Żyj bezpiecznie i zdrowo

„Żyj bezpiecznie i zdrowo” – program profilaktyczno-wychowawczy edukacji zdrowotnej

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i1 1

2007-10-03 09:39:05

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i2 2

2007-10-03 09:39:06

Mariola Kwiatkowska-Łozińska

„Żyj bezpiecznie i zdrowo” – program profilaktyczno-wychowawczy edukacji zdrowotnej

Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2007

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i3 3

2007-10-03 09:39:07

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007

Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz

Korekta: Urszula Lisowska

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7309-868-9

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2007

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i4 4

2007-10-03 09:39:07

Spis treści Wstęp ...............................................................................................................

9

Cele programu ..........................................................................................

Założenie i opis programu ......................................................................

Warunki realizacji programu .................................................................

Ewaluacja programu – sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów .....................................................................................

10 10 11 12

I. Umiem żyć bezpiecznie Bezpieczeństwo na drodze ............................................................................ 15 Scenariusz Scenariusz Scenariusz Scenariusz Scenariusz Scenariusz Scenariusz Scenariusz

1. Uczestnicy ruchu drogowego ............................................

2. Bezpieczne poruszanie się po drodze ...............................

3. Znaki informacyjne i drogowe ..........................................

4. Zachowanie się na przystankach i w pojazdach .............

5. Środki komunikacji publicznej ..........................................

6. Uwaga, samochód! ..............................................................

7. Wypadki drogowe. Telefony alarmowe ...........................

8. Bezpiecznie jeżdżę rowerem ..............................................

16 18 20 22 24 26 28 30

Bezpieczeństwo na co dzień ......................................................................... 33 Scenariusz 9. Bezpieczeństwo w szkole ....................................................

Scenariusz 10. Bezpieczeństwo w domu ....................................................

Scenariusz 11. Bezpieczeństwo podczas zabaw i gier.

Miejsca bezpiecznych zabaw ..............................................

Scenariusz 12. Bezpieczeństwo w czasie zabaw zimowych .....................

Scenariusz 13. Bezpieczeństwo w czasie zabaw letnich ...........................

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i5 5

34 36 38 40 42

2007-10-03 09:39:07

6

Spis treści

II. Umiem żyć zdrowo Higieniczny tryb życia ................................................................................... 47 Scenariusz 14. Higiena miejsca pracy .........................................................

Scenariusz 15. Higiena osobista ...................................................................

Scenariusz 16. Higiena jamy ustnej ............................................................

Scenariusz 17. Nie hałasuj! ...........................................................................

Scenariusz 18. Higieniczne odżywianie się ................................................

Scenariusz 19. Kultura spożywania posiłków ............................................

48 50 52 54 56 58

Promowanie zdrowia .................................................................................... 61 Scenariusz 20. Dobrze się czuję ...................................................................

Scenariusz 21. Wiem, jak się zdrowo odżywiać ........................................

Scenariusz 22. Wiem, jak zdrowo wypoczywać ........................................

Scenariusz 23. Uczę się dbać o własne zdrowie ........................................

62 64 66 68

III. Umiem rozwiązywać problemy Asertywność ................................................................................................. 73 Scenariusz 24. Znam swoje wady i zalety ...................................................

Scenariusz 25. Wiem, jak podjąć decyzję ...................................................

Scenariusz 26. Wiem, jak przekonać innych .............................................

Scenariusz 27. Jak rozwiązać konflikt? .......................................................

Scenariusz 28. Jak rozwiązać konflikt klasowy? ........................................

Scenariusz 29. Umiem zrozumieć innych, będących w trudnej sytuacji ..

Scenariusz 30. To mi przeszkadza ...............................................................

Scenariusz 31. „Pozwól mi skończyć” ........................................................

Scenariusz 32. Kiedy mówić „nie”? .............................................................

Scenariusz 33. Kiedy ktoś mówi „nie” ........................................................

74 76 78 80 82 83 85 87 89 91

IV. Umiem żyć bez agresji Przezwyciężanie agresji ................................................................................. 95 Scenariusz 34. Co to jest agresja? ................................................................

Scenariusz 35. Rozpoznaję agresję ..............................................................

Scenariusz 36. Dlaczego bywam agresywny? ............................................

Scenariusz 37. Opanowuję agresję ..............................................................

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i6 6

96 98 100 102

2007-10-03 09:39:07

Spis treści

7

V. Umiem żyć bez nałogów Zapobieganie uzależnieniom ....................................................................... 107 Scenariusz 38. Środki uzależniające ............................................................

Scenariusz 39. Dlaczego ludzie palą papierosy, piją alkohol i zażywają narkotyki? ..........................................................

Scenariusz 40. Co to jest nałóg? ...................................................................

Scenariusz 41. Skutki palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania narkotyków .......................................................

Scenariusz 42. Dbam o swoje zdrowie – odmawiam ...............................

108 110 112 114 116

Bibliografia ...................................................................................................... 119 Aneks Załącznik 1. Rozsypanka sylabowo-wyrazowa .......................................

Załącznik 2. Plątaninka literowa ...............................................................

Załącznik 3. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 4. Zagadki związane z komunikacją miejską .........................

Załącznik 5. Rozsypanka sylabowo-wyrazowa .......................................

Załącznik 6. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 7. Rozsypanka sylabowo-wyrazowa .......................................

Załącznik 8. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 9. Zagadki związane z zabawami i sportami zimowymi .....

Załącznik 10. Zagadki związane z zabawami i grami letnimi .................

Załącznik 11. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 12. Zagadki związane z higieną .................................................

Załącznik 13. Karta pracy .............................................................................

Załącznik 14. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 15. Zagadki związane ze zdrowym odżywianiem się .............

Załącznik 16. Plątaninka literowa ...............................................................

Załącznik 17. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 18. Zagadki związane ze zdrowym odżywianiem się .............

Załącznik 19. Rozsypanka sylabowo-wyrazowa .......................................

Załącznik 20. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 21. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 22. Plątaninka literowa ...............................................................

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i7 7

123 123 124 125 125 125 126 126 127 127 128 128 129 130 131 131 132 133 133 134 135 135

2007-10-03 09:39:08

8

Spis treści

Załącznik 23. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 24. Rozsypanka wyrazowo-zdaniowa .......................................

Załącznik 25. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 26. Rozsypanka sylabowo-wyrazowa .......................................

Załącznik 27. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 28. Wykreślanka ...........................................................................

Załącznik 29. Plątaninka literowa ...............................................................

Załącznik 30. Rozsypanka wyrazowo-zdaniowa .......................................

Załącznik 31. Krzyżówka ..............................................................................

Załącznik 32. Wykreślanka ...........................................................................

136 137 137 137 138 139 139 139 140 141

Test sprawdzający wiadomości uczniów z zakresu dbania o zdrowie – ewaluacja innowacji .................................................................................. 142

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i8 8

2007-10-03 09:39:08

Wstęp Hasło programu: Zdrowie jest najcenniejszym skarbem człowieka danym mu raz na całe życie.

W dobie szybkiego rozwoju cywilizacji i coraz bardziej nerwowego trybu życia oraz w związku z tym większego zagrożenia zdrowia i życia człowieka ważne staje się wyposażenie uczniów w wiedzę, umiejętności i postawy z zakresu edukacji zdrowotnej.

Zdrowie jest nieodłącznym warunkiem osiągnięć szkolnych, dlatego powinno być najwyższym priorytetem w edukacji. Istotnym celem edukacji zdrowotnej jest wdrażanie młodego człowieka do planowania i podejmowania działań na rzecz zdrowia własnego i innych oraz uświadomienie mu, jak istotne jest przysłowie „W zdrowym ciele zdrowy duch”.

Zdrowie jest zjawiskiem wielowymiarowym, obejmującym wzajemnie od siebie zależne aspekty fizyczne, psychiczne i społeczne. Ponieważ różne aspekty zdrowia wpływają na siebie, człowiek będzie najzdrowszy, kiedy wszystkie czynniki będą odpowiednio zrównoważone i zintegrowane.

Zachowania prozdrowotne obejmują dużą skalę problemów. Należą do nich między innymi: sposób odżywiania się, warunki pracy i wypoczynku, działania higieniczne, zapobieganie chorobom, unikanie zagrożeń w postaci używek, szkodliwych nawyków czy nałogów. Wszystkie zachowania prozdrowotne są uwarunkowane kulturowo, trzeba więc umieć wybierać właściwe wzory spośród wielu propozycji, a odrzucać niekorzystne.

Szkoła bowiem nie powinna zaspakajać tylko potrzeb intelektualnych uczniów, ale musi uwzględniać także te wartości, które będą związane z promocją zdrowia (B. Woynarowska, 1995, s. 51).

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i9 9

2007-10-03 09:39:08

10

Wstęp

Cele programu Cel główny: Nabycie przez ucznia nawyków prozdrowotnych i umiejętności dbania o własne zdrowie.

Cele szczegółowe: – zwiększenie i rozszerzenie wiedzy o zdrowiu; – kształtowanie osobowości ucznia poprzez ukazanie systemu wartości; – wyposażenie ucznia w umiejętności zapewniające mu bezpieczny udział w ruchu drogowym; – kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie; – zachęcanie do wyboru stylu życia sprzyjającego zdrowiu; – stwarzanie okazji do współpracy w grupie i ukazywanie wartości kontaktów przyjacielskich; – dążenie do osiągania społecznie pożądanych postaw – odpowiedzialności za bezpieczeństwo, życzliwości, współdziałania i respektowania prawa; – kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów w grupie rówieśniczej; – uświadomienie skutków i zagrożeń wynikających ze stosowania używek.

Założenie i opis programu Program z zakresu edukacji zdrowotnej „Żyj bezpiecznie i zdrowo” jest propozycją pracy profilaktyczno-wychowawczej z uczniami zakładającą wyposażenie ich w wiedzę na temat zachowań zdrowotnych. Mam nadzieję, że jego wdrożenie przyczyni się do uświadomienia im, że „zdrowie jest najcenniejszym skarbem człowieka, danym mu raz na całe życie”.

Zaproponowane w tym programie działania i zadania są ukierunkowane na aktywację uczniów. Nadrzędnym jego celem jest ukształtowanie dziecka wrażliwego na piękno swojego ciała, dostrzegającego potrzebę dbania o zdrowie własne i innych. Myślę, że realizacja treści zawartych w programie wpłynie pozytywnie na kształtowanie u uczniów zdolności do samodzielnego dokonywania wyboru zachowań właściwych dla zdrowia. Program „Żyj bezpiecznie i zdrowo” jest oparty na zagadnieniach pochodzących ze ścieżki prozdrowotnej i uwzględnia następujące treści zawarte w podstawie programowej opracowanej dla gimnazjum specjalnego:

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i10 10

2007-10-03 09:39:08

Wstęp

11

I. Zdrowie jako wartość dla człowieka.

II. Postawy wobec zdrowia – odpowiedzialność za zdrowie własne i innych.

III. Umiem zdrowo żyć (organizacja czasu pracy, wypoczynku, higiena) oraz tematykę wychowania komunikacyjnego.

Program profilaktyczno-wychowawczy „Żyj bezpiecznie i zdrowo” został tak opracowany, aby jego realizacja pomogła w kształceniu umiejętności i kompetencji zawartych w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki szkoły.

W programie wyszczególniono V bloków tematycznych: I. Umiem żyć bezpiecznie.

II. Umiem żyć zdrowo.

III. Umiem rozwiązywać problemy.

IV. Umiem żyć bez agresji.

V. Umiem żyć bez nałogów.

Program może być realizowany podczas lekcji godzin wychowawczych.

Zakłada on wykorzystanie następujących metod: drama, projekcja filmu, rozmowa, dyskusja, burza mózgów, pokaz, metoda sytuacyjna – odgrywanie scenek, praca z mapą, encyklopedią, projekt, portfolio, spotkania z profesjonalistami z różnych dziedzin życia (pogadanki, wywiady), konkurs wiedzy na przykład o ruchu drogowym. Program może zostać wykorzystany w pracy z młodzieżą gimnazjum specjalnego, jak również w pracy w innych placówkach.

Program stanowi uporządkowany zbiór scenariuszy zajęć, które mają być realizowane w pracy z grupą klasową. Poszczególne spotkania i scenariusze ściśle wiążą się ze sobą, a ich układ nie jest przypadkowy. Każdy bowiem scenariusz zajęć jest zbudowany według określonego schematu.

Warunki realizacji programu Program może być realizowany co tydzień podczas lekcji godzin wychowawczych. Przebieg proponowanych w niniejszym programie zajęć zdecydowanie różni się od typowych zajęć lekcyjnych. Pomocna w nich może być ścienna gazetka szkolna „Żyj bezpiecznie i zdrowo” lub redagowana i rozprowadzana we wszystkich klasach szkoły. Do realizacji programu mogą się włączyć pedagog szkolny, nauczyciel wychowania fizycznego i pielęgniarka szkolna.

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i11 11

2007-10-03 09:39:09

12

Wstęp

Ewaluacja programu – sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów Podczas realizacji programu należy sprawdzać efekty podejmowanych w jego ramach działań. Istotnym elementem programu jest zaangażowanie uczniów, ich aktywność oraz umiejętność współdziałania w grupie. Narzędziami badającymi nabycie przez nich umiejętności, postaw i wiadomości mogą być: – rozmowa – sprawdzająca ich wiadomości na temat zachowań zdrowotnych; – stała obserwacja ich osiągnięć przez okres realizacji programu; – ankieta dotycząca ich opinii o tym, w jakim stopniu realizacja zadań z zakresu edukacji zdrowotnej wpłynęła na kształtowanie postaw prozdrowotnych; – test sprawdzający ich wiadomości z zakresu dbania o zdrowie (aneks).

Dla każdego uczestnika programu można przygotować dyplom „Potrafię żyć bezpiecznie i zdrowo”.

Kwiatkowska-Lozinska-3-10-2007.i12 12

2007-10-03 09:39:09