Ciało słowotwórczo-frazeologiczne - Monika Lubina

Monika Lubina

Ciało słowotwórczo-frazeologiczne

Kraków 2020

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 3

10.12.2020 11:37:47

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2020

Redakcja wydawnicza: Sylwia Stojak Opracowanie typograficzne i projekt okładki: Anna Bugaj-Janczarska Ilustracje: Agata Fuks

ISBN 978-83-8095-843-2

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2020

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 4

10.12.2020 11:37:47

Wstęp Pomysł na tę książkę dawno chodził mi po głowie.

Z przedmowy czytelnik o powstaniu jej się dowie.

Przychylne przyjęcie książki Zwierzyniec słowotwórczo-fra-

zeologiczny zachęciło mnie do dalszych zabaw językowych, tym razem związanych z częściami ciała. Poczynając od bestsellera Co to znaczy Grzegorza Kasdepkego, własnej i przyjaciół pamięci, poprzez podręczniki po Internet – przeprowadziłam poszukiwania zwrotów frazeologicznych związanych z ciałem. Każda nowa część ciała, każdy nowy zwrot cieszyły mnie jak dziecko. Zapisywałam wszystkie w myśl zasady: „od przybytku głowa nie boli”, odrzuciłam jedynie wulgaryzmy.

Kiedy zebrało się bardzo dużo materiału, zaczęła się zabawa w rymowanie, tak by zwroty same się tłumaczyły lub zostały użyte w takim kontekście, by można było łatwo odkryć ich znaczenie. Dbałam o melodię fraszek, równą liczbę sylab, rozłożenie akcentów tak, by rymy wpadały w ucho.

Powstał też zabawny wierszyk wykorzystujący słowotwórstwo oraz podobieństwo słów: Członki ciała.

Ciało słowotwórczo-frazeologiczne to doskonała lektura dla dzieci, uczniów i dorosłych lubiących językowe zabawy.

—5—

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 5

10.12.2020 11:37:47

Szósty zmysł mi mówi, intuicja podpowiada, że nam się ciekawy tomik rymów zapowiada.

–6–

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 6

10.12.2020 11:37:47

Członki ciała Głowa się nad kredytem głowiła – czy by jej ręka nie poręczyła.

Zamiast policzki wciąż policzkować, nie wolałyby raczej studiować?

Studia zaoczne rozpocząć chciały oczy, o radę innych pytały.

Uszy nie chciały droczyć się z nikim i nałożyły swe nauszniki.

Język w tym wolał nie uczestniczyć, bo tak się bardzo bał przejęzyczyć.

Zęby natomiast trochę się bały, że studia będą się zazębiały z pracą. Brzuch bał się pożyczyć tyle i miał od rana w brzuchu motyle.

Bał się, by kredyt się nie wybrzuszył, zaraz po pomoc do rąk wyruszył.

A ręce – z duszą na ramieniu – raczej wolały pozostać w cieniu.

Tylko wzruszyły ramionami i zasłoniły się plecami.

Nogi zaś piłkę nożną wybrały, stóp procentowych wzrostu się bały.

Też udawały niezręcznie uda, że niby chcą, lecz to się nie uda.

Oczy naocznie się przekonały: nos też miał w nosie ten kredyt cały.

—7—

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 7

10.12.2020 11:37:47

Spis treści Wstęp ........................................................................ 5 Członki ciała ............................................................... 7 Ciało ...................................................................... 8 Organizm ............................................................... 9 Głowa .................................................................... 9 Czaszka .................................................................. 16 Ciemię ................................................................... 16 Mózg ..................................................................... 16 Móżdżek ................................................................ 17 Włosy .................................................................... 17 Twarz ..................................................................... 19 Czoło ..................................................................... 19 Policzki .................................................................. 20 Broda ..................................................................... 20 Oczy ...................................................................... 21 Powieki .................................................................. 28 Rzęsy ..................................................................... 28 Brwi ....................................................................... 29 Uszy ....................................................................... 29 Oczy i uszy ............................................................. 31 Uszy i nos ............................................................... 32 Nos ........................................................................ 32 Wąs ....................................................................... 35 Warga .................................................................... 35 Usta ....................................................................... 36

— 101 —

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 101

10.12.2020 11:37:51

Gęba ...................................................................... 37 Podniebienie .......................................................... 38 Szczęka .................................................................. 38 Zęby ...................................................................... 39 Język ...................................................................... 40 Ozór ...................................................................... 41 Ślina ...................................................................... 42 Gardło ................................................................... 42 Szyja ...................................................................... 43 Kark ....................................................................... 44 Plecy ...................................................................... 45 Plecy + oczy .......................................................... 45 Grzbiet ................................................................... 45 Łopatki .................................................................. 46 Piersi ..................................................................... 46 Brzuch ................................................................... 47 Pas ......................................................................... 48 Boki ....................................................................... 48 Pępek .................................................................... 49 Serce ...................................................................... 49 Żołądek ................................................................. 52 Żołądek + serce ..................................................... 53 Płuca ..................................................................... 53 Wątroba ................................................................. 53 Nerki ..................................................................... 54 Wyrostek robaczkowy ............................................. 54 Kiszki ..................................................................... 54 Flaki ....................................................................... 54 Pęcherz .................................................................. 55 Kręgosłup ............................................................... 55 – 102 –

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 102

10.12.2020 11:37:51

Barki ...................................................................... 56 Bary ....................................................................... 56 Ramiona ................................................................ 57 Pachy ..................................................................... 57 Ręce ...................................................................... 58 Łokcie .................................................................... 64 Garść ..................................................................... 64 Kułak ..................................................................... 65 Pięść ...................................................................... 65 Dłoń ...................................................................... 65 Palce ...................................................................... 66 Kciuki ..................................................................... 67 Paznokcie ............................................................... 68 Nogi ...................................................................... 68 Kolana ................................................................... 72 Kolana + kostki ..................................................... 73 Stopy ..................................................................... 73 Pięty ...................................................................... 73 Palce nóg ............................................................... 74 Głowa i nogi ........................................................... 74 Ręce i nogi ............................................................. 75 Na ciele i w ciele: ....................................................... 76 Skóra ..................................................................... 76 Skóra i sadło .......................................................... 78 Sadło i tłuszcz ......................................................... 78 Szkielet .................................................................. 79 Żebro ..................................................................... 79 Kości ...................................................................... 79 Szpik ...................................................................... 80

— 103 —

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 103

10.12.2020 11:37:51

Skóra i kości ........................................................... 81 Muskuły ................................................................. 81 Mięso (mięśnie) ...................................................... 81 Mleko .................................................................... 82 Krew ...................................................................... 82 Żyły ....................................................................... 83 Nerwy ................................................................... 84 Żółć ...................................................................... 85 Pot ......................................................................... 85 Łzy ......................................................................... 85 Związane z ciałem: ..................................................... 87 Odcisk .................................................................... 87 Rana ...................................................................... 87 Goły ....................................................................... 87 Narodzić się ........................................................... 88 Umrzeć .................................................................. 88 Narządy zmysłów ................................................... 88 Cień ....................................................................... 89 Kichanie ................................................................. 89 Oddech .................................................................. 89 Części ciała zwierząt: ................................................... 90 Pysk ....................................................................... 90 Morda ................................................................... 90 Łeb ........................................................................ 90 Łebki ..................................................................... 91 Dziób ..................................................................... 91 Rogi ....................................................................... 91 Skrzydła ................................................................. 92 Piórka .................................................................... 93 – 104 –

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 104

10.12.2020 11:37:51

Łapa ...................................................................... 93 Łapki ..................................................................... 94 Pazury .................................................................... 94 Kopyta ................................................................... 95 Ogon ..................................................................... 95 Ogonek .................................................................. 96 Jajka ...................................................................... 97 Epilog ........................................................................ 99

— 105 —

LUBINAI_Cialo slowotworczo.indd 105

10.12.2020 11:37:51