Terapia muzyką w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi

Terapia muzyką w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi

Muzyka jako terapia.indd 1

2008-05-06 13:06:04

Niektóre fragmenty książki pochodzą z wcześniejszej wersji: Music Therapy for Handicapped Children: Investigations and Experiences („Terapia muzyką dzieci niepełnosprawnych.

Badania i doświadczenia”), chronionej prawami autorskimi należącymi do The Art of Music as Therapy, Inc., wydanej przez Rudolf Steiner Publications w Nowym Jorku w 1965 roku.

Na potrzeby niniejszej książki tekst został całkowicie zredagowany na nowo i poszerzony o dodatkowy materiał z lat 1965–1971.

Terapia muzyką w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi była wydana po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii w październiku 1971 roku przez wydawnictwo Victor Gollancz Ltd i chroniona prawami autorskimi należącymi do Paula Nordoffa i Clive’a Robbinsa. W maju 1985 roku została wydana przez wydawnictwo Gollancz Paperbacks, które otrzymało też prawa autorskie. Gollancz Paperbacks jest teraz częścią The Orion Publishing Groups. W listopadzie 2003 roku wydawnictwo Orion zwróciło prawa autorskie Clive’owi Robbinsowi i pośmiertnie Paulowi Nordoffowi. Wydawnictwo Barcelona Publishers otrzymało prawa autorskie w 2004 roku.

Muzyka jako terapia.indd 2

2008-05-06 13:06:04

Paul Nordoff, Clive Robbins

Terapia muzyką w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi Historia, metoda i praktyka przekład z języka angielskiego Agnieszka Bryndal, Elżbieta Masiak

Książka z płytą DVD zawierającą 50 krótkich filmów ilustrujących różnorodność możliwości zastosowania muzykoterapii kreacyjnej w praktyce

Kraków 2008

Muzyka jako terapia.indd 3

2008-05-06 13:06:04

Tytuł oryginału: Therapy in Music for Handicapped Children Barcelona Publishers, 2004 © Copyright for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007 Originally published in English © 2004 ISBN 1-891278-19-3 Barcelona Publishers 4 White Brook Road Gilsum New Hampshire 03448 USA SAN 298-6299 Konsultacja merytoryczna przekładu: Stanisław Welanyk starszy wykładowca Akademii Muzycznej w Krakowie Tłumaczenie materiałów wprowadzających, rozdziałów I–IV, IX–X i aneksów oraz opracowanie indeksu: Agnieszka Bryndal Przekład rozdziałów V–VIII i bibliografii: Elżbieta Masiak Redakcja wydawnicza: Magdalena Polek Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7308-944-0 Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (0-12) 422-41-80, fax (0-12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2008

Muzyka jako terapia.indd 4

2008-05-06 13:06:04

Mary Curtis Zimbalist i jej synowi, Curtisowi Bokowi, przyjaciołom, którzy wierzyli w naszą pracę i wspierali ją od samego początku.

Muzyka jako terapia.indd 5

2008-05-06 13:06:04

Notka historyczna

Paul Nordoff rozpoczął działalność w dziedzinie muzykoterapii już jako profesor muzyki, wybitny pianista i kompozytor, dla którego komunikacja przez muzykę stała się jedną z najważniejszych inspiracji życiowych i artystycznych. Clive Robbins podzielał jego fascynację i wniósł do ich wspólnej pracy wiedzę z zakresu edukacji specjalnej i transpersonalnej wizji terapii.

Prawdziwy talent improwizatorski Paula Nordoffa (zarówno wokalny, jak i pianistyczny) oraz jego kreatywność w dziedzinie kompozycji umożliwiły ich zespołowi twórczą i opartą na doświadczeniu konfrontację z rozmaitymi sytuacjami klinicznymi. Różnorodnym działaniom twórczym tego niezwykłego duetu towarzyszyły: szczegółowa analiza i dokumentacja oraz ogromne zaangażowanie w formułowaniu pojęć potrzebnych do opisania dynamicznego procesu muzykoterapii kreacyjnej. W trakcie pracy nad powstaniem nowej metody terapii autorzy uzyskali pomoc i wsparcie profesjonalistów w różnych dziedzinach medycyny.

W niniejszej książce omówili najważniejsze odkrycia w ich pracy badawczej.

W 1967 roku Nordoff i Robbins rozpoczęli działalność edukacyjną i publicystyczną.

Podróże z wykładami po Europie wzbudziły duże zainteresowanie, przyczyniając się wręcz do powstania w latach 70. XX wieku programu nauczania w zakresie muzykoterapii kreacyjnej w Anglii i Niemczech. Po śmierci Paula Nordoffa w 1977 roku Clive Robbins i jego żona Carol, studentka Nordoffa, utalentowana terapeutka i improwizatorka, kontynuowali nauczanie i rozpowszechnianie tej metody. W 1989 roku utworzyli oni Centrum Muzykoterapii Nordoffa–Robbinsa na Uniwersytecie w Nowym Jorku.

Paul Nordoff i Clive Robbins pracowali wyłącznie z dziećmi, dotkniętymi niepełnosprawnością w różnych jej formach i odmianach. W następnych latach dzięki dalszej konsekwentnej pracy badawczej i programowi nauczania rozszerzono zastosowanie metody muzykoterapii kreacyjnej i wprowadzono ją do psychiatrii dorosłych. Zaczęto ją stosować w terapii zaburzeń posttraumatycznych, w terapii dorosłych z niepełnosprawnością, w rehabilitacji, geriatrii i psychiatrii gerontologicznej; w hospicjach, w różnych dziedzinach medycyny, z rekonwalescencją po zabiegach chirurgicznych, leczeniem HIV/AIDS i intensywną terapią włącznie. Najważniejsze kierunki rozwoju terapii i metodyka przedstawione są w niniejszej książce.

Metoda terapii opisana w książce i program jej nauczania są już stosowane lub znajdują się w fazie rozwoju w: Australii, Niemczech, Japonii, Korei, Nowej Zelandii, Afryce Południowej, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Ciągła ewolucja muzycznej terapii kreacyjnej przedstawionej w tej książce nieustannie wywiera wpływ na spokrewnione metody muzykoterapii w wymiarze ogólnoświatowym.

Muzyka jako terapia.indd 6

2008-05-06 13:06:04

Spis treści

Przedmowa do wydania polskiego Słowo wstępne Przedmowa

9

11

13

Podziękowania Wprowadzenie

15 17

Wrzesień 1959–czerwiec 1960 Placówka opiekuńczo-wychowawcza w Sunfield, Clent, Stourbridge, Worcestershire 21 I. Rozpoczęcie pracy 23 Czerwiec–listopad 1960 Podróż do Europy 35 II. Prowadzenie badań na większą skalę

37

Luty–lipiec 1961 Szkoły specjalne Devereux w Devon w Pensylwanii 45 III. Zarys nowej metody muzykoterapii 47 Wrzesień 1961–marzec 1962 Instytut Logopedii w Wichita w Kansas 55 IV. Muzykoterapia indywidualna – różne rodzaje muzycznych wypowiedzi dzieci

57

V. Eksperymentalna praca z grupą – sprawozdania

71

Muzyka jako terapia.indd 7

2008-05-06 13:06:04

8

Spis treści

VI. „Pif-Paf-Poltrie” – gra słowno-muzyczna jako terapia

81

Maj 1962–maj 1967 Program muzykoterapii dla dzieci psychotycznych poniżej siódmego roku życia (Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego, grant numer OM-982) Oddział Opieki Dziennej, Klinika Psychiatrii Dziecięcej, Akademia Medyczna, Uniwersytet Pensylwanii 89 VII. Wpływ muzykoterapii na rozwój osobowości dzieci autystycznych 91 Listopad 1962–marzec 1967 Filadelfijski Okręg Szkolny, Komisja Edukacji Publicznej 101 VIII. Grupowe zajęcia muzyczne dla dzieci z upośledzeniem umysłowym IX. Podstawowe zagadnienia dotyczące muzykoterapii grupowej X. Epilog. Do muzyków terapeutów Aneks I. Muzykoterapia indywidualna Aneks II. Muzykoterapia grupowa

105

117

123 127

147

Aneks III. Clive Robbins, Muzykoterapia kreacyjna – zastosowanie praktyczne 159 Wybrana bibliografia dotycząca muzykoterapii kreacyjnej Paula Nordoffa i Clive’a Robbinsa 199 Indeks

Muzyka jako terapia.indd 8

205

2008-05-06 13:06:04

Przedmowa do wydania polskiego

Polską edycję książki Terapia muzyką w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi wzbogaca płyta DVD zawierająca fragmenty filmów wybrane z dokumentacji sesji terapeutycznych. Ilustrują one istotę i główne założenia metody muzykoterapii kreacyjnej według Nordoffa–Robbinsa w codziennej praktyce.

Wśród pięćdziesięciu fragmentów filmów znajdują się obrazy historyczne, dokumentujące początki współpracy pionierów muzykoterapii Paula Nordoffa i Clive’a Robbinsa, nagrane w USA i przez telewizję norweską. Przedstawiają one dwie formy muzykoterapii – indywidualną i zbiorową. Następne fragmenty filmów – w porządku chronologicznym – zaczerpnięte zostały z dokumentacji pracy muzykoterapeutki Carol Robbins, która wraz ze swym mężem Clivem Robbinsem przyczyniła się do wszechstronnego rozwoju i rozpowszechnienia muzykoterapii kreacyjnej. Płyta zawiera fragmenty sesji terapeutycznych z dziećmi niedosłyszącymi w USA, dziećmi z zespołem Downa i osobą dorosłą cierpiącą na zespół Retta w jednej z placówek w Australii.

Na płycie można także znaleźć dokumentację pracy terapeutycznej w Centrum Muzykoterapii Nordoffa–Robbinsa Uniwersytetu w Nowym Jorku (http:// steinhardt.nyu.edu/music/nordoff/) obejmującą lata 1992–2007. Wybrane zostały fragmenty sesji prowadzonych przez dwunastu terapeutów i studentów muzykoterapii z dziećmi i dorosłymi o różnej kondycji psychofizycznej i rozmaitych potrzebach. Na ich podstawie możemy szczegółowo prześledzić proces terapeutyczny i poznać możliwości komunikatywnej interakcji dziecka i terapeuty w improwizacji instrumentalnej i wokalnej.

Przy wyborze poszczególnych fragmentów filmów składających się na płytę DVD kierowaliśmy się zamiarem przybliżenia odbiorcy specyficznej dla muzykoterapii kreacyjnej spontanicznej, ekspresyjnej swobody oraz świadectw praktyki klinicznej, wspieranej pracą zespołową.

Clive Robbins i współpracownicy z Centrum Muzykoterapii Nordoffa–Robinsa

Muzyka jako terapia.indd 9

2008-05-06 13:06:05

Muzyka jako terapia.indd 10

2008-05-06 13:06:05

Słowo wstępne Uważam, że to głęboko poruszająca i ważna książka. Historia pewnego cenionego amerykańskiego kompozytora, który odchodzi od komponowania „abstrakcyjnego” i rezygnuje ze swej kariery kompozytorskiej, by cały swój talent i energię poświęcić pracy nad badaniem funkcji muzyki i możliwości jej zastosowania w terapii dzieci niepełnosprawnych. Przypuszczam, że Paul Nordoff początkowo niewiele wiedział o tym trudnym aspekcie życia. Pierwszy kontakt z terapią niepełnosprawnych był dla niego zapewne przejmującym doświadczeniem. Można sobie to uświadomić, oglądając zdjęcia umieszczone na końcu publikacji. Książka ta jest niezwykle interesującym sprawozdaniem z pracy badawczej, którą cierpliwie i wytrwale prowadził wspólnie z Clivem Robbinsem. Ta spokojnie napisana relacja z podróży w nieznany świat świadomości niepełnosprawnych dzieci powinna zostać uważnie przeczytana i nie odejść w zapomnienie.

Nie mam ani odpowiednich kwalifikacji, by ocenić znaczenie metody terapeutycznej, ani możliwości diagnostycznych opracowanych przez obu pionierów muzykoterapii, mogę jednak stwierdzić, że książka ta ma ogromne znaczenie również dla muzyków, zwłaszcza zaś dla kompozytorów. W szczególnym momencie historii muzyki, kiedy aspekt wzajemnego komunikowania się za jej pośrednictwem jest stawiany pod znakiem zapytania, lektura niniejszej książki, tyle uwagi poświęcającej temu zagadnieniu, jest budującym doświadczeniem. Właśnie w kontekście komunikacji są badane i stosowane różne formy stylistyki muzycznej i technik kompozytorskich: dawne i nowe skale, akordy, rytm, specjalnie przystosowane instrumenty – nie mogę się doczekać, kiedy pokażę mojemu przyjacielowi Rostropowiczowi jednostrunną wiolonczelę i usłyszę, co jest w stanie z niej wydobyć. Doprawdy jest to uzdrawiające doświadczenie – poznać kompozytora, który z taką skromnością angażuje się w pracę z niepełnosprawnymi dziećmi, zachęcany powodzeniem w nawiązywaniu z nimi kontaktu i odpowiedzialnością za samopoczucie tych młodych słuchaczy. Chciałbym gorąco polecić tę książkę nie tylko czytelnikom humanistom, ale także moim kolegom muzykom. Czytając ją, wszyscy możemy się wiele nauczyć.

Benjamin Britten

Muzyka jako terapia.indd 11

2008-05-06 13:06:05

Muzyka jako terapia.indd 12

2008-05-06 13:06:05

Przedmowa

Komunikacja ze światem dzieci autystycznych lub chorych psychicznie, a także z ciężkim uszkodzeniem mózgu jest w znacznym stopniu ograniczona. Mamy tu do czynienia z zaburzeniem osobowości, nieharmonijnym rozwojem, wycofaniem się ze świata, który okazał się zbyt dużym wyzwaniem, czy też z brakiem zrozumienia lub ze zniekształconym odbieraniem sygnałów z otoczenia.

Opisana w tej książce metoda pokazuje, w jaki sposób muzyka umożliwia swobodny dostęp do świadomości dziecka niepełnosprawnego. Muzyka wywołuje aktywność dziecka, która w stosunkowo krótkim czasie może się stać prawdziwie twórcza. To bardzo pozytywne, wzmacniające doświadczenie, zarówno dla dziecka, jak i dla obserwatora. Dziecko zostaje pobudzone do konstruktywnego działania i reagowania w interakcji z terapeutą. W ten właśnie sposób uaktywnia się potencjał kalekiego dziecka. Umożliwia mu to czynny udział w doświadczeniu życia, które poza tym jest tylko szarą egzystencją.

Wszelkie doświadczenia są opisane z głębokim zrozumieniem problemu i dokładnością. Proces twórczy przedstawiono bardzo jasno i zrozumiale, dzięki czemu jego przebieg może być odtworzony przez czytelników. Książka ta wskazuje nowe drogi do lepszego i głębszego zrozumienia ludzkiego istnienia.

Dr med. G. Henry Katz psychoanalityk, starszy wykładowca psychiatrii, Oddział Psychiatryczny Szpitala w Pensylwanii

Muzyka jako terapia.indd 13

2008-05-06 13:06:05

Muzyka jako terapia.indd 14

2008-05-06 13:06:05

Podziękowania

Autorzy książki pragną wyrazić swoje podziękowanie: Lek. med. Herbertowi Geuterowi, kierownikowi badań w Domu Dziecka w Sunfield – za oryginalny projekt badawczy, za wykorzystanie każdej możliwości do przeprowadzenia badań oraz za uwagę, entuzjazm i współpracę, którymi nas wspierał przez wiele lat.

Michaelowi H. Wilsonowi, dyrektorowi Domu Dziecka w Sunfield – za wspieranie i afirmację pierwszych prób badania zastosowania muzyki w terapii dzieci niepełnosprawnych oraz zespołowi współpracowników z tej placówki opiekuńczo-wychowawczej za stworzenie warunków, dzięki którym mogliśmy rozpocząć pracę, i za towarzyszenie w zajęciach praktycznych.

Lek. med. G. Henry’emu Katzowi z Oddziału Psychiatrycznego Szpitala w Pensylwanii – za zrozumienie i wiele cennych rad w zakresie psychiatrii, które były bardzo wartościową pomocą w badaniach.

Lek. med. Betramowi A. Ruttenbergowi i dr Julii Fraknoi z Oddziału Psychiatrii Dziecięcej Uniwersytetu Pensylwanii, niezastąpionym kolegom, oraz całemu zespołowi współpracowników placówki opiekuńczo-wychowawczej dla dzieci autystycznych – za życzliwą współpracę.

Dr. Martinowi F. Palmerowi, dyrektorowi Instytutu Logopedii w Wichita w Kansas, który zaplanował nasze projekty i przyczynił się do zwiększenia efektywności pracy badawczej, oraz jego małżonce.

Dr Helen C. Bailey i Johnowi B. Taulane z Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Filadelfii w stanie Pensylwania, którzy z dużym zaangażowaniem zainaugurowali i wspierali naszą pracę jako nauczyciele konsultanci w szkole specjalnej w Filadelfii, oraz nauczycielom, którzy pomogli nam zrealizować projekt.

Dr. Edwardowi L. Frenchowi i lek. med. J. Cliffordowi Scottowi ze szkół Devereux oraz lek. med. Mitchellowi B. Dratmanowi z Oddziału Psychiatrii Dziecięcej Uniwersytetu Pensylwanii – za ich zainteresowanie i aktywny udział w pracy badawczej.

Dr. Herbertowi Levinowi i dr Gail Levin, muzykoterapeutom – za ich życzliwe wsparcie projektu w szkołach Devereux, na Uniwersytecie Pensylwanii i w pań-

Muzyka jako terapia.indd 15

2008-05-06 13:06:05

16

Podziękowania

stwowej szkole w Filadelfii, a także Cordelii Livermore – za jej wkład w pracę z dziećmi autystycznymi.

Nellie Lee Bok – za wkład w rozwój pracy muzykoterapeutycznej.

Za wydanie tej książki nasze podziękowania kierujemy do przyjaciół w Niemczech: lek. med. Konrada Schily’ego i Angeli Schily z Gemeinschaftskrankenhaus Herdecke, którzy zrewidowali jej wcześniejszą edycję; Hannsa i Lory Voith z Heidenheim za pomoc i wsparcie; Mechtilde Gräfin Harrach z Monachium – za niezwykłą gościnność; Johanny Hirth z Grainau – za wierną, prawdziwą przyjaźń i uznanie dla naszej pracy.

Solalinden/Putzbrun, Monachium, marzec 1970

P. N. C. R.

Od czasu pierwszego wydania tej książki znacznie zmieniły się rola i zasięg oddziaływania muzykoterapii. Obecnie pracuję z licznymi oddanymi swej pracy, twórczymi i serdecznymi kolegami z wielu krajów. Nie wiem doprawdy, jak im podziękować za nieprzemijające zaangażowanie i wkład na rzecz rozwoju i propagowania muzykoterapii. Świat się zmienia, tak jak i nasza świadomość, idące naprzód życie przynosi nieustannie rozmaite oczekiwania i nowe nadzieje, ale jedno nie zmienia się nigdy: w twórczości muzycznej i w samej muzyce drzemie wielki potencjał uzdrawiający i dający siłę. I to właśnie jest najważniejsze przesłanie tej książki.

Spośród wielu moich godnych najwyższego podziwu kolegów pragnę szczególnie podziękować Prof. Barbarze Hesser i Kennethowi Bruscii, osobom, które przyczyniły się do przygotowania amerykańskiego wydania tej książki i pracowały nieprzerwanie na rzecz muzykoterapii.

Uniwersytet w Nowym Jorku, grudzień 2003

Muzyka jako terapia.indd 16

C. R.

2008-05-06 13:06:05

Wprowadzenie

Terapia za pośrednictwem muzyki może mieć ogromny wpływ na rozwój dziecka niepełnosprawnego fizycznie, upośledzonego umysłowo lub cierpiącego na zaburzenia emocjonalne. Ta opinia znajduje potwierdzenie także w dziedzinie patologii dziecięcej, niezależnie od przedziału wiekowego, pochodzenia i środowiska, w jakim wychowuje się dziecko. Sprawdza się w każdych warunkach – na terenie szkoły specjalnej, domu dziecka i na oddziale klinicznym.

Muzyka jest doświadczeniem uniwersalnym, ponieważ każdy może je dzielić.

Jej podstawowe elementy: melodia, harmonia i rytm oddziałują na nas i pobudzają w nas określone funkcje psychofizyczne. Dzieje się tak, ponieważ przekaz i siła wyrazu, jakie niesie muzyka, zawierają cały zakres ekspresji emocjonalnej. Muzyka może więc towarzyszyć ludzkiemu doświadczeniu i wspierać je we wszystkich aspektach życia emocjonalnego.

Nie trzeba podkreślać, że bogate dziedzictwo kulturowe muzyki ma ogromną wartość i znaczenie dla wszystkich. Dla dzieci, którymi zajmujemy się w tej książce, korzyści, które może przynieść kontakt z muzyką, są tak znaczące, że wymagają specjalnej uwagi i głębokiej analizy. Dzieci dotknięte niepełnosprawnością psychiczną, emocjonalną lub fizyczną, czy też – jak w większości opisywanych tu przypadków – niepełnosprawnością sprzężoną, nie są w stanie brać pełnowartościowego udziału w doświadczaniu życia we wszystkich jego aspektach. Dziecko niepełnosprawne często nie potrafi zasymilować doświadczeń życiowych, może być rozczarowane, gdy nie jest w stanie odbierać i właściwie interpretować informacji z otoczenia. Wiąże się to z kolei z bardzo niską samooceną takiego dziecka i jego brakiem wiary we własne siły i możliwości. Reakcje na świat mogą być sparaliżowane przez strach i lęk; dziecko niepełnosprawne może żyć wyizolowane, poddane wirowi emocji. Zajmuje się wtedy tylko zniekształconymi fragmentami realnej egzystencji. Często już od urodzenia jego możliwości są ograniczone przez niesprawność fizyczną, co przyczynia się do opóźnienia rozwoju i daleko idącego ograniczenia kontaktu ze światem. Trudności z komunikowaniem się odbierają mu oczekiwania związane z kompetencją, sprawnością i spełnieniem. Brak autonomii i uzależnienie od dorosłych mogą działać demoralizująco, dlatego też dla

Muzyka jako terapia.indd 17

2008-05-06 13:06:05

18

Wprowadzenie

tych właśnie dzieci muzyka może mieć tak duże znaczenie i działać aktywizująco i wzmacniająco.

Dla dziecka z ograniczonymi zdolnościami intelektualnymi muzyka i wspólne muzykowanie mogą się stać żywym, zrozumiałym doświadczeniem, niewymagającym myślenia abstrakcyjnego. Kontakt z muzyką jako wyrazem emocji może wyjść naprzeciw dziecku niedojrzałemu lub dotkniętemu zaburzeniami emocjonalnymi, podczas gdy konkretność melodii i formy zapewnią mu poczucie pewności i bezpieczeństwa. Aktywność muzyczna może zachęcić dziecko niepełnosprawne do ekspresywnego ruchu rąk, nóg lub ekspresji związanej z wydawaniem dźwięków, zaś struktury melodyczno-rytmiczne wspierają dziecko i wprowadzają porządek w jego działanie, pomagają w kontroli. Powoduje to w konsekwencji poprawę koordynacji motoryczno-ruchowej. Kontakt z muzyką ma charakter komunikatywny i jest podstawą aktywnego udziału w doświadczeniu, dzięki któremu dzieci niepełnosprawne mogą uwolnić się od zahamowań i zapomnieć o ograniczających je trudnościach. Muzyka umożliwia jedyny w swoim rodzaju, bardzo cenny kontakt z dzieckiem niepełnosprawnym, może pobudzić je do aktywności i emocjonalnego zaangażowania się we własne działanie, stworzyć fundament dla integracji jego osobowości i przyczynić się do lepszego funkcjonowania w społeczności Niniejsza książka opisuje wartość terapeutyczną, jaką mogą mieć muzyka i zajęcia muzyczne przystosowane do rozmaitych warunków i potrzeb dzieci cierpiących na różne formy niepełnosprawności. Stanowi ona rodzaj autobiografii, w której autorzy przedstawiają swoją pracę kliniczną kontynuowaną od 1959 do 1967 roku, szczegółowo, krok po kroku opisując i poddając refleksji swe doświadczenia i metody pracy z dziećmi niepełnosprawnymi. Prawie wszystkie wyczerpująco omawiane przykłady z sesji terapeutycznych pokazują niespodziewaną głębię i intensywność wypowiedzi muzycznej dziecka. Widoczny wpływ muzyki jako czynnika terapeutycznego na rozwój i wzbogacenie świata dziecka wzbudza na nowo podziw wobec jej roli i istoty.

Niniejsza książka pretenduje do miana przewodnika wprowadzającego w świat muzykoterapii z dziećmi niepełnosprawnymi, ukazującego potencjał, a także główne, najważniejsze perspektywy muzyczne i psychologiczne w tej dziedzinie. Celem autorów jest wprowadzenie muzyków, terapeutów, nauczycieli i studentów w skomplikowane arkana praktycznego zastosowania muzyki jako środka terapeutycznego, a także zasygnalizowanie możliwości kreacyjnych, jakie daje połączenie założeń muzycznych i artystycznych w przypadku rozmaitych sytuacji klinicznych. W obydwu formach – muzykoterapii indywidualnej i grupowej – przedstawiono wiele różnych technik i sposobów interwencji. W większości opisów muzykoterapii indywidualnej zastosowano formę pierwszej osoby liczby pojedynczej w celu skrócenia opisu, ułatwienia obserwacji poszczególnych sposobów reagowania i uczynienia sytuacji klinicznej bardziej zrozumiałą.

Muzyka jako terapia.indd 18

2008-05-06 13:06:05

Wprowadzenie

19

Autorzy podkreślają główną siłę motywacyjną muzykoterapii – emocjonalne zaangażowanie dziecka w aktywną działalność muzyczną – i zwracają uwagę na to, że słowa tylko w ograniczony sposób są w stanie opisać to, co dzieje się w doświadczeniu muzycznym. Tylko sama muzyka może przekazać wartość tego doświadczenia, którego znaczenie nie może być sprowadzone tylko do stymulacji akustycznej, rytmu, melodii, asocjacji itp. Wypowiedź muzyczną należy rozpatrywać w związku z czasem, w którym powstaje, jej ekspresja i wyraz nieustannie bowiem się zmieniają. Nasze emocjonalne przeżywanie muzyki zdefiniowane jest przez charakter i powtarzalność jej elementów i struktury. Nastrój muzyki, jej zmieniające się napięcia harmoniczne wywierają wpływ na nasze emocje i wywołują zmiany w naszym nastroju. Słuchając melodii, podążając za nią, identyfikujemy się z nią – tak jak przeżywają to dzieci, które ją śpiewają. Kiedy nasza percepcja skierowana jest na tonalne i czasowe struktury kompozycji muzycznej – jak dzieje się to także w przypadku dzieci grających na instrumentach – udział w aktywnym działaniu muzycznym wymaga zaangażowania całej osobowości i pobudza zdolności komunikacyjne. W swej najgłębszej istocie muzykoterapia czerpie więc rację istnienia z pełni związku między muzyką i człowiekiem.

Muzyka jako terapia.indd 19

2008-05-06 13:06:05

Muzyka jako terapia.indd 20

2008-05-06 13:06:05