Aksjologiczne aspekty pracy w procesie resocjalizacji

Aksjologiczne aspekty pracy w procesie resocjalizacji

redakcja naukowa

Beata Mydłowska

Kraków 2021

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 3

27.09.2021 15:02:52

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021

Recenzent: dr hab. Irena Pospiszyl, prof. APS Redakcja wydawnicza: Joanna Bień Sylwia Stojak Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Grafika na okładce: © Jakub | stock.adobe.com

Publikacja została sfinansowana przez Uczelnię Społeczno-Medyczną w Warszawie

ISBN 978-83-8095-991-0

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2021

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 4

27.09.2021 15:02:52

Spis treści Wprowadzenie (Beata Mydłowska) ................................................................ 7

Praca w systemie wartości Krystyna Chałas Praca człowieka płaszczyzną urzeczywistniania przymiotów osoby ........... 13 Beata Mydłowska Aksjologiczny wymiar pracy w kontekście nowych wyzwań ..................... 47 Anna Janus Aksjologia a zjawiska patologiczne w miejscu pracy ................................. 69 Stanisław Urbański Praca w życiu człowieka............................................................................ 85 Mirosław Wójcik Praca jako aktywność współczesnego uczestnika polskiej przestrzeni społeczno-kulturowej (Refleksja pedagogiczno-aksjologiczna historyka wychowania z przywołaniem paradygmatów przeszłości i odniesieniem do wartości starorzymskich) .................................................................... 97 Adam Fijałkowski Rola pracy w poglądach Jana Amosa Komeńskiego ................................. 125

Współczesne problemy resocjalizacji Marian Nowak Wychowanie do wartości pracy w perspektywie resocjalizacji – resocjalizacja przez pracę .......................................................................... 135

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 5

27.09.2021 15:02:53

6

Spis treści

Angelika Barczyk-Nessel Wartość pracy w resocjalizacji osób osadzonych w polskich placówkach penitencjarnych .................................................. 149 Elżbieta Łuczak Praca jako podstawowy środek resocjalizacji penitencjarnej ..................... 165 Marek Jeziorański Znaczenie pracy w procesie resocjalizacji penitencjarnej w świetle teorii rezonansu społecznego Hartmuta Rosy ..... 177 Barbara Baraniak Wartościowe aspekty pracy w odniesieniu do osób skazanych .................. 191

Praca w procesie resocjalizacji – aspekt praktyczny Andrzej Bałandynowicz Aktywizacja zawodowa skazanych jako cecha modalna w ich readaptacji społecznej ..................................................................... 209 Kazimierz Pierzchała Praca jako element resocjalizujący w kontekście badań własnych ............. 229 Sabina Janik Praca szansą na reintegrację społeczną nieletnich po opuszczeniu placówek resocjalizacyjnych ............................................ 253 Marta Jaroszewska Wpływ kształcenia na aktywność zawodową więźniów w procesie readaptacji społecznej ............................................................. 265

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 6

27.09.2021 15:02:53

Wprowadzenie Rozpatrując pracę w aspekcie aksjologicznym, należy pamiętać, że jest to wartość sama w sobie – wartość autoteliczna. Praca stanowi podstawową działalność człowieka, która wypełnia ponad połowę życia, decyduje o jego jakości – jest powiązana z sensem i tożsamością jednostki, z jej zadowoleniem, rozwojem osobistym i społecznym.

Praca to również wartość heteroteliczna (Chałas, 2007, s. 72–80; Wiatrowski, 2007, s. 80; Nowacki, 2008, s. 92). Tworzy podstawę innych wartości i ukazuje specyfikę oraz przestrzeń ich działania, która może mieć charakter ekonomiczny, kulturowy, moralny, osobowy bądź społeczny. Wpływa ona na współżycie ze środowiskiem, na zmiany, jakie człowiek czyni w postrzeganiu wartości przez pryzmat pracy. Człowiek w procesie pracy odnajduje siebie jako osobę w wymiarach: społecznym, psychologicznym i kulturowym. Zarówno kieruje się wartościami, jak i tworzy nowe – materialne. Świadomość znaczenia pracy w życiu jednostki i społeczeństwa oraz w systemie preferowanych przez jednostkę wartości sprawia, że człowiek ma do odegrania szczególnie sprawczą rolę w procesie pracy. Produkt jego pracy ma nie tylko wartość ekonomiczną, ale także społeczną i kulturową, samą zaś pracę należy rozpatrywać przede wszystkim w społecznym, moralnym i aksjologicznym kontekście. Te przymioty stanowią o jej istocie – są sprawczym elementem rozwoju osobowości człowieka (Kozek, 2000, s. 176).

Dlatego tak ważne miejsce zajmuje praca w procesie resocjalizacji i readaptacji osadzonych. Wpływa na osobowość, postawy czy aspiracje człowieka, a ponadto na system wartości oraz współistnienie w życiu społecznym. Aksjologiczny charakter pracy pozwala na zaakcentowanie jej wartości wychowawczej.

Twórcza rola pracy nadaje sens życiu, bardzo potrzebny w codziennej egzystencji osadzonych. Ważne jest podkreślenie znaczenia pracy w procesie resocjalizacji.

Problemy, z którymi osadzeni muszą się zmierzyć po opuszczeniu zakładów karnych, często związane są z poczuciem nastygmatyzowania w życiu społecznym, co przekłada się na trudności w podejmowaniu pracy zarobkowej. Niechęć pracodawców i otoczenia nie sprzyja tranzycji z zakładu karnego na rynek pracy. Obecnie (w okresie pandemii) szczególnie ważne wydaje się dokonanie pogłębionej

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 7

27.09.2021 15:02:53

8

Wprowadzenie

analizy zagadnień związanych z oddziaływaniem penitencjarnym i resocjalizacyjnym poprzez tworzenie warunków do zatrudnienia osób, które były pozbawione wolności. Stworzenie odpowiednich miejsc pracy dla osadzonych, które umożliwiałyby im po odbyciu kary funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie opartym na formule rewolucji przemysłowej, jest istotnym zadaniem państwa.

Oddawana w Państwa ręce książka wpisuje się w trend europejskich inicjatyw mających na celu propagowanie idei pracy skazanych jako istotnego elementu zmiany podejścia do funkcji kary pozbawienia wolności i propagowania postulatów o resocjalizacyjnym charakterze pracy. Przedstawiając pracę jako efektywny środek wychowawczy, kształtujący postawy społeczne skazanych, i jako jedno z najskuteczniejszych narzędzi oddziaływania, autorzy przekonują, że nie tylko pomaga ona uchronić skazanego przed powrotem do przestępstwa, ale również sprzyja minimalizowaniu szkód wyrządzonych przez popełniających czyny zabronione.

W pierwszej części, noszącej tytuł Praca w systemie wartości, zwrócono uwagę na aksjologiczny wymiar pracy przejawiający się w dokonywaniu wyborów wartości. Jest to próba odpowiedzi na pytania o wartości nabywane, realizowane czy przekazywane przez ludzi w procesie pracy w kontekście świata wartości jako immanentnego elementu ludzkiej egzystencji.

Część zatytułowana Współczesne problemy resocjalizacji odnosi się do zagadnień pracy skazanych, która nie jest traktowana jako element kary, ale przede wszystkim jako element resocjalizacji, obecny we wszystkich systemach penitencjarnych krajów europejskich. Ujęcie to opiera się na przekonaniu, że wartości moralne są węzłowym zagadnieniem dla całego świata, ich brak zaś stanowi największe zło.

Walorem części trzeciej, pt. Praca w procesie resocjalizacji – aspekt praktyczny, jest podejście autorów, które ma wymiar nie tylko poznawczy we wskazanym obszarze, ale także praktyczny, skłaniający do formułowania pedagogicznych i resocjalizacyjnych wskazań. Wywodzą się one z przekonania, że praca jest wartością jedynie wtedy, gdy służy godnemu, uczciwemu życiu i doskonaleniu jednostki – prowadzi do pozytywnego oddziaływania na osobę w taki sposób, aby poprzez pracę kreowała nową rzeczywistość i jednocześnie stawała się jej podmiotem.

Autorzy wskazują na trudności związane z możliwością zatrudnienia skazanych, które sprawiają, że stosowanie jednego z najważniejszych środków oddziaływania penitencjarnego napotyka poważne ograniczenia.

Całość książki stanowi wyrażony refleksją naukową apel do wszystkich, którzy mogą rozszerzać możliwości zatrudniania skazanych, aby motywowali osoby odbywające karę pozbawienia wolności do podejmowania oferowanej im pracy.

Ułatwi to tym ludziom funkcjonowanie w społeczeństwie po opuszczeniu zakładu karnego, zwłaszcza w rolach zawodowych i rodzinnych.

Beata Mydłowska

Mydlowska_Aksjologiczne aspekty pracy.indb 8

27.09.2021 15:02:53