ZDROWIE. Diagnostyka, profilaktyka, bezpieczeństwo

ZDROWIE Diagnostyka, profilaktyka, bezpieczeństwo pod redakcją

Joanny Soin Małgorzaty Wojciechowskiej i Gabrieli Henrykowskiej

Kraków 2021

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 3

16.11.2021 06:45:39

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021

Recenzenci: prof. dr hab. n. med. Joanna Wojtkiewicz prof. dr hab. n. med. Andrzej Buczyński Redakcja wydawnicza: Justyna Kowalik-Przybyła Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Grafiki wykorzystane na okładce: © Lydie Salaun | Depositphotos.com, © Steve Allen | Depositphotos.com, © Dmitry Naumov | Depositphotos.com

Publikacja została sfinansowana przez Państwową Uczelnię im. Stefana Batorego z siedzibą w Skierniewicach

ISBN 978-83-66990-03-6

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2021

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 4

16.11.2021 06:45:39

Spis treści Część I Diagnostyka i profilaktyka Mateusz Brzeziński, Maria Rogowska Dzika pszczoła a zdrowie człowieka ......................................................................... 11 Joanna Soin Antiviral herbs and spices ........................................................................................... 21 Emilia Wawszczak, Małgorzata Wojciechowska Profilaktyka otyłości u dzieci i osób dorosłych ...................................................... 31 Joanna Białkowska, Karolina Osowiecka, Paweł Białkowski, Łukasz Puchała Ocena nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej wśród studentów z północno-wschodniej Polski .................................................. 41 Agnieszka Michalska, Leszek Zakrzewski, Dorota Bylina, Jūratė Danielienė, Simona Urbonienė, Lina Levickienė Profil lipidowy i stężenie glukozy we krwi studentów AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Filii w Białej Podlaskiej ................................. 57 Dorota Maciąg, Małgorzata Cichońska, Monika Borek, Edyta Matelowska Ocena jakości życia pacjentów w cukrzycy typu 2 ............................................... 71 Elżbieta Stokowska-Zagdan, Lilla Szynkowska, Aleksandra Stankiewicz Doświadczenia w obszarze edukacji zdrowotnej pacjentów diabetologicznych – doniesienie wstępne ........................................... 89

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 5

16.11.2021 06:45:39

6

Spis treści

Małgorzata Wojciechowska, Adriana Kózka-Przybyłek, Emilia Wawszczak Rola pielęgniarki w zakresie samokontroli powikłań u pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 .............................................................. 101 Grażyna Kozak, Ewa Popiel Wiedza i postawy pielęgniarek wobec transplantacji ........................................ 113 Dorota Bylina, Jarosław Sołtan, Agnieszka Michalska, Monika Pocienė, Martynas Ramanauskas Jakość życia dzieci z wrodzoną wadą serca w opinii rodziców ........................ 127 Joanna Białkowska, Katarzyna Nowodzielska Ocena wiedzy Polaków w różnych grupach wiekowych na temat zakresu działań logopedy ......................................................................... 143 Jolanta Prakapavičienė, Julija Barkuvienė, Jolita Lubienė, Žydra Kuprėnaitė Opportunities of the skin aging prevention by applying retinol procedures: a case study .............................................................................. 155

Część II Bezpieczeństwo zdrowotne Elżbieta Majchrzak-Kłokocka, Ewa Możejko Deficyt kadry medycznej a bezpieczeństwo pacjentów ..................................... 167 Wiktor Gołębiowski, Kamil Jóźwicki, Mateusz Dobrosz, Sebastian Jaworski, Anna Minkiewicz, Anna Koryszewska-Bagińska, Sylwia Jarzynka Zasady udzielania medycznych czynności ratunkowych w wybranych chorobach uwarunkowanych genetycznie .................................. 183 Elżbieta Majchrzak-Kłokocka, Magdalena Wilczkowiak Stres i jego konsekwencje w pracy pielęgniarki operacyjnej ............................. 197 Jarosław Sołtan, Dorota Bylina, Jūratė Danielienė, Giedrė Tumosienė Stan wiedzy i poglądy rodziców na temat szczepień ochronnych noworodków.................................................................................................................. 213

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 6

16.11.2021 06:45:39

Spis treści

7

Małgorzata Cichońska, Agnieszka Michalska, Monika Nasiadka, Urszula Pypeć Spożywanie alkoholu przez młodzież ponadgimnazjalną ................................ 229 Aleksandra Ostrowska, Jowita Borkowska, Wioleta Bzowska, Anna Minkiewicz, Anna Koryszewska-Bagińska, Sylwia Jarzynka Analiza występowania nosicielstwa Staphylococcus aureus wśród studentów kierunków medycznych i pracowników ochrony zdrowia z wyróżnieniem pielęgniarek – przegląd literatury ........... 247 Marta Gawlik, Marika Guzek, Artur Prusaczyk, Dorota Bielska, Ludmiła Marcinowicz, Donata Kurpas Konsekwencje zaniedbanych potrzeb nieformalnych opiekunów pacjentów z chorobami nowotworowymi w środowisku domowym ............ 259 Eva Králová, Nikoleta Poliaková, Monika Vlasáková, Pavel Grabczak Potency and barriers in the provision of high quality community nursing care for a child in a professional family – qualitative study .............. 273 Danuta Rozpędowska-Matraszek Zatrudnienie lekarzy specjalistów – analiza wielowymiarowych danych przestrzenno-czasowych ........................................................................................... 295 Krzysztof Bylina Przeciwdziałanie przykładowym zagrożeniom bezpieczeństwa człowieka w aspekcie zadań Krajowej Administracji Skarbowej ..................... 327 Grzegorz Pilarski, Janusz Dudczyk, Łukasz Rybak ICT w medycynie – wsparcie czy utrudnienie .................................................... 337 Łukasz Rybak, Janusz Dudczyk, Grzegorz Pilarski Sztuczne sieci neuronowe we wspomaganiu diagnostyki ................................. 347

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 7

16.11.2021 06:45:39

Część I

Diagnostyka i profilaktyka

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 9

16.11.2021 06:45:39

Mateusz Brzeziński1, Maria Rogowska2 1

2

Gospodarstwo sadownicze, Zawady, gm. Kowiesy Państwowa Uczelnia im. Stefana Batorego w Skierniewicach

Dzika pszczoła a zdrowie człowieka Wild bee and human life Streszczenie Owoce i warzywa powinny stanowić podstawę codziennej diety. Ich spożywanie odgrywa dużą rolę w profilaktyce wielu chorób. Występowanie owadów zapylających w uprawach jest jednym z ważniejszych czynników odpowiedzialnych za plonowanie roślin. Prawidłowe zapylenie wpływa na optymalną liczbę dobrze wykształconych nasion w owocach. Brak nasion będzie przyczyną wyginięcia rozmaitych gatunków roślin, rozmnażających się tylko przez nasiona. W przypadku braku zapylaczy u wielu roślin (np. wydających owoce) plon spada do zera. Dotychczas najważniejszym owadem zapylającym była pszczoła miodna (Apis mellifera L.), która zapyla 70% roślin występujących w Polsce. Liczba rodzin pszczelich (około 800 000) w naszym kraju pokrywa zaledwie połowę zapotrzebowania na owady zapylające. Inne owady, mniej doceniane, mogą również spełniać rolę zapylaczy. Są to motyle, chrząszcze, muchówki, błonkówki, sieciarki. Największą rolę spełniają jednak dzikie pszczoły. Najlepiej poznany gatunek to murarka ogrodowa (Osmia rufa L.). Jest dobrą alternatywą dla pszczół zapylających uprawy roślin sadowniczych i warzywnych, ponieważ można ją hodować we własnym zakresie.

Owady murarki ogrodowej są bardzo pracowite, przez co ich działalność jest niezwykle efektywna. Ponadto brak agresywności murarek oraz niewielkie nakłady pracy w związku z hodowlą tych owadów skłaniają do wykorzystania ich w sadach jako alternatywny zapylacz dla pszczoły miodnej. Murarka ogrodowa odwiedza 140–150 gatunków roślin należących do 37 rodzin botanicznych. Zbudowanie 5 komórek wymaga około 200 lotów i odwiedzenia około 6 tysięcy kwiatów. To czyni ją doskonałym zapylaczem. Jej obecność w uprawie może zwiększyć plon nawet o 60%. Trzy tysiące samic murarki ogrodowej może zastąpić w roli zapylacza 2 ule pszczół miodnych, które liczą po kilkadziesiąt tysięcy robotnic. Mimo że w XX w.

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 11

16.11.2021 06:45:40

12

M. Brzeziński, M. Rogowska

podejmowano próby hodowania tych owadów, to do tej pory nie są one powszechne, a zainteresowanie tym rodzajem pszczół pojawiło się dopiero kilka lat temu.

Słowa kluczowe: murarka ogrodowa, zapylanie roślin, dzika pszczoła

Abstract Fruit and vegetables should form the basis of a daily diet, its consumption plays a huge role in the prevention of many diseases. The occurrence of pollinating insects in crops is one of the most important factors responsible for cropping of plants.

Correct pollination affects the optimal number of well-developed seeds in the fruit.

Lack of seeds will cause the extinction of many plant species that only reproduce by seed. In many plants (e.g. bearing fruit), in the absence of pollinators the yield drops to zero. So far, the most important pollinating insect was the honey bee (Apis mellifera L.), which pollinates 70% of plants in Poland. The number of bee families (around 800,000) in Poland covers only half of the demand for pollinating insects.

Other insects, less appreciated, may also act as pollinators. These are butterflies, beetles, mosses, hymenoptera and reticulata. However, wild bees plays the biggest role, and the most popular species is the red mason bee (Osmia rufa L.). It’s a good alternative to bees pollinating fruit and vegetable crops, because you can grow it on your own. Masonry insects are very hard-working, what make their activity effective. In addition, the lack of its aggressiveness and very small labor input, incline them to be used in orchards as an alternative pollinator for a honey bee. Red mason bee visits 140–150 species of plants belonging to 37 botanical families. Its really hard-working. Building 5 cells requires about 200 flights and visiting 6,000 flowers.

That makes this insect a great pollinator. Its presence in the crop can increase the yield up to 60%. 3000 females of the garden masonry can replace two bee hives, which have thousands of workers. Although some attempts to breed these insects were made in the 20th century, they still are not very common, and the interest in this type of bee appeared just a few years ago.

Key words: red mason bee, pollination, wild bee

Wprowadzenie Najnowsze badania naukowe wskazują, że podstawę codziennej, wartościowej diety powinny stanowić warzywa i owoce. Produkty te dostarczają dużo cennych i ważnych dla organizmu składników odżywczych oraz przyczyniają się do ograniczenia rozwoju wielu chorób, w tym nadciśnienia, cukrzycy, nowotworów. Owoce i warzywa są produktami niskokalorycznymi (za wyjątkiem warzyw strączkowych, owoców suszonych), mają około 20 do 60 kcal na 100 g produktu. Zawierają spore ilości wody (od 70% do 95%), co sprzyja utrzymaniu i kontroli prawidłowej masy ciała. W 2016 roku Instytut Żywności

Soin, Wojciechowska, Henrychowska_Zdrowie.indb 12

16.11.2021 06:45:40