Od fascynacji partnerstwem do obowiązku rodzicielskiego

Od fascynacji partnerstwem do obowiązku rodzicielskiego pod redakcją naukową Mirosławy Ściupider-Młodkowskiej Agaty Matysiak-Błaszczyk

Kraków 2022

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 3

27.04.2022 12:04:36

© Copyright by Mirosława Ściupider-Młodkowska, 2022 (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) © Copyright by Agata Matysiak-Błaszczyk, 2022 (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Recenzenci: prof. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki prof. dr hab. Ewa Syrek Redakcja wydawnicza: Joanna Bień Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner Projekt okładki: Paweł Młodkowski Rysunek wykorzystany na okładce: © Jana Młodkowska

ISBN 978-83-8294-037-4

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2022

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 4

27.04.2022 12:04:36

Spis treści Wstęp ............................................................................................................................. 9 Jerzy Modrzewski Przedmowa ............................................................................................................. 17

Część I

Doświadczanie partnerstwa w związku Mirosława Ściupider-Młodkowska Miłość i partnerstwo w dobie indywidualizmu Współczesne (nie)bycie w związku .................................................................... 25 Joanna Ostrouch-Kamińska Poza stereotypem. Współcześni rodzice w drodze do partnerskiego rodzicielstwa ........................................................ 45 Maria Mądry Kobieta jako podmiot/przedmiot w pełnieniu ról społecznych w rodzinie ................................................................................................................ 59

Część II

Wybrane aspekty życia rodzinnego Jerzy Modrzewski Rodzina w przedmiocie zainteresowań nauki pedagogicznej ..................... 79 Anna Błasiak Rodzina w kontekście zmian społecznych ....................................................... 97

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 5

27.04.2022 12:04:36

6 •

Spis treści

Katarzyna Dworniczek Socjopedagogiczna analiza problemów współczesnych rodzin z perspektywy środowiska lokalnego .............................................................. 115 Juliusz Iwanicki Wartości rodzinne w wybranych religiach świata – analiza różnic kulturowych ............................................................................... 143

Część III

Społeczne role rodzicielskie Agnieszka Gromkowska-Melosik Macierzyństwo jako dominująca konstrukcja kobiecości Kontrowersje i paradoksy .................................................................................. 163 Marta Majorczyk Współczesna rola ojca ........................................................................................ 183 Joanna Rajewska de Mezer Prawna ochrona rodzicielstwa ......................................................................... 205

Część IV

Rodzina. Relacje rodzice – dzieci Katarzyna Segiet Odpowiedzialność rodzicielska za i wobec dzieci – problemy i wyzwania. Perspektywa pedagogiczna ...................................... 231 Karolina Kmiecik-Jusięga Autorytet obecny w rodzinie w perspektywie koncepcji współbycia, asystencji i pedagogicznych redefinicji ........................................................... 243 Weronika Wieczorek Historie o złamanych obietnicach – jaskrawe przykłady lekceważenia praw dziecka w Polsce ............................................................... 251

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 6

27.04.2022 12:04:36

Spis treści •

7

Część V

W trosce o pielęgnowanie wybranych wartości życia rodzinnego Ewa Rojewska Od niepewności do akceptacji – o rodzicielskim wspieraniu integracji seksualnej dzieci i młodzieży ......................................................... 275 Agata Matysiak-Błaszczyk, Mirosława Ściupider-Młodkowska Wybrane formy pomocy pedagogiczno-psychologicznej dla rodzin w Polsce ............................................................................................. 299 Zakończenie ................................................................................................................ 315 Krystian Ostrowski List do rodzica ...................................................................................................... 319 Krystian Ostrowski List do matki ......................................................................................................... 323 Krystian Ostrowski List do ojca ............................................................................................................ 325

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 7

27.04.2022 12:04:36

Wstęp Pedagogika rodziny może być wolna od dogmatów, norm i ustaleń wówczas, gdy relacja indywidualizmu do wspólnotowości nabierze innego charakteru. To, co kiedyś stanowiło ład i porządek w sferze relacji międzyludzkich i rodzinności, dziś jest jedną z ich wersji, niedającą jasnych kryteriów i rozpoznania. W tej książce redaktorkom zależało, aby uniknąć zero-jedynkowego obrazu w analizach tego, jak zmieniła się współczesna wielorodzinność oraz co wpływa na jej obecną jakość i problemy, z którymi się mierzy. Z jednej strony odsłania się obraz par dbających o intymną więź i dobre jakościowo relacje, z drugiej dostrzegamy rodziców jako kontrolerów swojego rodzicielstwa, nieustannie skoncentrowanych na rozwoju i jakości życia ich narcystycznych dzieci. Współcześni ludzie przestali pojmować relacje z drugim człowiekiem w kategorii daru i nie czują wdzięczności za nie, a w zamian rozpatrują je w kategoriach zysku/strat, przymusu/obowiązku lub sukcesu/porażki. Jak słusznie zauważają autorzy prezentowanych tutaj tekstów, mamy do czynienia ze zmianami ról kobiet i mężczyzn, zmianami w obyczajowości współczesnych par i znaczącymi zmianami w paradygmacie wielorodzinności. Wyłania się i dominuje partnerstwo chwilowe, hybrydowe oraz rodzicielstwo dążące do perfekcjonizmu z kobiecością i męskością owładniętymi szałem kultury samorealizacji i posiadania. W kolażu współistnienia relacji realnych i wirtualnych dostrzegamy konieczność zmian praktyk wychowawczych, odpowiadających na aktualne potrzeby jednostkowe i zbiorowe, obecne na polu rodzinności uwikłanej w narcystyczny świat doznań. Zarówno partnerzy, jak i rodzice karmieni światem wartości konsumpcyjnych oraz nieokreśloną i niezrozumiałą potrzebą ciągłego rozwoju i posiadania domagają się sensu bycia we wspólnocie. Najnowsze badania psychologów z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu dowodzą, że im więcej konsumpcjonizmu w naszym życiu, tym mniej życzliwi stajemy się względem siebie, a dobra materialne mocniej przysłaniają wszystkie inne potrzeby drugiego człowieka. Niepokojące są także dane z badań, które pokazują, że aż „30% rodziców żałuje, że posiada dziecko”1.

1 Dariusz Drążkowski opublikował wyniki badań w tekście Stereotyp jest jak wróg we mgle, „Życie Uniwersyteckie”, 21.11.2019; zob. tego samego autora Wpływ konsumpcji na tworzenie

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 9

27.04.2022 12:04:36

10 •

Wstęp

Dlaczego podjęłyśmy się koleżeńskiej współpracy w temacie mocno zindywidualizowanego partnerstwa i owianego niemocą/mitem współczesnego spełnionego rodzicielstwa? Uważamy, że istnieje ogromna przepaść pomiędzy kulturowymi wzorcami przyzwalającymi na partnerstwo wolne, bez skrępowania, pełne autonomii postaw i możliwości współtworzenia relacji a wzorcami partnerstwa realizowanego wespół z rodzicielstwem. Ta dysharmonia dotyczy zwłaszcza kobiet, które w narracjach biograficznych otrzymują sprzeczne sygnały i kody. Od wczesnego dzieciństwa są przyzwyczajane, że odwaga nie jest przywilejem wyłącznie chłopców, że mają prawo asertywnie odmawiać, walczyć o wyrażanie siebie, w sposób wrażliwy, nieskrępowany eksplorować świat. Jak jednak słusznie zauważyła Iwona Chmura-Rutkowska2, wizja odważnej dziewczynki bardzo szybko gaśnie, bo już dziesięciolatce ustala się granice owej odwagi versus przyzwoitego zachowania stosowne dla spokojnej, ułożonej i „grzecznej” dziewczynki, którą powinna być, z kolei chłopcom wyraźnie poszerza się schemat bycia bohaterem, któremu wszystko wolno. Tym samym wchodzimy w nieuświadomione wzorce, które z reguły kontynuujemy w życiu partnerskim i rodzicielskim, z upływem lat nieustannie powielając słowa, zachowania i schematy, które nabyliśmy od matki/ojca, nauczycieli/ wychowawców w dzieciństwie. Ponadto kwestię współczesnego rodzicielstwa i przekazu wartości dodatkowo komplikuje szkoła, która wymaga od dziecka przebojowości, odwagi i zaradności w myśl często niezdrowej rywalizacji, braku życzliwych postaw i nastawienia na zysk kosztem bezinteresownych relacji.

Punktoza, ocenianie, testowanie dzieci sprawiają, że zaczynają koncentrować się one coraz silniej wyłącznie na sobie, bo świat utwierdza je w przekonaniu, że najważniejszy jest ich indywidualny sukces, a nie uczucia innych. Mamy do czynienia z odsuwaniem odpowiedzialności i z inwersją akcentów z tego, co kiedyś stanowiło priorytet w wychowywaniu – czyli z wdzięczności/pokory i współdziałania – na akceptację i promowanie indywidualnego, czyli narcystycznego podejścia do wielu sfer funkcjonowania społecznego dzieci i dorosłych.

Partnerzy z kolei bardzo szybko dostają lekcję „odromantycznienia”. Zostają obdarci z wszelkiej czułości i romantyzmu, gdy zaczynają się reflektować, jak trudno fascynować się sobą nawzajem, kiedy zostają rodzicami, wtedy też dar nowego życia wymaga, aby z własnych przyzwyczajeń i przyjemności oddali niemal wszystko, co dotychczas służyło ich dobrostanowi. Brak przygotowania mentalnego i emocjonalnego oraz wymogi stawiane przez Ja w społeczeństwie ponowoczesnym – perspektywa psychologiczna, „Człowiek i Społeczeństwo” 2018, t. 45.

2 I. Chmura-Rutkowska, Być dziewczynką, być chłopakiem i przetrwać, Poznań 2020.

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 10

27.04.2022 12:04:36

Wstęp •

11

społeczeństwo powodują chaos i niepewność w rodzicielstwie pełnym napięć i wyborów, rodzicielstwie osamotnionym w gąszczu porad, silnie krytykowanym i komentowanym z ust pseudopomocnych niań i ekspertów, wiedzących wszystko na temat „szczęśliwego życia rodzinnego”.

Podjęcie tematu fascynacji partnerstwem i realiów zlęknionego rodzicielstwa ma poniekąd na celu ten rozdźwięk zniwelować, upłynnić przepływ biografii między jednym a drugim. Bardzo często odczarowanie zakochaniem i rozczarowanie rodzicielstwem następuje w sposób brutalny, na tle przemian kultury globalnej i kodów mentalnych, w których szuka się winnych, a na polu bitwy zostają udręczeni bohaterowie: partnerzy i rodzice. Rozpady całych struktur rodzinnych są wyrazem bezsilności wobec ciągłego udawania, obecnego w bezkompromisowej kulturze szybkiego i bezrefleksyjnego życia, w której zawsze trzeba pokazywać swój najlepszy wizerunek pomimo przytłaczających obowiązków i braku szczerości postaw prezentowanych poprzez świat wirtualny.

Bycie partnerem dbającym o więzi i jakość związku małżeńskiego i rodzicielskiego to obecnie najtrudniejsze zadanie w naszym życiu. Jest pełne sprzeczności i niejednoznaczności, rozdarcia pomiędzy walką o uznanie ze strony najbliższej rodziny partnerów a odszukiwaniem pragnień i potrzeb autonomii w wymagającym perfekcjonizmu życiu rodzinno-zawodowym.

Dorośli partnerzy, mający perspektywę rodzicielstwa, wchodzą w relacje coraz bardziej zlęknieni, choć z silnie ukształtowaną osobowością, z precyzyjnymi planami, w których nie ma miejsca na spontaniczność, radość i czas dla relacji. Dorośli partnerzy i dzieci, chcąc dążyć do perfekcjonizmu, kształtują w sobie postawę pewności i przewidywalności, w której nic nie jest w stanie podważyć ich „pewników” czy projektów, a jeśli się tak dzieje – uciekają.

Współczesne rodzicielstwo przywraca mit superbohaterów nieprzyznających się do swoich słabości. Oto bowiem bardzo szybko partnerzy dowiadują się, że pojawienie się dziecka na zawsze zmienia biografię rodzinną, że wymaga przeformułowania priorytetów, planów i często związane jest z heroicznym poświęceniem.

Do gabinetu pedagoga i psychologa trafiają młodzi rodzice wyczerpani obowiązkami, przytłoczeni kulturą narcyzmu i perfekcjonizmu. Stawiane im wymogi niejednokrotnie przerastają ich siły, z jednej strony muszą i chcą inwestować w rozwój poznawczy i intelektualny swoich dzieci/dziecka, bo tego wymaga od nich absurdalny program polskich szkół z wielością dodatkowych zajęć, a z drugiej strony są zupełnie bezradni wobec braku kompetencji społeczno-emocjonalnych, które przecież stanowią o jakości i sensie życia ich dzieci, a których deficyt można obecnie zaobserwować. Rodzicom tak trudno współcześnie stawiać dzieciom granice i pogłębiać ich wrażliwość, ucząc

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 11

27.04.2022 12:04:36

12 •

Wstęp

empatii, współczucia. Ich pociechy są przekonywane każdego dnia w szkole, w mediach, że mogą przecież mieć i osiągnąć wszystko, być, kim chcą, bez mniejszego wysiłku. Dzieci przyzwyczajone do pochwał i utwierdzania w tym, że są wszechmocne, tracą motywację, cierpliwość i determinację w dążeniu do celu. Dlatego nie potrafią zrozumieć w życiu dorosłym, czym jest odpowiedzialność – nie otrzymały nigdy wcześniej lekcji pokory, wdzięczności i jedynie cieszyły się swoimi przywilejami.

Temat podjęty w książce stanowi zatem próbę uporządkowania wizji współczesnego partnerstwa i rodzicielstwa. Powstało zbyt wiele niezrozumiałych dla rodziców chaotycznych i sprzecznych narracji, a to na skutek bezpośredniego wpływu kolorowych czasopism i porad obecnych w ekspertyzach, które w dramatyczny sposób „produkują” i wyolbrzymiają problemy par w sferach prywatnych i publicznych, ale jednak ich skala i miejsce są zdecydowanie inne z perspektywy nauk społecznych, biorących pod uwagę potrzeby bezpieczeństwa zarówno partnerów, jak i rodziców. Zjawisko uprzedmiotowienia relacji i wizja zawsze szczęśliwego związku, dbającego o jakość, same w sobie są sprzeczne. Podobnie rodzicielstwo wolne od trosk dzięki pomocy zatroskanego państwa jest utopią, ponieważ rodzice są coraz mocniej zlęknieni o losy dzieci. Role kobiet i mężczyzn ulegają dynamicznym przemianom, nie tylko na arenie zawodowej, rodzicielskiej, lecz także społeczno-kulturowej, publicznej i politycznej – to wszystko domaga się uporządkowania i troski pedagogów.

Mając na uwadze ową troskę, zaprosiłyśmy do współpracy osoby z kręgu nauk społecznych, którym podobnie jak nam zależy na interdyscyplinarności w tym temacie.

W tym miejscu wyrażamy ogromną wdzięczność, że pomimo wielu trudności związanych z pandemią i czasem pełnym walki o zdrowie najbliższych udało się napisać teksty i cierpliwie czekać na finał w postaci prezentowanej książki.

Publikację wzbogaciła przedmowa Jerzego Modrzewskiego. Autor, sięgając do koncepcji Floriana Znanieckiego, znacznie rozszerza oraz definiuje związki i rodzicielstwo nasycone płynnością, sieciowością i nieprzewidywalnością.

Zadaje tym samym ważne pytanie, czy nowe role kobiet i mężczyzn oraz nowe oblicza wielorodzinności przyczyniają się do stabilizacji struktur społecznych, czy raczej do destrukcji i dezorientacji.

Rozdział pierwszy książki, kontynuujący podjęty w przedmowie temat dynamiki przemian wokół rodzin, jest zatytułowany Miłość i partnerstwo w dobie indywidualizmu. Współczesne (nie)bycie w związku. Autorka porusza w nim m.in. zagadnienie affluenzy związkowej, definiowanej jako rozprzestrzenianie się z szybkością wirusa niebezpiecznych trendów kulturowych, czyli relacji przedmiotowych, cyfrowych, które wychładzają emocjonalność i bliskość,

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 12

27.04.2022 12:04:36

Wstęp •

13

a promują osamotnienie. Z jednej strony zawiązywanie relacji wyłącznie z perspektywy korzyści, jakie mają przynieść, karmi i „dopala” Ego jednostki, a z drugiej przyczynia się do silnie zindywidualizowanych, wyreżyserowanych, ale osamotnionych projektów. Autorka wnioskuje, że dewaluacja wspólnotowości i więzi w relacjach pełnych narcyzmu kulturowego może być dramatyczna w skutkach dla współczesnego człowieka, coraz silniej odczuwającego samotność i brak wsparcia we wspólnocie, z której zostaje wykorzeniony.

W rozdziale drugim części pierwszej znajdziemy tekst o świadomym rodzicielstwie Joanny Ostrouch-Kamińskiej. Autorka konstruuje kategorię partnerskiego rodzicielstwa przełamującego schematy dzięki wymienności ról matkujących ojców i rodzicielek przejmujących zadania mężczyzn. Autorka zarówno jest w pełni świadoma mocnych stron konstruktu partnerskiego rodzicielstwa, jak i z uważnością odczytała bariery w drodze do jego realizacji w społeczeństwie, które kreuje schemat dominacji jednego z rodziców, będącego bliżej dziecka.

Maria Mądry, autorka kolejnego rozdziału, dostrzega potrzebę debaty na temat rejestru czynników, które przyczyniają się do pozytywnego i podmiotowego pełnienia przez kobiety ról społecznych matek i żon, oraz tych, które osłabiają ich role, uprzedmiotawiając je i sprowadzając do przykrego obowiązku. Autorka jest przekonana, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poczuciem bycia podmiotem a wysoką oceną jakości w byciu mamą/ żoną.

Część druga – Wybrane aspekty życia rodzinnego – wprowadza w tematykę konieczności rozpatrywania na gruncie działań pedagogicznych i instytucjonalnych potrzeb wielu rodzin. W swoim rozdziale J. Modrzewski opisuje dynamikę rozwoju pedagogiki rodziny, stawiając przed pedagogami przywilej i zadanie optymalizacji procesów wychowawczych i edukacyjnych, aby wspierać i przygotowywać do pełnienia trudnych ról, zwłaszcza w przypadku rodzin z grup ryzyka, którymi pedagogika zajmuje się od zawsze. Autor jednoznacznie przyznaje, że istnieje potrzeba pedagogiki otwartej na różne formy rodzin – dzięki niej możliwa będzie reakcja badawcza na autentyczną pomoc wobec realnych i aktualnych potrzeb wielu rodzin.

Kolejny tekst, autorstwa Anny Błasiak, wskazuje na koordynację polskiej rodziny obecnej w kondycji badań i analiz nauk społecznych, które podkreślają niejednorodność, elastyczność oraz ambiwalencję w dyskursie wielorodzinności.

Katarzyna Dworniczek kontynuuje temat wybranych aspektów życia rodzin, opisując centrum usług społecznych, podkreśla wagę trafnych diagnoz współczesnych problemów rodziny i jednocześnie akcentuje, oprócz ciemnych stron, wieloaspektowe pozytywne meandry zmian we współczesnej rodzinie,

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 13

27.04.2022 12:04:36

14 •

Wstęp

do których zalicza odchodzenie od patriarchatu, partnerstwo w relacjach, a także wzrost roli współczesnego ojca.

Część drugą kończy tekst autorstwa Juliusza Iwanickiego, który z ciekawej perspektywy (religioznawczej) przybliża heterogeniczność wartości życia rodzinnego w kulturach świata. Podaje przykłady obrzędów rodzinnych i momentów koncentrowania uwagi na kontynuacji wartości rodzinnych, opierając się na judaizmie oraz na dialektycznym obrazie różnych odłamów chrześcijaństwa, islamu, religii azjatyckich. Autor jednoznacznie przyznaje, że pomimo sekularyzacji i globalizacji wartości rodzinne wciąż stanowią o harmonii i ciągłości całych struktur społecznych na świecie.

Część trzecia przybliża społeczne role współczesnego rodzicielstwa. Rozpoczyna ją tekst autorstwa Agnieszki Gromkowskiej-Melosik, który odsłania kontrowersje i paradoksy macierzyństwa jako dominującego konstruktu kobiecości. Czytamy w nim o walce, którą nieustannie toczą współczesne ko­biety, a która rozgrywa się na linii patriarchat – matriarchat i dyskryminacji mężczyzn na rzecz kobiet i odwrotnie. Prezentowane są cztery ciekawe konstrukty macierzyństwa pełnego napięć, od korzyści i strat wynikających z akceptacji emancypacji kobiet matek po superwoman i ideał kobiet perfekcyjnych, ale sfrustrowanych i nieuwewnętrzniających potrzeb. Kolejne konstrukty, które trafiają w sedno współczesnych dylematów kobiet, to macierzyństwo w stylu macho i traktowanie dziecka jako dopełnienia obrazka udanego życia. Autorka słusznie zauważa, że jest to rezultat opresyjnej walki politycznej, domagającej się równowagi demograficzno-ekonomicznej i przeciwstawiającej się starzeniu społeczeństwa. Konstrukt kobiet wolnych od dzieci, które nie posiadają ich z wyboru, stanowi swoiste novum w naszym społeczeństwie.

Opozycyjnie do roli matki odnajdziemy w tej części książki analizę roli ojca ze wskazaniem na jej trudności oraz takie zjawiska, jak alienacja rodzicielska, późne ojcostwo, uczenie się roli ojca. Autorka, Marta Majorczyk, przybliża strukturę współczesnej niełatwej roli ojca i puentuje, że: „Podjęcie i pełnienie roli ojca wymaga od mężczyzny pracy nad sobą, przyjęcia nowej tożsamości determinowanej potrzebami i osobowością dziecka, sytuacją rodzinną, społeczną i kulturową”.

Część trzecią kończy tekst o prawnej ochronie rodzicielskiej autorstwa Joanny Rajewskiej de Mezer, która wskazuje na role instytucji wspierających i uzupełniających funkcje rodzin obciążonych problemami. Autorka podkreśla subsydiarny charakter wszelkich działań pomocowych i instytucjonalnych, które mają na celu wdrożyć aktywizujące wspieranie zgodne z zasadą: „pomagam, abyś mógł sobie pomóc sam”.

Część czwarta jest skupiona na rodzinie, która przechodzi przeobrażenia w pełnieniu ról i w relacji rodzice – dzieci. Część tę rozpoczyna artykuł

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 14

27.04.2022 12:04:36

Wstęp •

15

Katarzyny Segiet o istocie odpowiedzialności rodzicielskiej w perspektywie wychowawczej. Pojawia się w nim rozróżnienie odpowiedzialności za i wobec dzieci przez mądrego i akceptującego rodzica. Jak przyznaje autorka, to trudna sztuka dokonująca się z uwzględnieniem uwarunkowań „osobowościowych, środowiskowych i sytuacyjnych”, które mają uchronić przed skutkami nieodpowiedzialnego rodzicielstwa.

Kolejny artykuł, autorstwa Karoliny Kmiecik-Jusięgi, porusza ważny temat autorytetu w rodzinie. Autorka metaforycznie porównuje rodzica do przewodnika po górskim szlaku, który winien nie tylko pokazywać dziecku ów szlak, lecz także sam nim iść. Swoją koncepcję osadziła na gruncie teorii pedagogiki współbycia i asystowania oraz odniosła się do badań i praktycznych projektów redefiniujących autorytet w rodzinie.

Skutki zarówno braku odpowiedzialności, jak i braku autorytetów uwidaczniają się w jaskrawych przykładach łamania praw dziecka, które przybliżyła Weronika Wieczorek, podając wstrząsające statystyki i przykłady poniżania godności dziecka oraz jednocześnie apelując o reakcję społeczną i zaprzestanie tych praktyk.

Ostatnia część, zatytułowana W trosce o pielęgnowanie wybranych wartości życia rodzinnego, składa się z dwóch artykułów. Ewa Rojewska pisze o wsparciu rodziców w integracji seksualnej ich dzieci. Jest to ważny głos, autorka bowiem nie tylko ujawnia sześć komponentów integracji seksualnej, lecz także wskazuje na pozytywne aspekty zmian społeczno-kulturowych, przełamujących tabu i bariery wychowania seksualnego. Jej zdaniem pozytywny aspekt obecności wychowania seksualnego ma sprzyjać zgłębianiu świadomości i wiedzy oraz stanowić wsparcie dla czujnego rodzica, odróżniać jakość życia seksualnego od jego banalizacji i brutalizacji (pornografii) oraz wszechobecnej pruderii w przekazach medialnych, których dziecko jest odbiorcą.

Z kolei Agata Matysiak-Błaszczyk i Mirosława Ściupider-Młodkowska opisują wybrane formy działań praktycznych i profesjonalnie wspierających rodziny będące w potrzebie, mające trudności wychowawcze i socjalne. Pomimo wielości form metod wsparcia w instytucjach państwowych, jak również szerokich ofert non profit polskim rodzinom wciąż brakuje drogowskazów, jak osiągnąć dobrostan, czyli ogólne zadowolenie z życia. Nie dotyczy to bynajmniej rodzin wyłącznie z kręgu potrzebujących wsparcia finansowego, ale coraz częściej tych, które borykają się z dezinformacją i sprzecznymi sygnałami, jak wychowywać, jak pełnić role społeczno-rodzinne, które nie okażą się w przyszłości krzywdzące.

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 15

27.04.2022 12:04:36

16 •

Wstęp

Myślimy, że apele Krystiana Ostrowskiego umieszczone na końcu tej książki w formie listów do rodziców, matki i ojca pomogą zarysować ten drogowskaz. Uważamy, że trafnym kierunkiem jest nauka wdzięczności i pokory, zarówno w partnerstwie pełnym mitów o perfekcyjnie dobranych ukochanych, jak i w rodzicielstwie perfekcyjnym, które tylko w teorii nie ma prawa ponieść porażki.

Redaktorki książki

Poznań, wrzesień 2021 roku

Bibliografia Chmura-Rutkowska I., Być dziewczynką, być chłopakiem i przetrwać, Poznań 2020.

Drążkowski D., Stereotyp jest jak wróg we mgle, „Życie Uniwersyteckie”, 21.11.2019.

Drążkowski D., Wpływ konsumpcji na tworzenie Ja w społeczeństwie ponowoczesnym – perspektywa psychologiczna, „Człowiek i Społeczeństwo” 2018, t. 45.

Sciupider-Mlodkowska, Matysiak-Blaszczyk_Od fascynacji.indb 16

27.04.2022 12:04:36