Buku Pengenalan Incident Command System (ICS)

ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA

PENGENALAN

INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) SYED AZAM SHAH BIN SYED BAHAROM Ts. Dr. MOHAMAD FAZLI BIN SARDI KAMARULSYAH BIN MUSLIM FAZLISYAH BIN MUSLIM

ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS)

SYED AZAM SHAH BIN SYED BAHAROM Ts. Dr. MOHAMAD FAZLI BIN SARDI KAMARULSYAH BIN MUSLIM FAZLISYAH BIN MUSLIM

SELANGOR 2022 BAHAGIAN PENGURUSAN LATIHAN ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA

PENERBITAN Cetakan Edisi Pertama 2022 ©Angkatan Pertahanan Awam Malaysia 2022 Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa juga bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat izin bertulis daripada Ketua Pesuruhjaya Angkatan Pertahanan Awam Malaysia, Ibu Pejabat Angkatan Pertahanan Awam Malaysia, Jalan Maktab Perguruan Islam, Sungai Merab, 43000 Kajang, Selangor Perpustakaan Negara Malaysia

Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

Syed Azam Shah Syed Baharom, 1986PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) / SYED AZAM SHAH BIN SYED BAHAROM, Ts. Dr. MOHAMAD FAZLI BIN SARDI, KAMARULSYAH BIN MUSLIM, FAZLISYAH BIN MUSLIM. ISBN 978-967-26342-2-5 1. Incident command systems.

2. Emergency management.

3. Government publications--Malaysia.

I. Mohamad Fazli Sardi, Ts., Dr., 1981- II. Kamarulsyah Muslim, 1978-.

III. Fazlisyah Muslim, 1980-. IV. Judul.

363.348068

Sebarang kesilapan cetak, fakta atau sebarang pembetulan yang perlu dilakukan boleh berhubung secara bertulis kepada pihak penerbit. Penulisan & Penerapan konsep adalah berdasarkan garapan ilmu, kefahaman, olahan dan adaptasi penulis yang bersesuaian dengan Angkatan Pertahanan Awam Malaysia.

Diterbit oleh, Bahagian Pengurusan Latihan Angkatan Pertahanan Awam Malaysia Laman web Telefon Faksmili

: http://www.civildefence.gov.my : 03-8920 6000 : 03-8920 6360

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

i

PRAKATA Alhamdulillah, syukur ke hadrat Allah s.w.t dengan izin-Nya dapat dibukukan satu kaedah asas pengurusan insiden yang tersusun dan efisyen untuk disebarkan kepada semua khususnya warga Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM).

Konsep Incident Command System (ICS) yang akan diperkenalkan dalam Buku Pengenalan Incident Command System (ICS) ini adalah digarapkan dan diolah daripada kursus ICS yang telah dihadiri oleh penulis pada Tahun 2017 anjuran NADMA Malaysia bersama USDA Forest Service – International Programs, Disaster Management Program sebagai tenaga pengajar.

Buku Pengenalan ICS ini akan melibatkan prinsip-prinsip asas ICS, struktur organisasi ICS dan fungsi, borang dan dokumentasi ICS serta aplikasi ICS dalam pengurusan sesebuah insiden ataupun acara.

Semoga Buku Panduan ini dapat memberikan manfaat kepada semua khususnya pegawai dan anggota APM yang berkaitan.

Ianya boleh menjadi sebagai satu bentuk panduan asas kepada sesiapa sahaja dan boleh dipraktikkan untuk kebaikan pengurusan sesuatu organisasi.

Sekalung Penghargaan juga kepada semua yang menyokong dan terlibat secara langsung mahupun tidak langsung dalam penghasilan buku ini.

Sekian.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

iii

PENGHARGAAN Pengurusan Tertinggi APM : YAS KPj. (PA) Aminurrahim bin Mohamed Ketua Pesuruhjaya Pertahanan Awam Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM) YAS Pj. (PA) Dr. Haji Norhafifi bin Haji Ismail Timbalan Ketua Pesuruhjaya (Operasi) Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM) Pengajar ICS dari USDA Forest Service : Vicki Clay ICS Technical Specialist USDA Forest Service – International Programs Disaster Management Program Penulisan dan editor buku oleh : Mej. (PA) Syed Azam Shah bin Syed Baharom Penolong Pengarah Bahagian Pengurusan Latihan Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM) YS Kol. (PA) Ts. Dr. Mohamad Fazli bin Sardi Komandan Akademi Latihan Pertahanan Awam (ALPHA) Lt. Kol. (PA) Kamarulsyah bin Muslim Timbalan Pengarah Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM) Negeri Johor YS Kol. (PA) Fazlisyah bin Muslim Pengarah Bahagian Pengurusan Latihan Angkatan Pertahanan Awam Malaysia (APM) PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

iv

KATA SINGKATAN

Perkara

Singkatan

Angkatan Pertahanan Awam Malaysia

APM

Finance/Admin Section Chief

FSC

Incident Action Plan

IAP

Incident Commander

IC

Incident Command System

ICS

Incident Command Post

ICP

Jawatankuasa Pengurusan Bencana Daerah Jabatan Kerja Raya

JPBD JKR

Jabatan Meteorologi Malaysia

MET Malaysia

Jabatan Pengairan dan Saliran

JPS

Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri

JPBN

Liaison Officer

LO

Logistics Section Chief

LSC

Operations Section Chief

OSC

Polis Diraja Malaysia

PDRM

Planning Section ChieF

PSC

Public Information Officer

PIO

Pusat Kawalan Operasi Bencana

PKOB

Pos Kawalan Tempat Kejadian

PKTK

Safety Officer

SO

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

v

ISI KANDUNGAN Bab

Tajuk

Muka Surat

I

PENERBITAN

i

II

KATA ALU-ALUAN KETUA PESURUHJAYA

ii

III

PRAKATA

iii

IV

PENGHARGAAN

iv

V

KATA SINGKATAN

v

VI

ISI KANDUNGAN

vi

1

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS)

1

2

PRINSIP ASAS INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) 2.1 APA ITU ICS 2.2 KELEBIHAN ICS 2.3 PERANAN ICS DALAM KESELURUHAN RESPON 2.4 INSIDEN / PERISTIWA YANG BOLEH MENGGUNAKAN ICS

2–5

STRUKTUR ORGANISASI ICS & FUNGSI 3.1 STRUKTUR ASAS ORGANISASI ICS 3.2 ORGANISASI KEMBANGAN ICS 3.3 KOMANDER INSIDEN/INCIDENT COMMANDER (IC) 3.4 PEGAWAI INFORMASI AWAM / PUBLIC INFORMATION OFFICER (PIO) 3.5 PEGAWAI KESELAMATAN/ SAFETY OFFICER (SO) 3.6 PEGAWAI PERHUBUNGAN / LIAISON OFFICER (LO) 3.7 SEKSYEN OPERASI/ OPERATION SECTIONS 3.8 SEKSYEN PERANCANGAN / PLANNING SECTION 3.9 SEKSYEN LOGISTIK / LOGISTICS SECTION 3.10 SEKSYEN KEWANGAN/PENTADBIRAN / FINANCE/ADMIN SECTION 3.11 FASILITI PENGURUSAN INSIDEN

6 – 26

3

4

BORANG & PENYEDIAAN DOKUMENTASI

5

APLIKASI ICS DALAM PENGURUSAN 5.1 PENGURUSAN OPERASI DI LOKASI INSIDEN/ LAPANGAN 5.2 SEKRETARIAT PENGURUSAN BENCANA 5.3 PENGURUSAN ACARA MAJLIS / PROGRAM

27

28 -32

6

PENUTUP

33

7

RUJUKAN

34

8

LAMPIRAN ( LAMPIRAN 1 - LAMPIRAN 9)

9

CATATAN

35 – 47 48

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

vi

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) Konsep asal Insident Command System atau ICS mula diperkenalkan selepas malapetaka kebakaran yang berlaku pada awal 1970-an di Selatan California. Ini berikutan daripada maklum balas yang diterima sewaktu Post Mortem insiden tersebut yang mana terdapatnya beberapa kelemahan pengurusan insiden sebelum itu seperti : •Kurangnya kebertanggungjawaban; •Komunikasi yang lemah; •Kurangnya perancangan ; •Komander yang berlebihan ; dan •Tiadanya kaedah mengintegrasikan keperluan antara agensi Kaedah pengurusan berasaskan konsep ICS yang diwujudkan ini dilihat bersesuaian dengan keperluan pengurusan insiden antaranya operasi menyelamat. Selain itu, kaedah ini juga boleh digunakan pada pelbagai peringkat pengurusan termasuk dalam pengurusan bencana yang lebih luas lagi.

Kaedah ini dapat membantu dalam keadaan sumber dan pekerja yang terhad, perlunya koordinasi inter-agensi dan keadaan bencana atupun kecemasan yang pelbagai ataupun kompleks.

Kaedah ini juga fleksibel kerana ianya boleh secara ringkas ataupun mengembang mengikut keperluan sesebuah pengoperasian yang berbeza. Fleksibiliti ini menjadikannya pendekatan pengurusan yang sangat kos efektif dan cekap untuk kedua-dua keadaan sama ada situasi kecil mahupun yang besar.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

1

PRINSIP ASAS INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) APA ITU ICS?  Merupakan konsep pengurusan insiden yang seragam dan sesuai diaplikasikan di lapangan kepada semua jenis insiden.  Membolehkan penyelarasan antara pelbagai bidang kuasa dan pelbagai agensi secara bersepadu seperti di Malaysia terdapat pelbagai agensi responder dari pelbagai bidang kuasa dan kepakaran.  Mewujudkan proses yang standard untuk memudahkan perancangan dan pengurusan sumber.  Membolehkan integrasi dalam struktur organisasi yang sama.

Sumber: APM (Bah Kuning 2014/2015)

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

2

KELEBIHAN ICS  Menjaga keselamatan responder dan lain-lain petugas.  Pencapaian objektif taktikal.  Penggunaan sumber yang efisyen & cekap. Memenuhi keperluan insiden / operasi pekerjaan dalam apa jua bentuk atau saiz.

/

Membolehkan kakitangan daripada pelbagai agensi digabungkan dengan tersusun dan cepat ke dalam struktur pengurusan operasi / insiden / pekerjaan yang sama.  Menyediakan sokongan logistik dan pentadbiran kepada kakitangan operasi. Dapat mengelakkan pertindihan tugas.

Sumber: APM (Bah Kuning 2014/2015)

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

3

PERANAN ICS DALAM KESELURUHAN RESPON Ringkasan Kumpulan Berperanan dalam ICS adalah seperti gambarajah di bawah.

Kumpulan Undang-Undang, Dasar dan Kuasa Koordinasi, Strategi, Sumber dan Bantuan

Perintah di Tempat Kejadian

Sasaran Pegawai/Agensi Bertanggungjawab Jawatankuasa Pengurusan Bencana Pusat Kawalan Operasi Agensi Komander Insiden di lapangan

Konsep ICS ini dapat dihubung kaitkan dalam pelbagai peringkat pengurusan sesebuah organisasi, insiden atau keperluan pekerjaan. Antara tiga kategori yang saling berhubung kait dalam sesebuah pengurusan (contoh: pengurusan kecemasan/bencana) adalah:  Pembuat/penggubal dasar dan undang-undang atau apa-apa bentuk arahan yang boleh dikuat kuasakan;  Kumpulan pengurusan yang bertanggungjawab berkaitan pengurusan koordinasi, strategi, sumber dan bantuan; dan  Kumpulan pelaksana di lapangan yang melakukan tindakan terhadap kawasan / kumpulan sasaran bagi mencapai objektif yang telah ditetapkan.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

4

INSIDEN / PERISTIWA YANG BOLEH MENGGUNAKAN ICS Antara jenis-jenis insiden / perinstiwa yang boleh menggunakan konsep ICS adalah seperti berikut:

Bencana Alam ( Banjir, Gempa Bumi, Tanah Runtuh, Kebakaran Hutan, Dan Lain-Lain) .

Wabak Penyakit (Disebabkan Manusia Atau Haiwan)

Operasi Pemulihan (Recovery)

Insiden Bahan Berbahaya

Pengagihan Bantuan Kemanusiaan

SAR Misi Mencari & Menyelamat

Insiden Keganasan (Terrorism) Pengurusan Acara ( Perarakan, Acara Sukan, Persidangan, Konsert).

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

5

STRUKTUR ORGANISASI ICS DAN FUNGSI

STRUKTUR ASAS ORGANISASI ICS Terdapat lima fungsi pengurusan utama yang menjadi asas kepada Organisasi ICS Kembangan.

Fungsi ini digunakan sama ada dalam pengendalian kecemasan, penganjuran acara / program, atau menguruskan tindak balas kepada bencana besar.

Lima fungsi itu adalah:     

Perintah Insiden; Operasi; Perancangan; Logistik; dan Kewangan/Pentadbiran.

Perintah Insiden

Operasi

Perancangan

Logistik

Kewangan/ Pentadbiran

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

6

Jangkauan Kawalan / Span of Control Jangkauan Kawalan (Span of Control) adalah berkaitan dengan had jangkauan kawalan yang boleh dilakukan oleh seorang individu seperti Komander Operasi / Ketua / Penyelia mahupun pemimpin agar mencapai pengurusan kerja yang efisyen dan berkesan.

Jangkauan kawalan yang berkesan bagi seseorang ke atas insiden mungkin berbeza dari 3 hingga 7 orang , dan nisbah 1 orang penyelia kepada 5 jenis/elemen pelaporan adalah disyorkan. Ini kerana , seorang ketua yang mempunyai jankauan kawalan atau penyeliaan yang terlalu ramai akan menyebabkan sesebuah pengurusan itu tidak cekap dan efisyen.

Jika bilangan elemen pelaporan melebihi dari 5 jenis, pengembangan atau penyatuan organisasi mungkin perlu dilaksanakan.

Oleh sebab itu, organisasi asas ICS perlu dikembangkan kepada pelbagai peringkat dan jenis kefungsian.

Setiap peringkat dan jenis cabang tugas mempunyai seorang ketua yang mempunyai panggilan jawatan yang berbeza.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

7

Gelaran/Panggilan Jawatan Dalam ICS Untuk mengekalkan kawalan penyeliaan yang baik, organisasi ICS boleh dibahagikan kepada banyak peringkat penyeliaan.

Pada setiap peringkat, individu yang mempunyai jawatan dan tanggungjawab yang berbeza mempunyai gelaran yang berbeza.

Wujudnya panggilan nama jawatan dan berbeza mengikut peringkat ini dapat memudahkan pengurusan ICS dalam pelbagai aspek contohnya pembekalan personel/sumber , pengisian jawatan mengikut kelayakan (bukan pangkat jabatan) dan perbezaan panggilan jawatan oleh pelbagai agensi dapat diseragamkan ketika beroperasi bersama dan lain-lain.

Peringkat Organisasi

Gelaran Jawatan

Gelaran Pembantu

ICS

Komander Insiden / Incident Commander

Timbalan / Deputy

Command Staff

Pegawai / Officer

Penolong / Assistant

General Staff (Seksyen)

Ketua / Chief

Timbalan / Deputy

Cawangan

Pengarah / Director

Timbalan / Deputy

Bahagian/Kumpulan

Penyelia / Supervisor

-

Unit

Leader

Pengurus / Manager

Strike team/Task Force

Leader

Single Resource Boss

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

8

ORGANISASI KEMBANGAN ICS Apabila sesuatu insiden yang berlaku merebak dan memerlukan pelbagai aspek pengurusan sumber, Komander Insiden (IC) akan mengaktifkan / mengembangkan ICS sepenuhnya. Sistem tersebut akan mempunyai 2 komponen utama iaitu Command Staff dan General Staff. Struktur ICS secara kembangannya adalah seperti di bawah: Komander Insiden / Incident Commander (IC) Pegawai Informasi Awam / Public Information Officer (PIO)

Pegawai Perhubungan / Liaison Officer (LO)

Pegawai Keselamatan / Safety Officer (SO)

Seksyen Operasi / Operations Section

Command Staff

Seksyen Perancangan /Planning Section

Seksyen Logistik/ Logistics Section

Seksyen Kewangan/ Pentadbiran / Finance/ Admin Section

General Staff Command Staff : Menyediakan khidmat Informasi, keselamatan dan perhubungan kepada keseluruhan organisasi.

General Staff : Mewakili tanggungjawab fungsional

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

9

KOMANDER INSIDEN / INCIDENT COMMANDER (IC) Tugas dan tanggungjawab / peranan Komander Insiden (IC) adalah: Menilai situasi dan/atau mendapatkan taklimat daripada pelbagai sumber awal atau mendapatkan maklumat daripada Komander Insiden terdahulu;  Menentukan Objektif dan Strategi Insiden; Menetapkan Keutamaan Operasi; Menubuhkan Pos Kawalan Tempat Kejadian / Pos Kawalan Insiden (Incident Command Post - ICP); Menubuhkan Organisasi Pengurusan yang sesuai; Memastikan penjadualan pelaksanaan Mesyuarat Perancangan Insiden; Meluluskan dan membenarkan pelaksanaan Pelan Tindakan Insiden (Incident Action Plan – IAP); Komander Insiden boleh dibantu oleh Timbalan Komander Insiden atau secara bersepadu bersama Komander Insiden lain (Unified Command).

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

10

Antara peranan tambahan Komander Insiden (IC) adalah; Memastikan langkah mencukupi disediakan;

keselamatan

yang

Memastikan penyelarasan antara semua kakitangan dalam organisasi (Command Staff & General Staff); Meluluskan permintaan untuk sumber tambahan atau pelepasan sumber mengikut keperluan; Memastikan Pegawai Bertanggungjawab mendapat semua maklumat berkaitan; Meluluskan penggunaan kakitangan lain;

sukarelawan

/

Membenarkan pelepasan maklumat kepada pihak media; Mengeluarkan arahan demobilisasi; dan Lain-lain peranan yang difikirkan perlu.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

11

PEGAWAI INFORMASI AWAM / PUBLIC INFORMATION OFFICER (PIO) Pegawai Informasi Awam adalah termasuk di dalam kumpulan Command Staff.

Tugas dan tanggungjawab / peranan Pegawai Informasi Awam (PIO) adalah: Menasihati Komander Insiden mengenai penyebaran maklumat dan perhubungan media; dan  Mendapat maklumat daripada pihak yang berkaitan serta memberikan maklumat yang diperlukan kepada Seksyen Perancangan, komuniti berkaitan dan media.

Pegawai Informasi Awam / Public Information Officer (PIO)

Command Staff

General Staff

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

12

Antara perkara-perkara penting yang perlu diambil perhatian oleh Pegawai Informasi Awam (PIO) adalah: Menjadi ‘point of contact’ (selain Komander Insiden) kepada sesiapa sahaja yang ingin mendapatkan maklumat insiden ataupun tindakan yang diambil; Bekerja rapat luaran dan dalaman seperti luaran bersama media dan dalaman bersama pekerja agensi-agensi tindakan insiden;  Sentiasa mendapat maklumat yang tepat dan terkini terutama daripada Seksyen Perancangan berkaitan pengurusan insiden;  Informasi yang hendak dikeluarkan oleh PIO mestilah terlebih dahulu mendapat kebenaran Komander Insiden; dan  Jika insiden menjadi lebih kompleks, tambah beberapa pembantu / penolong pegawai bagi membantu memudahkan tugasan.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

13

PEGAWAI KESELAMATAN / SAFETY OFFICER (SO) Pegawai Keselamatan adalah termasuk di dalam kumpulan Command Staff.

Tugas dan tanggungjawab / peranan Pegawai Keselamatan (SO) adalah:

Menasihati Komander Insiden mengenai isu-isu mengenai keselamatan insiden; Menyediakan Pelan Keselamatan / Pelan Keselamatan di Lapangan; Bekerja dengan Seksyen memastikan keselamatan lapangan; dan

Operasi untuk kakitangan di

Memastikan keselamatan semua kakitangan pengurusan insiden.

Pegawai Keselamatan / Safety Officer (SO)

Command Staff

General Staff PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

14

PEGAWAI PERHUBUNGAN / LIAISON OFFICER (LO) Jawatan seterusnya yang ada di dalam kumpulan Command Staff adalah Pegawai Perhubungan.

Tugas dan tanggungjawab / peranan Pegawai Perhubungan (LO) adalah: Membantu Komander Insiden sebagai pegawai perhubungan dengan wakil daripada organisasi tindak balas lain; dan  Memberi taklimat atau menjawab / memberi maklum balas terhadap soalan daripada organisasi sokongan lain.

Pegawai Perhubungan / Liaison Officer (LO)

Command Staff

General Staff

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

15

SEKSYEN OPERASI / OPERATIONS SECTION Seksyen Operasi yang diketuai oleh seorang Ketua (Operations Section Chief (OSC)) adalah termasuk di dalam kumpulan General Staff.

Seksyen Operasi bertanggungjawab: Mengarahkan semua pengoperasian pasukan tindak balas/ tindakan taktikal bagi mencapai objektif insiden yang telah ditetapkan; Lazimnya merupakan salah satu organisasi pertama yang ditugaskan untuk insiden tersebut (Kebiasaannya jika melibatkan operasi di lapangan, lain – lain seksyen diwujudkan mengikut keperluan dari semasa ke semasa untuk membantu Seksyen Operasi);  Mempunyai sumber terbanyak; dan Boleh mempunyai Staging Area dan organisasi khas.

Seksyen Operasi Staging Area Kumpulan Penyelamat

Kumpulan Infrastruktur

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

16

Seksyen Operasi kebiasaaannya adalah seksyen yang terbesar sekali dalam ICS dan melibatkan pengurusan banyak sumber. Sehubungan itu, beberapa peringkat penyeliaan boleh diwujudkan seperti berikut: a) Bahagian : Digunakan untuk penugasan yang dikoordinasikan mengikut geografi; b) Kumpulan : Digunakan bagi sekumpulan petugas yang dibina mengikut fungsional; dan c) Cawangan/Branch : Digunakan apabila bilangan Division atau Kumpulan semakin banyak. Peringkat kawalan dan cawangan boleh ditugaskan sama ada mengikut kategori geografi atau fungsional/kepakaran.

a

Bahagian A

c

Task Force

Bahagian B

Seksyen Operasi

Bahagian A

Kumpulan X

Seksyen Operasi

Cawangan/ Branch

Bahagian 1

b

Seksyen Operasi

Cawangan/ Branch

Bahagian 2

Kumpulan X

Strike Team PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

17

Pengoperasian sesebuah insiden boleh dilaksanakan dengan pelbagai kaedah dan strategi yang melibatkan pelbagai kepakaran dari pelbagai agensi responder.

Pengurusan Sumber bagi Pengoperasian di bawah Seksyen Operasi boleh terdiri daripada beberapa kumpulan iaitu: Seksyen Operasi Task Force : Terdiri daripada sekumpulan pasukan yang mempunyai Task Force kepakaran/kemahiran/ perkhidmatan yang berbeza.

Strike Team: Terdiri daripada sekumpulan pasukan yang mempunyai kepakaran/kemahiran/ perkhidmatan yang sama.

Strike Team

Single Resource

Single Resource : Secara Individu. Peralatan individu. Personel atau sekumpulan Individu dengan diketuai oleh seorang ketua.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

18

SEKSYEN PERANCANGAN / PLANNING SECTION Seksyen Perancangan juga yang diketuai oleh seorang Ketua (Planning Section Chief (OSC)) adalah termasuk di dalam kumpulan General Staff.

Seksyen Perancangan bertanggungjawab: Merancang penyelarasan keseluruhan bagi semua pengurusan insiden;  Mengekalkan status sumber; Mengekalkan dan memaparkan status semasa situasi insiden;  Menyediakan Pelan Tindakan Insiden (Incident Action Plan - IAP); Merancang dan menyediakan plan jangka panjang dan / atau juga pelan alternatif. Menyediakan dokumentasi; Menyediakan Pelan Demobilisasi; dan  Menyediakan lokasi utama untuk pakar teknikal yang ditugaskan untuk insiden.

Seksyen Perancangan / Planning Section

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

19

Setiap pengurusan insiden mestilah mempunyai Pelan Tindakan Insiden atau Incident Action Plan (IAP) secara bertulis ataupun lisan. Kepentingan IAP adalah ianya mempunyai arahan untuk tindakan yang perlu dilakukan oleh semua agensi responder / terlibat dalam sesebuah pengurusan insden.

IAP mengandungi arahan berkaitan apa yang perlu dilakukan, siapa yang perlu melakukannya, bagaimana tatacara komunikasi antara agensi dan juga pelan keselamatan sekiranya berlakunya sebarang kecemasan atau kecederaan.

IAP ini perlu disediakan oleh Seksyen Perancangan dan hendaklah mendapatkan kelulusan Komander Insiden sebelum diedar kepada semua semasa Operational Briefing.

Seksyen Perancangan mempunyai beberapa unit untuk melaksanakan perancangan operasi antaranya adalah:     

Unit Sumber & bekalan; Unit Situasi; Unit Dokumentasi; Unit Demobilisasi; dan Unit Kepakaran Teknikal.

Seksyen Perancangan

Unit Dokumentasi

Unit Sumber & Bekalan

Unit Demobilisasi

Kepakaran Teknikal

Unit Situasi

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

20

SEKSYEN LOGISTIK/ LOGISTICS SECTION Seksyen Logistik yang diketuai oleh seorang Ketua (Logistics Section Chief (LSC)) adalah termasuk di dalam kumpulan General Staff.

Seksyen Logistik bertanggungjawab:  Meminta, mendapatkan, menyelenggara dan mengakaunkan kakitangan, peralatan dan bekalan penting;  Menyediakan pelan komunikasi dan sumber;  Menyediakan perkhidmatan makanan responder / kakitangan bertugas;

untuk

 Menyediakan dan menyelenggara kemudahan fasiliti pengurusan insiden;  Menyediakan pengangkutan sokongan; dan  Menyediakan perkhidmatan perubatan untuk kakitangan yang cedera.

Seksyen Logistik / Logistics Section PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

21

Seksyen Logistik boleh dikendalikan dengan pecahan 2 cawangan dan 6 Unit mengikut keperluan pengurusan. Dua cawangan tersebut adalah Cawangan Servis dan Cawangan Bantuan. Setiap cawangan mempunyai unit kecil mengikut fungsi tertentu seperti di gambar rajah dibawah; Seksyen Logistik

Cawangan Servis

Unit Komunikasi

Cawangan Bantuan

Unit Bekalan

Unit Medikal

Unit Fasiliti

Unit Makanan/ Sajian

Unit Sokongan

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

22

SEKSYEN KEWANGAN/ PENTADBIRAN /FINANCE/ADMIN SECTION Seksyen Kewangan/Pentadbiran yang diketuai oleh seorang Ketua (Finance/Admin. Section Chief (FSC)) adalah termasuk di dalam kumpulan General Staff.

Seksyen Kewangan/Pentadbiran bertanggungjawab:  Menguruskan pampasan bagi sebarang kecederaan atau kerosakan harta benda;  Dokumentasi untuk pembayaran balik (mis., di bawah MOU, resit dll);  Memantau kos berkaitan insiden;  Mentadbir sebarang kontrak perolehan yang diperlukan; dan

 Mentadbir semua dokumentasi sokongan / borang / surat arahan kerja rasmi untuk kakitangan dan peralatan.

Seksyen Kewangan/ Pentadbiran / Finance/ Admin Section

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

23

Seksyen Kewangan/Pentadbiran boleh mewujudkan sekurang-kurangnya 4 unit iaitu:    

Unit Perolehan; Unit Masa; Unit Kos; dan Unit Tuntutan/Pampasan.

Seksyen Kewangan/ Pentadbiran

Unit Perolehan

Unit Masa

Unit Kos

Unit Tuntutan/ Pampasan

Seksyen Kewangan/Pentadbiran kebiasaannya tidak diwujudkan ketika pengurusan di lapangan bagi sesetengah insiden kecil kerana pengurusan sebegitu hanya melibatkan penggunaan peralatan dan logistik sedia ada tanpa tuntutan atau perolehan tambahan.

Namun, apabila melibatkan insiden yang besar dan memerlukan kos pengoperasian tambahan, seksyen ini diwujudkan bagi menguruskan pelbagai urusan berkaitan pembelian, bayaran sewaan, tuntutan dan lain-lain.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

24

FASILITI PENGURUSAN INSIDEN Objektif pengurusan insiden boleh dicapai dengan pelbagai bentuk kemudahan fasiliti.

Kemudahan akan diberikan mengikut kepada jenis dan kerumitan kejadian insiden atau peristiwa yang berlaku.

Fasiliti standard bagi ICS beserta symbolnya adalah seperti berikut:  Pos Kawalan Tempat Kejadian / Incident Command Post (ICP)  Staging Area

S

 Pangkalan / Base

B

 Kem / Camp

C

 Heli base / Heli ports

H

H-1

Kawasan Insiden H-1

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

25

5 fasiliti utama dalam ICS adalah berperanan seperti berikut:  Pos Kawalan Tempat Kejadian / Incident Command Post (ICP) – Tempat di mana Komander Insiden berada untuk melihat secara keseluruhan pengurusan insiden. Setiap insiden akan mempunyai satu ICP;  Staging Area – Dimana sumber ditempatkan sementara menunggu untuk ditugaskan. Ianya harus terletak berhampiran dengan tempat kejadian untuk tindak balas yang tepat pada masanya, tetapi selamat dari zon bahaya;  Pangkalan / Base – Tempat sumber utama dan bantuan dikoordinasikan. Hanya ada satu Pangkalan / Base untuk satu insiden;  Kem / Camp - Lokasi sementara berdekatan kawasan kejadian yang dilengkapi keperluan dan kakitangan untuk menyediakan makanan, air, kawasan tidur dan perkhidmatan kebersihan. Di bina mengikut kesesuaian geografi dan keperluan; dan  Heli base / Heli ports - Heli base adalah tempat menjalankan operasi helikopter. Ianya untuk kegunaan jangka panjang termasuk dengan perkhidmatan seperti mengisi minyak dan servis. Heli ports pula adalah penggunaan jangka pendek di kawasan insiden untuk kegunaan helikopter mendarat dan berlepas dengan selamat.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

26

BORANG & PENYEDIAAN DOKUMENTASI Pengurusan insiden mengikut kaedah ICS mempunyai borang-borang tertentu yang boleh digunapakai atau di adaptasi bagi pengurusan insiden yang lebih tersusun. Borang-borang berkaitan boleh dirujuk dan dimuat turun melalui;  Muat turun borang-borang berkaitan ICS di laman sesawang seperti di Lampiran. Pautan muat turun adalah https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

Ikuti kursus ICS mengikut peringkat yang ditetapkan untuk tatacara dan kefahaman yang lebih terperinci berserta cara-cara penggunaan borang-borang tersebut.

Nota: Borang-borang ICS dilampirkan adalah sebagai pengenalan/rujukan dan mungkin akan sentiasa dikemas kini dari semasa ke semasa oleh pihak berkaitan. Borang- borang ini boleh menjadi panduan atau digunakan ketika ingin menggunakan konsep ICS dalam mengurusan sesebuah insiden.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

27

APLIKASI ICS DALAM PENGURUSAN PENGURUSAN OPERASI DI LOKASI INSIDEN / LAPANGAN ICS sangat sesuai diaplikasikan ketika pengoperasian dilapangan sesuatu kejadian kecemasan / bencana / insiden.

Individu pertama yang cuba untuk menguruskan sesuatu insiden adalah digelar sebagai Komander Insiden sehingga Komander Insiden yang bertauliah atau telah ditetapkan datang untuk mengambil alih.

Sebagai contoh di Malaysia, apabila sesuatu insiden berlaku, ketua pasukan daripada agensi penyelamat yang pertama sampai ke lokasi akan bertindak sebagai Komander Insiden akan menguruskan insiden bersama pasukan yang ada sehingga pihak Polis Diraja Malaysia (PDRM) sampai untuk mengambil alih operasi di lapangan sebagai Komander Insiden.

Seksyen yang pertama dan paling utama untuk diwujudkan dalam sesuatu insiden adalah Seksyen Operasi .

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

28

Ini kerana, Seksyen Operasi akan bertindak untuk menguruskan segala sumber / tugas fungsional bagi mencapai objektif yang telah ditetapkan oleh Komander Insiden.

Seksyen lain seperti Perancangan, Logistik, mahupun Kewangan/Admin akan diwujudkan mengikut keperluan di lapangan.

Komander Insiden

Diketua oleh seorang OSC

PIO/LO/SO

Seksyen Operasi

Seksyen Perancangan

Mengarahkan / Menyelaras semua sumber/ tindakan taktikal untuk mencapai objektif pengurusan insiden.

Seksyen Logistik

Seksyen Kewangan/Pentadbiran

Diaktifkan mengikut keperluan bagi membantu segala tindakan operasi oleh Seksyen Operasi.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

29

SEKRETARIAT PENGURUSAN BENCANA Jika mengambil kira situasi pengurusan bencana di Malaysia, pengurusan Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri / Daerah (JPBN/JPBD) atau juga sesebuah Pusat Kawalan Operasi Bencana (PKOB) boleh juga menggunapakai kaedah ICS ini.

Ini kerana JPBN/JPBD atau PKOB adalah satu badan / platform pengurusan dan bantuan kepada sesuatu operasi di lapangan yang melibatkan koordinasi kepada pelbagai keperluan di lapangan bagi mencapai objektif yang telah ditetapkan.

Pengerusi JPBN/D atau Komander PKOB akan bertindak sebagai Komander IC pada peringkat pengurusan / koordinasi sesebuah pengurusan bencana. Konsep ICS yang boleh digunapakai di JPBN/JPBD atau PKOB adalah untuk mengkoordinasikan agensi-agensi di dalam jawatankuasa itu dengan berdasarkan seksyen - seksyen yang telah diterangkan dalam struktur asas dan kembangan ICS atau menggunakan kaedah kumpulan / kluster mengikut kepakaran (Ini akan diajarkan lebih lanjut dalam kursus/silibus pengurusan Emergency Operation Center (EOC) ).

Di sesetengah pendekatan, pengurusan insiden yang lebih menyeluruh ini juga dikenali sebagai Incident Managemennt System (IMS) di mana Komander digelar juga sebagai Incident Manager. Namun, dalam pendekatan buku ini, penulis ingin menfokuskan kepada penerapan ICS kerana pendekatan asas seksyen-seksyen antara ICS dan IMS adalah sama.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

30

Struktur Organisasi Pengurusan Jawatankuasa Pengurusan Bencana Negeri / Daerah (JPBN/JPBD) atau sesebuah Pusat Kawalan Operasi Bencana (PKOB) dengan penerapan ICS boleh diadaptasi seperti contoh berikut; YAB Menteri Besar/Ketua Menteri

Pengerusi JPBN / JPBD / Komander PKOB Agensi/Jabatan Berkaitan Hebahan Maklumat Awam / Public Information Officer (PIO)

Agensi/Jabatan Berkaitan Perhubungan / Liaison Officer (LO)

Pegawai Yang Menasihati Berkaitan Keselamatan / Safety Officer (SO)

AgensiAgensi Responder diketuai oleh PDRM

Agensi Sekretariat (Perancangan & Koordinasi): Cth APM

Agensi Teknikal & Sokongan: Cth JKR, JPS, MET

Agensi Kewangan: Cth Unit Kewangan Negeri

Nota: Penerangan di atas adalah cadangan konsep pelaksanaan secara pentadbiran dalam satu-satu organisasi pengurusan bencana jika menggunakan pendekatan kaedah ICS. Tugas & Tanggungjawab Agensi/Jabatan serta mekanisme sebenar hendaklah merujuk kepada Arahan Persekutuan / Negeri yang berkuatkuasa seperti contoh Akta, Arahan MKN No. 20 dan lain-lain.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

31

PENGURUSAN ACARA MAJLIS / PROGRAM Selain daripada digunakan ketika menguruskan sesebuah insiden kecemasan / bencana , ICS boleh diaplikasikan bagi tujuan mengurus satu-satu acara yang dirancang seperti perlawanan sukan, konsert, perarakan tahunan, majlis / acara sambutan rasmi, majlis perkahwinan dan lain-lain.

Ketua Program atau Pengerusi Pelaksanaan Program tersebut boleh bertindak sebagai Komander Program atau Ketua Program. Semua Seksyen seperti Operasi, Perancangan, Logistik , Kewangan/Pentadbiran akan menjadi Jawatankuasa Kerja yang menguruskan pelaksanaan program yang sedang di rancang.

Dengan ini, pengurusan sesebuah acara / program akan lebih jelas dan teratur Contoh Struktur Organisasi yang boleh diolah adalah seperti; Ketua Program

JK Pelaksanaan/ Pengisian Program

JK Perancangan Program & Dokumentasi

JK Logistik

JK Kewangan / Pentadbiran

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

32

PENUTUP Incident Command System (ICS) adalah satu sistem atau konsep pengurusan insiden yang tersusun dan bersesuaian digunakan di pelbagai peringkat dan jenis situasi kerja, baik dari sudut pengurusan insiden kecemasan /bencana mahupun pengurusan acara/program yang dirancang.

Pengenalan ICS dalam buku ini dengan olahan penulis mengikut kesesuaian di APM dan Malaysia diharapkan dapat memberikan sedikit sebanyak pengetahuan asas yang penting kepada semua pegawai dan anggota yang terlibat dalam pelbagai bidang pengurusan kerja khususnya pengurusan insiden.

Penerangan dalam buku pengenalan ini juga diharapkan dapat memperjelaskan tanggapan sesetengah pihak yang berpandangan bahawa ICS hanya sesuai digunakan di pengoperasian operasi di lapangan sahaja tetapi sebenarnya boleh diaplikasikan di pelbagai peringkat pengurusan.

Semoga buku pengenalan ini dapat menarik minat semua untuk mempelajari dengan lebih lanjut secara terperinci berkaitan ICS ini.

Akhirnya, konsep pengurusan insiden berpandukan ICS ini juga diharap dapat digunakan dan diterapkan dalam latihan dan pengoperasian APM. PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

33

RUJUKAN

1.

United State Forest Service (2017) : Basic Intermediate Incident Command System Instructor Full Deck.

2.

ICS 100 – Incident Command System. Dirujuk pada (2022) https://www.usda.gov/sites/default/files/documents/ICS1 00.pdf

3.

FEMA : US Department of Homeland Security. Dirujuk pada (2022) ; https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

4.

MKN No. 20 : Dasar dan Mekanisme Pengurusan Bencana.

5.

Saade Abdallah, MBChB, MPH Gilbert Burnham, MD, PhD : “Chapter 10 : Incident Management System (IMS)” . The Johns Hopkins and Red Cross / Red Crescent PUBLIC HEALTH GUIDE FOR EMERGENCIES (FIRST EDITION) .

6.

Erik Auf der Heide , Center for Excellence in Disaster Management & Humanitarian Assistance. (1989) : "Chapter 7: THE INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS)”.

Disaster Response : Principle of Preparation and Coordination.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

34

LAMPIRAN

Lampiran adalah borang-borang ICS daripada FEMA : US Department of Homeland Security yang sesuai sebagai pendedahan bagi Buku Pengenalan Incident Command System (ICS) ini untuk panduan dan rujukan.

No. lampiran

Borang

Tajuk Borang ICS

1,1A,1B,1C

ICS 201

Incident Briefing

2

ICS 202

Incident Objectives

3

ICS 203

Organization Assignment List

4

ICS 204

Assignment List

5

ICS 206

Medical Plan

6

ICS 208

Safety Message-Plan

7

ICS 213

General Message

8

ICS 215

Operational Planning Worksheet

9

ICS 215A

Incident Action Plan Safety Analysis

Nota: Borang-borang ICS dilampirkan adalah sebagai pengenalan/rujukan dan mungkin akan sentiasa dikemas kini dari semasa ke semasa oleh pihak berkaitan. Borang- borang ini boleh menjadi panduan atau digunakan ketika ingin menggunakan konsep ICS dalam mengurusan sesebuah insiden.

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

35

LAMPIRAN 1

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

36

LAMPIRAN 1A

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

37

LAMPIRAN 1B

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

38

LAMPIRAN 1C

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

39

LAMPIRAN 2

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

40

LAMPIRAN 3

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

41

LAMPIRAN 4

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

42

LAMPIRAN 5

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

43

LAMPIRAN 6

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

44

LAMPIRAN 7

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

45

LAMPIRAN 8

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

46

LAMPIRAN 9

Sumber : https://training.fema.gov/icsresource/icsforms.aspx

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

47

CATATAN

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS) ANGKATAN PERTAHANAN AWAM MALAYSIA (APM)

48

Bahagian Pengurusan Latihan Angkatan Pertahanan Awam Malaysia

PENGENALAN INCIDENT COMMAND SYSTEM (ICS)

Edisi Pertama