoczął działalność na początku kwietnia 2009 r. na terenie Doliny Lotniczej w Polsce, w Rzeszowie135. Dzięki wysiłkom poniesionym przez Dolinę 134 Podkarpacka gospodarka rozwija skrzydła, Fakty magazyn gospodarczy, 01.02.2010, http:// www.pi.gov.pl/bin-debug/bios_d.xml 135 Por. http://www.mtu.de/subsites/mtupolska_pl/home_pl/index.html

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce

Lotniczą w rozwój regionu, MTU wybrało lokalizację pod swoją fabrykę w Polsce136. Po roku istnienia fabryki przez co najmniej 6 miesięcy zostało zatrudnionych i przeszkolonych w Niemczech 320 osób. Firmy Stowarzyszenia Dolina Lotnicza podkreślają ważność inwestowania w kapitał ludzki w ramach procesu powstawania innowacji. Proces innowacji to rodzaj zmiany, która wymaga kierowania. Polega na budowaniu świadomości pracowników, żeby wprowadzaną innowację zrozumieli i jej nie odrzucili137. Wskazują także, że instytucje publiczne, aby zmniejszyć bariery innowacyjności138, powinny uprościć formę otrzymania dofinansowania, ułatwić składanie wniosków o dofinansowywanie, wprowadzić pomoc dla wnioskodawców, udzielać wsparcia w pisaniu projektów unijnych oraz zapewnić wsparcie finansowe w postaci zachęt podatkowych. Firmy, aby mogły uczestniczyć w projektach międzynarodowych, muszą posiadać kontakty, jednak wiele firm ich nie ma. Mogłyby im pomóc wyspecjalizowane w tym celu jednostki. Powinna powstać także jasna rozwojowa Strategia Innowacji dla Polski, która by wskazała, jakie innowacje są niezbędne, preferowane i najważniejsze z punktu widzenia Polski. Jest to sugestia, jak właściwie wydawać środki unijne. Firmy wskazują na znaczenie kwestii edukacyjnych. Zwracają uwagę, że należy uczyć dzieci, młodzież szkolną o źródłach pozyskiwania wiedzy, o tym co to jest innowacja i pracować nad świadomością ludzi, co można opatentować. W Polsce brakuje świadomości jak np. w Ameryce, gdzie powszechna jest wiedza, że wystarczy coś usprawnić, by można było to opatentować. Jeśli się nad tym popracuje, liczba zgłoszeń patentów w Polsce na pewno wzrośnie. Na tę problematykę należy zwrócić szczególną uwagę w związku z objęciem przez Polskę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Jednym z postulatów, założeń, które Polska chce realizować jest współpraca szkół wyższych z biznesem oraz podjęcie działań na rzecz wdrożenia inicjatywy Unia Innowacji. Należy ona do jednej z siedmiu flagowych inicjatyw Strategii Europa 2020. Przemysł lotniczy w Polsce, a zwłaszcza klaster Dolina Lotnicza, jest kołem napędowym transferu nowoczesnych technologii w regionie i całym sektorze lotniczym w Polsce. Jest doskonałym przykładem zrewolucjonizowanego sposobu, w jaki sektor prywatny i publiczny współpracują ze sobą nie tylko na arenie krajowej, ale również międzynarodowej.

136 Czynniki ekonomiczne, które były brane pod uwagę, to kompetencje ludzi, stopień rozwinięcia przemysłu lotniczego, koszty pracy, bezrobocie, dostępność lotniczego know-how, a najważniejszymi okazały się zasoby ludzkie – wiedza, potencjał do budowania innowacyjnego przedsiębiorstwa. 137 Firmy zgrupowane w Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza dysponują znacznym potencjałem kadrowym. Zatrudniają setki inżynierów, liczne osoby z tytułem doktora i absolwentów studiów podyplomowych, np. MBA. Kwestia rozwoju tych kadr i ich motywowania stanowi jedno z głównych wyzwań w rozwoju procesów innowacyjnych. Problematyka ta była poruszana przez prezesa WSK PZL-Rzeszów Marka Dareckiego w czasie panelu Innowacyjny klaster Dolina Lotnicza. Jak wykorzystać najlepsze praktyki firm Doliny Lotniczej w innych obszarach gospodarki? w ramach 14 Konferencji Project Management Innowacje 2010. Referaty wygłosili: Janusz Zakręcki z Polskich Zakładów Lotniczych − PZL Mielec, Jan Sawicki z Goodrich Krosno, MTU Aero Engines Polska, Marek Bujny z Ultratech, Józef Brzęczek z Margański&Mysłowski Zakłady Lotnicze, Daniel Słowik z WSK PZL Rzeszów, Ryszard Łęgiewicz z Hispano Suiza Polska. Zapis video z konferencji zob. strona: http:// www.dolinalotnicza.pl/en/12/12/art66.html 138 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie.

Krzysztof Krystowski

Krzysztof Krystowski Avio Polska Sp. z o.o.

Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna Dzisiejszy kształt polskiego przemysłu lotniczego jest wypadkową przekształceń zakładów państwowych rozpoczętych na przełomie lat 80. i 90. oraz bezpośrednich inwestycji koncernów międzynarodowych realizowanych poprzez prywatyzację lub inwestycje typu green field. Dominującymi ośrodkami (uwzględniając także potencjał naukowy) są Podkarpacie, Mazowsze oraz Śląsk. Znajduje to także odbicie w organizacji polskiego przemysłu lotniczego, która opierała się dotąd na dwóch klastrach przemysłowych. Pierwszy z nich większy i wcześniej założony to tzw. Dolina Lotnicza, czyli firmy skupione głównie na terenie południowo-wschodniej Polski. Obecnie do klastra należy ponad 80 firm139. Drugą inicjatywą organizującą przemysł lotniczy w Polsce jest Śląski Klaster Lotniczy. Obecnie organizacja ta zrzesza 26 członków140, a jej siedzibą jest Bielsko-Biała. Trzon organizacji stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne powstałe po upadku Bielskich Zakładów Szybowcowych. Warto jednak zwrócić uwagę, że oba ww. klastry posiadają w swoim składzie stowarzyszone firmy i instytuty badawcze ulokowane także w Warszawie, Kaliszu czy też Wrocławiu i Jeleniej Górze. Ostatnio założono Wielkopolski Klaster Lotniczy, co jest wyrazem rozwoju tego przemysłu także na terenie tego województwa. Obecnie, choć często nie w wielkim zakresie, reprezentowane są w Polsce niemal wszystkie większe koncerny międzynarodowe specjalizujące się w wytwarzaniu statków powietrznych i komponentów lotniczych. Innym zjawiskiem obserwowanym równolegle jest zakładanie i rozwój rodzimych małych i średnich przedsiębiorstw lotniczych141 zajmujących się głównie produkcją małych statków lotniczych, remontami lub coraz częściej dostawami dla większych partnerów przemysłowych. Dolina Lotnicza jest największym polskim klastrem lotniczym, którego głównym obszarem działalności jest południowo–wschodnia Polska, w tym głównie województwo Podkarpackie142. Największą firmą Doliny Lotniczej, będącą jednocześnie największym polskim przedsiębiorstwem lotniczym jest WSK PZL-Rzeszów S.A. Firma w 2008 r. zatrudniała ponad 4 tys. pracowników. Od 2002 roku WSK PZL Rzeszów należy do amerykańskiej grupy przemysłu lotniczego i obronnego pod nazwą United Technologies, a konkretnie do jej oddziału zajmującego się produkcją silników lotniczych o nazwie Pratt&Whitney. Firma ta należy do trzech najważniejszych na świecie producentów silników lotniczych. Przejęcie, w drodze prywatyzacji, większościowego pakietu akcji WSK Rzeszów było pierwszą decyzją inwestycyjną grupy United Technologies w Polsce. Kolejnym przedsiębiorstwem należącym jednocześnie do grupy UTC oraz Klastra Dolina Lotnicza jest PZL Mielec S.A. Firma ta założona podobnie jak WSK PZL Rzeszów przed drugą wojną światową, specjalizowała się przez wiele lat w produkcji samolotów. W roku 2007 PZL Mielec został sprywatyzowany i przejęty przez inną firmę należącą do koncernu UTC – Sikorsky Aircraft Corporation, będącą jednym z trzech światowych liderów w produkcji helikopterów. Obecnie firma oprócz swoich 139 Strona

Doliny Lotniczej www.dolinalotnicza.pl Śląskiego Klastra Lotniczego www.aerosilesia.eu 141 Są wśród nich firmy rodzinne. Szerzej nt. innowacyjności firm rodzinnych zobacz tekst uwzględniający badania PARP: A. Chaberski, Analiza innowacyjności polskich firm rodzinnych, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 204 oraz tekst w tym Raporcie. 142 Strona Doliny Lotniczej www.dolinalotnicza.pl 140 Strona

Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna

dotychczasowych wyrobów w postaci małego samolotu transportowego M28 Bryza (lub Sky Truck w wersji eksportowej) oraz samolotu rolniczego Dromader rozpoczęła produkcję helikoptera wojskowego S70i Black Hawk. Zatrudnienie sięga 1,6 tys. pracowników. Firmą należącą także do grupy UTC w Polsce jest Pratt&Whitney Kalisz Sp. z o.o. Inwestycja realizowana była początkowo jako joint-venture z WSK Kalisz, ale obecnie jest to w 100% spółka grupy UTC. Firma produkuje komponenty do silników lotniczych, z których 97% trafia na eksport w ramach grupy UTC. Odbiorcą produkcji jest Pratt&Whitney Canada. Firma z Kalisza zatrudnia obecnie około 1,5 tys. pracowników143. Ostatnią spółką grupy UTC, która podjęła inwestycję w Polsce jest firma Hamilton Sundstrand, która formalnie rozpoczęła swoją działalność w 2009 roku. W roku 2010 zaczęto budowę zakładu produkcyjnego oraz centrum badawczo-rozwojowego zlokalizowanych w Rzeszowie na terenie WSK Rzeszów. Docelowo firma zamierza zatrudniać 300 pracowników, a przewidywana wartość inwestycji sięgnie 100 mln złotych. Hamilton Sundstrand zajmuje się produkcją komponentów do silników lotniczych. Dnia 30 grudnia 2010 r. między firmą Hamilton Sundstrand a Agencją Rozwoju Przemysłu S.A. została podpisana umowa zakupu przedsiębiorstwa PZL Hydral S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Obecnie firma specjalizuje się w produkcji komponentów i podsystemów do silników lotniczych (w tym przede wszystkim układów paliwowych). PZL Hydral zatrudnia około 500 pracowników. Pozycja grupy UTC w Polsce jest bardzo silna i sięga zarówno pod względem przychodów jak i zatrudnienia około 30% udziału w rynku. Innym znaczącym przedsiębiorstwem działającymi w Dolinie Lotniczej jest WSK PZL Świdnik S.A. Jest to obok WSK Rzeszów jedna z dwóch największych w Polsce firm lotniczych, której zatrudnienie sięga 3,6 tys. pracowników144. WSK Świdnik jest przedsiębiorstwem, które powstało pod Lublinem w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej. Zakład produkuje helikoptery. Początkowo, jak w przypadku wielu polskich firm lotniczych, były to produkty oparte na licencjach radzieckich, stopniowo Świdnik rozpoczął także produkcję własnych modeli, takich jak śmigłowiec Sokół lub SW-4. W latach 90. XX wieku firma nawiązała kooperację z włosko–angielskim koncernem śmigłowcowym Agusta-Westland, należącym do grona trzech najważniejszych na świecie producentów tego rodzaju statków powietrznych. Agusta Westland jest częścią włoskiego koncernu lotniczo–obronnego Finmeccanica notowanego na giełdzie w Mediolanie, który należy do największych globalnych kompleksów przemysłowych w tej branży. Zakup przedsiębiorstwa od Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. dokonany został w styczniu 2010 roku stanowiąc kolejny krok w prywatyzacji i rosnącej globalizacji polskiego przemysłu lotniczego. Kolejnym ważnym międzynarodowym koncernem lotniczym, który zdecydował się na inwestycje w Dolinie Lotniczej, jest niemiecka grupa MTU z siedzibą w Monachium. Polski oddział firmy MTU Aero Engines Poland Sp. z o.o. zlokalizowany w Rzeszowie rozpoczął działalność na początku kwietnia 2009 roku. Zakład specjalizuje się w produkcji łopatek turbin niskiego ciśnienia wielu silników samolotowych. Ponadto MTU koncentruje w Rzeszowie swoje działania w zakresie montażu modułów dla programów cywilnych zespołów napędowych stosowanych w przemyśle lotniczym. Dalszym polem działania jest naprawa elementów zespołów napędowych. MTU zlokalizowała także w Rzeszowie swoje polskie centrum badawczo–rozwojowe. Zajmuje się ono głównie projektowaniem profili niechłodzonych łopatek turbin niskiego ciśnienia silnika lotniczego, uchwytów do obróbki i testowania komponentów silnika oraz tworzeniem oprogramowania jednostki kontrolującej i diagnostycznej dla silników lotni143 Strona

pl/en/

internetowa Pratt&Whiney Kalisz http://www.pwk.com.pl/ oraz http://www.pwk.com.

144 T. Deluga, W. Szajnert, S. Świętoniowski, Report on the Aviation Market in Poland, „PMR Research”, 14 December 2009, s. 11 (www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=12129).

Krzysztof Krystowski

czych145. Obecnie firma zatrudnia około 200 pracowników, a docelowe zatrudnienie to 400 osób. Przewidywana wartość inwestycji MTU to 50 mln euro146. Międzynarodowym podmiotem w polskim przemyśle lotniczym, którego działalność jest zlokalizowana na terenie Doliny Lotniczej, jest firma Hispano Suiza Polska Sp. z o.o. należąca do francuskiego globalnego koncernu SAFRAN, działającego w obszarze lotnictwa i przemysłu obronnego. Firma ulokowała swoją fabrykę w Sędziszowie Małopolskim. Obecnie zatrudnia ponad 350 pracowników147, którzy zajmują się głównie produkcją kół zębatych do lotniczych skrzyń przekładniowych oraz od roku 2008 komponentów strukturalnych do lotniczych silników turbowentylatorowych takich jak CFM 56, GP7200 czy GEnX. Firma Hispano Suiza była jednym z inicjatorów powstania Podkarpackiego Klastra Lotniczego pod nazwą Dolina Lotnicza. Obok Hispano Suiza i WSK Rzeszów trzecim inicjatorem powstania Klastra, a jednocześnie jedną z największych spośród przedsiębiorstw Doliny Lotniczej jest Goodrich Krosno Sp. z o.o. Firma zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników i specjalizuje się w produkcji elementów do podwozi lotniczych, współpracując z największymi producentami samolotów na świecie, takimi jak Boeing, Airbus, Bombardier czy Lockheed Martin. Drugim miejscem organizacji przemysłu lotniczego w Polsce jest Śląski Klaster Lotniczy. Klaster został założony przez firmy i instytucje naukowe działające na terenie województwa śląskiego, ale w niedługim czasie pozyskał członków także z województwa dolnośląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Do Klastra należy obecnie 26 członków, którzy zatrudniają łącznie ponad 3 tys. pracowników. Największym przedsiębiorstwem Śląskiego Klastra Lotniczego jest Avio Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Bielsku-Białej. Zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników. Firma zajmuje się produkcją łopatek do turbin silników lotniczych zarówno dla zastosowań cywilnych, jak i wojskowych. Posiada także własne centrum badawczo–rozwojowe, w którym zatrudnia niemal 100 inżynierów. Produkcja firmy w 100% jest skierowana na eksport, jednakże Grupa Avio zajmuje się także działalnością w zakresie remontów silników lotniczych dla polskich użytkowników takich jak Eurolot (Grupa PLL LOT) oraz Siły Powietrzne i Marynarka Wojenna RP. Jednym z założycieli Śląskiego Klastra Lotniczego są Zakłady Lotnicze Margański &Mysłowski Sp. z o.o. z siedzibą w Bielsku-Białej. Firma ta jest producentem małego samolotu o napędzie turbośmigłowym pod nazwą Orka, który to samolot jest produktem całkowicie zaprojektowanym przez tę firmę. Obecnie trwa wprowadzanie tego samolotu na rynek. Firma zatrudnia około 50 pracowników. Kolejnym ważnym przemysłowym członkiem Śląskiego Klastra Lotniczego jest WSK Kalisz S.A.148 Spółka ta jest kontrolowana kapitałowo przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A., a więc pośrednio przez Skarb Państwa. Obecnie zatrudnia ponad 700 pracowników. Specjalizuje się głównie w produkcji i naprawach lotniczych silników tłokowych oraz komponentów do lotniczych skrzyń przekładniowych. Obecnie jest dostawcą dla wielu światowych producentów lotniczych, w tym m.in. dla grupy Pratt &Whitney, Goodrich i Avio. Inną firmą spoza regionu śląskiego należącą do tego klastra są Wojskowe Zakłady Lotnicze (WZL) nr 4 S.A. w Warszawie. Ta spółka Skarbu Państwa specjalizuje się w remontach lotniczych silników dla Sił Powietrznych RP. Dotąd były to głównie silniki rosyjskie, ale zmiany bazy sprzętowej Sił Powietrznych RP wymuszają na firmie nową specjalizację w zakresie remontów silników lotniczych tzw. zachodniego typu. 145 Strona internetowa MTU, http://www.mtu.de/subsites/mtupolska_pl/mtupolska/rzesow/index. html, http://www.mtu.de/en/index.html 146 Na podstawie informacji PAIZ. 147 Na podstawie strony Hispano-Suiza Polska, www.hispano-suiza.pl 148 WSK Kalisz S.A. jest jedną z firm założycielskich Wielkopolskiego Klastra Lotniczego, do którego należy obecnie 18 podmiotów. Zob. J. Janik, Od tradycji do współpracy innowacyjnej – klastry lotnicze w Polsce, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 210.

Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna

Od 2010 roku firma wprowadziła po raz pierwszy do swojej oferty działalność produkcyjną. Jest to tzw. napawanie plazmowe łopatek turbin silników lotniczych w ramach łańcucha dostaw Grupy Avio. WZL4 S.A. zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników. W Warszawie zlokalizowana jest kolejna z dużych firm polskiego przemysłu lotniczego EADS PZL Warszawa–Okęcie S.A. Jest to najstarszy polski producent lotniczy. Firma została założona w Warszawie w 1928 roku. Obecnie jest producentem turbośmigłowego samolotu szkoleniowego dla pilotów Sił Powietrznych RP pod nazwą Orlik oraz wykonuje liczne prace usługowe, głównie w zakresie remontów. Od 2001 roku firma należy do grupy EADS – obecnie części grupy zwanej Airbus Military. W roku 2010 firma zatrudniała około 500 pracowników149. Do grona polskiego przemysłu lotniczego zaliczyć należy także tzw. Wojskowe Zakłady Lotnicze (WZL). Są to podmioty specjalizujące się w wykonywaniu remontów sprzętu latającego dla Sił Zbrojnych RP (a zwłaszcza dla Sił Powietrznych). Zakłady te zostały niedawno przekształcone z przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, a w przypadku WZL3 w Dęblinie od 1 stycznia 2011 roku firma ta przestała być gospodarstwem pomocniczym Ministerstwa Obrony Narodowej i została w całości włączona do WZL1 z siedzibą w Łodzi. Tak więc obecnie do grona WZL należą następujące podmioty: 1. WZL1 S.A. z siedzibą w Łodzi oraz oddziałem w Dęblinie – firma specjalizuje się w remontach i przeglądach śmigłowców użytkowanych przez Siły Zbrojne RP. Zatrudnia 330 osób150. 2. WZL2 S.A. w Bydgoszczy – specjalizuje się w remontach i przeglądach samolotów należących do Sił Powietrznych RP. Zatrudnia około 700 osób151. 3. WZL4 S.A. w Warszawie – specjalizuje się w remontach silników lotniczych na rzecz Sił Powietrznych RP. Zatrudnia około 400 pracowników152.    W pierwszej dekadzie XXI wieku przemysł lotniczy w Polsce charakteryzuje się stałą tendencją wzrostową aż do 2008 roku. W tym czasie obroty przemysłu doszły do wartości 0,7 miliarda euro w 2009 roku153. Łączne zatrudnienie w tym przemyśle przekroczyło 22 tys. pracowników. Warto zauważyć, że w okresie od 2003 roku do roku 2009 zarówno sprzedaż, jak też zatrudnienie w tym przemyśle istotnie wzrosły. Sprzedaż wzrosła blisko cztery razy, a zatrudnienie ponad dwa razy154.

149 Strona

internetowa EADS PZL Warszawa – Okęcie S.A., http://www.pzl.eads.net Ministerstwa Obrony Narodowej RP. 151 Informacje MON. 152 Na podstawie informacji z WZL4 SA w Warszawie. 153 T. Deluga, W. Szajnert, S. Świętoniowski, op. cit., s. 17. 154 Dane dotyczą przemysłu lotniczego szeroko rozumianego sektora lotniczego, wymagają dalszych prac, do których mamy nadzieję przyczyni się prezentacja Raportu. 150 Informacje

Ewa Puchała-Krzywina

Ewa Puchała-Krzywina Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009 Innowacyjną działalność firm może utrudniać wiele czynników mających wpływ na niepodejmowanie projektów innowacyjnych lub ich przerwanie w trakcie realizacji. Przeszkody są różnie odczuwane przez przedsiębiorstwa w zależności m.in. od ich wielkości, formy organizacyjno-prawnej, specyfiki (np. firmy rodzinne155), regionu Polski156, efektywności finansowej, skali nakładów na B+R, aktywności w obszarze własności intelektualnej, typów innowacji157, ale także sektora gospodarki158. Interpretacja tych barier jest dużym wyzwaniem. Wiele z tych przeszkód ma również wpływ na funkcjonowanie firm sektora lotniczego. Przemysł lotniczy staje sie coraz bardziej znaczący dla rozwoju zarówno całej gospodarki Polski jak i poszczególnych regionów. Napotyka jednak na wiele przeszkód. Badania przeprowadzone w INE PAN w innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego159 pokazały, że natrafiają one na wiele barier160 uniemożliwiających pomyślną realizację rozpoczętych lub planowanych działań innowacyjnych. Są to m in. czynniki ekonomiczne, związane z wiedzą i rynkowe161. Badania w latach 2006−2009 pokazały, że analizowane firmy sektora lotniczego różniły się w postrzeganiu wpływu poszczególnych czynników na ich działania innowacyjne. Można jednak wskazać 155 A. Chaberski, Analiza innowacyjności polskich firm rodzinnych, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 204−211 oraz tekst autora w tym Raporcie. 156 M.K. Wyrwicka, Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjności regionu – bariery w ich tworzeniu na przykładzie Wielkopolski, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011, s. 234−238. 157 Podręcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, OECD, Eurostat, wydanie trzecie, 2006 – wyd. polskie, MNiSW DSiRN Warszawa 2008, s. 117−118, http:// www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/43/46/43464/20081117_OSLO.pdf 158 E. Szymańska, Innowacyjność przedsiębiorstw turystycznych w Polsce, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 254–257 oraz Janik J.: Innowacyjność polskiego przemysłu lotniczego w latach 2006–2008 w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit., s. 197−203. 159 Badanie barier utrudniających działalność innowacyjną firm sektora lotniczego jest złożonym zagadnieniem. Analiza może stanowić punkt wyjścia do dalszych badań uwzględniających powiązania sektora lotniczego. Badanie ma charakter jakościowy i objęło 3 firmy za 2009 r., 6 − za 2008 r., 2 − za 2007 r., 3 − za okres 2004−2006, które przesłały kwestionariusze do INE PAN do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Opracowanie może sygnalizować pewne tendencje, jakie miały miejsce w analizowanym okresie w grupie badanych firm sektora lotniczego, na tle barier, jakie napotkały innowacyjne firmy w Polsce. 160 W ankiecie została wykorzystana metodologia badania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw stosowana przez GUS na podstawie międzynarodowego kwestionariusza opracowanego przez ekspertów UE i OECD (The Harmonized Survey Questionnaire) stosowanego w ramach badań międzynarodowego programu badawczego Community Innovation Survey (CIS) koordynowanego przez Eurostat, który ma na celu ocenę zakresu i charakteru działalności innowacyjnej przedsiębiorstw z różnych działów gospodarki w krajach UE i EFTA. 161 Na działalność innowacyjną ma wpływ wiele innych czynników takich jak np. wysoki poziom kosztów niekwalifikowanych związanych z uzyskaniem projektów europejskich, niedostateczny potencjał innowacyjny czy przeszkody instytucjonalne, które nie zostały objęte analizą w opracowaniu.

Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009

pewne tendencje i typy zachowań charakterystyczne dla innowacyjnych firm sektora lotniczego. W roku 2009 duży wpływ na prowadzenie działalności innowacyjnej w badanych firmach sektora lotniczego miały przeszkody rynkowe (rys. 10), które były silniej odczuwane niż w badanej populacji przedsiębiorstw innowacyjnych w Polsce162. Analizowane firmy sektora lotniczego wskazywały na opanowanie rynku przez dominujące przedsiębiorstwa. Badania w latach 2006–2009 pokazały, że innowacyjne przedsiębiorstwa w Polsce bardziej obawiały się niepewnego popytu niż dominacji innych przedsiębiorstw. W grupie innowacyjnych firm sektora lotniczego można jednak wskazać firmy, które bardziej obawiały się opanowania rynku przez wielkie przedsiębiorstwa niż niepewnego popytu. Rysunek 10 Czynniki utrudniające działalność innowacyjną firm sektora lotniczego w latach 2006*–2009 2006 2007 2008

nę

trz

ny łas

.w ﬁn

ie w

ali

śr.

ﬁn

śr. ak

ko ny sz ch ty ﬁk i ow nn Br ak o an w inf eg ac or op ji m er ac s Br ji n on ak Tru elu t. te inf dn ch or oś no m ci ac log w ji n ii zn t ale .r yn zie kó niu w pa Op rtn an et ów ow Br ak an ie po Ni ry trz ep nk eb ew u yp ny ro w p Br op ad ak yt z. po i n py no tu w ac na ji inn ow ac je

2009 ch

Stopień wpływu

3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0

Uwaga: Największe bariery w 2009 r.: trudności w znalezieniu partnerów do współpracy, rynek opanowany przez dominujące przedsiębiorstwa, brak środków finansowych zewnętrznych, zbyt wysokie koszty innowacji. Na rysunku jest to oznaczone jako niższa liczba. Stopień wpływu: 1 – wysoki (istotny), 2 – średni (umiarkowany), 3 – niski, 4 – bez znaczenia. * Dotyczy okresu 2004–2006 zgodnie z formularzami statystycznymi GUS: PNT-02 i PNT-02/u. Za lata 2007, 2008, 2009 ww. formularze statystyczne nie zawierały informacji nt. przeszkód dla innowacji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ankiet przesłanych do INE PAN do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2006, 2007, 2008 i 2009 r.

Dla firm badanego sektora równocześnie największe znaczenie w 2009 r. miały trudności w znalezieniu partnerów do współpracy – zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym. Czynnik ten wpływał w silniejszym stopniu na innowacje firm analizowanego sektora niż w przypadku badanej populacji przedsiębiorstw innowacyjnych w Polsce. W 2009 r. badane firmy sektora lotniczego podkreślały także silne znaczenie barier związanych z finansowaniem zewnętrznym. Zbyt wysokie koszty innowacji oraz wysokie koszty prac B+R163 stanowiły także istotne bariery dla firm sektora lotniczego. Brak środków własnych nie stwarzał dla nich aż tak istotnego problemu, jak w przypadku badanych innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Bariery finan162 Szerzej

zob.: E. Puchała-Krzywina, Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw w latach 2007–2009, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 163–171. 163 Informacja dotycząca wysokich kosztów prac B+R została dodana do badań INE PAN w 2009 roku.

Ewa Puchała-Krzywina

sowe w latach 2006−2009 miały największe znaczenie zarówno dla firm sektora lotniczego, jak i dla badanej grupy firm innowacyjnych w Polsce. W 2008 r. w grupie innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego można było zaobserwować skutki kryzysu finansowego, czego wyrazem było zaostrzenie się bariery finansowej związanej z zasileniem zewnętrznym. W 2009 r. w stosunku do roku poprzedniego sytuacja w badanej grupie innowacyjnych firm sektora lotniczego uległa − jak się wydaje − stopniowej poprawie. W latach 2007−2009 można zaobserwować nasilenie niektórych przeszkód odczuwanych przez innowacyjne firmy sektora lotniczego. Dotyczyło to trudności w znalezieniu partnerów do współpracy, niepewnego popytu, a także braku popytu na innowacje oraz potrzeby prowadzenia działalności innowacyjnej. Wzrost odczuwania bariery popytowej przez innowacyjne przedsiębiorstwa sektora lotniczego może świadczyć o dostrzeganiu przez badane firmy roli budowania przewag konkurencyjnych opartych na popytowym podejściu do innowacji (User-Driven Innovation)164 lub ograniczonym kontakcie z użytkownikami produktów światowych koncernów, z którymi współpracują. Badane firmy sektora lotniczego w latach 2006–2009 nie zgłaszały istotności bariery związanej z brakiem informacji nt. technologii i rynków. Były to czynniki, które w najmniejszym stopniu wpływały na prowadzenie działalności innowacyjnej badanych firm. Stopień odczuwania tych barier utrzymywał się w zasadzie na takim samym poziomie w całym okresie objętym badaniami. Czynniki te w porównaniu z wszystkimi badanymi firmami innowacyjnymi w kraju były w analizowanych przedsiębiorstwach sektora lotniczego stosunkowo słabiej odczuwane. Badane przedsiębiorstwa sektora lotniczego (podobnie jak i inne analizowane innowacyjne przedsiębiorstwa w Polsce) nie odczuwały w latach 2007–2009 aż tak dużych problemów związanych z brakiem wykwalifikowanego personelu. W latach 2004–2006 odczuwanie tej bariery przez analizowane innowacyjne firmy sektora lotniczego było silniejsze165. Przeprowadzone badania pozwalają na identyfikację różnic w zachowaniu przedsiębiorstw i ich zmian. Przedsiębiorstwo wyspecjalizowane w produkcji silników lotniczych wskazało na inne bariery. W 2006 r. firma podkreślała trudności z wykonaniem części lotniczych (półfabrykatów) zleconych wykonawcom zewnętrznym (krajowym i zagranicznym). W 2009 r. firma prawdopodobnie pokonała te przeszkody. Pojawiły się natomiast nowe problemy – absorpcji środków unijnych. Firma postulowała, aby zwiększyć możliwość składania wniosków i uprościć formę otrzymania dofinansowania. Inne badane firmy sektora lotniczego miały także konkretne postulaty instytucjonalne. Ich zdaniem, w celu zmniejszenia barier innowacyjności instytucje publiczne powinny wprowadzić pomoc dla wnioskodawców m.in. w ułatwianiu składania wniosków. Podkreślono również znaczenie wsparcia finansowego w postaci zachęt podatkowych.    Pomimo funkcjonujących wielu instrumentów wspierających innowacyjność, firmy cały czas zmagają się z przeszkodami wpływającymi na ich działalność. Działania 164 Zob. też N. Grądzka, Innowacje tworzone przez użytkowników (User Innovation) w Polsce w latach 2007−2009, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 182– –186, a także: W. Burzyński, User-Driven Innovation (UDI) – elementy teorii i praktyki; W. Pander, Nowe, popytowe podejście do innowacji – User-Driven Innovation; N. Grądzka, Innowacje popytowe w latach 2006–2008 – wyniki badań ankietowych; Żołnierski A., User‑Driven Innovation w MŚP – analiza wybranych polskich studiów przypadków, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit., s. 178–188; N. Grądzka, Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, odbiorców w latach 2005–2007 (Consumer Driven Innovation), w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2009, s. 190–193. 165 Na temat deficytu niektórych specjalności zob. tekst: N. Grądzka, K. Kasner w tym Raporcie.

Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009

mające na celu pobudzenie procesów innowacyjnych powinny być dostosowane do sytuacji i specyfiki firm oraz warunków rynkowych, w których funkcjonują. Ankietowane firmy sektora lotniczego miały trudności w znalezieniu partnerów do wspólnych projektów innowacyjnych. Bariera ta się nasilała. Może to m.in. wynikać ze zwiększenia zapotrzebowania na międzynarodowe działania kooperacyjne przy niedoborze instytucji pośredniczących. Jednocześnie niektóre innowacyjne firmy sektora lotniczego obawiały się dominacji wielkich przedsiębiorstw, które zazwyczaj mają rozbudowaną sieć powiązań krajowych i międzynarodowych. Odczuwane problemy przez badane firmy sektora lotniczego związane z nawiązywaniem kontaktów i pozyskiwaniem partnerów do współpracy skłaniają do podejmowania kolejnych działań kooperacyjnych i koordynacyjnych. Stanowi to duże wyzwanie. Funkcjonowanie firmy na międzynarodowym rynku wymaga ułatwienia transferu wiedzy między przedsiębiorcami a światem nauki oraz powiązań firm z ośrodkami badawczo-rozwojowymi, także należących do koncernów międzynarodowych. Dużą rolę na tym polu mają do odegrania firmy krajowe i zagraniczne oraz organizacje akademickie. Polityka proinnowacyjna powinna dotyczyć zmiany obecnych instytucjonalnych ram niedostosowanych do zachodzących zmian oraz ułatwień związanych z finansowaniem zewnętrznym dla wszystkich przedsiębiorstw, w tym także małych i średnich, ze szczególnym uwzględnieniem firm rodzinnych. Działania powinny skupić się również wokół efektywnego wykorzystania i tworzenia kapitału intelektualnego, a także kształcenia na wszystkich poziomach, w tym także rozszerzania wiedzy na temat standardów i przemian w innowacjach oraz zwiększania świadomości zarówno przedsiębiorców, jak i pracowników także na temat własności intelektualnej. Realizacja polityki innowacyjnej nie tylko sektora lotniczego wymaga jednoczesnego współdziałania rożnych aktorów – instytucji państwowych, środowiska nauki, sektora prywatnego wraz z doborem odpowiednich, dopasowanych do wyzwań rynkowych narzędzi wsparcia.

Krzysztof Krystowski

Krzysztof Krystowski Avio Polska Sp. z o.o.

Działalność badawczo-rozwojowa polskiego przemysłu lotniczego – otwarcie na współpracę międzynarodową Skala wydatków na badania i rozwój technologii oraz produktu w przemyśle lotniczym w Polsce jest trudna do precyzyjnego określenia. Własna działalność badawczo–rozwojowa polskiego przemysłu lotniczego jest skoncentrowana w kilku przemysłowych ośrodkach badawczo–rozwojowych oraz w biurach konstrukcyjnych. Wyróżnia to ten przemysł pozytywnie na tle innych gałęzi polskiej gospodarki. Właściwie nie ma wśród polskich producentów lotniczych takich przedsiębiorstw, które nie prowadziłyby własnej działalności B+R w postaci centrum lub biura konstrukcyjnego. Wyróżnia się także na tle innych dziedzin współpraca przemysłu lotniczego z jednostkami naukowymi zarówno w postaci uniwersytetów technicznych, jak też jednostek badawczo– rozwojowych oraz instytutów Polskiej Akademii Nauk. Utworzona do tego celu Polska Platforma Technologiczna Przemysłu Lotniczego zajmuje się obecnie opracowaniem drugiej już strategicznej agendy badawczej, która ma wyznaczyć kierunki badań sektora dla wzrostu jego konkurencyjności i zacieśnienia współpracy między środowiskiem przemysłu a nauki. Niekwestionowanym liderem prac badawczo–rozwojowych w polskim przemyśle lotniczym jest Instytut Lotnictwa w Warszawie poprzez EDC (Engineering Design Centre). Jest to założone w 2000 roku centrum inżynierskie zlokalizowane w Warszawie oparte na współpracy GE Aviation oraz Instytutu Lotnictwa. Obecnie zatrudnia ponad 1200 pracowników, współpracuje z trzema oddziałami koncernu General Electric: Aviation, Oil and Gas i Energy166. W zakresie rozwoju technologii lotniczych centrum koncentruje się głównie na zagadnieniach dotyczących projektowania i analiz elementów silników lotniczych. Specjalizuje się w szczególności w turbinach niskiego ciśnienia oraz w komorach spalania, ale także w zagadnieniach materiałowych, analizach termicznych i wielu innych obszarach. Szacowane roczne nakłady na badania sięgają od 15 do 20 mln euro167. Czyni to z EDC największą przemysłową jednostką badawczo-rozwojową w polskim przemyśle lotniczym. Rozbudowaną działalność badawczo-rozwojową w ramach firmy realizuje również Zakład Badawczo-Rozwojowy WSK Świdnik. Firma wydała w 2008 r. około 8% swoich przychodów ze sprzedaży na inwestycje w badania i rozwój sięgające 10 mln euro, czyli w skali roku kwotę ponad 37 mln zł168, co pozycjonowało WSK Świdnik na pierwszym miejscu w zakresie intensywności inwestowania w badania i rozwój spośród zakładów wytwórczych w polskim przemyśle lotniczym. WSK Świdnik jest jednocześnie zawsze wysoko notowane w rankingach dotyczących innowacyjności gospodarki polskiej. Firma ta zajęła trzecie miejsce pod względem innowacyjności w Polsce169. Zakład Badawczo-Rozwojowy PZL-Świdnik S.A. zatrudniał około 300 osób. Ciekawym przykładem przemysłowej działalności badawczo-rozwojowej jest centrum inżynierskie w ramach firmy Avio Polska w Bielsku-Białej. Podobnie jak cała 166 Por.

www.edcpolska.pl euro na dzień 15.07.2011 wynosił 4,0343 – przypis redakcyjny. 168 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010. Dla 2009 r. brak jest danych o nakładach na B+R w układzie kosztowym. Dostępne są jedynie dane w układzie bilansowym (zgodnie z MSR38) o zakończonych pracach rozwojowych – przypis redakcyjny. 169 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit. 167 Kurs

Działalność badawczo-rozwojowa polskiego przemysłu lotniczego – otwarcie na współpracę międzynarodową

firma, która wyróżnia się wysokim tempem rozwoju, nawet na tle szybko rosnącego przemysłu lotniczego, Centrum zwiększyło swoje zatrudnienie z kilkunastu pracowników w 2002 r. do ponad 85 w 2011 roku. Może pochwalić się zaprojektowaniem w 2008 r. innowacyjnego w skali światowej rozwiązania, jakim jest zespół łopatek dyszowych turbiny niskiego ciśnienia silnika GEnX–2B, będącego obecnie najnowszym silnikiem lotniczym świata, który napędza nowy model Boeinga 747–8 Jumbo Jet. Firma Avio Polska kosztem prawie 25 mln euro realizuje obecnie inwestycję w linię produkcyjną służącą do seryjnej produkcji tego modułu. Przewidywane przychody Avio Polska z tytułu sprzedaży tego produktu mogą przekroczyć nawet 25 mln euro rocznie. Kolejnym przykładem zaangażowania firmy Avio Polska w działalność badawczorozwojową jest utworzenie konsorcjum na czele z Politechniką Warszawską oraz Wojskową Akademią Techniczną, z udziałem partnera przemysłowego w postaci Woskowych Zakładów Lotniczych (WZL) nr 4 w Warszawie. Konsorcjum to utworzyło prywatny podmiot badawczy o nazwie Laboratorium Badań Aerodynamiki Przepływów Turbinowych Polonia Aero. Celem tej inicjatywy jest zbudowanie pod Warszawą laboratorium do badań technologii i prototypów turbin do silników lotniczych. Oczekiwanym rezultatem przedsięwzięcia ma być infrastruktura badawcza, która w swojej dziedzinie będzie charakteryzować się parametrami przewyższającymi inne tego typu laboratoria na świecie. Dzięki temu możliwe będzie prowadzenie w Polsce, przy współpracy z polskimi jednostkami naukowymi, badań nad aerodynamiką na najwyższym światowym poziomie. Inicjatywa ta, podobnie jak wspomniana linia produkcyjna silnika GEnX-2B uzyskała wsparcie finansowe z funduszy Unii Europejskiej. Bardzo ważnym projektem badawczym skupiającym wokół siebie zarówno naukowców jak i przemysł jest Laboratorium Badań Materiałów dla Przemysłu Lotniczego przy Politechnice Rzeszowskiej. Zostało ono uruchomione w 2007 roku. W Laboratorium realizowane są prace naukowo-badawcze przez zespoły pracowników naukowych uczelni zrzeszonych w Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET Dolina Lotnicza i Centrum Zaawansowanych Technologii i Materiałów CAMAT oraz kadrę inżynieryjno-techniczną zakładów przemysłowych Doliny Lotniczej w zakresie wysoko zaawansowanych technologii. Jedną z najnowszych inicjatyw badawczych realizowanych we współpracy przemysłu lotniczego i środowiska naukowego jest Śląskie Centrum Naukowo-Technologiczne Przemysłu Lotniczego. Inwestycja ta jest realizowana w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Całkowity budżet projektu wynosi 12,5 mln euro, a inwestycja zostanie zlokalizowana w Czechowicach-Dziedzicach w okolicach Bielskiego Parku Technologicznego, Lotnictwa, Przedsiębiorczości i Innowacji w ramach Śląskiego Klastra Lotniczego. Głównym obszarem działalności będą badania nad zastosowaniem materiałów kompozytowych, wdrażanie technologii i wykonywanie prototypów elementów kompozytowych, a także badania wytrzymałościowe, próby rezonansowe i zmęczeniowe elementów kompozytowych. Laboratorium powstaje we współpracy z WSK Świdnik, która to firma prowadzi podobne działania na swoim terenie.    Innowacyjność polskiego przemysłu lotniczego wyróżnia się na tle innych gałęzi gospodarki. Widoczna jest dobra współpraca między przedsiębiorstwami a jednostkami naukowymi. Owocuje ona wspólnymi przedsięwzięciami w obszarze nauki i techniki, także dzięki budowie zaawansowanej infrastruktury badawczej. Wydaje się, że ten obszar działalności gospodarczej w Polsce powinien wejść na stałe do grona najbardziej promowanych ze względu na swoją konkurencyjność i nowoczesność, która promieniuje na inne dziedziny, oraz na dużą i bardzo szybko rosnącą wagę w eksporcie dóbr wysokich technologii. Istotnym wyzwaniem zarówno dla samego środowiska lotniczego, jak i dla decydentów na szczeblu administracji państwowej jest obecna struktura przemysłu lotniczego.

Krzysztof Krystowski

Branża ta na początku XXI wieku charakteryzuje się daleko zaawansowanymi zmianami struktury właścicielskiej. Doprowadziły one do stanu, w którym większość dużych podmiotów gospodarczych jest częścią międzynarodowych grup kapitałowych specjalizujących się w lotnictwie lub przemyśle obronnym. Warto odnotować, że dwóch spośród trzech najważniejszych producentów śmigłowców na świecie posiada w Polsce swoje zakłady produkcyjne. W Polsce zlokalizowane są także działalności przemysłowe największych światowych koncernów zajmujących się produkcją silników lotniczych i komponentów do nich (Pratt&Whitney, Hamilton Sundstrand, General Electric, Avio, MTU, Hispano Suiza – Grupa Safran). Ta część rynku lotniczego jest dodatkowo reprezentowana przez polskie lokalne przedsiębiorstwa takie jak WSK Kalisz, ale także firmy zajmujące się remontami silników (np. WZL 4 S.A. w Warszawie). Zwracają też uwagę małe i średnie przedsiębiorstwa lotnicze w Polsce, które specjalizują się w produkcji i remontach małych samolotów (tzw. General Aviation). Na dzień dzisiejszy polski przemysł lotniczy nie uczestniczy na większą skalę, a tym bardziej nie posiada produktu finalnego, w obszarze samolotów pasażerskich (tzw. Civil Aviation). Fakty te odciskają istotne piętno na profilu działalności całego polskiego przemysłu lotniczego i jego zainteresowaniach badawczych oraz na kierunkach transferu technologii. Wydaje się, że obecnie opracowanie nowego modelu współdziałania między przedsiębiorstwami a ich otoczeniem administracyjnym oraz naukowym i technologicznym jest najważniejszym wyzwaniem polskiego przemysłu lotniczego.

Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym

Witold Wiśniowski Instytut Lotnictwa

Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym Instytut Lotnictwa należy do najstarszych placówek badawczych w Europie. Powstał oficjalnie w 1926 r., chociaż jego korzenie sięgają 1918 roku. Przez 85 lat działalności naukowcy i konstruktorzy pracujący w Instytucie Lotnictwa wnieśli wybitne zasługi dla rozwoju gospodarki i obronności Polski. Przed drugą wojną światową wszystkie polskie samoloty powstawały lub były badane w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. W 2010 r. Instytut otrzymał przedłużenie najwyższej kategorii A nadawanej instytutom badawczym. Obecnie w Instytucie pracuje łącznie ponad 1500 inżynierów, naukowców, badaczy, z tego 900 w wieku około 30 lat. W ciągu ostatniego roku powstały cztery nowe laboratoria, w tym drugie co do wielkości na świecie laboratorium testów ciśnieniowych urządzeń wydobywczych ropy i gazu. Głównymi obszarami badawczymi Instytutu są: technologie kosmiczne, silniki lotnicze i rakietowe, materiałoznawstwo, aerodynamika, technologie kompozytowe, projektowanie i badanie konstrukcji lotniczych, hałas lotniczy oraz badania z zakresu wydobycia ropy naftowej i gazu. Instytut Lotnictwa jest również organizatorem międzynarodowych konferencji, sympozjów, moderatorem globalnych przedsięwzięć badawczych. Instytut Lotnictwa należy do krajowych i światowych organizacji badawczych i technicznych. Od lutego 2005 roku Instytut jest partnerem przedsięwzięcia AERONET – Dolina Lotnicza. Jest to konsorcjum składające się z wielu prestiżowych jednostek naukowych. W kwietniu 2008 r. Instytut Lotnictwa został przyjęty do Stowarzyszenia Europejskich Instytutów Badawczych EREA, którego celem jest konsolidacja, koordynacja i podejmowanie wspólnych działań. 7 czerwca 2010 r. w niemieckim Luebbenau powołano do życia międzynarodową organizację International Forum for Aviation Research (IFAR). Instytut Lotnictwa, reprezentując w jej strukturach Polskę, odegrał ważną rolę w jej powstaniu, stając się jednym ze współzałożycieli. Świadczenie usług na światowym rynku badań to definicja strategii Instytutu Lotnictwa. Rynek światowy oznacza najwyższą konkurencyjność oferowanych usług badawczych prowadzących do rozwoju nowych technologii. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stworzyło szerokie możliwości kooperacji w dziedzinie badań stosowanych i prac rozwojowych. Instytut prowadzi szeroką współpracę z wieloma uczelniami, instytucjami naukowymi, ośrodkami badawczymi i laboratoriami przemysłowymi z Europy, Ameryki, Azji, Australii czy Afryki. Instytut ściśle współpracuje ze światowymi potentatami przemysłu lotniczego, takimi jak: General Electric, Boeing, Airbus, Pratt&Whitney, Sikorsky, Rolls-Royce. W Instytucie funkcjonują cztery piony merytoryczne:

Centrum Nowych Technologii. Centrum Nowych Technologii jest jednym z czterech pionów merytorycznych Instytutu Lotnictwa. Misją CNT jest świadczenie usług badawczo-rozwojowych dla polskich i zagranicznych przedsiębiorstw w celu podniesienia konkurencyjności ich wyrobów. Zakres prac prowadzonych przez Centrum Nowych Technologii obejmuje m.in.: aerodynamikę, projektowanie i testowanie podwozi lotniczych, badania silników tłokowych, próby hamowniane silników odrzutowych, badania przepływów, pomiary hałasu lotniczego, napędy rakietowe i technologie kosmiczne, inżynierię biomedyczną jak również projektowanie struktur statków powietrznych kompozytowych i metalowych oraz oprzyrządowania technologicznego. W Centrum Nowych Technologii prace badawcze prowadzone są w zespołach laboratoriów posiadających unikalny w skali naszego kraju sprzęt badawczo-pomiarowy. W Pracowni Technologii Kosmicznych prowadzone są prace

Witold Wiśniowski

nad nowymi napędami kosmicznymi, strukturami rakiet oraz nad nowymi paliwami ekologicznymi. W 2008 roku została powołana Pracownia Adaptroniki, która prowadzi badania z zakresu inżynierii biomedycznej mającej zastosowanie przy wspomaganiu komputerowej chirurgii głowy. Prace badawcze realizowane są również w Laboratorium Aerodynamiki Stosowanej, które dysponuje pięcioma tunelami aerodynamicznymi. W tych tunelach Instytutu Lotnictwa badane były prawie wszystkie polskie samoloty i śmigłowce.

Centrum Badań Materiałów i Konstrukcji. Centrum Badań Materiałów i Konstrukcji jest pionem merytorycznym, który w swojej strategii wyznacza kierunki działania związane przede wszystkim z wdrażaniem najnowocześniejszych technologii z zakresu badań nad wytrzymałością materiałów i podzespołów silników lotniczych oraz innych konstrukcji pracujących w warunkach wysokich obciążeń mechanicznych w szerokim zakresie temperatur. Pion powstał w grudniu 2004 r. na bazie wieloletnich doświadczeń Instytutu Lotnictwa. CBMK tworzą trzy laboratoria: Laboratorium Badań Konstrukcji, Badań Nieniszczących i Właściwości Materiałów, Badań Materiałów oraz Pracownia Analiz Wytrzymałościowych. Znacząca ilość certyfikowanych stanowisk jednorodnych stawia CBMK na pierwszym miejscu w Polsce. Net Instytut. Net Instytut jest najmłodszym pionem Instytutu Lotnictwa, który został powołany do życia w 2007 roku. Najważniejszym aspektem działalności Net Instytutu wynikającym z jego misji jest budowanie struktur sieciowych i prowadzenie z ich wykorzystaniem programów badawczo-rozwojowych, świadczenie usług badawczych oraz wdrażanie innowacyjnych technologii. Zakres zadań Net Instytutu obejmuje również komercjalizację wyników badań, promocję i reklamę sektora lotniczego, tworzenie systemów zarządzania wiedzą, monitorowanie stanu i potrzeb kadrowych sektora lotniczego, budowę wizerunku Instytutu Lotnictwa jako dynamicznego partnera w światowym sektorze lotniczym oraz organizację konferencji i seminariów naukowych zarówno w kraju jak i na świecie. Engineering Design Center. Utworzone w kwietniu 2000 r. na mocy porozumienia pomiędzy działem silników lotniczych General Electric (GE Aircraft Engines) oraz Instytutem Lotnictwa. EDC jest jedną z kilku globalnych placówek GE, która współpracuje z takimi biznesami GE jak GE Aviation, GE Energy, GE Oil&Gas czy GE Rail. Od początku swojego istnienia Engineering Design Center rozwija się niezwykle dynamicznie. Inżynierowie pracujący w EDC zajmują się m.in. projektowaniem i udoskonalaniem części zespołów silników lotniczych, turbinowych napędów statków, turbin gazowych dużej mocy, turbin parowych. Poza tym prowadzone są prace projektowe, analizy, a także obsługa serwisowa urządzeń wykorzystywanych w przemyśle naftowym i chemicznym. Biblioteka. Biblioteka Naukowo-Techniczna Instytutu Lotnictwa powstała w 1926 r. i jest uznawana za centralną bibliotekę lotniczą w Polsce ze względu na tematykę, charakter oraz wielkość zbiorów. Księgozbiór jej liczy ponad 80 000 woluminów, co łącznie z krajowymi i zagranicznymi czasopismami gromadzonymi przez wiele lat pozwala ocenić ją jako jedną z najlepiej zaopatrzonych bibliotek jednostek badawczorozwojowych w kraju. Podstawowa tematyka unikatowych zbiorów w znacznej części obejmuje lotnictwo, samoloty, śmigłowce, aerodynamikę, mechanikę, wytrzymałość materiałów, matematykę. Biblioteka prenumeruje około 70 tytułów czasopism krajowych i zagranicznych. W zbiorach znajduje się ponadto około 5500 mikrofilmów z prac i publikacji naukowych. Wydawnictwa Naukowe. Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa systematycznie redagują i publikują artykuły oraz książki przygotowane przez czołowych polskich i zagranicznych naukowców. Wydają prace inżynierów lotniczych, pracowników Instytutu Lotnictwa jak również autorów zatrudnionych w innych, związanych z lotnictwem instytucjach i organizacjach. Wybitni polscy naukowcy z najlepszych uczelni

Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym

i organizacji naukowych recenzują każdą książkę, artykuł lub komunikat, by zapewnić najwyższy poziom merytoryczny publikacji. Wydawnictwa naukowe wydają cztery grupy publikacji: Biblioteka Naukowa Instytutu Lotnictwa, Prace Instytutu Lotnictwa, Journal of Polish-American Science and Technology oraz Biblioteka Historyczna. Nowoczesny program promocji i marketingu pozwala na silne wykorzystanie działań tworzących społeczności wokół tematyki lotniczej i Instytutu Lotnictwa. www.ilot.edu.pl www.facebook.com/instituteofaviation www.youtube.com/ilottv www.myspace/instituteofaviation http://pl.wikipedia.org/wiki/Instytut_Lotnictwa ILOT.tv Kanały RSS.

Artur Chaberski

Artur Chaberski Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym W południowo-wschodniej części Polski zlokalizowane są liczne firmy przemysłu lotniczego. Zawiązane tam zostało Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza. Występuje w nim duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków kształcenia pilotów, instytucji naukowo–badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe170. Tradycje lotnictwa w województwie podkarpackim wiążą się z realizacją koncepcji Centralnego Okręgu Przemysłowego będącego jednym z największych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej, zainicjowanej przez wicepremiera do spraw ekonomicznych Eugeniusza Kwiatkowskiego. W latach 1937–1938 powstały dwa największe zakłady lotnicze w Rzeszowie i Mielcu. WSK Rzeszów171 od początku działalności zasłynął z produkcji silników. W Mielcu od dziesięcioleci powstają samoloty. W Krośnie produkowane są szybowce, a w Świdniku śmigłowce. Po upadku bloku komunistycznego i RWPG przed przedsiębiorstwami pojawiło się nowe zadanie, jakim było przystosowanie się do rynkowych reguł funkcjonowania. Zakłady przetrwały kryzys. W 2011 roku firmy mają amerykańskich bądź włosko-brytyjskich właścicieli. Wokół nich wyrosły dziesiątki kooperantów i wytwórców z tej samej branży, często innowacyjnych firm rodzinnych. Stowarzyszenia Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza powstało w kwietniu 2003 roku. Była to wspólna inicjatywa kilkunastu lotniczych przedsiębiorstw z Podkarpacia i Politechniki Rzeszowskiej172. W 2011 roku klaster lotniczy skupia już ponad 80 firm. Członkami klastra stały się też uczelnie techniczne w Polsce m.in. Politechnika Warszawska, Łódzka, Śląska, Lubelska. Obszar Doliny Lotniczej obejmuje oprócz Podkarpacia, także Świdnik z wytwórnią śmigłowców oraz kilkanaście zakładów produkujących ultralekkie samoloty (szybowce, taksówki powietrzne) w okolicach Bielska-Białej. Początkowo w Dolinie Lotniczej było 9 tys. zatrudnionych, a jej sprzedaż eksportowa osiągnęła wartość 270 mln USD. Obecnie w firmach Doliny pracuje ponad 20 tys. wykwalifikowanych osób, a sprzedaż głównie kierowana jest na eksport173. Współpraca firm przemysłu lotniczego z nauką skupionych w Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza stanowić może wzór do naśladowania174. Co kwartał producenci organizują spotkania w Politechnice Rzeszowskiej z przedstawicielami współpracujących ośrodków naukowych175. Przedsiębiorcy omawiają swoje problemy technologiczne, a przedstawiciele uczelni analizują, jak je rozwiązać i w jaki sposób pozyskać pieniądze na badania. Owocem spotkań są strategiczne kierunki rozwoju: zwiększanie liczby firm zarówno dzięki inwestycjom korporacji międzynarodowych, jak i włączaniu do stowarzyszenia małych rodzinnych przedsiębiorstw; budowa biur konstrukcyjnych, inżynieryjnych i laboratoriów. Dolina powinna być nie tylko producentem, ale także projektować samoloty, śmigłowce i silniki lotnicze. 170 http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/86F295DC-2C0A-4A1C-BAD25E7 3122D9C3D/45027/RozwojstrukturklastrowychwPolsceWschodniejRAPORT.pdf 171 Por. www.wskrz.com 172 Por. http://www.dolinalotnicza.pl/en/9/9 173 Por. http://www.dbc.wroc.pl/Content/4325/calosc+_PN+20.pdf 174 Por. http://www.podkarpackanauka.pl/pl/aktualnosci/11,konferencja_naukowa_28.03.2011. html 175 Por. http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/28/95/28958/20070629_Marek_ Darecki_Dolina_Lotnicza_Przemysl_i_nauka.pdf

Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym

Porównanie danych innowacyjnych firm przemysłu lotniczego Sieci Naukowej MSN INE PAN oraz firm członków stowarzyszenia176 wskazuje na znaczny udział innowacyjnych firm rodzinnych. Są wśród nich uznane w przemyśle lotniczym firmy rodzinne działające w dziedzinie wysokiej techniki jak Ultratech będący jedynym na świecie wykonawcą obróbki ponad 40 różnych części do Boeinga 737177. Firma Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski jest jednym z niewielu polskich producentów i konstruktorów szybowców, samolotu dyspozycyjnego, odrzutowego samolotu szkoleniowego. Część przedsiębiorstw rodzinnych skupionych w Dolinie Lotniczej funkcjonuje jako kooperanci dużych przedsiębiorstw przemysłu lotniczego, jako poddostawcy części, podzespołów i narzędzi178. Przedsiębiorstwa reprezentują sektor MŚP i funkcjonują w branży produkcyjnej, handlowej, usługowej oraz szkoleniowo-doradczej sektora lotniczego179. Pośród nich wymienić można między innymi WIET–POL P.P.H.U., MAMPUH, Metalton G. Olchawski Sp.j., Seger Ozga Mikuszewski Sp.j., Waldrex, Arkom, Borimex180. Ultratech rozpoczął działalność w Rzeszowie 14 lipca 2000 roku. Oprócz głównej siedziby firmy w Rzeszowie o powierzchni 500 m2, firma posiada również zakład produkcyjny w Sędziszowie Małopolskim zajmujący obszar 2900 m2 oraz wydział polerowni łopatek do turbin w Przeworsku wielkości 200 m2. W 2011 r. firma zatrudnia ponad 80 pracowników wśród których jest 15 inżynierów i 52 techników. Doświadczona kadra i wysoko wykwalifikowani pracownicy pozwalają na realizację najtrudniejszych zadań produkcyjnych oraz badawczo-rozwojowych, a także na współpracę z najlepszymi firmami lotniczymi na świecie. Firma zajmuje się produkcją części i podzespołów dla światowych firm lotniczych i energetycznych. Historia firmy związana jest ze stworzeniem rodzinnej firmy lotniczej, która obecnie znana jest na całym świecie. Kariera założyciela firmy Marka Bujnego związana jest z pracą w latach 90. w WSK PZL-Rzeszów181 na stanowisku szefa jednego z wydziałów. Postanowił działać na własny rachunek na rzecz firm lotniczych. Wspólnie ze szwagrem oraz dwojgiem innych przyjaciół z WSK otworzył Ultratech. W początkowej fazie funkcjonowania większość czynności wykonywana była przez nich samych, począwszy od wykonywania obliczeń, poprzez obsługę maszyn, produkcję części, a nawet sprzątanie. Kapitał rzeczowy stanowiły dwie maszyny w postaci obrabiarki wziętej w leasing i maszyny pomiarowej. W 2011 r. firma zwiększyła stan posiadania do siedmiu nowoczesnych obrabiarek sterowanych numerycznie. Rodzinny charakter firmy utrzymywany jest po dziś dzień. Przyjmując nowych ludzi do zakładu kierownictwo stara się, aby byli to członkowie rodzin bądź krewni pracowników. Wiąże się to z zaufaniem do pracowników i brakiem anonimowości. Od samego początku funkcjonowania firma zaczęła się szybko rozwijać dzięki kontaktom, dobrej jakości i doświadczeniu, co przyczyniło się do szybkiego wzrostu zamówień182. Zaczęto produkować wspornik do podwozia DASH 8 firmy Bombardier dla Goodrich Krosno. Następnie firma otrzymała zamówienia części do podwozi dla samolotów Boeinga. W firmie wzrosło przekonanie, że warto produkować części precyzyjne do samolotów. Sukcesem firmy na skalę światową jest wykonywanie kilkudziesięciu róż176 Badanie innowacyjności Sieci Naukowej MSN i INE PAN za lata 2007–2009 pierwszy raz pozwoliły na identyfikację firm rodzinnych, zob. też http://www.dolinalotnicza.pl/en/9/9 177 Por. http://www.ultratech.pl/ 178 Por. http://www.pi.gov.pl/klastry/chapter_95460.asp oraz http://www.dolinalotnicza.pl/ en/12/12/page4.html 179 Por. http://www.ementor.edu.pl/artykul/index/numer/28/id/608 oraz http://www.parp.gov.pl/ files/74/81/194/1472.pdf 180 Por. http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86197.asp?soid=89E65F80860B49689 7A562733 DBECF15 oraz http://klasterict.pl/dane/Wspieranie%20rozwoju%20klastrow%20w%20Polsce%20 i%20za%20granica.pdf 181 Por. http://www.wskrz.com/ 182 Por. http://lotniczapolska.pl/Ultratech,1273

Artur Chaberski

nych części do Boeinga 737. Elementy po obróbce trafiają do Goodrich Krosno, która jest częścią firmy Goodrich, jednej z dwóch największych na świecie firm produkujących podwozia do samolotu, które jest największym klientem rzeszowskiego przedsiębiorstwa. Większość produkcji trafia na eksport, głównie na rynek amerykański i angielski. Produkcją masową firma nie jest w stanie konkurować z wyrobami chińskimi, ze względu na cenę. Jednakże skomplikowaną i nowoczesną produkcją na najwyższym światowym poziomie może zapewnić sobie sukces na rynku światowym. Inwestycje takie firma stara się pozyskiwać i to właśnie dlatego przeszło rok temu uruchomiono skomplikowaną produkcję łopatek do turbin parowych i gazowych oraz silników lotniczych. Planuje się wzrost zatrudnienia do 300 osób183. Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski jest firmą remontowo-produkcyjną sprzętu lotniczego, który została założona w 1986 r. jako pierwsza prywatna firma przemysłu lotniczego w Polsce po II wojnie światowej184. Specjalizuje się w naprawie szybowców i samolotów ultralekkich, odbudowie samolotów zabytkowych (old-timers), produkcji szybowców wyczynowych, działaniach badawczo-rozwojowych szybowców, ultralekkich szybowców oraz odrzutowego samolotu szkoleniowego. Firma zajmuje się także działalnością badawczo–rozwojową, produkcją i konstrukcją kompozytów jak łopatki turbin wiatrowych czy karoserii pojazdów. W początkowej fazie funkcjonowania firma zajmowała się przeglądami i naprawami szybowców drewnianych. W miarę wzrostu doświadczenia, zdolności produkcyjnych oraz uznania klientów działalność rozszerzono na przeglądy i naprawy motoszybowców oraz szybowców kompozytowych. Firma zdobywała kolejne doświadczenia w dokonywaniu bardzo skomplikowanych napraw powypadkowych szybowców kompozytowych. Interesującą sferą działalności firmy była współpraca z Muzeum Lotnictwa w Krakowie185, w zakresie rekonstrukcji czterech old-timerów PO-2186, RWD-13187. Następne zamówienie dotyczące rekonstrukcji szybowca Grunau-Baby przeprowadzono na zamówienie klienta ze Szwecji188. Naprawy i remonty pozwoliły na stworzenie bazy dla własnych oryginalnych przedsięwzięć w zakresie projektowania i budowy statków powietrznych. Kontrakt ze SWIFT pozwolił na rozpoczęcie w roku 1990 realizacji jednej z pierwszych prac projektowych podjętych przez firmę przy bardzo rygorystycznych ograniczeniach odnośnie do terminu realizacji i kosztów przedsięwzięcia. Dzięki sukcesowi modelu SWIFT189 pozyskano kolejne zamówienia od firmy MDM Ltd. na projekt akrobacyjnego szybowca dwumiejscowego ukończonego w bardzo szybkim czasie190. Podniesiona wytrzymałość wymagana dla szybowca akrobacyjnego MDM-1 FOX dawała potencjalne możliwości rozwoju konstrukcji. Pozwoliło to po modyfikacjach FOX’a na stworzenie od podstaw nowoczesnego motoszybowca Małgo183 Por.

http://mieleconline.pl/wiadomosci/news.php?id=155 http://www.marganski.com.pl/ 185 Por. http://www.muzeumlotnictwa.pl/ 186 Samolot PO-2 (popularnie zwany Kukuruźnik) zbudowany został przez inż. konstruktora Mikołaja Polikarpowa w latach 30. – przypis redakcyjny. 187 Samolot RWD-13 został skonstruowany w 1934 r. w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych na Okęciu. Skrót RWD pochodzi od nazwiska trzech inżynierów – Rogalski Stanisław, Wigura Stanisław i Drzewiecki Jerzy, którzy na początku lat 30. opracowali samoloty sportowe – przypis redakcyjny. 188 Por. http://www.samoloty.ow.pl/ 189 Jednomiejscowy szybowiec akrobacyjny o konstrukcji kompozytowej, w układzie średniopłata. Jego projekt jako następcy szybowca akrobacyjnego SZD-21 Kobuz 3 został opracowany przez inż. Edwarda Margańskiego we współpracy z inż. Jerzym Cisowskim. Egzemplarz przedprototypowy oblatano 11 stycznia 1990 roku, a prototyp wersji seryjnej 6 sierpnia 1991 roku. Produkcję podjęły Zakłady Remontów i Produkcji Sprzętu Lotniczego Edwarda Margańskiego w Bielsku-Białej we współpracy z firmą Swift Ltd. Wyprodukowano ponad 30 egzemplarzy tych maszyn. Na szybowcach Swift od lat polscy piloci (m.in. Jerzy Makula) odnoszą zwycięstwa w Mistrzostwach Świata w Akrobacji Szybowcowej – przypis redakcyjny. 190 Por. http://www.marganski.com.pl/eng/html/A-POL/firma/HISTORIA.htm 184 Por.

Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym

sia. Poszukując swego miejsca na rynku firma skierowała swe zainteresowanie w kierunku samolotów ultralekkich. Nawiązano w tej dziedzinie współpracę z francuską firmą Aviasud. W ramach tej współpracy wyprodukowano w kooperacji z innymi firmami z Bielska 5 egzemplarzy ultralekkich samolotów Albatros. Kłopoty ze zbytem i likwidacja firmy Aviasud spowodowała, że produkcję przerwano. Równolegle do produkcji lotniczej firma uczestniczyła w pracach nad opracowaniem kompozytowych elementów karoserii samochodu na zlecenie firmy EUROS GmbH. Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski były głównym wykonawcą technologii narzędzi produkcyjnych oraz pierwszych egzemplarzy łopaty wirnika (średnica 44 m) z kompozytu zbrojonego włóknem szklanym dla siłowni wiatrowej o mocy 1000 kW. W 1999 roku rozpoczęto prace nad prototypem odrzutowego samolotu szkolnotreningowego Iskra II z silnikiem o ciągu 1300–1500 kG. W oparciu o dotychczasowe doświadczenia oraz zrealizowane wcześniej prace wstępne w 2003 r. ukończono prace nad samolotem EM-10 Bielik. W 2001 roku rozpoczęto prace nad nową konstrukcją lotniczą dyspozycyjnym samolotem EM-11 Orka, którego oblot nastąpił w 2003 roku. W 2002 r. na zlecenie firmy ENECO powstał prototyp wirnika elektrowni wiatrowej o mocy 1,2 MW, nowatorskiej konstrukcji wykorzystującej do swej pracy tzw. Efekt Magnusa. We współpracy z ROTHENSEER ROTORBLATTFERTIGUNG GmbH firma Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski wykonuje elementy nośne do struktury łopat elektrowni wiatrowych. Dla TEKSID POLAND191 firma wykonuje płytki z kompozytu do transporterów odlewów. Współpracuje także z prywatnym przedsiębiorcą przy budowie prototypu jachtu morskiego. W 2003 r. zespół konstruktorów skupionych wokół inż. Edwarda Margańskiego opracował nowatorski system kładek dla pieszych i podjazdów dla niepełnosprawnych wykonanych w technologii GFRP (Glass Fabric Reinforced Plastics), które są tworzywami sztucznymi wzmacnianymi włóknem szklanym (GFK). WIET-POL P.P.H.U.192 jest średniej wielkości firmą mającą siedzibę w Krośnie na Podkarpaciu. Posiada status Zakładu Pracy Chronionej oraz system zarządzania jakością certyfikowany na zgodność z normami: AS/EN 9100 oraz EN ISO 9001. Produkcja wykazuje tendencję wzrostową. Firma jest największym poddostawcą części lotniczych dla Goodrich Krosno Sp. z o.o. Historia firmy wiąże się z jej założycielem Janem Wietechą, który od 1979 r. prowadził zakład ślusarski w Tarnowcu koło Jasła. Zajmował się produkcją elementów stojaków do silników lotniczych, złącz stosowanych w przemyśle energetycznym oraz części do rurociągów dla górnictwa. W 1987 r. Piotr Wietecha stworzył firmę pod nazwą WIET-POL, będącą przedsiębiorstwem produkcyjno-handlowo-usługowym. W roku 1996 zakład został przeniesiony do nowych obiektów o powierzchni 2600 m2 i zwiększył asortyment produkcji. W 1997 roku firma zatrudniła pierwsze osoby niepełnosprawne. W 2003 r. został zakupiony nowy obiekt produkcyjny w Krośnie o powierzchni 3820 m2 w sąsiedztwie Goodrich Krosno i WSK Krosno. W 2004 r. został zatwierdzony przez Goodrich Corporation jako kooperant spełniający normę AS/EN 9100 oraz rozpoczęto kooperację z WSK PZL-Rzeszów w produkcji części do silników lotniczych dla Pratt&Whitney Canada. W roku 2005 siedziba firmy zostaje przeniesiona z Tarnowca do Krosna. W 2007 r. firma została certyfikowanym dostawcą firmy Goodrich. W latach 2007–2009 uzyskała certyfikat przedsiębiorstwa Fair Play. Wiekszość firm rodzinnych regionu Doliny Lotniczej193 działa w sektorze wysokich technologii. Może to przyczyniać się do wysokiego stopnia innowacyjności. Dolina Lotnicza doskonale wpisuje się w koncepcję gospodarki sieciowej, którą cechuje występowanie terytorialnych sieci powiązań między jednostkami gospodarczymi, instytucjami badawczo-rozwojowymi, akademickimi oraz jednostkami administracji 191 Por.

http://www.teksid.com/default.htm http://www.wietpol.com.pl/ 193 Por. Raport o innowacyjności województwa podkarpackiego w 2007 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2008. 192 Por.

Artur Chaberski

publicznej194. Powstawanie sieci powiązań jest odpowiedzią na potrzebę akumulacji kapitału niezbędnego do realizacji projektów wymagających, po pierwsze, dużych nakładów finansowych, a po drugie – często obarczonych dużym ryzykiem. Kooperacja w sieci pozwala firmom małym i średnim na realizację zadań, których w pojedynkę nie byłyby w stanie się podjąć. Innowacyjność, jak pokazano w powyższych przykładach, jest szansą dla polskich firm sektora MŚP na otwarcie się na współpracę z dużymi przedsiębiorstwami w ramach podwykonawstwa lub kooperacji. W wyniku tego następuje wymiana technologii i informacji oraz powstają możliwości rozwoju partnerów w określonym specjalizacją zakresie działania. Występują procesy wzajemnego uczenia się firm powiązanych sieciami kooperacyjnymi, dzielenia ryzyka między współpracujące firmy, nawiązywania wzajemnych kontraktów pomocowych na styku nauka – biznes. Konkurowanie umiejętnościami i technologią otwiera nowe możliwości na przyszłość dla wielu polskich MŚP, pośród których dominują firmy rodzinne. Pogłębiająca się współpraca z jednostkami badawczo-rozwojowymi pozwala na rozwój, konkurencyjność, innowacyjność i – w konsekwencji – zaistnienie na rynkach międzynarodowych, co dobrze obrazują przedstawione przykłady.

194 Badania tej problematyki w ramach projektu Foresight prowadzone są przez prof. Magdalenę K. Wyrwicką na Politechnice Poznańskiej; zob. też M.K. Wyrwicka, Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjności regionu – bariery w ich tworzeniu na przykładzie Wielkopolski, w: Raport o innowacyjności polskiej gospodarki w 2010 roku, ed. cit.

Warszawa

EUROTECH Sp. z o.o.

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. Rzeszów Katowice

Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski Sp. z o.o.

VAC AERO KALISZ Sp. z o.o.

TUV NORD Polska Sp. z o.o.

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A.

Goodrich Krosno Sp. z o.o.

Kreisler Polska Sp. z o.o.

GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o.

Nafta-Gaz-Serwis S.A.

Polskie Zakłady Lotnicze MIELEC Sp. z o.o.

Mielec

Sanok

Ożarowice

Kraków

3030Z

0910Z

5223Z

3030Z

190 731

59 881

46 749

7 715

153 194

28 278

26 583

10 399

770 539

17 462

402 722

43,6

51,8

71,5

101,0

102,7

(39,6)

6,3

7,8

17,5

76,5

(80,9)

(14,5)

16 848

263

170

2 161

12 339

10,7

0,9

0,4

0,5

18,9

C N

B B

C B

Innowacyjność rynkowa

2651Z

7022Z

2561Z

3030Z

4614Z

3030Z

(5,1) 11,6

Innowacyjność procesowa

Krosno

Kalisz

Mielec

Bielsko-Biała

Świdnik

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A.

65 149

157 954

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2009

3030Z

Źródło

3030Z

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2009 tys. zł

Działalność B+R/ sprzedaż 2009

Kalisz

Patenty krajowe

Bielsko-Biała

Dynamika sprzedaży 2009/2008

tys. zł

Kontrakty UE

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A.

PKD

Nakłady na działalność innowacyjną

Avio Polska Sp. z o.o.

Miejscowość

Kontrakty UE

Nazwa przedsiębiorstwa

Patenty zagraniczne

Lp.

Lista najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 roku

Port Lotniczy Wrocław S.A.

LOT Services Sp. z o.o.

Port Lotniczy Radom S.A.

Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o.

Mielec

Radom

Warszawa

Wrocław

Balice

Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o.

Rzeszów Mielec

3030Z

5223Z

2016Z

2573Z

4690Z

Głogów Małopolski

Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o.

5223Z

4690Z

3030Z

Balice

Gdańsk

Poznań

Krosno

Kalisz

4690Z

3030Z

Warszawa

2451Z

Rzeszów

ZPTS PZL-Mielec Sp. z o.o.

TW Metals Polska Sp. z o.o.

5110Z 5223Z

Sędziszów Małopolski

LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków

Wrocław Gdańsk

Kennametal Polska Sp. z o.o.

Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o.o.

FK Pro Tech Sp. z o.o.

SIEMENS Sp. z o.o.

Pratt&Whitney Kalisz Sp. z o.o.

Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o.

Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o.

PANALPINA Polska Sp. z o.o.

GDN Airport Services Sp. z o.o.

21 698

6 292

1 901

74 579

78 026

117 529

10 392

13 310

46 553

50 407

61 951

12 287

6 432

302 709

1 517 609

82 345

122 897

26 102

116 697

39,3

89,5

323,6

(25,5)

(9,9)

(9,2)

(6,9)

1,2

4,5

4,9

10,2

62,0

46,3

38,4

21,4

(34,6)

6,6

17,0

22,7

24,4

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2009 37 197

Źródło

5223Z

257

2 696

0,1

0,3

2,2

Patenty krajowe

5121Z

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2009

Działalność B+R sprzedaż 2009

tys. zł

Kontrakty UE

Poznań

C C C C

N B C B

C B

C C C

C B

C C

B B

C N

B B

C C

B B

Innowacyjność rynkowa

Lublin

Dynamika sprzedaży 2009/2008

tys. zł

Innowacyjność procesowa

POZ Airport Services Sp. z o.o.

PKD

Nakłady na działalność innowacyjną

EXIN Sp. z o.o.

Miejscowość

Kontrakty UE

Nazwa przedsiębiorstwa

Patenty zagraniczne

Lp.

72 Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Polskie Linie Lotnicze LOT S.A.

Zakład Artykułów Ściernych ARMES

SEGER Ozga, Mikuszewski Sp.j.

A. HARTRODT (Polska) Sp. z o.o.

ERKO Sp.j.

Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce

Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A.

EC Engineering Sp. z o.o.

Fin Sp. z o.o.

Port Lotniczy BYDGOSZCZ S.A.

DTA Sp. z o.o.

MTU Aero Engines Polska Sp. z o.o.

E&K Sp. z o.o.

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A.

White Eagle Aviation WEA S.A.

Wentworth Tech. Sp. z o.o.

Remog Polska Sp. z o.o.

Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o.

MAPAL Narzędzia Precyzyjne Sp. z o.o.

Thoni Alutec Sp. z o.o.

EUROLOT S.A.

Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze

5223Z

5121Z 2433Z

Jonkowo k. Olsztyna

4690Z

2391Z

5110Z

5223Z

5110Z

7219Z

5223Z

Szczecin

Wiśniowa

Nisko

Warszawa

Katowice

Warszawa

Kraków

Bydgoszcz

4614Z

5121Z

Kolbuszowa

3030Z

Kąty Wrocławskie

3030Z

5223Z

2229Z

5110Z

2561Z

2956A

2453Z

4662Z

5223Z

5110Z

3030Z

5121Z

5223Z

3030Z

Jasionka

Krosno

Lublin

Poniatowa

Warszawa

Dębica

Mielec

Stalowa Wola

Poznań

Warszawa

Krosno

Świdnik

HELISECO Sp. z o.o.

Poznań

Lotnicze Zakłady Produkcyjno-Naprawcze AERO KROS Sp. z o.o.

Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o.

Łódź Warszawa

Port Lotniczy Łódź im. W. Reymonta Sp. z o.o.

EADS PZL-Warszawa Okęcie S.A.

10 642

12 838

40 876

13 567

15 648

2 724 061

79 855

40 572

7 239

7 043

25 625

19 315

45 002

10 033

248

50 722

1 636

15 424

8 495

182 059

19 323

614 489

126 350

6 016

25 875

48 574

75 614

31,4

(28,6)

(16,8)

(7,9)

(6,8)

(4,6)

(4,2)

(3,5)

(1,3)

1,3

52,9

54,3

(50,7)

(13,5)

(87,0)

(34,2)

(14,0)

(8,1)

(7,8)

(3,2)

2,3

4,8

6,4

9,9

20,9

553

0,6

223,1

B C N C C C

C N C C C N C

N N

C C

C C C

C C

N N

B B

Lista najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 roku 73

Port Lotniczy Kielce S.A.

Warsaw Airport Services Sp. z o.o.

DSV Air&Sea Sp. z o.o.

Port Lotniczy Lublin S.A.

PZL Mielec Cargo Sp. z o.o.

Aviomechanika Sp. z o.o.

Avia Solutions Group AB

Unison Engine Components Poland Sp. z o.o.

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A.

Norbert Polska Sp. z o.o.

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A.

WALDREX S.C. Firma Projektowo-Usługowa

PZL-HYDRAL S.A.

ULTRATECH Sp. z o.o.

ARKOM Sp. z o.o.

IWAMET Sp. z o.o.

METALTON G. Olchawski Sp.j.

Zakład Kuźnia Matrycowa Sp. z o.o.

Poniatowa

2451Z

5223Z 2562Z

Mielec Kozy k. Bielska-Białej

5223Z

5110Z

Ożarów Maz., Ołtarzew Lublin

5223Z

2562Z

5110Z

3030Z

3316Z

7112Z

3030Z

2812Z

2453Z

4662Z

2550Z

Warszawa

Kielce

Dzierżoniów

Wilno

Rzeszów

Łódź

Bydgoszcz

Mielec

Rzeszów

Wrocław

Stalowa Wola

Rzeszów

Stalowa Wola

3 044

1 813

750

53 651

64 139

57 614

233 575

30 035

11 870

17 394

5 087

84 316

3 932

19 537

(1,8)

5,1

9,6

10,4

20,8

22,3

28,9

123,5

220,0

(63,8)

(51,9)

(48,6)

(48,4)

(46,4)

(39,6)

N N

C C C

N N

C C

N N

C C

C N

C C

C C N

N N

C C

Innowacyjność rynkowa

4690Z

Innowacyjność procesowa

Mielec

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2009

Źródło

(29,6)

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2009 tys. zł

Działalność B+R sprzedaż 2009

144 244

Patenty krajowe

4669Z

Dynamika sprzedaży 2009/2008

tys. zł

Kontrakty UE

Warszawa

PKD

Nakłady na działalność innowacyjną

Sandvik Polska Sp. z o.o.

Miejscowość

Kontrakty UE

Firma Techniczno-Handlowa ANKOL mgr inż. Czesław Kolisz

Nazwa przedsiębiorstwa

Patenty zagraniczne

Lp.

74 Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Sanok

Technology Management Consultants – Poland

100

4690Z

2599Z

3030Z

2790Z

5229C

2562Z

4322Z

4669Z

7112Z

6 451

25 562

8 368

104 059

3 173

93 542

33 605

68 584

6 355

17 106

9 013

(34,4)

(33,2)

(25,4)

(53,0)

(38,7)

(35,8)

(19,7)

(13,1)

(11,5)

(2,8)

C N

N N

C N

C C

N N

C N

N N

C C

C N

Źródło: 1 – dane z przedsiębiorstw przesłane w ankietach INE PAN, nakłady na B+R zgodne ze standardami OECD i GUS; 2 – dane ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw na podstawie KRS, nakłady na B+R zgodne ze standardem MSR 38.

Włosań

Rzeszów

Hamilton Sundstrand Poland Sp. z o.o.

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe DO-MET Dominik Wyciszkiewicz

Warszawa

Mielec

Dębica

Rzeszów

2830Z

2931Z

Jasionka

3030Z

Mielec

3250Z

5121Z

3030Z

Sędziszów Małopolski

Zaczernie

Warszawa

Wrocław

3316Z

2932Z

Warszawa

2841Z

Świdnik

5223Z

Tomaszów Lubelski

Goleniów

M&M AIR CARGO Service Polska S.A.

ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o.

PRODREM Sp. z o.o.

M.A.M. Przeds. Prod. Usugowo-Handlowe

Royal Star Sp. z o.o.

BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o.

EL-Automatyka

Creuzet Polska Sp. z o.o.

AERO AT Sp. z o.o.

CARGOFORTE Sp. z o.o.

B&M OPTIK Sp. z o.o.

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A.

PZL-Wrocław Sp. z o.o.

WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o.

Zakład Narzędziowy w Świdniku Sp. z o.o.

Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ Solidarność Sp. z o.o.

Lista najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 roku 75

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw Nazwa przedsiębiorstwa AERO AT Sp. z o.o. A. HARTRODT (Polska) Sp. z o.o. ARKOM Sp. z o.o. Avia Solutions Group AB Avio Polska Sp. z o.o. Aviomechanika Sp. z o.o. B&M OPTIK Sp. z o.o. BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o. CARGOFORTE Sp. z o.o. Creuzet Polska Sp. z o.o. Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce DSV Air&Sea Sp. z o.o. DTA Sp. z o.o. E&K Sp. z o.o. EADS PZL-Warszawa Okęcie S.A. EC Engineering Sp. z o.o. EL-Automatyka ERKO Sp.j. ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. EUROLOT S.A. EUROTECH Sp. z o.o. EXIN Sp. z o.o. Fin Sp. z o.o. Firma Techniczno-Handlowa ANKOL mgr inż. Czesław Kolisz FK Pro Tech Sp. z o.o. GDN Airport Services Sp. z o.o. Goodrich Krosno Sp. z o.o. Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. Hamilton Sundstrand Poland Sp. z o.o. HELISECO Sp. z o.o. Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o. IWAMET Sp. z o.o. Kennametal Polska Sp. z o.o. Kreisler Polska Sp. z o.o. LOT Services Sp. z o.o. LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków Lotnicze Zakłady Produkcyjno-Naprawcze AERO KROS Sp. z o.o. M&M AIR CARGO Service Polska S.A. M.A.M. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe MAPAL Narzędzia Precyzyjne Sp. z o.o. METALTON G. Olchawski Sp.j. Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. MTU Aero Engines Polska Sp. z o.o. Nafta-Gaz-Serwis S.A. Norbert Polska Sp. z o.o. PANALPINA Polska Sp. z o.o. Polskie Linie Lotnicze LOT S.A.

Miejsce na liście 89 60 66 74 1 81 88 91 87 90 55 78 51 48 36 54 92 61 97 40 5 16 52 63 23 18 10 56 12 98 38 20 67 24 11 32 26 39 96 93 42 64 30 50 13 73 17 57

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

Polskie Zakłady Lotnicze MIELEC Sp. z o.o. Port Lotniczy BYDGOSZCZ S.A. Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o.o. Port Lotniczy Kielce S.A. Port Lotniczy Lublin S.A. Port Lotniczy Łódź im. W. Reymonta Sp. z o.o. Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o. Port Lotniczy Radom S.A. Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ Solidarność Sp. z o.o. Port Lotniczy Wrocław S.A. POZ Airport Services Sp. z o.o. Pratt And Whitney Kalisz Sp. z o.o. PRODREM Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe DO-MET Dominik Wyciszkiewicz PZL Mielec Cargo Sp. z o.o. PZL-HYDRAL S.A. PZL-Wrocław Sp. z o.o. Remog Polska Sp. z o.o. Royal Star Sp. z o.o. Sandvik Polska Sp. z o.o. SEGER Ozga, Mikuszewski Sp.j. SIEMENS Sp. z o.o. Technology Management Consultants - Poland Thoni Alutec Sp. z o.o. TUV NORD Polska Sp. z o.o. TW Metals Polska Sp. z o.o. ULTRATECH Sp. z o.o. Unison Engine Components Poland Sp. z o.o. VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. WALDREX S.C. Firma Projektowo-Usługowa Warsaw Airport Services Sp. z o.o. Wentworth Tech. Sp. z o.o. White Eagle Aviation WEA S.A. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A. Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o. Zakład Artykułów Ściernych ARMES Zakład Kuźnia Matrycowa Sp. z o.o. Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. Zakład Narzędziowy w Świdniku Sp. z o.o. Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o. Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski Sp. z o.o. Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o. ZPTS PZL-Mielec Sp. z o.o.

14 53 25 76 79 35 37 33 82 31 15 22 95 41 99 80 68 86 44 94 62 59 21 100 43 8 27 69 75 7 70 77 47 46 72 71 85 84 2 3 6 9 49 34 58 65 19 83 28 4 45 29

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Objaśnienia kodów dla grup podklas PKD 2007 objętych badaniem1 Lp.

Nazwa sektora

Podklasy PKD 2007

Działalność badawcza

7022Z – Pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania 7219Z – Badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych i technicznych

Poddostawcy i podwykonawcy

0910Z 2229Z 2391Z 2433Z 2451Z 2453Z 2550Z 2561Z 2562Z 2573Z 2599Z

– – – – – – – – – – –

7112Z –

Działalność usługowa wspomagająca eksploatację złóż ropy naftowej i gazu ziemnego Produkcja pozostałych wyrobów z tworzyw sztucznych Produkcja wyrobów ściernych Produkcja wyrobów formowanych na zimno Odlewnictwo żeliwa Odlewnictwo metali lekkich Kucie, prasowanie, wytłaczanie i walcowanie metali; metalurgia proszków Obróbka metali i nakładanie powłok na metale Obróbka mechaniczna elementów metalowych Produkcja narzędzi Produkcja pozostałych gotowych wyrobów metalowych, gdzie indziej niesklasyfikowana Produkcja pozostałego sprzętu elektrycznego Produkcja sprzętu i wyposażenia do napędu hydraulicznego i pneumatycznego Produkcja maszyn dla rolnictwa i leśnictwa Produkcja maszyn do obróbki metalu Produkcja pozostałych części i akcesoriów do pojazdów silnikowych, z wyłączeniem motocykli Produkcja pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia, z wyłączeniem działalności usługowej Produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystyczne Wykonywanie instalacji wodnokanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych Działalność agentów zajmujących się sprzedażą maszyn, urządzeń przemysłowych, statków i samolotów Działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo tech. Produkcja tworzyw sztucznych w formach podstawowych Obróbka mechaniczna elementów metalowych Produkcja instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych i nawigacyjnych Produkcja wyposażenia elektrycznego i elektronicznego do pojazdów silnikowych Produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn

2790Z – 2812Z 2830Z – 2841Z – 2932Z – 2956A – 3250Z – 4322Z – 4614Z –

Produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych

2016Z 2562Z 2651Z 2931Z 3030Z

Porty lotnicze

5223Z – Działalność usługowa wspomagająca transport lotniczy

Transport lotniczy

5110Z – Transport lotniczy pasażerski 5121Z – Transport lotniczy towarów 5229C – Działalność pozostałych agencji transportowych

Agenci obsługi naziemnej

5223Z – Działalność usługowa wspomagająca transport lotniczy

Naprawa i konserwacja statków powietrznych

3316Z – Naprawa i konserwacja statków powietrznych i statków kosmicznych

Handel

4614Z – Działalność agentów zajmujących się sprzedażą maszyn, urządzeń przemysłowych, statków i samolotów 4662Z – Sprzedaż hurtowa obrabiarek 4669Z – Sprzedaż hurtowa pozostałych maszyn i urządzeń 4690Z – Sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana

1 Por.

– – – – –

http://www.stat.gov.pl/klasyfikacje/pkd_07/pdf/2_PKD-2007-schemat_2.pdf

Słownik do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce w 2009 r.

Słownik do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce w 2009 r. Nazwa przedsiębiorstwa – skrócona nazwa przedsiębiorstwa, pozwalająca na jego identyfikację. Miejscowość – siedziba zarządu firmy. PKD – zob. objaśnienia kodów s. 78. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi – Formularz F-02 w 2009 r. Cz. II Dz. 2 w. 01 lub dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN. Dynamika sprzedaży – liczona jako relacja zmiany przychodów ze sprzedaży w 2009 r. do roku poprzedniego, do przychodów ze sprzedaży w 2008 r., wyrażona w procentach. Źródło – 1 – dane z przedsiębiorstw przesłane w ankietach INE PAN, nakłady na B+R zgodne ze standardami OECD i GUS; 2 – dane ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw na podstawie KRS, nakłady na B+R zgodne ze standardem MSR 38. Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) – Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 w. 02] lub koszty zakończonych prac rozwojowych (wg Ustawy o Rachunkowości) lub w przypadku braku danych – dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN. Działalność B+R/sprzedaż – relacja nakładów na B+R do przychodów ze sprzedaży, wyrażona w procentach (odpowiednie pozycje z odpowiednich dokumentów). Patenty krajowe – liczba uzyskanych patentów, które zostały zatwierdzone w 2009 r. (dane z Urzędu Patentowego RP) lub z ankiety MSN INE PAN. Kontrakty UE – liczba podpisanych kontraktów w 7 PR UE lub PO IG w latach 2007–2009. Innowacyjność rynkowa – przy ocenie pod uwagę była brana dynamika sprzedaży, dynamika eksportu, dynamika zatrudnienia oraz ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi. Eksport – wartość sprzedaży na eksport (Formularz F-02 w 2009 r. Cz. II Dz. 2 w. 03) lub dane z ankiety MSN INE PAN. Zmiana eksportu – jest to relacja zmiany sprzedaży na eksport w 2009 r. do roku poprzedniego, do sprzedaży na eksport w 2008 r., wyrażona w procentach. Zatrudnienie – liczba pracowników (stan w końcu okresu sprawozdawczego) (Formularz F-01/I-01 w 2009 r. Cz. I Dz. 1 Dane uzupełniające w. 79) lub z bazy INE PAN, lub dane z ankiety MSN INE PAN. Zmiana zatrudnienia – jest to relacja zmiany liczby pracowników w 2009 r. do roku poprzedniego, do liczby pracowników w 2008 r., wyrażona w procentach, jeśli nie było możliwe wyliczenie tak zdefiniowanej zmiany zatrudnienia, wówczas wyliczano zmianę dla okresów wcześniejszych z szeregu czasowego 2004–2009. Objaśnienia literek w kolumnie innowacyjność rynkowa (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników dynamiki były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spośród 3 wskaźników dynamiki był większy (bądź równy) od ich median wartości – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki dynamiki były mniejsze od median – 5 punktów; jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów. Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów, B – 11–15,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Innowacyjność procesowa – przy ocenie pod uwagę były brane: ROA w 2009 r., dynamika ROA, udział nakładów inwestycyjnych w nakładach na działalność innowacyjną ogółem. ROA (stopa zwrotu netto na aktywach) – jest to relacja wyniku finansowego netto (dodatniego) do aktywów razem, wyrażona w procentach [Formularz F-02 w 2009 Cz. II (Dz. 2 poz. 65 minus 66/Dz. 1 kol. 2 poz. 59)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. Dynamika ROA – liczona jako relacja zmiany wskaźnika ROA w 2009 r. do roku poprzedniego, do wskaźnika ROA w 2008 r., wyrażona w procentach. Udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowacyjną ogółem – jest to udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach – Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 (w. 07/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN.

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Objaśnienia literek w kolumnie innowacyjność procesowa (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spośród 3 wskaźników był większy (bądź równy) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki były mniejsze od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 5 punktów. jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów. Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów, B – 11–15,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Nakłady na działalność innowacyjną – przy ocenie pod uwagę były brane: działalność B+R, działalność B+R/ sprzedaż, działalność B+R/działalność innowacyjną ogółem. Działalność B+R/działalność innowacyjną ogółem – udział działalności B+R w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 (w. 02/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. Objaśnienia literek w kolumnie nakłady na działalność innowacyjną (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spośród 3 wskaźników był większy (bądź równy) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki były mniejsze od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 5 punktów; jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów. Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów, B – 11–15,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Patenty (maksimum punktów 20): patenty krajowe – w przypadku 1 patentu przedsiębiorstwo otrzymuje 5 punktów; powyżej 1 patentu – 10 punktów; patenty zagraniczne (europejskie lub amerykańskie) – 15 punktów. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo miało zarówno patenty krajowe, jak i zagraniczne punkty zostały tylko przydzielane za patenty zagraniczne. Ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi od strony zgłoszeń patentowych – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów. Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów, B – 11–15,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Kontrakty UE (suma punktów – maksimum 20) – objaśnienia oznaczeń literowych: A – 15 i więcej punktów, B – 11–14,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Liczba punktów dla podpisanych kontraktów w 7 PR UE lub PO IG wyniosła: 15 punktów za 4 kontrakty i więcej, 10 punktów za 2–3 kontrakty, 5 punktów za 1 kontrakt, 0 punktów za brak kontraktu. Liczba punktów dla kontraktów finansowanych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej: 5 punktów za 1 lub więcej kontraktów, 0 punktów za brak kontraktów. Przedsiębiorstwa, które miały podpisane kontrakty w programach krajowych lub europejskich mogły uzyskać maksymalnie 20 punktów. W przypadku braku danych z ankiety MSN INE PAN – dane pochodzą z formularzy statystycznych PNT albo z bazy danych INE PAN. Jeżeli przedsiębiorstwa uzyskiwały taką samą ilość punktów, to kolejność ich uzależniona była od nakładów na działalność B+R w 2009 r., następnie od nakładów na działalność B+R w 2008 r., kolejno od dynamiki przychodów ze sprzedaży 2009/2008. Opracowali: Tadeusz Baczko, Ewa Puchała-Krzywina, Marek Szyl

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego A. HARTRODT (Polska) Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 60 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.hartrodt.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 70–201 Szczecin, ul. Wyszyńskiego 14 Województwo: zachodniopomorskie

2007

2008

2009

Wynik finansowy netto

275

669

466

226

40,9

2006

27 112 49 812 49 157 40 876

49,2

2005

49,8

2004 Przychody ze sprzedaży netto

27,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo A. HARTRODT (POLSKA) Sp. z o.o., działające na rynku od maja 2003 roku, zajmuje się spedycją morską i lotniczą. Firma posiada biura spedycji lotniczej m.in. w Warszawie i Krakowie oraz biura spedycji morskiej w Szczecinie i Gdyni. Udziałowcy: A. HARTRODT (GMBH&CO) KG – 90,0%, Robert Marszałek – 10,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

6 559

8 556

7 467

9 022

Kapitał własny

296

1 115

1 290

1 546

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

AERO AT Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 89 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.at-3.com Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–300 Mielec, ul. COP-u 2 Województwo: podkarpackie

2005

2007

2008

2 100

6 382

7 425

Wynik finansowy netto

(200)

(586)

(383)

260

170

2009

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

10 145 10 391 4 387

1 503

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

75,6

2004

70,2

2006

Przychody ze sprzedaży netto

71,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: AERO AT Sp. z o.o. zajmuje się projektowaniem, certyfikacją i wdrożeniem do produkcji niedrogich samolotów szkolno-turystycznych. Firma AERO posiada kompletną linię produkcyjną składającą sie z 15 przyrządów montażowych. Firma posiada certyfikaty na produkcję części i elementów do samolotów, m.in. Certyfikat Typu EASA na trzyłopatowe śmigło aeroelastyczne wykonane z kompozytu węglowego. Udziałowcy: CAPITAL PARTNERS S.A. – 34,83%, GEWA Sp. z o.o. – 26,67%, Inni – 38,5%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

ARKOM Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 66 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.arkom.net.pl Rok powstania: 1990 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 35–101 Rzeszów, ul. Żelazna 5 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

5,1

9,9

10,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Arkom Sp. z o.o. jest firmą handlową, która specjalizuje się w doborze i sprzedaży narzędzi pneumatycznych i elektronarzędzi, maszyn i przyrządów pomiarowych odbiorcom z różnych gałęzi przemysłu, w tym firmom z sektora lotniczego. Klientami przedsiębiorstwa są między innymi takie firmy z sektora lotniczego, jak PZL Mielec czy WSK Rzeszów. Udziałowcy: Jerzy Ryszard Bober – 74,0%, Tamara Łucja Grzesik – 26,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

10 105

9 930

9 895

5 087

(14)

Aktywa razem

5 108

5 186

4 793

3 950

Kapitał własny

2 170

2 227

2 241

2 227

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Przedsiębiorstwo posiada również duże zdolności w zdobywaniu finansowania swoich innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Avia Solutions Group AB Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 74

www.aviasg.com

Pozycja na Liście 500’2009: brak

Przedsiębiorstwo: duże Adres: 3201 Wilno, ul. Smolensko 10

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

18,8

104,5

233,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Avia Solutions Group AB to grupa spółek działających na międzynarodowym rynku lotniczym, zajmujących się m.in.: wynajmem samolotów, lotami czarterowymi, szkoleniem pilotów oraz personelu pokładowego, usługami MRO – obsługą techniczną samolotów oraz badaniem obsługi lądowej i tankowaniem samolotów. Spółka jest notowana na GPW w Warszawie na Rynku Głównym. Udziałowcy: Ziemelis Geodiminas – 32,9%, Indeco: Investment and Development UAB – 21,93%, Harberin Enterprises Limited – 17,43%, Inni – 27,74% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

18 756 104 499 233 575 956

(689)

4 619

1 319

2 235

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

30 179 55 941 71 093 1 182

811

7 015

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Avio Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: ABACC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 1 Pozycja na Liście 500’2009: 20

www.aviopolska.pl Rok powstania: 2001 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 43–300 Bielsko-Biała, ul. Grażyńskiego 141 Województwo: śląskie

2008

7 254

105

715

(986) 10 755

7 607 10 557

1 109

2 041

4 937 4 694

79,7

8 945

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2009

158,0

2007

166,4

2006

60,1

Wynik finansowy netto

2005

40 008 60 052 79 705 105 605 166 444 157 954

105,6

2004 Przychody ze sprzedaży netto

40,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Avio Polska Sp. z o.o. jest częścią międzynarodowej grupy przemysłowej AVIO będącej liderem w branży lotniczej. Przedsiębiorstwo koncentruje się na działalności produkcyjnej i działalności badawczo-rozwojowej realizowanej w ramach własnego Centrum Badawczo-Rozwojowego. Podstawowymi produktami przedsiębiorstwa są łopatki rotorów turbin niskiego ciśnienia dla silników lotniczych takich światowych koncernów, jak General Electric: GEnx-2B, GE90–115K, CFM56, T700 czy Pratt&Whitney: PW308. Udziałowcy: AVIO Holding S.p.A. – 100,0%

5 414

Aktywa razem

46 373 64 638 72 783 111 437 141 989 146 469

Kapitał własny

17 586 24 840 23 854 34 609 42 216 52 773

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Przedsiębiorstwo Avio Polska jest obecnie jedną z najbardziej innowacyjnych firm w Polsce. Firma regularnie zajmuje bardzo wysokie miejsca na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce tworzonej przez Sieć Naukową MSN INE PAN. W ostatniej edycji badania firma zajęła na Liście 500’2009 bardzo wysoką 20. pozycję. Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższym poziomem innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysokim poziomem innowacyjności procesowej. Na najwyższym poziomie oceniane są nakłady i struktura działalności innowacyjnej, w tym nakłady na badania i rozwój (w 2009 r. nakłady spółki wyniosły ponad 16,8 mln zł). Na wysokim poziomie oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do patentowania swoich rozwiązań oraz zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to ABACC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

Aviomechanika Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 81 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.aviomechanika.pl Rok powstania: 2005 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 43–340 Kozy koło Bielska-Białej, ul. Wyzwolenia 550A Województwo: małopolskie

2005

2006

2007

2008 3 099

Wynik finansowy netto

2009 3 044

3,0

2004 Przychody ze sprzedaży netto

3,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Aviomechanika oferuje przedsiębiorstwom z branży lotniczej produkcję wysokiej jakości części i elementów lotniczych. Firma stara się pozycjonować na rynku w zakresie produkcji dla lotnictwa oraz partycypować w projektach produkcyjnych dla producentów samolotów jako poddostawca. Przedsiębiorstwo działa w oparciu o system zarządzania jakością zgodny ze standardem AS 9100. Udziałowcy: ANGA Uszczelniacze Mechaniczne Sp. z o.o. – 53,81%, ANGA Serwis Sp. z o.o. – 37,92%, Inni – 8,27%

193

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

1 243

1 535

Kapitał własny

914

1 107

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

B&M OPTIK Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NNNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 88 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.bmo.pl Rok powstania: 1997 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 36–062 Zaczernie, ul. Zaczernie 798 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

3,2

6,7

5,3

3,9

4,4

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: B&M OPTIK Sp. z o.o. jest czołowym producentem szkieł i soczewek optycznych dla przemysłu. Firma posiada własny nowoczesny park maszynowy. Od 2002 roku firma posiada certyfikat jakości ISO 9001, a od 2005 roku jest członkiem Doliny Lotniczej. Głównym udziałowcem jest niemiecka firma optyczna B&M Optik GmbH. Udziałowcy: Sławomir Piotr Sołtys – 20,0%, Inni – 80,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto

2005 4 364

2006 3 853

Wynik finansowy netto

2007

2008

2009

5 317

6 748

3 173

918

1 140

(221)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

4 529

5 613

6 065

Kapitał własny

3 486

4 625

4 404

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europejskich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNB. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 91 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.borgwarner.com Rok powstania: 2007 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 36–002 Jasionka, ul. Jasionka 950 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

104,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o. jest częścią globalnego lidera produkującego turbosprężarki oraz komponenty układów doprowadzania powietrza i redukcji substancji szkodliwych w pojazdach osobowych i użytkowych. Udziałowcy: BorgWarner Turbo Systems Worldwide GMBH – 99,5%, BorgWarner Germany GMBH – 0,5% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009 104 059 9 521

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

136

Aktywa razem

87 331

Kapitał własny

61 865

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

CARGOFORTE Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 87 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.cargoforte.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 02–238 Warszawa, ul. Modularna 17 Województwo: mazowieckie

708

607

1 344

2 654 (6 023)

152,6

2009

304

Wartości niematerialne i prawne Kapitał własny

2008

93,5

2 012

Koszty zakończonych prac rozwojowych Aktywa razem

2007

152,3

2006

94,8

Wynik finansowy netto

2005

109 257 101 805 94 847 152 293 152 646 93 542

101,8

2004 Przychody ze sprzedaży netto

109,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo CARGOFORTE Sp. z o.o. zajmuje się spedycją lotniczą, morską i samochodową. Firma jest częścią globalnego koncernu UTi Worldwide Company. Przedsiębiorstwo świadczy dodatkowo usługi magazynowania, spedycję drobnicową oraz dystrybucję paczek i palet. Cargoforte zatrudnia obecnie około 230 pracowników w pięciu oddziałach w całej Polsce. Posiada 24 900 m2 powierzchni magazynowych na terenie całego kraju oraz własne składy i magazyny celne. Firma wdrożyła system zarządzania jakością wg norm PN-EN ISO 9001–2001. Udziałowcy: UTI (NETHERLANDS) HOLDINGS B.V. (Irlandia) – 100,0%

11 063

371

281

27 426 27 918 31 569 40 258 37 301 32 497 4 023

4 531

4 925

3 750

6 404

381

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europejskich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.

Creuzet Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 90 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.creuzet.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–120 Sędziszów Małopolski, ul. Partyzantów 29 Województwo: podkarpackie

2006

2007

2008

11 068

7 875

8 527

730

(252)

284

Aktywa razem

11 068

7 875

8 527

Kapitał własny

7 234

6 981

7 265

Wynik finansowy netto

2009 8,5

Przychody ze sprzedaży netto

2005

7,9

2004

11,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Creuzet Polska Sp. z o.o. jest przedsięwzięciem typu joint venture francuskiego koncernu Creuzet Aéronautique i Snecma Moteurs. Creuzet Aéronautique specjalizuje się w produkcji części do silników, zaś Snecma Moteurs jest jednym z największych producentów silników lotniczych i rakietowych. Firma Creuzet Polska zajmuje się produkcją części dla przemysłu lotniczego, w tym obróbką i wykańczaniem łopatek kompresorów do silników lotniczych. Udziałowcy: Creuzet Aeronautique S.A. – 70,0%, Snecma Moteurs – 30,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 04

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce Ocena w systemie 5A: NBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 55 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.czechairlines.com Przedsiębiorstwo: małe Adres: 02–025 Warszawa, ul. Zawiszy 1 Województwo: mazowieckie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

40,6

42,1

31,3

26,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce jest częścią czeskiego przewoźnika Česke Aerolinie (Czech Airlines Company). Firma prócz zwykłych przelotów pasażerskich oferuje przewozy czarterowe dla biur podróży, świadczy usługi przewozu towarów i ładunków. Działania firmy obejmują także obsługę naziemną pasażerów, obsługę techniczną, szkolenie załóg, catering na pokładach samolotów, bezcłową sprzedaż na lotniskach i podczas lotu. Udziałowcy: Inwestorzy zagraniczni – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

26 085 31 305 42 052 40 572

Wynik finansowy netto

24 210 29 532 39 471 38 751

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

24 698 29 613 39 719 38 873

Kapitał własny

21 647 29 532 39 471 38 751

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NBNNN.

DSV Air&Sea Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 78 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.dsv.com

Adres: 05–850 Ożarów Mazowiecki, Ołtarzew, ul. Południowa 2 Województwo: mazowieckie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

53,7

48,6

4,8

65,5

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo DSV Air&Sea jest częścią globalnej Grupy DSV zajmującej się spedycją morską i lotniczą, spedycją drogową (DSV Road) oraz logistyką magazynową (m.in. DSV Solutions). Firma DSV Air&Sea w ramach prowadzonej działalności spedycyjnej świadczy przesyłki lotnicze typu cargo oraz przesyłki niebezpieczne (DGR), przesyłki kurierskie, morskie przesyłki kontenerowe (FCL) i drobnicowe (LCL), przesyłki ponadgabarytowe i typu door-to-door. Ponadto przedsiębiorstwo oferuje ubezpieczenia w ramach świadczonych usług spedycyjnych oraz kompleksową obsługę celną. Udziałowcy: DSV Air&Sea Holding AS – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005 4 843 19

2006

2007

2008

2009

65 469 48 618 53 651 610

673

(930)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

2 320

Kapitał własny

738

11 726 20 793 16 527 1 347

1 723

121

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

DTA Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 51 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.dta.com.pl Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 52–319 Kąty Wrocławskie, ul. Karmelkowa 29 Województwo: dolnośląskie

2008

2009

858

311

207

Koszty zakończonych prac rozwojowych

19,3

2007

8 904 10 744 12 514 19 315

8,9

Wynik finansowy netto

2006

12,5

2005 22 316

10,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

22,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo DTA z małej wrocławskiej agencji celnej rozwinęło się w ogólnopolską organizację świadczącą kompleksowe usługi logistyczne. W ramach współpracy z eksporterami i importerami firma świadczy pełną obsługę celną, usługi międzynarodowej spedycji drogowej, obsługę portową i lotniskową, magazynowanie oraz dystrybucję towarów. Udziałowcy: Anna Barbara Talar – 91,0%, Inni – 9,0%

Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

4 781

4 910

4 387

Kapitał własny

2 350

2 316

2 227

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNN.

E&K Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NNBNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 48 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.eik.pl Rok powstania: 1993 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 20–080 Lublin ul. Radziwiłłowska 5 Województwo: lubelskie

2006

2007

2008

2009

1 113

287

248

Wynik finansowy netto

390

(298)

(88)

Koszty zakończonych prac rozwojowych

553

Wartości niematerialne i prawne

553

Aktywa razem

3 872

3 917

4 514

Kapitał własny

544

(21)

0,2

Przychody ze sprzedaży netto

2005

0,3

2004

1,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest jednym z brokerów lotniczych działającym na rynku Europy Wschodniej. Zapewnia szeroki zakres usług związanych z transportem lotniczym. Organizuje loty czarterowe cargo i pasażerskie na zlecenie, wynajmuje i sprzedaje samoloty oraz części zamienne. Wykonuje usługi metodą obróbki skrawaniem oraz usługi ślusarskie.

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNBNN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

EADS PZL-Warszawa Okęcie S.A. Ocena w systemie 5A: BNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 36 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pzl.eads.net Rok powstania: 1928 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 00–971 Warszawa, ul. Krakowska 110 Województwo: mazowieckie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

75,6

62,5

72,3

56,4

72,3

70,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: EADS PZL jest częścią światowego koncernu lotniczego EADS, globalnego inwestora w badania i rozwój. Przedsiębiorstwo jest producentem samolotów (obecnie w zakładach firmy produkowany jest samolot Orlik) oraz części do samolotów. EADS PZL-Warszawa świadczy usługi projektowe w ramach własnego Biura Projektowego oraz usługi remontowo-naprawcze własnych konstrukcji. Udziałowcy: EADS N.V. – 77,0%, Inni – 23,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

70 596 72 293 56 442 72 291 62 528 75 614 7 461

1 239 (21 636)

(748) (14 694)

(650)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2 573

1 148

Aktywa razem

101 053 91 528 149 975 144 242 136 920 133 357

Kapitał własny

(21 219) (19 980) 37 436 27 290 12 596 11 946

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

EC Engineering Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 54 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.ec-engineering.pl Rok powstania: 2005 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 31–476 Kraków, ul. Lublańska 34 Województwo: małopolskie

7,2

7,3

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

5,9

4,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: działalność badawcza Opis działalności przedsiębiorstwa: EC Engineering Sp. z o.o. jest jednym z najlepiej rozwijających się biur projektowych w Polsce, posiadającym status Centrum Badawczo-Rozwojowego. Firma specjalizuje się w projektowaniu pojazdów szynowych, w tym ciężkich lokomotyw towarowych, elektrycznych i spalinowych, super szybkich pociągów, autobusów szynowych, kolejek i wagonów metra, elektrycznych zespołów trakcyjnych. Firma świadczy usługi projektowe również dla innych przemysłów, m.in. dla przemysłu motoryzacyjnego, maszynowego i lotniczego. Udziałowcy: ENERGOCONTROL Sp. z o.o. – 75,0%, Ireneusz Łuczak – 25,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto

2005

2006

2007

2008

4 217

5 939

7 335

252

401

431

Wartości niematerialne i prawne

135

500

261

Aktywa razem

975

2 862

2 401

Kapitał własny

429

964

1 595

Wynik finansowy netto

2009 7 239

Koszty zakończonych prac rozwojowych

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

EL-Automatyka Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 92 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.el-automatyka.pl Rok powstania: 1992 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 35–109 Rzeszów, ul. Handlowa 3 Województwo: podkarpackie

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością przedsiębiorstwa jest produkcja maszyn i urządzeń specjalnego przeznaczenia. Firma zajmuje się również produkcją i projektowaniem układów sterowania stacji wodociągowych i przepompowni. Klientami spółki są takie przedsiębiorstwa, jak Goodrich Krosno, Snecma Polska, Delphi, Fedralal Mogul, Tamel. Od lutego 2004 El-Automatyka jest dystrybutorem firmy EIectronics Inc., w tym elementów sterowania urządzeń do umacniania powierzchniowego oraz przyrządów i materiałów do pomiaru intensywności (Almen Gages, Almen Strips). Udziałowcy: Antoni Kłusek, Wojciech Daraż – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

ERKO Sp.j. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 61 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.erko.pl Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 11–042 Jonkowo k. Olsztyna, ul. Ks. Jana Hanowskiego 7 Województwo: warmińsko-mazurskie

2009 1 467

Aktywa razem

15 448 18 291 18 438

Kapitał własny

11 873 13 942 11 935

Wynik finansowy netto

4 405

3 475

12,8

2008

18,0

2007

17,5

2006

13,9

2005

10 329 11 207 13 890 17 484 17 972 12 838

11,2

2004 Przychody ze sprzedaży netto

10,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Działalność podstawowa spółki obejmuje produkcję osprzętu elektroinstalacyjnego, końcówek i złączek kablowych oraz narzędzi do prac elektrycznych. Przedsiębiorstwo posiada własne biura konstrukcyjne i park maszynowy, co pozwala przedsiębiorstwu świadczyć usługi na każdym etapie łańcucha wartości od projektowania, konstruowania, produkcji do sprzedaży i serwisu. W roku 2007 firma ERKO rozpoczęła współpracę z WSK PZL-Rzeszów S.A. w zakresie produkcji detali blaszanych do silników lotniczych. Tym samym spółka zaczęła produkować części i oprzyrządowanie dla sektora lotniczego. ERKO jest przykładem świetnie rozwijającej się firmy rodzinnej, w której rodzina założyciela firmy nadal aktywnie uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Udziałowcy: Marcin Pętlak – 25,0%, Maciej Pętlak – 25,0%, Michał Pętlak – 25,0%, Piotr Pętlak – 25,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 97 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.ai.com.pl Rok powstania: 1991 Adres: 02–256 Warszawa, ul. Al. Krakowska 110/114 Województwo: mazowieckie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

6,5

6,9

9,8

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. specjalizuje się w projektowaniu oraz budowie różnego typu symulatorów i urządzeń treningowych, w tym symulatorów samolotów (wykonano symulator samolotu myśliwskiego MIG-21bis) i lokomotyw (m.in. dla PKP wykonano kompleksowy symulator lokomotywy EP09). Firma wykonuje modernizacje i implementacje symulatorów, a także opracowuje i unowocześnia bazy danych tych urządzeń. Udziałowcy: ENVIRONMENTAL TECTONICS CORPORATION (Stany Zjednoczone) – 95,0%, PZL-Okęcie – 5,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

6 887

9 828

6 451

Wynik finansowy netto

(461)

133

184

3 660

8 790

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

3 680

8 670 19 466

Kapitał własny

2 762

2 402

2 587

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstw charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNN.

EUROLOT S.A. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 40 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.eurolot.com.pl Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 00–906 Warszawa, ul. 17 Stycznia 39 Województwo: mazowieckie

126,3

123,5

120,4

126,1

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

134,8

124,7

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Eurolot S.A. jest operatorem świadczącym tanie usługi przewozowe między najważniejszymi portami regionalnymi w Polsce. Firma obsługuje również porty zagraniczne, pełniąc funkcje dowozowe do połączeń zagranicznych dla Polskich Linii Lotniczych LOT. Przewoźnik dysponuje własną flotą składającą się z turbośmigłowców krótkiego zasięgu (ok. 27 tys. lotów rocznie, przewożąc blisko milion pasażerów), a także większych maszyn średniego zasięgu typu Embraer 175. Eurolot S.A. posiada własny Ośrodek Szkolenia Lotniczego, który kształci kadrę lotniczą z Polski i Europy. Przedsiębiorstwo organizuje również przeloty czarterowe na trasach krajowych i zagranicznych. Udziałowcy: Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

124 739 134 842 126 053 120 351 123 517 126 350 5 000 14 243

4 823

3 917 (5 995)

1 419

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

482

772

730

Aktywa razem

239 127 251 959 242 594 246 691 251 630 511 274

Kapitał własny

167 691 162 691 172 515 176 432 170 437 432 030

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i wysoką oceną innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

EUROTECH Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CBCNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 5 Pozycja na Liście 500’2009: 153

www.eurotech.com.pl Rok powstania: 2001 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

2007

2008

9 163 10 724

Wynik finansowy netto

943

953

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2009

17,5

2006

9 896 17 462 585

672

165

Aktywa razem

3 337

5 483 15 422

7 582

Kapitał własny

1 786

2 328

3 213

2 394

9,9

2005

10,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

9,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo EUROTECH Sp. z o.o. dostarcza zaawansowane technologicznie urządzenia i części zamienne dla przemysłu, projektuje i produkuje wyspecjalizowane urządzenia i systemy, w tym m.in. powietrzne platformy bezzałogowe (UAV), cyfrowe systemy sterowania i rejestracji, urządzenia i wyposażenie dla górnictwa naftowego. Firma działa na terenie specjalnej Strefy Ekonomicznej – Euro Park Mielec oraz jest członkiem stowarzyszenia przedsiębiorców SGPPL Dolina Lotnicza. Firma jest również inwestorem w badania i rozwój, w 2008 r. zajęła 97. pozycję w rankingu inwestorów w badania i rozwój prowadzonym przez MSN/INE PAN, zaś w 2009 r. 468. pozycję. Udziałowcy: Janusz Michalcewicz – 90,0%, Tomasz Cieśla – 10,0%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Na wysokim poziomie oceniane są nakłady na działalność innowacyjną oraz zdolności przedsiębiorstwa do zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europejskich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBCNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój.

EXIN Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 16 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.exin.pl Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 20–111 Lublin, ul. Rynek 18 Województwo: lubelskie

Wynik finansowy netto

2009

3 285

1 704

2 757

788

603

3 408

37,2

2008

30,3

2007

30,5

2006

34,5

2005

27 729 23 293 34 483 30 467 30 318 37 197

23,3

2004 Przychody ze sprzedaży netto

27,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo EXIN Sp. z o.o. jest przewoźnikiem lotniczym specjalizującym się w transporcie towarów (rocznie ponad 7,5 tys. ton ładunków), przesyłek kurierskich (m.in. dla takich firm, jak: DHL, TNT, Poczta Szwedzka), nieregularnych lotów czarterowych. Firma posiada uprawnienia do przewozu lotniczego ładunków niebezpiecznych. Ważną cechą przedsiębiorstwa jest elastyczność prowadzonych działań i świadczonych usług. Firma uczestniczyła w gaszeniu pożarów płonących lasów Portugalii, brała udział w obsłudze transportowej uczestników rajdu Granada-Dakar w Afryce, realizuje usługi dźwigowe czy loty widowiskowe dla klientów. Przedsiębiorstwo świadczy usługi na wielu modelach statków powietrznych, posiada również własną flotę samolotów An-26. Udziałowcy: Edward Kuraszewicz – 33,33%, Ewa Krasuska – 30,95%, Paweł Swatowski – 21,43%, Karolina Swatowska – 11,9%, Inni – 2,38%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

12 057 11 830 13 140 11 455 11 315 14 272

Kapitał własny

10 683

9 602 11 168 10 027 10 079 12 883

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BBNNN.

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

FIN Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 52 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.finzoo.com.pl Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 36–100 Kolbuszowa, ul. Handlowa 2a Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

16,8

14,6

16,4

13,6

25,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo FIN Sp. z o.o. specjalizuje się w dostawach dla przemysłu lotniczego i zbrojeniowego, eksportuje i importuje trudnodostępne towary i materiały. Dostarcza materiały i części zamienne do krajowych zakładów produkcyjnych i remontowych. Ściśle współpracuje w zakresie dostaw części, technologii i materiałów z zagranicznymi producentami techniki lotniczej, pancernej oraz zakładami remontowymi. FIN Sp. z o.o. posiada wszystkie niezbędne pozwolenia i koncesje na obrót towarami specjalnymi. W firmie funkcjonuje system zarządzania jakością zgodny ze standardami AS/EN 9120 i EN ISO 9001 w zakresie Handlu i konserwacji wyrobów dla przemysłu lotniczego. Udziałowcy: Kazimierz Fryc – 45,0%, Stanisław Janusz Nowak – 45,0%, Inni – 10,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto

2005

2006

2007

2008

2009

13 569 16 365 14 595 16 761 25 625

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Firma Techniczno-Handlowa ANKOL mgr inż. Czesław Kolisz Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 63 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.ankol.com.pl Rok powstania: 1993 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–300 Mielec, ul. Legionów 33 Województwo: podkarpackie

19,5

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

22,3

21,2

32,3

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością Firmy ANKOL jest dostawa sprzętu lotniczego, części zamiennych, usług remontowych oraz materiałów eksploatacyjnych dla lotnictwa cywilnego i wojskowego. Firma specjalizuje się w dostawach sprzętu oraz w usługach remontowych do samolotów cywilnych (np. An-26, L-410), wojskowych (Su-22), śmigłowców cywilnych i wojskowych (Mi-17), silników lotniczych (R-11, AŁ21F-3A), przekładni śmigłowcowych (WR-2) oraz sprzętu obsługi naziemnej. Przedsiębiorstwo działa również w sektorze motoryzacyjnym. Firma ANKOL jest firmą rodzinną zarządzaną wspólnie przez Czesława, Annę i Eryka Kolisz. Udziałowcy: Czesław Kolisz – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

21 213 22 341 32 335 19 537 565

790

3 349

181

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

18 073 19 212 24 418 12 731 7 363

7 760

6 135

735

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

FK Pro Tech Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 23 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.fk-lightplanes.com Rok powstania: 2006 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 38–400 Krosno, ul. Lotników 20b Województwo: podkarpackie

2005

2006

2007

2008

2009

3 970

6 432

Wynik finansowy netto

(950)

190

6,4

2004 Przychody ze sprzedaży netto

4,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych. Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Fk-ProTech jest producentem ultralekkich samolotów, należącym do niemieckiej spółki FK-Lightplanes, działającej i sprzedającej swoje produkty na całym świecie. Polska filia powstała po przejęciu zakładów CSLT (Centralna Szkoła Lotniczo-Techniczna) produkujących ultralekkie maszyny dla aeroklubów. Obecnie w ramach grupy produkowane są i sprzedawane ultralekkie samoloty FK-9, F-12, FK14. Firma oferuje również naprawy, przeglądy i serwis swoich maszyn. Udziałowcy: Peter Funk – 52,0%, Henry Roland Hallam – 24,0%, Ray Silander – 24,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

1 314

2 339

Kapitał własny

(507)

(319)

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

GDN Airport Services Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 18 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.gdnas.pl Rok powstania: 1995 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 80–298 Gdańsk, ul. Słowackiego 206 Województwo: pomorskie

Wynik finansowy netto

2008

2009

1 664

3 215

3 526

1 346

2 529

26,1

2007

24,5

2006

22,5

2005

13 214 18 119 22 492 24 475 26 102

18,1

2004 Przychody ze sprzedaży netto

13,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest agentem handlingowym świadczącym kompleksową obsługę naziemną samolotów, pasażerów, bagażu i ładunków w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Firma obsługuje samoloty przewoźników tradycyjnych, niskokosztowych czarterowych oraz z zakresu lotnictwa biznesowego. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

12 876 15 860 20 418 21 795

Kapitał własny

7 357 10 561 11 378 13 907

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Goodrich Krosno Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CBNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 10 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.goodrich.com Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 38–400 Krosno, ul. Żwirki i Wigury 6a Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

75,6

70,2

71,0

56,3

49,1

153,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Goodrich Krosno jest częścią globalnego koncernu Goodrich Corporation dostawcy systemów i usług dla przemysłu lotniczego i obronnego. Goodrich Krosno jest producentem i wykonawcą podzespołów podwozi dla samolotów cywilnych i wojskowych (m.in. dla takich firm, jak Boeing, Gulfsteam, Bombardier, Lockheed Martin, Airbus). Firma posiada wymagane w branży certyfikaty, tj. ISO, AS 9000:100, a także certyfikacje NADCAP dla procesów specjalnych. Każdego roku Goodrich Krosno wdraża nowe projekty oraz technologie pozwalające na zapewnienie najwyższej jakości wyrobów. Udziałowcy: GOODRICH AEROSPACE CANADA LTD – 100.0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

49 140 56 336 71 018 70 176 75 578 153 194 3 636

6 888

7 016

3 150

393

173

2 501 19 484

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

300

219

Aktywa razem

69 953 82 904 89 875 109 551 115 041 123 266

Kapitał własny

59 779 60 710 75 333 89 766 65 453 92 777

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i bardzo wysoką oceną poziomu innowacji procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacji projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 56 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.gtl.com.pl Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 40–161 Katowice, Al. Korfantego 38 Województwo: śląskie

79,9

83,3

64,7

50,8

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

46,2

35,7

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. jest podmiotem zarządzającym Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach (MPL Katowice). Podstawowym celem firmy jest rozbudowa infrastruktur MPL Katowice oraz najwyższy standard świadczonych usług. W ramach spółki działają liczne podmioty zależne świadczące kompleksową obsługę płytową samolotów, załóg, pasażerów i towarów (GTL LOT UL), usługi reklamowe (GTL Service), usługi cargo (GTL Cargo, Cargo Air GTL) oraz usługi cateringowe (LCS). Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 33,1%, WĘGLOKOKS S.A. – 25,6%, Inni – 41,3% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

35 727 46 161 50 786 64 681 83 318 79 855 2 960

5 185

8 012 20 427 21 146

9 101

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

672

696

1 189

2 181

Aktywa razem

154 400 176 610 199 239 226 868 249 007 279 415

Kapitał własny

87 254 102 201 109 695 129 521 149 926 192 188

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 12 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.gtllot.com.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 42–625 Ożarowice, ul. Wolności 90 Województwo: śląskie

2006

2007

2008

2009

343

509

398

1 559

Aktywa razem

6 746

7 841

7 963

8 804 16 134 21 482

577

627

Kapitał własny

2 931

3 635

3 978

4 487

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

5 915

6 067

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Hamilton Sundstrand Poland Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 98 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.hamiltonsundstrand.com Rok powstania: 2009 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 35–078 Rzeszów, ul. Hetmańska 120 Województwo: podkarpackie

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest częścią międzynarodowego koncernu Hamilton Sundstrand, który z kolei jest częścią grupy United Technologies Corporation. Hamilton Sundstrand Poland formalnie działa w Polsce od 2009 roku, praktycznie od 2010 roku, kiedy rozpoczęto inwestycje polegające na budowie zakładu produkcyjnego oraz centrum badawczorozwojowego. Przedsiębiorstwo zlokalizowane na terenie WSK Rzeszów będzie się zajmowało produkcją komponentów do silników lotniczych. Docelowo firma ma zatrudniać 300 pracowników, a wartość inwestycji ma sięgnąć ponad 100 mln złotych. 2004

2005

2006

2007

2008

27,3

785

22,0

1 010

19,7

13 715 16 938 19 655 21 966 27 264 46 749 16,9

Wynik finansowy netto

2005

46,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

13,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. jest niezależnym agentem handlingowym działającym na Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach (MPL Katowice). GTL-LOT wykonuje obsługę wszystkich typów samolotów, od najmniejszych maszyn pasażerskich po największe maszyny transportowe. Firma świadczy usługi przewoźnikom lotniczym, firmom spedycyjnym i kurierskim. W przedsiębiorstwie został wprowadzony system zarządzania jakością zgodny z normą ISO 9001:2000. GTL-LOT jest członkiem IATA Ground Handling Council. Udziałowcy: Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. – 50,0%, Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. – 50,0%

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania z funduszy europejskich przeznaczonych na innowacje. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

HELISECO Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 38 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.heliseco.pl Rok powstania: 1992 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 21–045 Świdnik, Al. Lotników Polskich 1 Województwo: lubelskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

25,9

24,3

29,5

30,5

25,2

18,7

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo HELISECO Sp. z o.o. świadczy usługi transportu śmigłowcowego, w tym przewóz pasażerów i ładunków. Zakres oferty w obszarze cywilnych usług śmigłowcowych obejmuje ponadto następujące rodzaje lotów: ochrona przeciwpożarowa lasów, ochrona upraw rolnych i leśnych przed szkodnikami, kontrola linii energetycznych z powietrza, obsługa imprez sportowych i turystycznych, szkolenie personelu lotniczego, prace dźwigowo-montażowe, loty dla celów reklamy i fotogrametryczne. Udziałowcy: HISPANICA DE AVIACION S.A. – 99,72%, Inni – 0,28% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

18 680 25 232 30 488 29 463 24 320 25 875 1 947

308

1 416

273

560

594

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

31 526 23 799 23 174 22 605 23 570 22 525

Kapitał własny

12 814 13 122 14 538 12 756 13 315 13 491

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNCNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 20 Pozycja na Liście 500’2009: 456

www.hispano-suiza-polska.com Rok powstania: 2001 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 39–120 Sędziszów Małopolski, Partyzantów 29 Województwo: podkarpackie

82,3

67,8

43,2

25,4

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

14,0

9,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o. jest częścią francuskiej firmy Hispano-Suiza, która wchodzi w skład Grupy SAFRAN zrzeszającej czołówkę firm światowych z branży aerokosmicznej. Spółka jest firmą produkcyjną wytwarzającą najwyższej jakości części do silników lotniczych. Posiada zakład produkcyjny zlokalizowany w Sędziszowie Małopolskim oraz Dział Technologiczny, w którym prowadzone są prace badawczo-rozwojowe. W ramach czterech wydziałów produkowane są najwyższej jakości koła zębate do silników lotniczych, elementy silników turbowentylatorowych, kadłuby ze stopów aluminium i magnezu, komponenty montowane w gondolach silników lotniczych największych samolotów świata. Klientami spółki są Hispano-Suiza, Turbomeca, Microturbo, Techspace Aero czy Aircelle. Udziałowcy: HISPANO SUIZA – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

9 181 13 975 25 376 43 250 67 832 82 345

Wynik finansowy netto

1 242

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

39 (1 682)

24 (17 217)

3 365

687

558

400

257

1 646

2 124

2 334

2 267

Aktywa razem

26 541 46 542 88 335 102 066 194 917 211 401

Kapitał własny

10 673 10 712 33 436 40 644 23 427 26 792

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNCNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

IWAMET Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 67 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.iwamet.com.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Grabskiego 28 Województwo: podkarpackie

2007

2008

2009

8 316 21 664 36 157 17 394

Wynik finansowy netto

2 126

761

4 415

178

Koszty zakończonych prac rozwojowych

17,4

2006

36,2

2005

21,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

8,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo IWAMET początkowo funkcjonowało jako narzędziownia, a następnie poszerzyło swoją działalność i zaczęło świadczyć usługi w precyzyjnej obróbce mechanicznej części dla lotnictwa i innych branż. W 2007 r. IWAMET przejął od Federal Mogul Gorzyce S.A. wydział aluminiowych odlewów kształtowych, a następnie w 2008 r. została uruchomiona, w ramach nowego zakładu w Stalowej Woli, produkcja odlewów aluminiowych w technologii formowania w piasku w oparciu o masy chemoutwardzalne (metoda cold-box) i zainstalowano nowe maszyny, podwajając tym samym zdolności produkcyjne w niskim ciśnieniu. Firma IWAMET jest firmą rodzinną. Udziałowcy: Kazimierz Iwasieczko – 50,0%, Stella Iwasieczko – 45,0%, John Iwasieczko – 5,0%

Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

10 005 19 106 22 787 19 400

Kapitał własny

4 023

4 485

8 675

8 884

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Kennametal Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 24 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.kennametal.com Rok powstania: 1997 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 61–814 Poznań, ul. Ratajczaka 19 Województwo: wielkopolskie

Wynik finansowy netto

2006 18 715 2 422

2007

2008

2009

11 146 12 287 580

548

431

12,3

Przychody ze sprzedaży netto

2005

11,1

2004

18,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Kennametal Polska jest częścią światowego lidera w produkcji narzędzi metodą obróbki skrawaniem. Spółka zajmuje się dystrybucją narzędzi skrawających pod markami Kennametal, Widia, Rubig, Cleveland, Werko i inne. Udziałowcy: Kennametal Osterreich GmbH – 100,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

1 359

Aktywa razem

11 687

Kapitał własny

6 258

12 735 10 805 7 351

7 899

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Kreisler Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 11 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.kreisler.pl Rok powstania: 2005 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 30–741 Kraków, ul. Nad Drwiną 10 Województwo: małopolskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

3,8

7,7

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Kreisler Polska Sp. z o.o. wytwarza komponenty dla przemysłu lotniczego i energetycznego (m.in. elementy turbin gazowych generatorów energii elektrycznej). Firma oferuje usługi w zakresie toczenia, frezowania, gwintowania i elektroerozji. Przedsiębiorstwo posiada park maszynowy składający się z nowoczesnych, sterowanych numerycznie maszyn, na których pracuje zespół doświadczonych pracowników. Udziałowcy: KREISLER MANUFACTURING CORPORATION – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

3 839

7 715

Wynik finansowy netto

(137)

889

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

7 259 10 895

Kapitał własny

6 794

8 062

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

LOT Services Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 32 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lotservices.pl Rok powstania: 1995 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 02–148 Warszawa, ul. 17 Stycznia 39 Województwo: mazowieckie

17,6

18,2

19,5

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

18,2

19,6

74,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo LOT Services oferuje pełny zakres usług handlingowych. Rocznie firma obsługuje ponad 100 000 rejsów – 6 mln pasażerów przylatujących i odlatujących z Portu Lotniczego w Warszawie, w tym samym czasie przez Terminal Cargo przechodzi około 51 tys. ton towarów. Firma w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi koordynacji obsługi rejsów, załadunku/rozładunku bagaży i frachtu, obsługi samolotów na płycie postojowej, odladzania samolotów. W ramach obsługi pasażerskiej prowadzi kompleksową obsługę pasażerów, w tym obsługę bagażową grup czy obsługę pasażerów wymagających opieki (MAAS). Firma ponadto świadczy usługi obsługi frachtu, naziemnych lotów prywatnych, transportu pasażerów i załóg. Udziałowcy: OT CARGO S.A. – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

19 573 18 200 19 455 18 234 17 604 74 579 1 559

226

385

227

191

580

Aktywa razem

5 693

5 715

5 428

5 901

7 218 34 784

Kapitał własny

3 342

3 568

3 953

4 181

4 371

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 4 952

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków Ocena w systemie 5A: CBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 26 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lhc.krak.pl

Adres: 32–083 Balice, ul. Medweckiego 1 Województwo: małopolskie

2008

2009

5 175

2 138

2 160

2 293

43,3

1 741

Koszty zakończonych prac rozwojowych

50,4

2007

48,2

2006

37,4

Wynik finansowy netto

2005

26 566 37 395 43 274 51 117 48 231 50 407

51,1

2004 Przychody ze sprzedaży netto

26,6

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków jest agentem handlingowym działającym na Międzynarodowym Porcie Lotniczym im. Jana Pawła II Kraków-Balice. Firma świadczy ogólne usługi administracyjno-gospodarcze wykonywane w interesie użytkowników portu, obsługę pasażerów, transport naziemny, obsługę bagażu i ładunków, prowadzi obsługę płytową oraz obsługę statków powietrznych. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

15 388 22 382 28 328 28 048 25 755 27 553

Kapitał własny

5 659 10 834 11 164 13 324 13 076 15 369

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBNNN.

Lotnicze Zakłady Produkcyjno-Naprawcze Aero Kros Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 39 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.aero-kros.com Rok powstania: 2007 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 38–400 Krosno, ul. Lotników 20 Województwo: podkarpackie

2005

2006

2007

2008

2009

5 743

6 016

Wynik finansowy netto

(943)

6,0

2004 Przychody ze sprzedaży netto

5,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo specjalizuje się w usługach naprawczych szybowców i samolotów oraz produkcji ultralekkich maszyn ULM. Dotychczas firma wyprodukowała ponad 450 samolotów MP-02 Czajka. Firma przeprowadza również montaż i testy statków powietrznych, m.in. śmigłowców Exec 162F, A600 Talon. Przedsiębiorstwo posiada pracownię osprzętu lotniczego, w ramach której wykonuje obsługę techniczną, przeglądy okresowe i naprawy sprzętu lotniczego. Firma dodatkowo w ramach świadczonych usług przeprowadza rekonstrukcję sprzętu lotniczego. Przedsiębiorstwo produkuje również prefabrykaty metalowe, w tym panele dźwiękochłonne. Udziałowcy: Grzegorz Wojtaszek – 100,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

5 722

7 683

Kapitał własny

2 767

3 699

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNB. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

100

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

M&M AIR CARGO Service Polska S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 96 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.mumnet.com Rok powstania: 1997 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 03–236 Warszawa, ul. Annopol 3 Województwo: mazowieckie

Dane finansowe (tys. zł)

25,6

38,3

40,0

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

34 806 52 184 38 567 40 017 38 259 25 562 418

1 115

969

126

376

(597)

Aktywa razem

9 583

8 822

6 863

5 076

Kapitał własny

2 540

1 866

2 241

1 268

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

M.A.M. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 93 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.mam.rzeszow.pl Rok powstania: 1993 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 35–206 Rzeszów, Al. Gen. L. Okulickiego 18 Województwo: podkarpackie

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Firma produkcyjno-handlowa, zajmującą się dostarczaniem swoim klientom narzędzi, maszyn i urządzeń do obróbki metali, wyrobów hutniczych oraz normalii producentów krajowych i zagranicznych. Oferuje usługi w zakresie konstrukcji i wykonawstwa form wtryskowych oraz obróbki skrawania na maszynach CNC. Kluczowymi zasobami i kompetencjami przedsiębiorstwa są doświadczeni pracownicy, posiadane obrabiarki CNC, doświadczenie w doborze narzędzi, biuro konstrukcyjnotechnologiczne z oprogramowaniem 3D CAD/CAM. Udziałowcy: Marek Wróblewski – 100,0% Dane finansowe (tys. zł)

38,6

34,8

52,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: M&M jest znaną międzynarodową grupą oferującą najwyższej jakości, kompleksową obsługę spedycyjną w przewozach drogowych, kolejowych, lotniczych i morskich oraz pełne spektrum nowoczesnych usług logistycznych. Udziałowcy: M&M International Holding AG – 100,0%

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

101

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

MAPAL Narzędzia Precyzyjne Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 42 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.mapal.pl Rok powstania: 1990 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 61–495 Poznań, ul. Partyzancka 11 Województwo: wielkopolskie

2007

2008

2009

Wynik finansowy netto

2 873

1 975

1 128

19,3

2006

18 118 20 478 20 949 19 323

20,9

2005

20,5

2004 Przychody ze sprzedaży netto

18,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Głównym przedmiotem działalności przedsiębiorstwa jest projektowanie i produkcja wszelkiego rodzaju mebli ze stali kwasoodpornej, zarówno w pojedynczych egzemplarzach, jak i w seriach. Cały sprzęt produkowany jest z wysokogatunkowych stali kwasoodpornych, spełniających normy higieniczne. Firma podejmuje się realizacji specyficznych produktów dla tak różnych sektorów, jak przemysł kosmetyczny, farmaceutyczny, medyczny, chemiczny i lotniczy. Udziałowcy: MAPAL Fabrik für Präzisionswerkzeuge Dr. Kress KG – 100,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

11 753 11 185 12 033

Kapitał własny

10 742

9 844

9 281

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

METALTON G. Olchawski Sp.j. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 64 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.metalton.com.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 24–320 Poniatowa, ul. Przemysłowa 31 Województwo: lubelskie

2007

11 708 14 661 13 587

2008 7 337

2009 3 932

7,3

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych

3,9

2006

13,6

Przychody ze sprzedaży netto

2005

14,7

2004

11,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo METALTON G. Olchawski Sp.j. powstało w 2000 r. na terenie byłych zakładów elektromaszynowych EDA S.A. Firma specjalizuje się w projektowaniu i wykonawstwie narzędzi i komponentów metalowych. Wykonuje również części zamienne do wykonanych wyrobów. Firma posiada nowoczesny i elastyczny park maszynowy oraz pracownię projektową opartą na uznanych systemach CAD/CAM. Udziałowcy: Grzegorz Olchawski – 50,0%, Dorota Furtak – 50,0%

Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

102

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 30 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lotnisko-balice.pl Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 32–083 Balice, ul. Medweckiego 1 Województwo: małopolskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

117,5

130,5

126,5

64,4

36,8

105,4

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności spółki jest rozbudowa, modernizacja i eksploatacja Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków oraz podejmowanie działań związanych z obsługą lotniczego ruchu pasażerskiego i towarowego. Firma świadczy usługi lotniskowe i pozalotniskowe, obejmujące wynajem pomieszczeń, dzierżawę terenu, wynajem powierzchni reklamowych. Międzynarodowy Port Lotniczy jest obiektem współużytkowanym przez lotnictwo wojskowe i cywilne. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 85,04%, Inni – 14,95% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

36 770 64 380 105 408 126 500 130 499 117 529 9 562 25 380 56 968 57 054 53 428 35 395

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

1 028

976

2 074

Aktywa razem

150 890 208 839 288 169 350 315 403 945 446 712

Kapitał własny

119 768 144 948 211 678 268 432 321 547 356 634

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

MTU Aero Engines Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 50 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.mtupolska.com Rok powstania: 2009 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 36–002 Jasionka, ul. Tajęcina 108 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

0,4

45,0

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo MTU Aero Engines Polska jest częścią globalnego koncernu MTU Aero Engines. Na terenie zakładu, który jest wyposażony w bardzo nowoczesne maszyny, produkowane są m.in. łopatki kierownicze i wirujące do turbin niskiego ciśnienia wielu silników samolotowych. Ponadto firma koncentruje swoje działania na montażu modułów do programów cywilnych zespołów napędowych stosowanych w przemyśle lotniczym. Dalszym polem działania jest naprawa elementów zespołów napędowych m.in. różnego rodzaju przewodów rurowych do silników samolotowych (jak np. olejowe, paliwowe, powietrzne itp.). Kluczowymi zagadnieniami w zakresie prac rozwojowych w MTU AE Polska jest projektowanie profili niechłodzonych łopatek turbin niskiego ciśnienia silnika lotniczego, uchwytów do obróbki i testowania komponentów silnika oraz tworzenie oprogramowania jednostki kontrolującej i diagnostycznej dla silników lotniczych. Udziałowcy: MTU AERO ENGINES GMBH – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

358 45 002 (18 885) (25 852)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

110 575 235 538

Kapitał własny

71 215 185 513

103

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Nafta-Gaz-Serwis S.A. Ocena w systemie 5A: BCNCN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 13 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.ngs.com.pl Rok powstania: 2001 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 38–500 Sanok, ul. Rymanowska 45 Województwo: podkarpackie

2005

2007

2008

2009

703

2 936

6 301

6 298

154

108

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

13 044 19 552 25 734 47 948

Kapitał własny

6 495

9 391 14 412 19 264

39,5

20 287 32 000 39 451 59 881

Wynik finansowy netto

32,0

Przychody ze sprzedaży netto

2006

59,9

2004

20,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Nafta-Gaz-Serwis S.A. to firma oferująca kompleksowe usługi na rynku naftowo gazowym. Począwszy od prac projektowych, poprzez wytwarzanie, montaż i instalację po odbiory i uruchomienia. Firma posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie wykonywania prac związanych z zagospodarowaniem odwiertów do eksploatacji gazu i ropy naftowej, budowy tłoczni gazu, rurociągów, instalacji osuszania gazu, stacji tankowania CNG i infrastruktury towarzyszącej. Przedsiębiorstwo wytwarza również urządzenia i zbiorniki ciśnieniowe oraz głowice eksploatacyjne, więźby klinowe oraz zasuwy wysokociśnieniowe. Nafta-Gaz-Serwis rozpoczęła współpracę kooperacyjną dotyczącą wytwarzania części dla przemysłu lotniczego. W oparciu o obrabiarki klasyczne i CNC oferuje wytwarzanie elementów ze stali stopowej i nierdzewnej oraz narzędzi i przyrządów.

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do patentowania swoich rozwiązań. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNCN. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej, firma patentująca

Norbert Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 73 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.norbertpolska.pl Rok powstania: 2007 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 35–105 Rzeszów, ul. Przemysłowa 9b Województwo: podkarpackie

Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

30,0

2004 Przychody ze sprzedaży netto

9 387 30 035 (2 143)

944

185

1 223

9,4

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Norbert Polska jest dostawcą dla sektora lotniczego, zajmującego się produkcją detali do silników lotniczych. Przedsiębiorstwo produkuje dysze turbin, uszczelniacze łożysk, pierścienie wtryskiwaczy paliwa, tuleje, nakrętki, dźwignie i wiele innych. Spółka dysponuje dużym parkiem maszynowym, począwszy od tokarek manualnych, tokarek CNC, centr frezarskich (3,4 osiowych), centr tokarskich (4 osiowych) do szlifierek i drążarek wgłębnych EDM. Firma jest częścią firmy Norbert Industries działającej na terenie Stanów Zjednoczonych.

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

15 962 16 544 1 794

2 738

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

104

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

PANALPINA Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 17 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.panalpina.com Rok powstania: 2005 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 53–508 Wrocław, ul. Prosta 36 Województwo: dolnośląskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

116,7

99,7

73,4

41,6

Rodzaj działalności przedsiębiostwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Panalpina Polska Sp. z o.o. oferuje produkty i rozwiązania z zakresu transportu morskiego oraz transportu lotniczego. Fracht morski obejmuje ogólnoświatowy serwis drobnicowy (LCL) oraz całokontenerowy (FCL). Natomiast transport lotniczy (eksport/import) zorganizowany jest w znacznej mierze w oparciu o sieć połączeń przez największe europejskie porty: Frankfurt i Luxemburg. Przedsiębiorstwo jest wiodącym w Polsce dostawcą usług logistycznych, pomagając swoim klientom w zakresie planowania, consultingu oraz wdrażania rozwiązań we frachcie lotniczym i morskim. Udziałowcy: PANALPINA WELTTRANSPORT (Holding) AG (Szwajcaria) – 100,0% 2004

2005

Przychody ze sprzedaży netto

2006

2007

2008

2009

41 645 73 431 99 715 116 697

Wynik finansowy netto

2 174

3 232

1 652

1 333

3 024

4 250

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

522

10 594 17 471 19 211 27 879

Kapitał własny

2 224

5 457

4 984

9 233

Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 57 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lot.com Rok powstania: 1929 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 00–906 Warszawa, ul. 17 Stycznia 39 Województwo: mazowieckie

2 724,1

2 856,3

2 983,0

2 762,4

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

2 771,8

2 914,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności Polskich Linii Lotniczych LOT S.A. jest świadczenie usług transportu lotniczego osób, bagaży, poczty i towarów w komunikacji krajowej i międzynarodowej (w formule rozkładowej i czarterowej). Od 2003 roku LOT jest członkiem największego globalnego sojuszu Star Alliance. LOT jest linią lotniczą działającą w oparciu o tradycyjny model biznesowy typu hub-and-spoke, tj. rodzaj klastra koncentrycznego zakładającego, iż wokół dużego podmiotu zakotwiczona jest sieć dostawców (towarów i usług). Spółka jest skoncentrowana na działalności rozkładowej do Portów Lotniczych w Europie, Ameryce Północnej oraz na Bliskim Wschodzie. LOT ma największy udział w rynku przewozów pasażerskich w Polsce. Udziałowcy: Ministerstwo Skarbu Państwa – 67,97%, Regionalny Fundusz Gospodarczy S.A. – 25,10%, Inni – 6,93% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

2 914 159 2 771 774 2 762 427 2 983 046 2 856 326 2 724 061 17 121

88 611

523 421

29 708 (732 723) (168 057)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

22 861

21 497

18 784

Aktywa razem

2 748 408 3 195 147 3 310 560 3 251 600 2 771 348 2 532 538

Kapitał własny

1 341 915 1 575 266 1 896 335 1 927 370

934 814

665 385

105

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 14 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pzlmielec.pl Rok powstania: 1998 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

2009

159 050 107 483 147 986 112 210 132 856 190 731

Wynik finansowy netto

(65 592) (31 972) (21 176)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

190,7

2008

132,9

2007

112,2

2006

148,0

Przychody ze sprzedaży netto

2005

107,5

2004

159,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Sp. z o.o. są największym w Polsce producentem samolotów, rozszerzającym profil produkcji o wytwarzanie struktur lotniczych i produkcję helikopterów. Spółka produkuje kabiny helikopterów BLACK HAWK dla odbiorców międzynarodowych i Armii Stanów Zjednoczonych. Ponadto uruchomiona została linia produkcyjna helikopterów S-70i, należących do rodziny sprawdzonych w warunkach bojowych helikopterów BLACK HAWK. Aktualna linia produktów spółki obejmuje: Dwusilnikowy samolot turbośmigłowy klasy STOL: M28 i M28B Bryza, jednosilnikowy samolot stosowany w agrolotnictwie i gaszeniu pożarów M18 Dromader oraz wielozadaniowy śmigłowiec Sikorsky S-70i BLACK HAWKTM. Firma wykonuje również segmenty kabinowe struktury śmigłowca UH-60M BLACK HAWKTM. Udziałowcy: SIKORSKY Aircraft Corporation – United Technologies Holdings S.A. – 100,0%

2 023 10 926 11 656 149 969 164 576 184 847 198 514 329 821 525 184 84 627 66 132 73 974

8 383 133 891 112 715

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz na najwyższym poziomie oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNA. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 53 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.plb.pl Rok powstania: 1920 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 85–109 Bydgoszcz, ul. Grodzka 12 Województwo: kujawsko-pomorskie

Wynik finansowy netto

2007

6 514

8 907

2008 6 952

2009 7 043

(3 511) (9 459) (5 846) (13 070) (19 542)

7,0

2006

7,0

4 157

8,9

2005

6,5

2004 Przychody ze sprzedaży netto

4,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. zarządza lotniskiem zlokalizowanym w Bydgoszczy i jego infrastrukturą. Spółka wynajmuje powierzchnie handlowe na lotnisku, sale konferencyjne, powierzchnie reklamowe, ogłasza przetargi na inwestycje, obsługuje przewoźników, touroperatorów oraz agentów obsługi naziemnej działających na terenie portu. Port obsługuje rocznie ponad 270 tys. pasażerów. Na bydgoskim lotnisku działają dwaj duzi przewoźnicy Ryanair i PLL LOT S.A.

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

465 77 298 42 212

Aktywa razem

51 518 54 921 62 289 116 116 85 886

Kapitał własny

37 015 33 556 47 588 101 557 77 426

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

106

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 25 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.airport.gdansk.pl Rok powstania: 1974 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 80–298 Gdańsk, ul. Słowackiego 200 Województwo: pomorskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

62,0

59,1

50,8

39,4

25,2

21,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Gdańsk im. L. Wałęsy Sp. z o.o. zarządza terminalem lotniczym zlokalizowanym w Gdańsku–Rębiechowie i jego infrastrukturą. Spółka wynajmuje powierzchnie użytkowe, reklamowe, zarządza terminalem pasażerskim i pasem startowym. Obsługuje przewoźników i agentów działających na terenie lotniska. Lotnisko obsługuje rocznie ponad 2 miliony pasażerów. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 37,61%, Skarb Państwa – 31,45%, Lokalna Rada Komunalna – 30,23%, Inni – 0,71% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

21 642 25 163 39 403 50 829 59 073 61 951 2 058

2 824

6 545 11 651 13 720 10 459

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

1 941

2 042

1 973

Aktywa razem

89 788 96 049 108 034 129 605 148 350 157 601

Kapitał własny

78 035 80 858 87 403 101 022 114 742 125 201

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNC.

Port Lotniczy Kielce S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 76 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.plksa.eu Rok powstania: 2008 Adres: 25–405 Kielce, ul. Szermentowskiego 5 Województwo: świętokrzyskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

0,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Kielce S.A powstała w trakcie prowadzonych przez Miasto Kielce prac przygotowawczych, zmierzających do wybudowania Regionalnego Portu Lotniczego. Celem funkcjonowania Spółki jest przygotowanie, przeprowadzenie realizacji i uruchomienie Regionalnego Portu Lotniczego Kielce w Obicach, Gmina Morawica. 2004 Przychody ze sprzedaży netto

2005

2006

2007

2008

2009

(328)

(440)

Aktywa razem

1 693

1 254

Kapitał własny

1 672

1 232

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

107

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Port Lotniczy Lublin S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 79 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.portlotniczy.lublin.pl

Adres: 20–340 Lublin, ul. Garbarska 21A Województwo: lubelskie

2006

2007 949

Wynik finansowy netto

2008 684

2009 750

(21)

(100)

(485) (1 842)

Aktywa razem

715

1 322

8 237 55 670 115 185

Kapitał własny

712

1 312

3 057 38 325 98 036

0,7

2005

0,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

0,9

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Port Lotniczy Lublin S.A. jest właścicielem i zarządcą infrastruktury Portu Lotniczego Lublin powstającego na terenach trawiastego lotniska w Świdniku. Komunikacyjny port lotniczy obecnie jeszcze nie funkcjonuje i jest w trakcie budowy. Całość inwestycji, finansowanej z środków Unii Europejskiej, ma wynieść 504 mln zł brutto. Prace budowlane zostały rozpoczęte jesienią 2010 r., z planami ukończenia w 2012 roku. Port lotniczy powstaje obok przyfabrycznego trawiastego Lotniska Świdnik (kod lotniska: EPSW), obsługującego wytwórnię śmigłowców PZL Świdnik. Udziałowcy: Miasto Lublin – 64,5%, Województwo Lubelskie – 30,1%, Inni – 5,4%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 04

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

Port Lotniczy Łódź im. W. Reymonta Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 35 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.airport.lodz.pl Rok powstania: 1993 (1925) Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 94–328 Łódź, ul. Gen. S. Maczka 35 Województwo: łódzkie

2006 5 060

2007 8 077

2008

2009

8 102 10 642

Wartości niematerialne i prawne

0,1

Aktywa razem

19 904 50 127 115 064 159 102 196 540 207 960

Kapitał własny

15 016 24 167 65 915 122 129 142 971 132 276

5,1

(4 827) (7 359) (9 958) (10 031) (15 942) (21 070)

Koszty zakończonych prac rozwojowych

10,6

1 316

8,1

2005

1,3

Wynik finansowy netto

1 122

8,1

2004 Przychody ze sprzedaży netto

1,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka zarządza międzynarodowym Portem Lotniczym Łódź im. Władysława Reymonta, zlokalizowanym 6 km od centrum Łodzi. Lotnisko posiada trzy terminale. Terminal I, zmodernizowany w 1997, jest terminalem krajowym, obsługującym obecnie lotnictwo ogólne (ang.: general aviation) i loty VIP-ów. Ulokowane tu są m.in. wypożyczalnia samochodów, lotnicze firmy usługowe, pomieszczenia wypoczynkowe dla pilotów, Lotniskowe Biuro Meteorologiczne, Straż Graniczna i Policja). Terminal II, wybudowany w 2005, jest terminalem międzynarodowym, przeznaczonym do obsługi tanich linii lotniczych i czarterów. Trzeci terminal – Terminal Cargo otwarty 2009 roku – przeznaczony jest do obsługi połączeń samolotów towarowych. Udziałowcy: Lokalna Rada Komunalna – 94,4%, Inni – 5,6%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

108

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 37 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.airport-poznan.com.pl Rok powstania: 1997 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 60–189 Poznań, ul. Bukowska 285 Województwo: wielkopolskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

48,6

44,2

35,3

28,7

19,2

19,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o. jest spółką zarządzającą infrastrukturą lotniska PoznańŁawica oraz świadczy usługi związane z obsługą transportu lotniczego odbywającego się na lotnisku. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 45,5%, Miasto Poznań – 32,0%, Woj. Wielkopolskie – 22,5% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

19 142 19 163 28 750 35 292 44 186 48 574 329

(790)

2 786

4 288

2 702

279

296

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

207 809 204 292 207 393 228 985 285 231 269 905

Kapitał własny

165 835 166 809 174 563 187 928 221 930 224 490

Port Lotniczy Radom S.A. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 33 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lotnisko-radom.eu Rok powstania: 1989 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 26–200 Radom, ul. Żeromskiego 53 Województwo: świętokrzyskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

0,3

0,1

1,0

1,9

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Podstawowym zadaniem spółki Port Lotniczy Radom S.A. jest dostosowanie istniejącego lotniska wojskowego Radom-Sadków do obsługi planowanego ruchu samolotów, pasażerów i przewozów towarowych Cargo. Kolejnym celem jest utrzymanie obiektów, urządzeń i systemów stanowiących infrastrukturę lotniska w pełnej sprawności w celu zapewnienia bezpiecznej i sprawnej obsługi pasażerów oraz bezpiecznego wykonywania operacji lotniczych. Misją spółki Port Lotniczy Radom S.A. jest aktywizacja regionu radomskiego poprzez uruchomienie i rozwój tanich połączeń lotniczych z lotniska Radom-Sadków. Udziałowcy: Gmina Miasta Radomia – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

280

1 003

1 901

393

562

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

38 12 033 22 586 23 037

Kapitał własny

7 12 011 22 351 22 913

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

109

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ Solidarność Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 82 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.airport.com.pl Rok powstania: 1999 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 72–100 Goleniów, ul. Glewice 1a Województwo: zachodniopomorskie

2007

2008

7 314

9 277

2009

Wynik finansowy netto

(5 067 (7 731) (8 180) (7 848) (7 567) (8 198)

9 013

Aktywa razem

93 057 95 610 107 795 109 837 110 035 107 627

Kapitał własny

57 077 61 095 61 415 55 146 56 379 52 981

9,0

5 968

9,3

2006

7,3

4 579

6,0

2005

4 333

4,6

2004 Przychody ze sprzedaży netto

4,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo zarządza infrastrukturą międzynarodowego Portu Lotniczego Szczecin-Goleniów. Port Lotniczy Szczecin-Goleniów posiada stałe połączenia lotnicze z Warszawą (obsługiwane przez PLL LOT), Londynem (Ryanair), Dublinem (Ryanair, Centralwings), Edynburgiem (Centralwings), Oslo (Norwegian). W ofercie są także loty czarterowe i sezonowe. Lotnisko rocznie obsługuje 300 tys. pasażerów. Terminal jest przystosowany do wymogów UE. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 56,67%, Inni – 43,33%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Port Lotniczy Wrocław S.A. Ocena w systemie 5A: NCCNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 31 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.airport.wroclaw.pl Rok powstania: 1950 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 54–530 Wrocław, ul. Skarżyńskiego 36 Województwo: dolnośląskie

Wartości niematerialne i prawne

2008

2009

407

4 440

8 422

8 939

5 683

748

518

288

753

738

453

172

Aktywa razem

86 203 88 856 114 224 162 069 211 389 243 396

Kapitał własny

75 566 76 723 99 163 142 762 187 301 212 984

81,1

2 706

78,0

2007

54,9

Koszty zakończonych prac rozwojowych

2006

31,6

Wynik finansowy netto

2005

28 071 31 589 54 902 81 100 104 732 78 026

104,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

28,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka kieruje międzynarodowym Portem Lotniczym Wrocław, zlokalizowanym 10 km na południowy zachód od centrum miasta. Firma zarządza całą infrastrukturą lotniska, prowadzi wynajem powierzchni użytkowej, powierzchni reklamowej, obsługuje przewoźników i agentów handlingowych (obsługę handlingową na lotnisku prowadzi obecnie firma WRO-Lot). Na lotnisku działają tacy przewoźnicy, jak: PLL LOT, Lufthansa, SAS Scandinavian Airlines, Ryanair Wizz Air, Jet Air, Eurolot. Przewiduje się przekazanie do użytku nowego terminala lotniczego. Nowy budynek będzie posiadał jedną z największych kubatur w Polsce – 330 429,81m3 na 4 piętrach. Udziałowcy: Gmina Miasta Wrocławia – 47,89%, Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 20,23%, Urząd Marszałkowski Woj. Dolnośląskiego – 31,88%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej, wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCCNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

110

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

POZ Airport Services Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 15 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pozas.pl Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 60–189 Poznań, ul. Bukowska 285 Województwo: wielkopolskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

21,7

17,4

13,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności spółki POZ Airport Services jest obsługa naziemna w Porcie Lotniczym Poznań-Ławica w zakresie obsługi pasażerów, obsługi bagażu, obsługi płytowej statków powietrznych, obsługi kabinowej statków powietrznych, transportu naziemnego załóg, pasażerów, bagaży i ładunków po płycie lotniska. Ponadto firma świadczy usługi General Aviation Handling Assistance w Porcie Lotniczym Poznań-Ławica. Spółka rezerwuje hotele, limuzyny, pośredniczy w organizowaniu cateringu i transportu. Od 1996 roku spółka działała pod nazwą POZ-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o., od 2005 roku spółka działa pod firmą POZ Airport Services Sp. z o.o. Kapitał Zakładowy Spółki wynosi 1 084 000 zł. Udziałowcy: Państwowe Porty Lotnicze – 100,0% 2004

2005

2006

Przychody ze sprzedaży netto

2007

2008

2009

13 582 17 442 21 698

Wynik finansowy netto

543

775

3 001

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

9 908 12 315 14 319

Kapitał własny

5 662

6 438

9 439

Pratt&Whitney Kalisz Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BNNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 22 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pwk.com.pl Rok powstania: 1992 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 62–800 Kalisz, ul. Elektryczna 4a Województwo: wielkopolskie

302,7

206,9

205,0

193,2

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

158,3

127,8

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Pratt&Whitney Kalisz (PWK) powstała w 1992 roku. Przedsiębiorstwo jest częścią międzynarodowego koncernu Pratt&Whitney Canada, wiodącego na świecie lidera w produkcji silników turbośmigłowych, turbowentylatorowych i turbowałowych do samolotów biznesowych, komunikacji lokalnej oraz śmigłowców. Firma Pratt&Whitney Kalisz produkuje części do silników lotniczych. Podstawowe rodzaje produkowanych części to: jarzma reduktorów planetarnych, aparaty kierujące sprężarek osiowych, labirynty uszczelniające turbin, koła zębate pomp olejowych, wałki zębate skrzynek napędów, sworznie reduktorów planetarnych, sprzęgła, koła zębate stożkowe o zębach łukowych, koła reduktorów planetarnych, koła pierścieniowe reduktorów planetarnych, przewody rurowe, wały główne silnika. Udziałowcy: PRATT & WHITNEY CANADA INC – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

127 792 158 290 193 180 204 961 206 881 302 709 1 834

6 507 24 746 11 168 (52 369)

Koszty zakończonych prac rozwojowych

1 480

1 331

209

Wartości niematerialne i prawne

3 333

4 831

5 029

9 867 4 747

Aktywa razem

195 380 207 376 241 013 281 019 306 734 332 156

Kapitał własny

98 990 169 734 198 285 209 552 99 952 152 366

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNB. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

111

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

PRODREM Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 95 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.prodrem.ptc.pl Rok powstania: 1939 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

2006

2007

2008

2009

12 200 11 211

8 368

(2 173)

(470)

253

175

Aktywa razem

9 064

8 035

Kapitał własny

472

Wynik finansowy netto

8,4

2005

11,2

2004 Przychody ze sprzedaży netto

12,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Zakład Produkcyjno-Remontowy PRODREM specjalizuje się w produkcji narzędzi i przyrządów używanych w procesach obróbki skrawaniem, niestandardowych konstrukcji stalowych, szerokiego asortymentu kół zębatych i elementów układów przeniesienia mocy. Firma wykonuje usługi z zakresu mechaniki precyzyjnej. Dokonuje także przeglądów, napraw bieżących i remontów generalnych konwencjonalnych i specjalistycznych obrabiarek różnych typów. Udziałowcy: UNICOMMERCE Sp. z o.o. Sp. K. – 72,75%, Marian Łukasik – 18,18%, Inni – 9,06%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze Ocena w systemie 5A: CCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 41 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.porty-lotnicze.com.pl Rok powstania: 1958 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 00–906 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 1 Województwo: mazowieckie

2009

634 978

614 489

Wynik finansowy netto

173 897

196 756

208 325

141 037

90 493

51 944

12 284

10 016

10 208

3 731

5 193

2 641

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

2 019 008 2 308 657 2 554 859 2 266 368 2 397 892 2 472 773

Kapitał własny

1 683 855 1 890 300 2 052 067 1 898 746 1 964 670 2 047 073

614,5

2008

679 930

635,0

2006

679,9

2007

861 743 1 068 450

1068,5

2005

858 468

861,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

858,5

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze zajmuje się m.in. budową i eksploatacją lotnisk oraz świadczeniem usług na rzecz pasażerów i linii lotniczych. P.P. Porty Lotnicze zarządza dwoma portami lotniczymi: w Warszawie i Zielonej Górze. Posiada również udziały w 10 spółkach nadzorujących działanie lotnisk w Krakowie, Szczecinie, Poznaniu, Gdańsku, Modlinie, Wrocławiu, Katowicach, Szczytnie, Bydgoszczy i Rzeszowie. Udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej, wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

112

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe DO-MET Dominik Wyciszkiewicz Ocena w systemie 5A: NNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 99 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.do-met.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 38–500 Sanok, ul. Korczaka 9 Województwo: podkarpackie

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest firmą działającą na rynku obróbki skrawaniem od 1994 roku. Wyroby firmy są dystrybuowane i sprzedawane na terenie Polski i całej Europy. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w precyzyjnej obróbce detali na obrabiarkach sterowanych numerycznie, toczeniu i frezowaniu CNC. Firma posiada nowoczesny park maszynowy oraz wykwalifikowany personel. W 2006 roku firma zdobyła certyfikat jakości zgodny z normą ISO 9001:2001. Udziałowcy: Dominik Wyciszkiewicz – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

PZL Mielec Cargo Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 80 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.lotnisko.mielec.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

1,8

1,7

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

1,6

1,3

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo PZL-Mielec Cargo Sp. z o.o. jest spółką zarządzającą lotniskiem położonym na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec. Spółka jest właścicielem całej infrastruktury lotniskowej. Samo lotnisko posiada dwie prostopadłe drogi startowe o nawierzchni asfaltowo-betonowej. Długość głównej drogi startowej wynosi 2498 m i szer. 60 m, natomiast pomocniczej drogi startowej – 659 m i szer. 25 m. Po północnej stronie głównej drogi startowej zlokalizowany jest trawiasty pas startowy o długości 610 m i szerokości 100 m przeznaczony głównie dla lotnictwa sportowego. Na lotnisku funkcjonuje dodatkowe lotnicze przejście graniczne dla ruchu osobowego, którego obsługę prowadzi Placówka Straży Granicznej Lotniska Rzeszów Jasionka. 2004 Przychody ze sprzedaży netto

2005

2006 1 281

2007 1 551

2008 1 726

2009 1 813

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

113

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

PZL-HYDRAL S.A. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 68 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.hydral.com.pl Rok powstania: 1946 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 51–317 Wrocław, ul. Bierutowska 67b Województwo: dolnośląskie

2008

2009 (46)

11,9

(48 151) (14 927) (1 076) (61 578) (23 902)

55,7

2007

48,6

2006

32,8

Wynik finansowy netto

2005

34 651 47 600 48 618 55 741 32 757 11 870

47,6

2004 Przychody ze sprzedaży netto

34,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo PZL-HYDRAL S.A. jest przedsiębiorstwem produkcyjnym, wytwarzającym pompy hydrauliczne zębate, pompy spożywcze, silniki tłoczkowe, zawory przelewowe, rozdzielacze hydrauliczne, elektrozawory i zasilacze hydrauliczne dla wielu gałęzi przemysłu, w tym dla przemysłu lotniczego, włókienniczego, maszynowego.

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

86 966 92 011 76 986 111 051 35 661 30 617

Kapitał własny

(214 815) (229 743) (250 500) (188 922) (165 020) (164 974)

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

PZL-Wrocław Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 86 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pzl-wroclaw.com.pl Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 51–317 Wrocław, ul. Bierutowska 65 Województwo: dolnośląskie

Wynik finansowy netto

2006

2007

2008

2009

22 737 52 323 33 605 44

8 720 (8 292)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

516

364

33,6

Przychody ze sprzedaży netto

2005

52,3

2004

22,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością PZL-Wrocław Sp. z o.o. jest produkcja podzespołów i układów dla systemów hydraulicznych i paliwowych do samolotów i śmigłowców. Poza wyrobami dla przemysłu lotniczego i hydrauliki przemysłowej firma współpracuje z globalnymi firmami w zakresie produkcji detali oraz wykonawstwa specjalistycznych procesów obróbki mechanicznej, cieplnej i chemicznej. Spółka prowadzi także na zlecenia prace projektowo-badawcze oraz serwisowe. Udziałowcy: HS POLAND HOLDINGS Sp. z o.o. – 100,0%

197

Aktywa razem

35 655 57 214 52 529

Kapitał własny

17 304 26 002 17 610

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

114

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Remog Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 44 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.remog.pl Rok powstania: 2005 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

Dane finansowe (tys. zł)

8,5

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

2004

2005

2006

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2007

2008

2009

8 598

9 882

8 495

270

847

(625)

162

155

143

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

10 325 15 140 29 879

Kapitał własny

759

3 748

3 083

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNB. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Royal Star Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NNNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 94 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.royal-star.pl Rok powstania: 1995 Adres: 39–200 Dębica, ul. Drogowców 7 Województwo: podkarpackie

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Royal Star Sp. z o.o. jest firmą działającą na terenie Polski w branży budownictwa przemysłowego oraz w branży instalacyjnej, a w szczególności wentylacyjno-klimatyzacyjnej i chłodniczej. Lotnictwo jest od wielu lat pasją dyrekcji firmy Royal-Star, dlatego też firma zdecydowała się zaistnieć na rynku lotniczym jako Ośrodek Szkolenia Lotniczego. Pod koniec roku 2003 rozpoczęto proces certyfikacji Ośrodka Szkolenia Lotniczego Royal-StarAERO. Udziałowcy: Krzysztof Pawełek – 100,0% Dane finansowe (tys. zł)

9,9

8,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Remog Polska jest przedsiębiorstwem produkcyjnym wytwarzającym komponenty dla wielu gałęzi przemysłu, w tym przemysłu lotniczego. Spółka specjalizuje się w produkcji seryjnej podzespołów do pomp cieplnych, korpusów hydraulicznych (m.in. dla takich firm, jak: Linde, Bosch Rexroth), zaworów, a także ręcznym gratowaniem części lotniczych dla firmy Liebherr Aerospace. Przedsiębiorstwo w ramach unijnego dofinansowania zakupiło m.in.: OO 5-osiową pionową frezarkę DMU 50eVo-liniową do obróbki obudowy łożyska dla silnika PW617 (Pratt&Witney Canada) oraz centralnego hydraulicznego bloku kontrolnego do śmigłowca Eurocopter EC145 (wirnik sterowniczy), OO 4-osiową poziomą frezarkę Heller osiągającą wysokie prędkości oraz precyzyjność programów hydraulicznej obróbki OO współrzędnościową maszynę pomiarową Wenzel. Udziałowcy: Rudolf Erich Mueller GMBH&CO KG – 100,0%

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNB. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

115

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Sandvik Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 62 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.sandvik.com Rok powstania: 1974 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 02–665 Warszawa, ul. Wilanowska 372 Województwo: mazowieckie

2008

2009

5 118

4 720

8 672

6 081

1 457

Wartości niematerialne i prawne

112

272

Aktywa razem

31 520 43 138 59 790 110 069 104 266 103 187

Kapitał własny

10 868

8 987 23 517 49 599 47 008 48 465

148,0

7 511

Koszty zakończonych prac rozwojowych

144,2

2007

204,9

2006

129,8

Wynik finansowy netto

2005

89 635 129 790 147 991 208 625 204 919 144 244

208,6

2004 Przychody ze sprzedaży netto

89,6

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Sandvik to światowy lider w produkcji narzędzi skrawających tokarskich i obrotowych, stali kwasoodpornej, wysokostopowej, materiałów elektrooporowych, taśm transporterowych oraz stopów specjalnych. Przedsiębiorstwo kooperuje z największymi światowymi producentami z branży motoryzacyjnej, lotniczej, produkcji form i matryc, obróbki małych detali i przemysłu maszynowego. Udziałowcy: SANDVIK AB – 100,0%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

SEGER Ozga, Mikuszewski Sp.j. Ocena w systemie 5A: NCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 59 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.seger.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 38–124 Wiśniowa, ul. Wiśniowa 299 Województwo: podkarpackie

Wynik finansowy netto

2007

2008

2009

947

1 609

1 855

991

13,6

2006

10 172 15 212 14 730 13 567

14,7

2005

15,2

2004 Przychody ze sprzedaży netto

10,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo specjalizuje się w sprzedaży narzędzi ręcznych i ściernych, maszyn i urządzeń skrawających oraz części do nich producentów światowych i krajowych. Większość kooperujących producentów legitymuje się najwyższymi certyfikatami jakościowymi ISO 9001 oraz ISO 9002. Przedsiębiorstwo w ramach kontraktów europejskich zrealizowało projekt wdrożenia i uruchomienia platformy B2B, mający na celu optymalizację procesów biznesowych oraz przepływu informacji w przedsiębiorstwie (wartość projektu to 565 tys. zł, wartość dofinansowania 331,5 tys. zł, początek realizacji projektu wrzesień 2009). Udziałowcy: Marek Krzysztof Mikuszewski – 33,33%, Beata Ozga – 33,33%, Wojciech Artur Ozga – 33,33%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

5 079

7 323

5 870

6 009

Kapitał własny

2 147

3 109

1 620

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz posiada wysokie zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

116

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Siemens Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 21 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.siemens.pl Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 03–821 Warszawa, ul. Żupnicza 11 Województwo: mazowieckie

Dane finansowe (tys. zł)

1517,6

1096,2

1038,9

1559,8

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

2 008 466 1 965 218 1 559 847 1 038 923 1 096 218 1 517 609 119 765

207 702

2 456

95 909

29 831

113 529

81 057

Koszty zakończonych prac rozwojowych 1 604

3 154

2 606

2 839

Aktywa razem

936 969 1 417 284

773 898

599 398

641 678

625 254

Kapitał własny

531 231

384 025

289 229

260 921

314 053

Wartości niematerialne i prawne

606 438

Technology Management Consultants – Poland Ocena w systemie 5A: NNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 100 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.tm-consultants.com

Adres: 32–031 Włosań, ul. Kampinos 14 Województwo: małopolskie Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Technology Management Consultants – Poland wykonuje usługi konsultacyjne w zakresie inżynierii powierzchni i innowacyjnych technologii powłok specjalnych i procesów regeneracji (mikroplazma, PTA, laser). Prowadzi prace badawczo-rozwojowe oraz wdrożeniowe. Aktualnie TMC Poland jest uznanym na świecie ekspertem w napawaniu laserowym i plazmowym, laserowej obróbce materiałów, natryskiwaniu cieplnym, natryskiwaniu metodą Cold Spray, antykorozyjnych warstwach dyfuzyjnych do silników lotniczych. TMC Poland jest przedstawicielem takich firm, jak: Aimtek/Bay State, CFI, Deloro Stellite/Hettiger, IPG Photonics, Laserline, Liburdi, Oxistop, Powdermet. Dane finansowe (tys. zł)

1965,2

2008,5

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Siemens Sp. z o.o. jest częścią globalnego koncernu Siemens AG, światowego lidera w branży elektrotechnicznej i elektronicznej. Polska filia Siemensa oferuje m.in. uniwersalną platformę sprzętową przeznaczoną do sterowania obrabiarkami dla różnych gałęzi przemysłu i technologii – SINUMERIK. Platforma SINUMERIK realizuje koncepcję kompletnego wyposażenia elektrycznego maszyny – od sterowania CNC, poprzez układy przekształtnikowe i silniki serwo do szaf sterowniczych. Firma Siemens Sp. z o.o. jest członkiem Stowarzyszenia Przedsiębiorców Dolina Lotnicza. Udziałowcy: SIEMENS BETEILIGUNGEN INLAND GMBH – 100,0%

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

117

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Thoni Alutec Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 43 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.alutec.pl Rok powstania: 1998 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Przyszowska 1 Województwo: podkarpackie

2008

2009

Wynik finansowy netto

20 549 33 549 38 498 32 863 29 298

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

392

182,1

2007

198,1

2006

173,9

2005

68 257 113 368 173 947 198 096 182 059 113,4

2004 Przychody ze sprzedaży netto

68,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Thoni Alutec specjalizuje się w produkcji odlewów ze stopów magnezu i aluminium w formach piaskowych oraz kokilach, z obróbką cieplną i mechaniczną. Firma oferuje kompletne rozwiązania, zaczynając od konstrukcji odlewu, poprzez zaprojektowanie i wykonanie oprzyrządowania modelowego, odlanie odlewu, obróbkę cieplną, mechaniczną oraz montaż wykonanych elementów. Udziałowcy: Thoni Lothar Rudolf – 100,0%

1 010

Aktywa razem

31 767 56 416 122 820 193 820 208 706

Kapitał własny

20 645 33 645 65 285 88 380 116 196

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

TUV NORD Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BBNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 8 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.tuv-nord.pl Rok powstania: 1995 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 40–085 Katowice, ul. Mickiewicza 29 Województwo: śląskie

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2007

2008

2009

2 770

2 784

2 488

2 953

26,6

2006

22 033 22 873 25 006 26 583

25,0

2005

22,9

2004 Przychody ze sprzedaży netto

22,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo TUV NORD POLSKA działa aktywnie na rynku polskim w sektorze odbioru, szkoleń i certyfikacji systemów jakości oraz urządzeń technicznych. Firma posiada obecnie 9 biur regionalnych, oprócz centrali w Katowicach, zlokalizowane są: w Warszawie, Poznaniu, Bydgoszczy, Opolu, Łodzi, Gdańsku, Lublinie, Rzeszowie, Wrocławiu. Udziałowcy: TUV NÖRD INTERNATIONAL GmbH & CO.KG – 100,0%

292 344

Aktywa razem

8 801

9 849

9 737 10 907

Kapitał własny

6 904

7 610

7 315

7 779

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BBNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

118

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

TW Metals Polska Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 27 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.twmetals.com Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 36–060 Głogów Małopolski, ul. Rudna Mała 42 C Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

46,6

46,0

44,8

34,9

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo TW Metals Polska jest częścią międzynarodowego koncernu, dostawcy produktów lotniczych dla wielu czołowych przewoźników na świecie, w tym: Northwest Airlines, Continental Airlines, Delta Airlines, United Airlines, Federal Express, US Airways. Firma TW Metals jest czołowym dostawcą sztab aluminiowych dla producentów aeronautyki i ich podwykonawców, stali nierdzewnych, stopów niklowych, tytanowych i chromolibdenowych. Firma dostarcza szereg rur cienko i grubościennych, blach, zwoi, prętów i drutów oraz wyroby specjalne (wyciskane aluminium, łączenia, zasoby sworzni, zasobniki gięte). Udziałowcy: TW Metals Limited – 100,0% 2004

2005

Przychody ze sprzedaży netto

2006

2007

2008

2009

34 892 44 777 45 996 46 553

Wynik finansowy netto

2 982

4 303

4 076

1 711

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

17 554 20 532 23 906 18 316

Kapitał własny

2 988

7 291 11 367 13 079

ULTRATECH Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NNNNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 69 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.ultratech.pl Rok powstania: 2000 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 35–301 Rzeszów, ul. Morgowa 81 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

5,7

2,8

6,0

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo ULTRATECH zajmuje się produkcją części i podzespołów dla światowych firm lotniczych i energetycznych. Wytwarza wyroby metodą obróbki skrawaniem półfabrykatów z różnych gatunków stali, aluminium i tytanu. Wykorzystuje do tego posiadane japońskie numeryczne (CNC) centra obróbcze i tokarki CNC. Oprócz głównej siedziby firmy w Rzeszowie, ULTRATECH posiada również zakład produkcyjny w Sędziszowie Młp. (2900 m² pow.) i wydział polerowni łopatek do turbin w Przeworsku (200 m2 pow.). ULTRATECH jest członkiem – założycielem klastra Dolina Lotnicza i od samego początku jego istnienia aktywnie działa na rzecz jego rozwoju. Udziałowcy: Władysław Lechman – 54,1%, Marek Bujny – 18,0%, Grzegorz Wiącek – 18,0% , Inni – 9,9% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006 2 766

2007 5 967

2008

2009

5 665

(215)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

88 4 990

Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższą oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNA. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

119

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Unison Engine Components Poland Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 75 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.unisonenginecomponents.com Rok powstania: 1991 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 58–200 Dzierżoniów, ul. Nowowiejska 50a Województwo: dolnośląskie

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

35 725 34 758 44 706 57 614

Wynik finansowy netto

(6 105)

2 573

9 391 (6 669)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

277

Aktywa razem

556

37 813 45 364 46 510 47 811

Kapitał własny

5 114

57,6

2006

44,7

2005

34,8

2004

35,7

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Unison Engine Components Poland specjalizuje się w produkcji precyzyjnych części dla przemysłu lotniczego i motoryzacyjnego (podzespoły do podwozi samolotów BOEING, F16, DHC 8). Firma posiada centra obróbcze CNC (frezarki i tokarki). Udziałowcy: Paul Polo & Howard Miller – 52,0%, Jarosław Kaleciński – 48,0%

7 688 17 079 38 976

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNB Pozycja na Liście sektora lotniczego: 7 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.vacaero.com.pl Rok powstania: 2003 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 62–800 Kalisz, ul. Elektryczna 8 Województwo: wielkopolskie

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

4 807

6 493

9 644 10 399

Wynik finansowy netto

1 131

1 391

3 280

3 254

126

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

5 474

5 722

9 907 12 277

Kapitał własny

3 814

5 205

8 451 10 205

10,4

2006

9,6

2005

6,5

2004

4,8

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. specjalizuje się w działalności usługowej w zakresie lotniczych procesów specjalnych, tj. obróbki cieplnej i lutowania twardego w próżni, nawęglania próżniowego oraz nakładania powłok specjalnych (napylanie plazmowe, HVOF, organiczne i nieorganiczne powłoki ochronne). Udziałowcy: VAC AERO INTERNATIONAL – 100,0%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNB. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

120

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

WALDREX S.C. Firma Projektowo-Usługowa Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście 500’2009: brak Pozycja na Liście sektora lotniczego: 70

www.waldrex.pl Rok powstania: 1998 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 9 Województwo: podkarpackie

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Waldrex jest producentem przyrządów pomiarowych, form wtryskowych i ciśnieniowych, wykrojników, tłoczników, form woskowych oraz oprzyrządowania dla przemysłu lotniczego. Firma posiada wszechstronnie wyposażone biuro konstrukcyjne, zakład narzędziowy wyposażony w nowoczesny park maszynowy oraz przetwórstwo tworzyw sztucznych. Udziałowcy: Waldemar Babula – 50,0%, Dariusz Knap – 50,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Przedsiębiorstwo posiada również duże zdolności w pozyskiwaniu finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Warsaw Airport Services Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 77 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.was-handling.pl

Adres: 00–906 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 1 Województwo: mazowieckie

64,1

53,1

47,9

38,5

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

35,8

34,6

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnej Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Warsaw Airport Services Sp. z o.o. (WAS) jest agentem handlingowym świadczącym kompleksowe usługi dla przewoźników lotniczych korzystających z Międzynarodowego Portu Lotniczego im. F. Chopina w Warszawie oraz Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka. Usługę informacji lotniskowej oraz call center firma świadczy w Międzynarodowym Porcie Lotniczym im. Jana Pawła II w Krakowie. Przedsiębiorstwo świadczy usługi z zakresu naziemnej obsługi pasażerów i ich bagażu, naziemnej obsługi samolotów, koordynacji operacji lotniczych, odladzania samolotów, informacji lotniskowej, obsługi lotów prywatnych w Terminalu General Aviation. Udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

34 628 35 825 38 498 47 874 53 108 64 139 2 230 (1 120)

954

3 842 (3 889)

2 637

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

36 737 37 294 28 672 31 376 31 945 38 824

Kapitał własny

12 220 11 800 12 754 16 596 12 783 16 623

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

121

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Wentworth Tech. Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 47 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wt.com.pl Rok powstania: 2001 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 24–320 Poniatowa, ul. Przemysłowa 19 Województwo: lubelskie

2005

2006

2007

Wynik finansowy netto

2008

2009

16 025

50 722

381

11 986

50,7

2004 Przychody ze sprzedaży netto

16,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Wentworth Tech. Sp. z o.o. jest firmą produkcyjną specjalizującą się w przetwórstwie tworzyw sztucznych oraz produkcji form wtryskowych do przetwórstwa tworzyw sztucznych. Przedsiębiorstwo wykonuje formy wtryskowe, rozdmuchowe, wykrojniki i krępowniki, produkuje tuleje cylindrowe i głowice do silników lokomotyw spalinowych, a także produkuje skrzynki do rozdzielnic elektrycznych. Firma posiada własne Biuro Projektowe oraz Narzędziownię. Udziałowcy: Wentworth Tech Inc. – 100,0%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

Kapitał własny

2 689

47 348

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

White Eagle Aviation WEA S.A. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 46 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.whiteeagle.com.pl Rok powstania: 1998 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 02–675 Warszawa, ul. Wołoska 18 Województwo: mazowieckie

2008

33 358 31 115 52 544 39 625 12 612 372

3 498 (11 406) (10 712)

1 636 8 214

12,6

1 131

2009

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem

36 142 24 594 19 221 13 370

Kapitał własny

(7 466) (4 983) (1 484) (12891) (20 252) (13 750)

8 698

1 918

1,6

2007

39,6

Wynik finansowy netto

2006

52,5

Przychody ze sprzedaży netto

2005

31,1

2004

33,4

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczy Opis działalności przedsiębiorstwa: Firma WHITE EAGLE AVIATION WEA S.A. jest to polska linia lotnicza specjalizują się w lotach czarterowych oraz usługach cargo. Głównym lotniskiem bazowym WEA jest port lotniczy Warszawa-Okęcie. Linie lotnicze zostały założone w 1992 r. a regularne połączenia White Eagle Aviation rozpoczął w 1993 roku. W 1995 r. linia przeniosła swoją bazę na lotnisko na Okęciu i rozpoczęła regularne loty dla United Parcel Service. Obecnie głównymi zadaniami linii lotniczej White Eagle Aviation są przewozy lotnicze (także na terenie Wielkiej Brytanii), organizacja lotów czarterowych oraz transport cargo. Udziałowcy: Katarzyna Frank-Niemczycka – 51,57%, TUI AG – 29,3%, Zbigniew Niemczycki – 19,13%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

122

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 72 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wzl1.mil.pl Rok powstania: 1944 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 93–465 Łódź, ul. Dubois 119 Województwo: łódzkie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

2004

2005

Przychody ze sprzedaży netto

2006

2007

2008

2009

684 405 893 174 126 167

Wynik finansowy netto

98 702 10 117 15 037

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

70 029 130 072 104 436

Kapitał własny

31 767 39 046 519 445

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 71 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wzl2.mil.pl Rok powstania: 1957 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 85–915 Bydgoszcz, ul. Szubińska 107 Województwo: kujawsko-pomorskie

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznych Opis działalności przedsiębiorstwa: Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. specjalizują się remontach i naprawach maszyn lotniczych. W zakresie swojej działalności WZL-2 S.A. oferują kompleksowe remonty i modernizacje samolotów wojskowych typu MiG-29, Su-22, TS-11 Iskra, naprawy i serwisowanie samolotów cywilnych, malowanie samolotów wojskowych i cywilnych oraz pojazdów samochodowych. Ponadto zakłady oferują szeroki zakres usług produkcyjnych. W ponad 60-letniej działalności w WZL-2 remontowane były niemal wszystkie typy samolotów bojowych używanych w polskim lotnictwie, takie jak: MiG-15, MiG-17, UT MiG-15, Lim-1, Lim-2, SB Lim-2, TS-11, Su-22, MiG-29. Udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0% Dane finansowe (tys. zł)

Dane finansowe (tys. zł)

126,2

893,2

684,4

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznych Opis działalności przedsiębiorstwa: Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. w Łodzi to jedna z wiodących firm europejskich branży lotniczej o ponad 60-letniej tradycji. Firma ugruntowała swoją pozycję na rynku lokalnym, krajowym i zagranicznym dzięki niestandardowej działalności, która w głównej mierze obejmuje remonty, obsługę i modernizację śmigłowców Mi-2, Mi-8, Mi-14, Mi-17, Mi-24 oraz Kaman SH-2G. Spółka specjalizuje się również w usługach w zakresie pokryć galwanicznych, metrologii oraz obróbki mechanicznej. Udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

123

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 85 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wzl4.mil.pl Rok powstania: 1957 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 01–452 Warszawa, ul. Ks. Bolesława 1/3 Województwo: mazowieckie

2005

2006

2007

2008

2009

85 439 68 584

68,6

2004 Przychody ze sprzedaży netto

85,4

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. od ponad 50 lat specjalizuje się w remontach silników turbinowych. WZL-4 remontuje i usprawnia silniki samolotowe i śmigłowcowe oraz pomocnicze turbinowe zespoły napędowe. Firma dysponuje własną hamownią. W nowoczesnej stacji prób można wykonywać próby współczesnych silników lotniczych (cywilnych i wojskowych). Hamownia spełnia wymagania organizacji obsługowej w zgodności z PART-145. Udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 04

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Aktywa razem Kapitał własny

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: NCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 84 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wsk-tomlub.home.pl Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 22–600 Tomaszów Lubelski, ul. Łaszczowiecka 1 Województwo: lubelskie

2006

2007

2008

2009

7 352

7 312

6 355

141

Aktywa razem

5 235

5 116

4 690

Kapitał własny

2 666

2 807

2 700

Wynik finansowy netto

6,4

2005

7,3

2004 Przychody ze sprzedaży netto

7,4

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o. jest uznanym producentem specjalizującym się w produkcji skomplikowanych i precyzyjnych elementów typu: OO pierścienie, piasty, tuleje, obudowy, dźwignie, śruby, nakrętki, sworznie; OO złączki itp. stosowane w przemyśle lotniczym, maszynowym, energetycznym, motoryzacyjnym; OO sprzęgieł ciernych do polskich pojazdów JELCZ, STAR, AUTOSAN, tarcz sprzęgłowych do pojazdów zachodnich: MAN, Mercedes, Renault, VOLVO, SCANIA itp. oraz przestawiacza kąta wtrysku silnika wysokoprężnego 4CT 90 – ANDORIA; OO oprzyrządowania technologicznego, Firma w procesie produkcyjnym stosuje metodę obróbki skrawaniem (toczenie, frezowanie, szlifowanie, wiercenie), obróbki plastycznej (walcowanie, wykrawanie, tłoczenie), kucia na zimno (nakrętki kotwiczne dla lotnictwa), obróbki cieplnej.

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne 04

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNC. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

124

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A. Ocena w systemie 5A: ACACN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 2 Pozycja na Liście 500’2009: 107

www.wsk.kalisz.pl Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 62–800 Kalisz, ul. Częstochowska 140 Województwo: wielkopolskie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

58,4

58,2

65,1

66,7

58,1

65,2

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A. jest producentem silników lotniczych. Firma wytwarza m.in. tłokowe silniki lotnicze ASz-62 IR do samolotów An-2 i M-18 Dromader oraz silniki AI-14R do samolotów PZL-101 Gawron i PZL-104 Wilga. PZL-Kalisz S.A. rozwija współpracę z takimi znanymi firmami, jak: General Electric Transportation Systems, Allison Transmission, Turbomeca, Sulzer Textil Szwajcaria, Pratt Whitney Kalisz. Część produkcji WSK PZL- Kalisz S.A. przeznaczona jest dla lotnictwa wojskowego. Udziałowcy: Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. – 75,45%, pracownicy – 11,59%, Inni – 12,96% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

58 115 65 174 66 735 58 202 58 352 65 149

Wynik finansowy netto

(1 839)

252

2 056

958

306

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

155 (2 971)

974

11 850 14 878 20 638 15 377 18 021 23 414

Aktywa razem

87 607 93 038 106 442 120 980 122 997 124 378

Kapitał własny

67 301 67 553 67 859 77 874 74 903 75 877

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższą oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz na najwyższym poziomie oceniane są nakłady na działalność innowacyjną. Firma posiada wysokie zdolności do patentowania swoich rozwiązań. Ocena 5A przedsiębiorstwa to ACACN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A. Ocena w systemie 5A: CNCNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 49 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wsk-krosno.pl Rok powstania: 1945 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 38–400 Krosno, ul. Żwirki i Wigury 6 Województwo: podkarpackie

10,0

20,3

25,6

23,0

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

15,0

21,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A. jest producentem urządzeń do odbioru, transportu, chłodzenia i magazynowania płynnych mediów spożywczych (około 75% produkcji) oraz części i komponentów dla przemysłu lotniczego (25% produkcji). W ramach produkcji dla przemysłu lotniczego firma wytwarza części podwozi samolotowych, gięte elementy z blach służące do budowy skrzydeł, usterzenia poziomego i pionowego samolotu, kratownice samolotu M-18, dysze wylotu spalin, rury żarowe i inne elementy turbin parowych, a także oprzyrządowanie produkcyjne, montażowe i pomocnicze. WSK PZL-Krosno S.A. posiada własne biuro konstrukcyjne oraz laboratoria. Jest wyposażone w niezbędne maszyny i urządzenia do realizacji produkcji specjalnej dla przemysłu chłodniczego i lotniczego. 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

21 072 14 962 23 037 25 623 20 347 10 033 108

113

541

Koszty zakończonych prac rozwojowych

Wartości niematerialne i prawne

(466) (2 912) 62 9

Aktywa razem

16 983 17 289 22 865 19 942 18 465 13 624

Kapitał własny

12 507 12 620 13 160 13 174 11 976

9 064

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNCNN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

125

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. Ocena w systemie 5A: BNNNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 6 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wskrz.com Rok powstania: 1938 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 35–078 Rzeszów, ul. Hetmańska 120 Województwo: podkarpackie

2008

2009

Wynik finansowy netto

(49 178) (33 384)

11 605 (88 590) 44 370

770,5

2007

574 483 655 775 770 539

655,8

2006

574,5

2005

509 251 480 023

480,0

2004 Przychody ze sprzedaży netto

509,3

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. jest przedsiębiorstwem zajmującym się produkcją komponentów lotniczych i kompletnych jednostek napędowych. W ramach produkcji komponentów lotniczych firma wytwarza m.in. kadłuby sprężarek, komory spalania, dyfuzory, wyloty, łopatki sprężarek i turbin, koła zębate, wałki, jarzma, dyski, korpusy, kadłuby, łopatki lotnicze i przemysłowe, aparaty kierujące, elementy aparatury paliwowej, wirniki turbin, wirniki sprężarek. Firma produkuje również silniki lotnicze odrzutowe, turbowałowe, turbośmigłowe. Firma posiada własne biuro konstrukcyjne. Udziałowcy: UNITED TECHNOLOGIES HOLDINGS SAS – 99,9%, Skarb Państwa – 0,1%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

7 449

10 561 10 222 10 285

Aktywa razem

563 335 566 164

4 113

758 358 794 604 835 205

Kapitał własny

278 729 240 821

293 230 85 088 255 378

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz najwyższą oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNA. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. Ocena w systemie 5A: CNBNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 7 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.pzl.swidnik.pl Rok powstania: 1953 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 21–045 Świdnik, ul. Lotników Polskich 1 Województwo: lubelskie

6 990

955

1 250

2 056

958

4 175 (13 346) (118 663)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2009

402,7

2008

471,0

2007

368,4

2006

325,1

Wynik finansowy netto

2005

237 950 316 495 325 089 368 448 471 042 402 722

316,5

2004 Przychody ze sprzedaży netto

238,0

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. jest firmą produkcyjną, wytwarzającą śmigłowce oraz komponenty dla przemysłu lotniczego. Podstawowym produktem firmy jest obecnie śmigłowiec PZL-Sokół. Spółka wytwarza również struktury lotnicze: kadłuby i elementy kadłubów, centropłaty, mechanizmy drzwi, stery kierunku, wykładziny przeciwogniowe dla takich firm, jak: Aerospatiale, Eurocopter, Agusta, Latecoere, Dassault, Ratier-Figeac, Snecma, Boeing. Firma oferuje także szeroki zakres usług produkcyjnych: obróbek skrawaniem, obróbek pokryciowych (np. anodowanie w kwasie chromowym części i struktur aluminiowych), konstrukcji spawanych, klejenia metali i kompozytów, odkuwek. Udziałowcy: AUGUSTAWESTLAND NV – 93,88%, Inni – 6,12%

2 161 2 224

1 514

3 095

Aktywa razem

451 082 521 911 538 341 631 006 691 741 533 535

Kapitał własny

313 922 315 541 315 469 318 294 316 441 66 748

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz najwyższą oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNA. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

126

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A. Ocena w systemie 5A: NCBNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 9 Pozycja na Liście 500’2009: 308

www.pzl.com.pl Rok powstania: 1952 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 03–840 Warszawa, ul. Grochowska 306/310 Województwo: mazowieckie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

28,3

46,8

38,8

35,7

31,5

22,1

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A. wytwarza osprzęt lotniczy, w tym przyrządy pilotażowo-nawigacyjne samolotowe, śmigłowcowe i szybowcowe, urządzenia elektro-energetyczne, elementy automatyki i instalacji pokładowych, urządzenia tlenowe, sprzęt zabezpieczający pilota. Przedsiębiorstwo produkuje również laserowe symulatory ognia (pola walki), systemy sterowania i autopiloty dla statków morskich, zawory elektromagnetyczne do instalacji przemysłowych oraz odlewy ciśnieniowe ze stopów aluminium. Udziałowcy: Bumar Sp. z o.o. – 78,9%, Inni – 21,1% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

22 074 31 453 35 713 38 834 46 804 28 278 1 669

2 752

1 384

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

218

271

261

1 413

526

263

1 481

535

263

Aktywa razem

54 053 56 130 71 273 65 699 66 285 64 660

Kapitał własny

15 617 23 921 29 305 27 603 27 470 27 731

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCBNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: BCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 34 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.wzk.com.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

6,3

4,5

8,0

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o. specjalizuje się w produkcji lotniczych drzwi pasażerskich oraz luków wykonanych z metali lekkich, jak również w produkcji części precyzyjnych wykonywanych metodą obróbki skrawaniem dla głównych producentów samolotów z branży lotniczej. Udziałowcy: Andrzej Surmacz – 50,0%, Bogdan Bańko – 50,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

8 018

4 517

6 292

Wynik finansowy netto

3 876

1 173

1 004

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

16 306 15 171 14 954

Kapitał własny

15 888 14 455 14 286

127

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Zakład Artykułów Ściernych ARMES Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 58 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.armes.com.pl Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 37–400 Nisko, ul. Nowa Boczna 4 Województwo: podkarpackie

2007

2008

2009

Wynik finansowy netto

1 876

(160)

748

15,6

2006

17 132 16 132 16 783 15 648

16,8

2005

16,1

2004 Przychody ze sprzedaży netto

17,1

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Podstawowym przedmiotem działalności firmy ZAS Armes jest produkcja materiałów ściernych, które znajdują zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Wyroby firmy produkowane są z doskonałych surowców niemieckiej firmy Starcke GmbH & Co. KG, której firma jest generalnym przedstawicielem w Polsce. ZAS Armes jest firmą eksportującą swoje wyroby do Finlandii, Ukrainy, Danii, Portugalii, Niemiec, Wielkiej Brytanii oraz na Białoruś. Udziałowcy: Sławomir Zadrużniak – 100,0%

480

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

13 846 12 426 12 257 11 263

Kapitał własny

5 791

5 345

6 077

6 446

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Zakład Kuźnia Matrycowa Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 65 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.zkmsw.pl Rok powstania: 1994 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Władysława Grabskiego 54 Województwo: podkarpackie

2009

(1 545) (1 642)

4 260

2 036

937

700

8 416 (5 847)

84,3

2008

163,5

2007

151,0

2006

134,8

Wynik finansowy netto

2005

139 204 151 918 134 780 151 033 163 499 84 316

151,9

2004 Przychody ze sprzedaży netto

139,2

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest producentem odkuwek matrycowych stalowych o masie jednostkowej 0,5÷300 kg. Wykonuje kucie odkuwek matrycowych ze stali węglowych oraz stopowych wg norm światowych DIN, BS, ASTM lub specyfikacji klienta. Przedsiębiorstwo posiada dwa oddziały kucia: młotowy i prasowy, oddział obróbki cieplnej, wyposażony w piece elektryczne mogące wykonywać wyżarzania, normalizację, ulepszanie cieplne odkuwek. W strukturach zakładu firma posiada własną narzędziownię, wykonującą oprzyrządowanie kuźnicze do produkcji własnej i usługowej. Obecnie zdolności produkcyjne zakładu to 32 tys. ton odkuwek rocznie. Udziałowcy: Ladish Co., Inc. – 90,07%, Inni – 9,93%

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

979

809

Aktywa razem

83 403 82 215 104 439 111 540 117 351 96 453

Kapitał własny

37 498 35 856 40 115 40 485 50 451 44 604

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

128

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNBNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 19 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.zmwskrz.com Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 35–078 Rzeszów, ul. Hetmańska 120 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

122,9

187,9

177,9

159,3

177,9

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. jest producentem komponentów metalowych dla różnych gałęzi przemysłu. Produkuje w ramach dwóch wyodrębnionych działów odlewy żeliwne, aluminiowe oraz odkuwki. Ponadto firma posiada Wydział Obróbki Mechanicznej oraz Modelarnię. ZM posiada duży, dobrze wyposażony dział produkcji oprzyrządowania. Jest ono robione ze stali, żeliwa, stopów aluminium, plastiku, drewna i gumy. Większość maszyn jest kontrolowana przez system CAD/CAM. Firma świadczy również usługi projektowania procesów odlewniczych. Udziałowcy: METCAP Sp. z o.o. – 100,0% 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Przychody ze sprzedaży netto

177 852 159 280 177 903 187 862 122 897

Wynik finansowy netto

(10 225) (9 339)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

4 490

3 405 (14 155) (4 635) 1 036

2 694

2 696

4 130

4 901

3 281

Aktywa razem

128 783 123 549 148 471 157 405 135 286

Kapitał własny

79 825 70 486 73 890 59 735 55 100

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

Zakład Narzędziowy w Świdniku Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 83 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.zn.swidnik.pl Rok powstania: 1995 Przedsiębiorstwo: duże Adres: 21–045 Świdnik, ul. Narzędziowa 16 Województwo: lubelskie

17,1

19,3

19,7

19,1

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

17,9

16,7

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Zakład Narzędziowy w Świdniku specjalizuje się w produkcji komponentów metalowych dla wielu gałęzi przemysłu, w tym przede wszystkim dla przemysłu lotniczego. Specjalizuje się w produkcji form wtryskowych, specjalistycznych narzędzi skrawających oraz wszelkiego rodzaju przyrządów i narzędzi obróbczych. Zakład kooperuje z dużymi koncernami branży lotniczej: Snecma Moteurs Francja, Fokker Aerostructures, Fokker Special Products, Volvo Aero Norge. Udziałowcy: Skarb Państwa – 31,08%, PZL Inwest Sp. z o.o. – 30,72%, WSK PZL-Świdnik S.A. – 20,94%, Inni – 17,26% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

16 687 17 882 19 103 19 653 19 320 17 106 73

(120)

97 (2 012)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

51 10 156 12 329 13 409 14 850 14 008 15 546 5 703

6 560

6 440

6 461

6 181

4 169

129

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego

Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 28 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.zelnar.com.pl Rok powstania: 1996 Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 35–016 Rzeszów, ul. Hoffmanowej 19 Województwo: podkarpackie

2008

2009

514

752

3 246

813

345

157

18,6

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

9 536

9 344 12 636 15 204 14 245 17 499

Kapitał własny

4 980

5 494

6 962 10 208 11 021 11 366

13,3

2007

14,3

2006

17,3

Wynik finansowy netto

2005

16 458 17 257 18 586 20 218 14 301 13 310

20,2

2004 Przychody ze sprzedaży netto

16,5

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o. jest zakładem produkcyjnym powstałym i funkcjonującym przy spółce Zelmer S.A., wykonującym zaawansowane technologicznie narzędzia dla przemysłu. Przedsiębiorstwo wytwarza szeroki asortyment wyrobów, a także prowadzi działalność usługową. W szczególności produkuje, modernizuje i regeneruje urządzenia i narzędzia technologiczne w zakresie: form do przetwórstwa tworzyw sztucznych, do odlewnictwa ciśnieniowego metalu, tłoczników, wykrojników, giętników, narzędzi specjalnych i skrawających. Udziałowcy: Jerzy Krzysztof Siwek – 65,93%, Inni – 34,06%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej oraz najwyższą oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNA. Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CNBNA Pozycja na Liście sektora lotniczego: 4 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.marganski.pl Rok powstania: 2002 Przedsiębiorstwo: małe Adres: 43–300 Bielsko Biała, ul. Strażacka 60 Województwo: śląskie

2006

Wynik finansowy netto

2007 223

(24 589) (18 534)

7 111

Aktywa razem Kapitał własny

2009 9

(768) (1 214) (2 108)

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne

2008

598

340

170

351

301

11 486 12 316 14 604 2 709

4 794

4 586

0,00

2005

0,01

2004 Przychody ze sprzedaży netto

0,22

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Historia firmy sięga roku 1986, kiedy to powstało przedsiębiorstwo Margański&Mysłowski Zakłady Lotnicze. Początkowo firma skupiała się na działalności naprawczo-remontowej szybowców, z czasem firma przekształciła się w zakład projektujący i budujący statki powietrzne. Obecnie firma jest producentem dwusilnikowego samolotu EM-11 Orka oraz dwumiejscowych szybowców MDM-1 FOX i MDM-1 FOX P. W 2002 r. na zlecenie firmy ENECO powstaje prototyp wirnika elektrowni wiatrowej o mocy 1,2 MW. We współpracy z ROTHENSEER ROTORBLATTFERTIGUNG GmbH firma wykonuje elementy nośne do struktury łopat elektrowni wiatrowych. Udziałowcy: Włodzimierz Mysłowski – 43,0%, Edward Margański – 30,4%, Grzegorz Mysłowski – 13,6%, Inni – 13,0%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz najwyższą oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNA. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

130

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CCNNN Pozycja na Liście najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego: 45 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.rufus.com.pl Rok powstania: 2004 Przedsiębiorstwo: średnie

Adres: 39–200 Dębica, ul. Świętosława 272 Województwo: podkarpackie

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

15,4

23,4

23,2

23,9

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy Opis działalności przedsiębiorstwa: Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o. to firma produkcyjna dostarczająca wyroby i usługi dla przemysłu oponiarskiego, wydobywczego, motoryzacyjnego, wojskowego, hutniczego i lotniczego. Firma jest producentem wysokiej jakości części lotniczych stosowanych w samolotach cywilnych i wojskowych, podzespołów mechanicznych, systemów transportu technologicznego, hydraulicznych przewodów wysokociśnieniowych, układów sterowania, kontenerów oraz specjalistycznych maszyn i urządzeń o dużym stopniu złożoności. Firma przeprowadza również remonty bieżące i naprawy awaryjne oraz modernizację maszyn i urządzeń technologicznych. Udziałowcy: Grzegorz Roman Wilk – 99,49%, Ewa Wilk – 0,51% 2004

2005

Przychody ze sprzedaży netto

2006

2007

2008

2009

23 907 23 244 23 433 15 424

Wynik finansowy netto

1 926

525

445

732

Wartości niematerialne i prawne

16 102 12 532

8 970

8 067

Aktywa razem

34 095 32 548 26 891 23 818

Kapitał własny

23 663 24 188 23 522 20 514

Koszty zakończonych prac rozwojowych

ZPTS PZL-Mielec Sp. z o.o. Ocena w systemie 5A: CBNNN Pozycja na Liście sektora lotniczego: 29 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.zptsz.ptc.pl Przedsiębiorstwo: średnie Adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 Województwo: podkarpackie

10,4

11,4

12,9

13,8

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Dane finansowe (tys. zł)

12,1

12,5

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest głównym poddostawcą elementów tworzywowych i kompozytowych dla Polskich Zakładów Lotniczych Mielec. ZPTS jest producentem elementów kompozytowych i klejonych zespołów metalowych do samolotu Hawker 800 XP w ramach współpracy z PZL-Mielec. Posiada status certyfikowanego poddostawcy takich firm, jak: BAE SYSTEMS-GB, RAYTHEON-USA, ECI-USA. Spółka ZPTS specjalizuje się również w produkcji elementów kompozytowych dla przemysłu kolejowego i motoryzacyjnego. Wykonuje ściany czołowe taboru kolejowego, osłony zewnętrzne, elementy modułowej zabudowy wnętrz, kabiny sanitarne, poszycia zewnętrzne samochodów użytkowych, zderzaki, klapy bagażnika, atrapy, nadkola. Udziałowcy: Sobiesław ZASADA S.A. – 70,87%, Inni – 29,13% 2004 Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto

2005

2006

2007

2008

2009

12 510 12 062 13 764 12 862 11 440 10 392 2 322

1 824

2 206

1 845

1 422

1 541

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny

10 711 11 420 11 237 11 564 8 500

10 367 10 289 10 830

131

Objaśnienia do opisu innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego

Objaśnienia do opisu innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego Karta opisu przedsiębiorstwa innowacyjnego ABC Sp. z o.o.

Ocena w systemie 5A: CCNNC Pozycja na Liście sektora lotniczego: 4 Pozycja na Liście 500’2009: brak

www.abc.pl Rok powstania: 2000 Przedsiębiorstwo: duże

Adres: 30–341, Warszawa, ul. Drogowa 110 Województwo: mazowieckie

4 5

2005

2006

2007

2008

2009

3 839

7 715

Wynik finansowy netto

–137

889

7,71

2004 Przychody ze sprzedaży netto

Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem

7 259 10 895

Kapitał własny

6 794

8 062

3,84

Dane finansowe (tys. zł)

Rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Opis działalności przedsiębiorstwa: Spółka ABC wytwarza komponenty dla przemysłu lotniczego i turbin gazowych. Firma oferuje usługi w zakresie toczenia, frezowania, gwintowania i elektroerozji. Przedsiębiorstwo posiada park maszynowy składający się z nowoczesnych, sterowanych numerycznie maszyn, na których pracuje zespół doświadczonych pracowników. Pozycja na Liście najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłu lotniczego: X. Udziałowcy: Kreisler Manufacturing Corporation – 100%

05 06 07 08 09 Przychody ze sprzedaży dane za okres 2004–2009 w mln zł

Opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej oraz wysoką oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, spółka notowana na GPW, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

Wyjaśnienia 1. Podstawowe dane o spółce nazwa przedsiębiorstwa, strona www, rok powstania – określa rok powstania przedsiębiorstwa, wielkość przedsiębiorstwa – określenie wielkości przedsiębiorstwa za pomocą kryterium zatrudnieniowego: jeśli ostatnie dostępne zatrudnienie w okresie 2004–2009 znajdowało się w przedziale <1;49> – przedsiębiorstwo MAŁE, <50;249> – przedsiębiorstwo ŚREDNIE, powyżej 250 – przedsiębiorstwo DUŻE, puste pole jeśli brak było informacji o zatrudnieniu, dane adresowe przedsiębiorstwa (kod, miasto, ulica, nr, województwo), rodzaj działalności przedsiębiorstwa – wyodrębniony sektor na bazie pięcioznakowej klasyfikacji PKD 2007, pogrupowany metodą ekspercką, definicje sektorów w tabeli na s. 130, opis działalności przedsiębiorstwa – krótka charakterystyka podstawowej działalności przedsiębiorstwa, udziałowcy – informacja o większościowych udziałowcach lub akcjonariuszach przedsiębiorstwa,

132

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

2. Pozycja przedsiębiorstwa w rankingach ocena w systemie 5A – ocena inowacyjności przedsiębiorstwa w systemie 5A, opis metodologii oceny w Słowniku do Raportu, pozycja na Liście sektora lotniczego – pozycja w rankingu najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 r., pozycja na Liście 500’2009 – określa pozycję na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku, opracowanej przez Sieć Naukową MSN INE PAN. 3. Dane finansowe Tabela „Dane finansowe” – zawiera zestaw charakterystyk finansowych przedsiębiorstwa w okresie 2004–2009. Poziom wypełnienia tabeli zależy od dostępności danych. W tabeli zaprezentowano kolejno: Przychody ze sprzedaży netto Wynik finansowy netto Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartości niematerialne i prawne Aktywa razem Kapitał własny Wykres „Przychody ze sprzedaży” – wykres prezentuje przychody ze sprzedaży netto przedsiębiorstwa w okresie 2004–2009 (dane w mln zł). 4. Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa opis działalności innowacyjnej – przedstawia opis oceny 5A zaprezentowanej nad nazwą przedsiębiorstwa w polu ’ocena w systemie 5A’. 5. Status przedsiębiorstwa firma innowacyjna – przedsiębiorstwo objęte badaniami innowacyjności Sieci Naukowej MSN i INE PAN, posiadające ocenę w systemie 5A w okresie ostatnich 3 lat, spółka notowana na GPW – przedsiębiorstwo notowane na GPW na koniec 2009 roku, członek Doliny Lotniczej – członek Stowarzyszenia Przedsiębiorców Dolina Lotnicza, inwestor w badania i rozwój – przedsiębiorstwo obecne na Liście inwestorów w badania i rozwój w 2009 roku, opracowanej przez Sieć Naukową MSN INE PAN, firma patentująca – przedsiębiorstwo wykazujące patenty przyznane przez Urząd Patentowy RP w latach 2004–2010.

Program badań nad innowacyjnością INE PAN

133

Program badań nad innowacyjnością INE PAN

rogram badawczy nad innowacyjnością polskiej gospodarki został uruchomiony w 2005 r. Jego pośrednim celem było i jest pobudzenie procesów innowacyjnych w polskiej gospodarce, pokazanie krajowych dokonań w dziedzinie innowacyjności oraz identyfikacja przedsiębiorstw najbardziej zorientowanych na rozwój. W jego ramach można wyszczególnić kilka przedsięwzięć, na które warto szczególnie zwrócić uwagę:

Raport o innowacyjności gospodarki Polski W latach 2005–2011 ukazało się 6 ogólnopolskich raportów o innowacyjności. Zawierają one 170 oryginalnych artykułów i liczą 1682 strony. Autorami są eksperci z czołowych ośrodków badawczych prowadzących badania z dziedziny innowacyjności w Polsce. Redaktorem naukowym wszystkich publikacji jest prof. Tadeusz Baczko. Nierozłączną częścią każdego z raportów jest „Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce”. Laureaci rankingu – najbardziej innowacyjne firmy Polsce – już pięciokrotnie byli nagradzani tym tytułem. W trakcie pierwszej edycji wręczenie nagród – Kamertonów Innowacyjności – laureatom odbyło się podczas uroczystej gali innowacyjności 13 grudnia 2005 r. w Sali Notowań GPW w Warszawie. W latach następnych formułę gal innowacyjności rozszerzono, przygotowując spotkania regionalne. Odbyły się one w Gdańsku, Łodzi, Katowicach, Poznaniu, Sopocie i Wrocławiu. W sumie uczestniczyło w nich około 2000 osób. Od 2009 roku uroczystości wręczenia nagród są organizowane w Sali Lustrzanej Pałacu Staszica. Gale Innowacyjności zostały ocenione przez Ministerstwo Nauki jako ważne dokonanie w promocji nauki. Honorowy patronat nad galami objęli przedstawiciele Komisji Europejskiej: w 2006 r. prof. Danuta Hübner – Komisarz w KE odpowiedzialna za politykę regionalną, a w 2007 r. dr Janez Potočnik – Komisarz odpowiedzialny za politykę naukowo-badawczą. Nad samymi raportami patronat honorowy sprawowało Ministerstwo Gospodarki oraz Prezes Polskiej Akademii Nauk. Ewolucji ulegał także sam raport. Poszerzał się nie tylko katalog problemów poruszanych przez autorów, ale także zakres badań firm. W kolejnych latach do raportu włączano: listę najbardziej innowacyjnych produktów i usług (2006), podrankingi: najbardziej innowacyjnych mikrofirm, małych i średnich (2006), listy regionalne (2006). Pojawiły się nowe wydawnictwa naświetlające poszczególne obszary związane z innowacjami: lista firm patentujących w Polsce (2010) oraz lista największych inwestorów w badania i rozwój (2010). Od 2011 r. firmy z Listy 500 otrzymują certyfikaty innowacyjności wraz z oceną w systemie 5A. W latach 2005–2007 partnerem projektu był BRE Bank S.A., natomiast partnerem medialnym „Gazeta Prawna”, w której w latach 2005 i 2006 publikowano cykl artykułów dotyczących innowacyjności. Ponadto przez trzy lata ukazywały się specjalne dodatki przedstawiające wyniki rankingu najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw.

134

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Regionalne raporty o innowacyjności Idea przygotowania raportów o innowacyjności nie tylko w skali kraju, ale także i regionów pojawiła się już podczas organizowania regionalnych Gal Innowacyjności. Realizacji doczekała się w roku 2008, kiedy to opracowano 16 wojewódzkich raportów regionalnych. Każdy z raportów wojewódzkich zawierał analizy regionalne, analizy mikroekonomiczne, listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w województwie, listy przedsiębiorstw w układzie: duże, średnie i małe, listy innowacyjnych produktów i usług w województwie oraz listy ośrodków badawczo-rozwojowych i instytutów naukowych. Ważnym elementem raportów stały się też nowatorskie mapy innowacyjności. Ich oficjalnej prezentacji dokonano na konferencji zorganizowanej przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych w jej siedzibie w Warszawie. Kolejna edycja raportów regionalnych została przygotowana w 2010 roku.

Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce Pierwszy ranking największych inwestorów w badania i rozwój ukazał się w 2010 r. i został zaprezentowany na specjalnej konferencji, podczas której laureaci zostali wyróżnieni dyplomami. Rok później ranking został obudowany częścią analityczną i wydany jako Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce w 2010 roku. Laureaci rankingu podobnie jak w roku poprzednim otrzymali dyplomy.

Lista firm patentujących w Polsce Pierwszy raz lista patentów zatwierdzonych przez Urząd Patentowy RP ukazała się w 2005 r. w ramach Raportu o innowacyjności gospodarki Polski. Od 2010 r. zmieniła nieco formułę i jest traktowana jako odrębne przedsięwzięcie. Dwukrotnie, w latach 2010 i 2011 firmy posiadające najwięcej patentów w Polsce odbierały wyróżnienia z rąk kierownictwa Sieci Naukowej MSN, INE PAN i UPRP. W 2011 r. ukazało się także wydawnictwo zawierające listy firm patentujących w 2010 r. i w latach 2005–2009 oraz studium analityczne do nich. W 2010 r. wyróżniono także wspólnie z prezes UPRP firmy, które uzyskały najwięcej patentów z udziałem kobiet.

Raporty sektorowe Pierwszy z raportów dla obszarów gospodarki wyróżniających się pod względem innowacyjności jest poświęcony sektorowi lotniczemu. Dwujęzyczny Raport przygotowany przy współpracy z Ministerstwem Gospodarki został zaprezentowany na pierwszej konferencji dotyczącej sektora lotniczego, która odbyła się 13 października 2011 r. w Warszawie. Konferencja uzyskała patronat Polskiej Prezydencji w Radzie UE, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Organizatorem konferencji był Instytut Lotnictwa oraz Instytut Nauk Ekonomicznych PAN i koordynowana przez niego Sieć Naukowa MSN. Towarzyszyła jej pierwsza wystawa pt. Innowacyjność lotnictwa.

Strategia Innowacji dla Polski Na podstawie prowadzonych empirycznych badań kwestionariuszowych przedsiębiorstw w projekcie w 2009 r. zainaugurowano cykl seminariów i konferencji mających doprowadzić do sformułowania Strategii innowacji dla Polski. Celem cyklu jest uruchomienie partycypacyjnej inicjatywy na rzecz integracji środowisk społecznych, instytucji publicznych i firm innowacyjnych. Powinna ona doprowadzić do określenia podstawowych założeń rozwoju innowacyjności w Polsce. Strategia obejmie działania na rzecz uruchamiania konkretnych rozwiązań prawnych, instytucjonalnych i informacyjnych. Jest zorientowana horyzontalnie przy uwzględnieniu działań na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego

Program badań nad innowacyjnością INE PAN

135

i zmian globalnych. Obejmuje kierunki innowacji w sektorze publicznym, infrastrukturze i środowisku, a także w strategiach przedsiębiorstw, rozwoju zagranicznych centrów badawczo-rozwojowych oraz kwestie ekonomiczne, społeczne, psychologiczne i kulturowe związane z upowszechnianiem wzorców innowacyjnych. Jest ona przygotowywana zgodnie z ważnymi polskimi i międzynarodowymi dokumentami strategicznymi ze szczególnym uwzględnieniem Strategii Innowacji OECD.

Badania ukierunkowane na przyszłość (foresight) Efektem badań prowadzonych nad innowacyjnością polskich przedsiębiorstw w latach 2005–2006 było wejście przez INE PAN do trzech konsorcjów badawczych prowadzących projekty typu FORESIGHT w latach 2006–2008: projektu Narodowy Program Foresight Polska 2020, konsorcjum ROTMED prowadzącego projekt System monitorowania i scenariusze rozwoju technologii medycznych w Polsce oraz konsorcjum FOREMAT prowadzącego projekt Scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych. Wejście do konsorcjów zaowocowało poszerzeniem tematyki badawczej o elementy dominujące w tematyce każdego z nich oraz dało konkretne umiejętności i doświadczenie w zarządzaniu przez Instytut dużymi projektami badawczymi, w tym współfinansowanymi ze środków europejskich. Pozostałe efekty badania konsultacje projektu Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Ministerstwa Gospodarki (2011) współpraca z Ministerstwem Gospodarki przy organizacji Roundtable on OECD Innovation Starategy – Towards New Perception of Innovation (2010) książka The Future of Science and Technology and Innovation Indicators and the Challenges Implied, będąca zapisem dyskusji nad pomiarem innowacyjności (2009) rozmowy z firmą Market Street Associations z San Francisco, działającą w rejonie Doliny Krzemowej i zajmującej się m.in. transferem technologii z jednostek badawczych do praktyki gospodarczej w sprawie współpracy przy tworzeniu przez MSA platformy semantycznej (2009–2010) książka Polska i Rosja na drodze do innowacyjnego rozwoju pod red. nauk. prof. Joanny Kotowicz-Jawor napisana w ramach współpracy Stałej Komisji Ekonomistów PAN i RAN (2008) powołanie do życia spółki komandytowej Park Innowacyjny Celestynów Unipress. Jej celem jest budowa w Celestynowie nowoczesnego ośrodka badawczo-wdrożeniowego – Parku Innowacyjnego (2008) wyróżnienie programu badań nad innowacyjnością polskiej gospodarki INE PAN, wyróżnionym jako wzorcowy przykład współpracy nauki, biznesu i mediów. Jako case study był on przedstawiany na szkoleniach Promocja w Nauce i został szczegółowo opisany w broszurze pt. Promocja w nauce oraz w dwujęzycznym folderze Kalejdoskop nauki 2007 (2006–2007) wspólne badania z Uniwersytetem Europejskim Viadrina oraz Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung nad znaczeniem czynników lokalizacyjnych a efektywnością i innowacyjnością firm w Polsce i Niemczech Wschodnich (2006–2007) wykonywanie badań dla międzynarodowej sieci European Techno-Economic Policy Support Network – ETEPS AISBL (2005–2006) współpraca z siecią Komisji Europejskiej ERAWATCH (2005–2006) udział w projekcie IRIM – Industrial Research Investment Monitoring, w ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej (2005–2006) konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu metodologii badawczej: twórcą geometrii fraktalnej prof. Benoit Mandelbrotem (2005) oraz Przewodniczącym NESTI (National Experts on Science&Technology Indicators) w OECD dr Fredem Gaultem (2006).

136

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Sieć Naukowa Ocena wpływu działalności badawczo‑rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy INE PAN jest koordynatorem Sieci Naukowej „Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy”. Uruchomienie w lipcu 2003 r. sieci naukowej miało na celu rozpoczęcie działań na rzecz zmniejszenia dystansu Polski w stosunku do najbardziej rozwiniętych krajów świata w sferze badań, rozwoju i innowacyjności. Podjęcie tych działań w formie sieci naukowej miało doprowadzić do znalezienia obszarów, gdzie działania kooperacyjne mogłyby przyczynić się do przyspieszenia procesu zmniejszania tego dystansu. W skład sieci wchodzą placówki o odmiennym profilu działalności naukowej, co umożliwia stworzenie infrastruktury, w tym narzędzi ułatwiających transfer technologii do praktyki gospodarczej oraz rozwój tworzącej ją kadry naukowej w celu włączenia się w proces budowy gospodarki opartej na wiedzy. Obecnie w skład Sieci Naukowej MSN wchodzą cztery jednostki: Instytut Wysokich Ciśnień Polskiej Akademii Nauk, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Wydział Zarządzania Politechniki Warszawskiej. Oprócz badań nad innowacyjnością prowadzonych wspólnie z INE PAN aktywność Sieci skupiała się także na pomocy członkom w składaniu wniosków w 7. Programie Ramowym UE, Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka realizowanym w latach 2007–2013 oraz na pomocy w występowaniu o środki z krajowych grantów. MSN ułatwia członkom Sieci transfer opracowanych w Instytutach technologii do praktyki gospodarczej, głównie poprzez pomoc w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy placówkami badawczymi Sieci a przedsiębiorstwami. Sieć przejawia dużą aktywność międzynarodową – w latach 2004–2007 nawiązano kontakt z 35 instytucjami mającymi siedzibę poza granicami Polski. Sieć organizowała: seminaria metodologiczne, seminaria prezentujące wyniki badań innych ośrodków, konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu metodologii (Benoit Mandelbrot, Fred Gault). Sieć naukowa MSN upowszechnia wyniki badań poprzez wydawnictwa: OO Raport o innowacyjności polskiej gospodarki, OO Biuletyn MSN, OO MSN Working Papers, OO Research Bulletin. We współpracy z Instytutem Kształcenia Konsultantów Europejskich z Kalisza Sieć Naukowa MSN prowadziła cykl szkoleń prowadzących do uzyskania tytułu Konsultanta, Eksperta i Audytora Innowacyjności. MSN tworzy sieci eksperckie składające się z naukowców (m.in. ze Szkoły Głównej Handlowej, Politechniki Warszawskiej, Wydziału Ekonomii i Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytutu Biochemii i Biocybernetyki PAN, Instytutu Wysokich Ciśnień PAN, Narodowego Banku Polskiego i Głównego Urzędu Statystycznego) oraz z praktyków – przedstawicieli przedsiębiorstw reprezentujących najważniejsze sektory gospodarki narodowej.

Opracował Michał Baranowski