Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny

Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 1

14.02.2012 14:20

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 2

14.02.2012 14:20

Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny pod redakcją Rafała Włodarczyka i Wiktora Żłobickiego

Kraków 2011

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 3

14.02.2012 14:20

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011

Recenzenci: prof. zw. dr hab. Krystyna Ferenz prof. nadzw. dr hab. Mirosław Kowalski

Redakcja wydawnicza: Izabela Rutkowska

Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

Wydanie publikacji zostało dofinansowane przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego

ISBN 978-83-7587-024-4

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2011

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 4

14.02.2012 14:20

Spis treści Wstęp ...........................................................................................

9

Część I Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiar teoretyczny Ewa Rodziewicz O metaforze pais-ago i przemieszczaniu jej znaczeń ............................... 13 Leszek Koczanowicz Interdyscyplinarność – między rabunkiem a dialogiem .......................... 35 Krystyna Duraj-Nowakowa Transdyscyplinarność pedagogiki: podejścia metodologiczno-teoretyczne i praktyczne .............................................. 43 Rafał Włodarczyk Transgresja – transdyscyplinarność – translacja ...................................... 53 Krzysztof Maliszewski W poszukiwaniu metafor. Pedagogika z filozofii kultury ....................... 69 Marta Kowalczuk-Walędziak Interdyscyplinarność w pedagogicznych badaniach wyjaśniających i weryfikacyjnych .................................................................................... 79 Dorota Thel Granice myślenia o transdyscyplinarności pedagogiki – niektóre dylematy metodologiczne i praktyczne ..................................... 89

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 5

14.02.2012 14:20

6

Spis treści

Część II Interdyscyplinarny transfer wiedzy – doświadczenia pedagogicznego pogranicza Wiktor Żłobicki Pedagoga rozważania o granicach dyscyplin wiedzy ............................... 99 Małgorzata Bednarska Pedagogika a psychoterapia. Wzajemne relacje, korzyści i zagrożenia ............................................................................... 109 Joanna Gładyszewska-Cylulko Pedagogika specjalna a arteterapia .......................................................... 119 Iwona Samborska Istota i konteksty dyskursu pedagogicznego wobec zjawiska konsumpcji .................................................................... 129 Małgorzata Kozak Pogranicze pedagogiki i prawa – perspektywy interpretacji i integracji wiedzy pedagogicznej i prawnej ............................................ 139 Łukasz Michalski Dzieje odzyskane. O bliskich nowoczesnej pedagogice metodologiach historii ............................................................................ 149 Andrzej Ryk Możliwości wykorzystania fenomenologii w teorii i praktyce pedagogicznej ......................................................................... 161 Janusz Maj Filozofia dialogu i tożsamość pedagogiki w horyzoncie paidei Innego ... 169 Sławomir Krzyśka Konteksty aksjologiczne w pedagogice ................................................... 177 Część III Interdyscyplinarność pedagogiki – doświadczenia transdyscyplinarne Danuta Kowalczyk Transdyscyplinarność pedagogiki w praktyce sądowej ............................ 187

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 6

14.02.2012 14:20

Spis treści

7

Beata Gola Związki między pedagogiką a ekologią – wspólne pola badawcze .......... 197 Krzysztof Zajdel Zmiany społeczne i ich konteksty pedagogiczne .................................... 207 Jolanta Sajdera Miejsce teorii socjalizacji w organizowaniu wychowania społecznego dziecka ........................................................... 221 Paweł Cylulko Muzykoterapia a pedagogika muzyczna w pracy z niepełnosprawnym dzieckiem .............................................................. 229 Barbara Klasińska Interdyscyplinarne podstawy kształtowania uczniowskich zainteresowań kulturą ludową ................................................................. 237 Beata Maj Drama – sztuka teatru, zabawa w role, filozofia życia, metoda wychowania ............................................................................... 249 Iwona Paszenda Kształcenie pedagogów i twórczość – interdyscyplinarne przygody badawcze ................................................................................. 261 Małgorzata Kaliszewska Transdyscyplinarność studenckiego eseju (pedagogicznego) .................. 271 Izabela Plieth-Kalinowska Nauczyciel w szkole integracyjnej – oczekiwania a rzeczywistość ........... 283 Olga Anna Jabłonko Kompetencje moralne nauczyciela wychowawcy jako remedium na kryzys wychowania ............................................................................. 293

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 7

14.02.2012 14:20

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 8

14.02.2012 14:20

Wstęp

Kreślenie granic (limes) przy sporządzaniu map dyscyplin naukowych można uznać za wyraz roztropności, gdyż łatwiej jest ogarnąć to, czego granice są wyraźnie oznaczone. Błędem byłoby jednak utożsamiać postulowanie granic z odgraniczaniem, nasze badania bowiem spełniają się jako ideał wiedzy zintegrowanej. Niemniej granice – tak zewnętrzne, jak i wewnętrzne – choć często nie dość oznaczone i stabilne, jawią się w naszych topografiach dyscyplin jako ważne punkty orientacyjne. Zatem w poszukiwaniu i porządkowaniu wiedzy naukowej istotna wydaje się świadomość nie tylko przekraczania i przemieszczania granic, ale również ich proklamowania. Dlatego też teorię i praktykę badawczych transgresji – inter- i transdycyplinarność pedagogiki – uczyniliśmy treścią niniejszej książki. Jej problematyka obejmuje zagadnienia związane z płynną tożsamością pedagogiki, w której to procesach formowania należy uwzględniać udział oznaczania i przekraczania własnych granic oraz integrowania w sobie wiedzy z innych dziedzin, nie tylko w obszarze badań i praktyki edukacyjnej, ale także refleksji teoretycznej. Ponadto obecny stan wiedzy z zakresu pedagogiki pozwala zasadnie mówić o szczególnej sytuacji tej dyscypliny, ponieważ jej inter- i transcydscyplinarność nie mają charakteru arbitralnego czy przygodnego, nie wynikają jedynie z chęci ekspansji czy poszerzania horyzontów badawczych.

Pedagogika – zarówno w teorii, jak i w praktyce – bez przekraczania własnych granic, obligatoryjnego korzystania z dorobku filozofii, psychologii, socjologii, antropologii czy nauk politycznych, bywa bezsilna jako instrument opisu, rozumienia czy narzędzie przygotowujące do działania. Interesujące i rozpoznawane przez pedagogów zjawiska nie dają się bez ryzyka ich deformacji wyłączyć z porządków dziedzin, nad którymi badawczą pieczę sprawują wyżej wymienione dyscypliny. Stąd i dyskursy pedagogiczne wydają się relatywnie mniej stabilne oraz bardziej podatne na impulsy zmian kreowane przez inne dyscypliny. Zatem pytania o inter- i transdyscyplinarność pedagogiki, ich uwarunkowania generują również pytania o kondycję naszej dyscypliny, co znalazło swe odzwierciedlenie w prezentowanych tekstach tworzących trzyczęściową całość.

W części pierwszej, zatytułowanej „Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiar teoretyczny”, znalazły się prace autorów, którzy wy-

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 9

14.02.2012 14:20

10

Wstęp

korzystując różne perspektywy badawcze i założenia, podjęli namysł teoretyczny nad kategoriami oraz przejawami inter- i transdyscyplinarności w pedagogice. Artykuły, które weszły w skład tej części, to z jednej strony próby syntezy, a z drugiej problematyzacji podejmowanych w niej kwestii.

Część drugą, pt. „Interdyscyplinarny transfer wiedzy – doświadczenia pedagogicznego pogranicza”, tworzą teksty lokujące się na pograniczach dyscyplin i obszarów badawczych, ukazujące próby integracji pozyskiwanej z nich wiedzy na gruncie pedagogiki. Doświadczenia związane z podejmowaniem przez badaczy problemów i zagadnień znajdujących się na granicach dyscyplin oraz dotyczące transferu wiedzy z innych dyscyplin naukowych i dziedzin badawczych na obszar pedagogiki dostarczają także wiedzy teoretycznej z zakresu praktyki interdyscyplinarnej.

W części trzeciej, pt. „Interdyscyplinarność pedagogiki – doświadczenia transdyscyplinarne”, znalazły się prace autorów koncentrujących swoją uwagę na styku pedagogiki i różnych dziedzin oraz form praktyki społecznej. Społecznie wytwarzana wiedza, nierespektująca dyscyplinarnych podziałów, wykraczająca poza kompetencje dyscyplinarne, stanowi dla badaczy nie lada wyzwanie, ponieważ jej integracja z wiedzą wytwarzaną na gruncie pedagogiki wymaga właściwego przygotowania oraz kompetentnie prowadzonych badań. Artykuły zamieszczone w części trzeciej umożliwiają wgląd w tego rodzaju doświadczenia badawcze i jednocześnie dopełniają analitycznie ujęty przez nas i prezentowany w tej książce obraz inter- i transdyscyplinarności pedagogiki.

Chcemy podziękować Autorom oraz wszystkim tym, którzy przyczynili się do powstania tej książki, za udział, zaangażowanie i pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia oraz życzyć wszystkim Czytelnikom zadowolenia i badawczych pożytków wyniesionych z lektury.

Rafał Włodarczyk i Wiktor Żłobicki Uniwersytet Wrocławski

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 10

14.02.2012 14:20