Dziecko w świecie zabawy

Dziecko w świecie zabawy Zabawa i radość w literaturze, muzyce i życiu codziennym

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 1

2010-07-06 12:16:47

O radości, iskro bogów kwiecie Elizejskich Pól. święta, na tym świętym progu staje nasz natchniony chór [...]

Patrz, patrz, wielkie słońce światem biegnie, sypiąc złote skry, jak zwycięzca i bohater biegnij, bracie, tak i ty.

Radość tryska z piersi ziemi, radość pije cały świat, dziś wchodzimy, wstępujemy na radości złoty ślad Hymn Unii Europejskiej Oda do radości, Fryderyk Schiller przekład: Konstanty Ildefons Gałczyński

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 2

2010-07-06 12:16:48

Bronisława Dymara redakcja

Dziecko w świecie zabawy Zabawa i radość w literaturze, muzyce i życiu codziennym

XVII tom serii Nauczyciele – Nauczycielom

Kraków 2010

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 3

2010-07-06 12:16:48

© Copyright by Bronisława Dymara, 2009 © Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009

Tłumaczenie wstępu i niektórych streszczeń: dr hab. Andrzej Murzyn

Recenzent tomu XVII: prof. zw. dr hab. Wiesława Korzeniowska

Redakcja wydawnicza: Aleksandra Jastrzębska

Korekta: Aleksandra Bylica

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7308-000-3 ISBN 978-83-7587-473-0

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie II, Kraków 2010

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 4

2010-07-06 12:16:49

Spis treści Wstęp ......................................................................................................... 11 Preface ....................................................................................................... 13

Część pierwsza Bronisława Dymara Zabawa, radość i szczęście w literaturze i życiu dzieci, młodzieży, dorosłych Rozdział I Poszukiwanie nowych znaczeń, kontekstów i przestrzeni zabawy ................ 19 Zabawa, radość i szczęście jako cel sam w sobie – stan istnienia .............

Zabawa a cechy dziecięcości ..................................................................

Wyrażanie uczuć ...............................................................................

Specyficzne cechy umysłowości dziecka .............................................

Kontakt z rzeczami ............................................................................

Specyfika społecznych kontaktów dziecka ..........................................

Dziecięce spotkania ze światem przyrody i sztuki ...............................

Kod dziecięcego języka jako istotna cecha dziecięcości .......................

Humor, komizm, śmiech, radość bawienia się i zabawy .........................

Przestrzenie życia i przestrzenie zabawy ..................................................

O dwóch ważnych niedopowiedzeniach w literaturze przedmiotu ..........

Aneks 1 ..................................................................................................

Aneks 2 ..................................................................................................

Aneks 3 ..................................................................................................

19 21 22 23 23 24 24 25 26 31 35 36 37 38

Rozdział II Teksty literackie źródłem wiedzy o egzystencjalnych, społeczno-moralnych, estetycznych i poznawczych cechach zabawy ............................................... 39 Czytaj i baw się z nami, czyli różne odcienie zabawy w literaturze ..........

Zabawa jako stan istnienia i źródło radości – śladami książek Marii Kownackiej i Wandy Chotomskiej ...............................................

Fikcja, fantazja i rzeczywistość w zabawach inspirowanych książkami Juliana Tuwima i Kornela Makuszyńskiego ...........................................

Społeczno-moralne, witalne i hedonistyczne cechy zabaw bohaterów książek Astrid Lindgren ........................................................ Żywioł zabawy .......................................................................................

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 5

39 44 47 52 61

2010-07-06 12:16:49



Spis treści

Rozdział III Radość zabawy w życiu dzieci i młodzieży ................................................... 65 Lekcje, których za mało w naszych szkołach – uczenie się kompleksowe z bliska ...........................................................

Dziecko jako osoba. Uczeń jako człowiek .......................................... „Omne trinum perfektum” – wszystko, co potrójne, jest doskonałe – trójdzielna budowa kompleksów ........................................................ Żywioł radości i zabawy w uczeniu się – nauczaniu kompleksowym .................................................................

Przestrzenie – obszary współdziałania. Bliżej integracji rzeczywistej ........................................................................................

Dominanty działań kompleksowych, czyli sztuka wybierania i odrzucania ..................................................

Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w szkole podstawowej ......

Rozmyślania nauczyciela ....................................................................

Atmosfera i sztuka projektowania – lekcja projektująca ......................

Bierzemy udział w realizacji kompleksu (3 lekcje) ..............................

Bawimy się w teatr .............................................................................

Zakończenie zajęć. Refleksja i samoocena ..........................................

Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w gimnazjum ...................

Rozmyślania nauczyciela i jego asystentów .........................................

Projektowanie – stwarzanie sytuacji do swobodnych wypowiedzi .......

Lekcje ćwiczeniowo-badawcze ...........................................................

Spójrzmy na siebie, oceńmy wyniki naszej pracy ................................

Rozmyślania końcowe, ewaluacja .......................................................

Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w liceum ..........................

Myśl o sławie nie zawsze służy sprawie ...............................................

Znów o sztuce projektowania ............................................................

Reportaż z bliska, czyli bogactwo działań realizacyjnych .....................

Wyniki końcowe, nie zawsze typowe ..................................................

Nagroda wierszem dla wytrwałych w poszukiwaniu radości i szczęścia ...........................................................................................

Radość i optymizm jako dar i nadzieja ...................................................

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje ...................................................

Streszczenie ............................................................................................

Summary ...............................................................................................

Aneks .....................................................................................................

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 6

65 65 67 69 70 72 74 74 74 75 77 78 79 79 80 81 83 84 84 84 85 87 88 89 90 92 92 92 93

2010-07-06 12:16:49

Spis treści



Część druga Alina Górniok-Naglik Zabawa, taniec, radość i szczęście w poezji oraz w twórczości dzieci i młodzieży Rozdział I Wokół zabawy, tańca, radości i szczęścia ...................................................

97

W poszukiwaniu szczęścia i radości ...................................................... 97 Manifestacja radości i szczęścia – zabawa i taniec w życiu człowieka ..... 98 Sposoby wyrażania szczęścia i radości w twórczości, czyli słów kilka o sztuce poetyckiej ....................................................... 100 Rozdział II Poezja o zabawie i tańcu ........................................................................... 101 Zabawa w poezji dla dorosłych – tytułem wprowadzenia .....................

Zabawy dziecięce w poezji dla dorosłych ..........................................

Zabawy dorosłych w poezji ..............................................................

Zabawa w poezji dla dzieci ...................................................................

Wiersze dzieci i młodzieży o zabawie ...................................................

Zabawa w poezji dziecięcej ..............................................................

Zabawa w poezji dorastającej młodzieży ...........................................

Taniec w poezji dla dorosłych i dzieci oraz w wierszach tworzonych przez dzieci i młodzież .........................................................................

Taniec w poezji dla dorosłych ..........................................................

Taniec w poezji dla dzieci ................................................................

Taniec w poezji tworzonej przez dzieci i młodzież ............................

Zabawa i taniec w poezji a droga do radości, szczęścia – uwagi końcowe ....................................................................................

101 101 104 108 112 112 114 116 116 122 126 129

Rozdział III Uczymy się kompleksowo ......................................................................... 135 Główne założenia kompleksu ..............................................................

Lekcje projektujące ..............................................................................

Lekcje ćwiczeniowo-badawcze .............................................................

Lekcja podsumowująca (2 godz.) .........................................................

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje .................................................

Streszczenie ..........................................................................................

Summary .............................................................................................

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 7

135 136 139 142 143 143 144

2010-07-06 12:16:49



Spis treści

Część trzecia Jadwiga Uchyła-Zroski Zabawa w muzyce, pieśni i tańcu Rozdział I Śpiewaj i baw się z nami ............................................................................ 147 Zabawa w muzycznych działaniach dziecka ..........................................

Ja, ty, my..., czyli o zabawie muzycznej więcej .................................

Rozwój zdolności ogólnych i muzycznych w procesie zabawy ..........

Czynniki wyzwalające i hamujące potrzebę zabawy ..........................

Zabawa naturalną potrzebą i cechą dziecięcości ...............................

Intersemiotyczny i autokreacyjny charakter zabawy .........................

Radość muzykowania a sytuacja ucznia i nauczyciela w szkole .............

Formy muzyczne i rodzaje aktywności wyrażone zabawą ..................

Swobodna i kierowana działalność dziecka zainspirowana zabawą, czyli o nową jakość nauczania muzyki ..............................................

Co każdy nauczyciel o zabawie wiedzieć powinien? ..........................

Gdzie szukać inspiracji do zabawy muzycznej? .................................

Zainteresowania jako czynnik wzmagający potrzebę zabawy ............

Systemy nauczania muzyki uwzględniające treści zabawowe .................

Ruch i zabawa w systemie nauczania Emila Jaquesa-Dalcroze’a i Rudolfa Labana .............................................................................

Zabawa wyrażona śpiewem w systemie Zoltána Kodály’a .................

Gra na instrumentach ulubionym zajęciem dziecka według Shinichi Suzuki i Carla Orffa ...............................................

Zabawa w systemie Edwina Eliasa Gordona przybliżająca dziecko do muzyki ........................................................................................

Zintegrowana pedagogika muzyczna jako specyficzny rodzaj aktywności twórczej dzieci i młodzieży .............................................

Zabawa i zabawowe działania dziecka w rodzinie .................................

Więzi rodzinne i uczuciowe kształtowane przez zabawę ....................

Małe dziecko i dziecięce działania zabawowe (śpiewanki, przytulanki, melobajki, dobranocki, kołysanki) .............

Zabawy muzyczne w rodzinie ..........................................................

Zabawy przekazywane w rodzinie przez dziadków – znakiem tradycji i przeszłości ...........................................................

Zabawy domowe kształtujące więzi rówieśnicze ...............................

Katalog dobrej zabawy w domu, szkole oraz w grupie rówieśniczej .......

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 8

147 147 152 154 156 157 160 160 162 164 165 167 168 168 170 172 174 176 178 178 179 182 182 184 185

2010-07-06 12:16:49

Spis treści



Rozdział II Piosenki, pląsy i tańce dzieci w różnym wieku .......................................... 187 Bogactwo motywów i wątków ludycznych w treściach piosenek dziecięcych i pieśni ...............................................................................

Muzykujemy i bawimy się dźwiękami ..................................................

Ruch, pląsy i tańce na zajęciach muzycznych różnych grup wiekowych .....................................................................

Zabawa czynnikiem wzmagającym potrzebę ekspresji muzyczno-ruchowej i poczucie własnej wartości ..................................

Uspołeczniająca i wychowawcza rola zabaw muzycznych i tańców .......

187 190 191 193 195

Rozdział III Zabawa muzyczna w działaniach twórczych uczniów i studentów – przykładowe kompleksy zajęć .................................................................... 199 Kompleks zajęć dla młodzieży szkolnej pt. „Fryderyk Chopin to wielki, ale jeszcze mało znany Polak i muzyk” .................................................

Kompleks zajęć dla studentów pt. „Pieśni, muzyka i tańce różnych epok” .............................................

Problemy – Poszukiwania – Inspiracje .................................................

Streszczenie ..........................................................................................

Summary .............................................................................................

Aneks 1. Przykładowy repertuar pieśniowy do zabaw z piosenką ..........

Aneks 2. Partytury i opisy działań twórczych uczniów ..........................

Aneks 3. Opisy i układy zabaw tanecznych dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych .......................................................................

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 9

199 202 204 204 205 206 214 215

2010-07-06 12:16:50

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 10

2010-07-06 12:16:50

Wstęp Książka Bronisławy Dymary, Aliny Górniok-Naglik i Jadwigi Uchyły-Zroski pt. Dziecko w świecie zabawy. Zabawa w literaturze i muzyce stanowi siedemnasty tom serii książek pedagogicznych „Nauczyciele – Nauczycielom”, wydawanych od 1996 roku. Jej treść nawiązuje do poprzedniej, zbiorowej pozycji pod tytułem Dziecko w świecie zabawy. O kulturze, cechach i wartościach ludycznej edukacji, w której 36 autorów zaprezentowało różne szczegółowe kwestie, dotyczące egzystencjalnych wartości zabawy, jej cech, form i funkcji w rozwoju człowieka. Tym, co łączy oba tomy, jest n o w e s p o j r z e n i e n a z a b a w ę p o j m o w a n ą j a k o ż y w i o ł, s t a n i s t n i e n i a, c e c h a o s o b o w o ś c i, e d u k a c y j n a f o r m a p r a c y, z d a r z e n i e.

Ponadto zabawę starano się ukazać kontekstowo, w jej różnorodnych związkach z radością, optymizmem, poczuciem humoru, afirmacją życia, szczęściem.

Zanalizowano różne formy przejawiania się tych kategorii w tekstach literackich, piosenkach, muzykowaniu, dziecięcych wierszach i życiu codziennym.

Tom niniejszy jest więc wnikliwym studium, ukazującym aksjologiczne barwy zabawy, jej wartości witalne, hedonistyczne, estetyczne, społeczno-moralne i inne. S t a r a n o s i ę t e ż w y d o b y ć d u c h a z a b a w y, który sprzyja wytwarzaniu się pozytywnych przestrzeni współbycia osób bawiących się, a więc dzieci, młodzieży i dorosłych.

Cech bawienia się i zabawy poszukiwano w literaturze dla dzieci i młodzieży, głównie prozie (cz. I), w tekstach poetyckich poetów profesjonalnych i amatorów (cz. II) oraz w piosenkach, muzyce i muzykowaniu (cz. III).

Książkę rozpoczyna c z ę ś ć p i e r w s z a B r o n i s ł a w y D y m a r y. Autorka wydobywa ważne znaczenia zabawy i ludycznej edukacji; charakteryzuje istotne cechy dziecięcości, przybliża i wyjaśnia różne kategorie komizmu i humoru, co staje się podstawą analizy wybranych tekstów w drugim rozdziale pt. „Teksty literackie źródłem wiedzy o egzystencjalnych, społeczno-moralnych, estetycznych i poznawczych cechach zabawy”. Najwięcej uwagi poświęcono zabawom, bawieniu się i radości bohaterów książek: J. Brzechwy, K. Makuszyńskiego i A. Lindgren. P r z e d s t a w i o n o e l e m e n t y z a b a w o p a r t y c h n a k o m i z m i e p o s t a c i, s y t u a c j i, j ę z y k a. Uwypuklono humanistyczne wartości więzi, powstających pomiędzy dziećmi w toku ludycznych zdarzeń.

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 11

2010-07-06 12:16:50



Dziecko w świecie zabawy

W najobszerniejszym, trzecim rozdziale edukacyjnym, pt. „Radość zabawy w życiu dzieci i młodzieży” opisano trzy warianty kompleksów: (wariant estetyczny, autokreacyjny, poznawczy), realizowanych w: – szkole podstawowej: R a d o ś ć z a b a w y i t a ń c a; – gimnazjum: K t ó r ę d y d o r a d o ś c i i s z c z ę ś c i a?

– liceum: N a s z r e p o r t a ż o r a d o ś c i, s z c z ę ś c i u, z a b a w i e.

Ich prezentację poprzedzono zwięzłym opisem koncepcji kompleksowego uczenia się – nauczania, będącego podstawą twórczej pedagogiki współbycia, w serii N–N. Autorka w sposób komunikatywny przybliża innowacyjność koncepcji kompleksowych działań, które są najlepszym sposobem integracji osoby wychowanka, gdyż jest on autentycznym współtwórcą całego procesu edukacji we wszystkich jego etapach: projektowaniu, realizacji (lekcje ćwiczeniowo-badawcze), samokontroli i oceny (system norm i kryteriów ocen).

Autorką drugiej części książki pt. „Zabawa, taniec, radość w poezji oraz twórczości dzieci i młodzieży” jest Alina Górniok-Naglik.

W pierwszym rozdziale „Wokół zabawy, tańca, radości i szczęścia” autorka rozpatruje kwestie natury ogólnej, dotyczące źródeł szczęścia i radości, oraz sposobów ich wyrażania w zabawie, tańcu i w poezji.

Rozdział drugi stanowi rozwinięcie wątków poprzednich i zawiera wnikliwą analizę poezji, podkreślającą, że zabawa i taniec są składowymi elementami szczęścia. Obejmuje także wierszowaną twórczość dzieci i młodzieży.

Z analiz a u t o r k a w y p r o w a d z a i n t e r e s u j ą c o n a z w a n e k l a s yf i k a c j e i t y p y p o e z j i o z a b a w i e i t a ń c u. Końcowe refleksje i wnioski odnoszą się do zależności pomiędzy zabawą i tańcem a radością i szczęściem w twórczości poetów profesjonalnych oraz dzieci i młodzieży. Ostatni rozdział „W poszukiwaniu źródeł radości i szczęścia” to próba prezentacji zajęć kompleksowych w liceum, akcentujących różne drogi dochodzenia do szczęścia.

Całość zasługuje na uwagę Czytelnika, zawiera bowiem nowe spojrzenie na podejmowane problemy. Taniec i zabawa zostały pokazane jako: żywioł, stan istnienia, forma przejawiania kultury, dialog ze światem, koegzystencja i współistnienie ludzi.

Autorka trzeciej części książki pt. „Zabawa w muzyce i tańcu” J ad w i g a U c h y ł a-Z r o s k i ukazuje radość zabawy jako swoistej formy muzykowania, wyrażanej śpiewem, grą na instrumentach i tańcem. Ujmuje też zabawę jako żywioł i stan istnienia, wskazując, że może ona być źródłem kształtowania w dziecku wrażliwości estetycznej, poznawczej, moralnej i społecznej.

W pierwszym rozdziale „Śpiewaj i baw się z nami” rozpatruje następujące kwestie: pojęcie zabawy oraz jej intersemiotyczne i autokreacyjne aspekty; czynniki wyzwalające i hamujące potrzebę zabawy; radość płynąca z różnych form muzykowania.

Rozdział drugi wprowadza przykłady zabaw, które można wykorzystać na zajęciach z dziećmi w różnym wieku.

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 12

2010-07-06 12:16:50

Wstęp



Ostatni rozdział tej części książki opisuje zajęcia z dziećmi i studentami.

Autorka podkreśla, że z a b a w a s t a n o w i w a ż n ą f o r m ę m u z y c z n e j e d u k a c j i.

Całość zasługuje na wnikliwą lekturę, gdyż przybliża bogactwo stosowanych form zabawowych na różnych poziomach kształcenia dzieci i młodzieży, wpływających na rozwój ich zdolności muzycznych i ogólnych. Przekonuje też, że d o b r a zabawa jest czynnikiem wyzwalającym w człowieku różne z d o l n o ś c i i d z i a ł a n i a t w ó r c z e.

Książka jest wynikiem wieloletniej pracy: dyskusji, badań i poszukiwań.

Stworzenie tej w a ż n e j p o d s t a w y d o z a j ę ć t w ó r c z y c h było możliwe dzięki życzliwości i współpracy wielu osób. Chciałabym więc podziękować w szczególności: mgr Weronice Grzance z Pszczyny, mgr Małgorzacie Znaj z Bielan, mgr Katarzynie Moroz z Chybia, mgr Karolinie Kmiecik z Zabrza. Dziękuję też współautorce niniejszej książki Prof. dr hab. Jadwidze Uchyle-Zroski, także autorce wielu książek o języku dr Małgorzacie Iwanowicz ze Zgierza oraz pracownikom naukowo-dydaktycznym Instytutu Etnologii i Nauk o Edukacji w Filii UŚ w Cieszynie: dr Ewie Kochanowskiej, dr Beacie Oelszlaeger, dr Lidii Wollman, dr Bogusławie Cholewie-Gałuszce i dr Katarzynie Marcol.

Być może książka ta nie tylko wzbogaci wiedzę nauczycieli, lecz także zainspiruje ich do takich działań w szkołach, które dostarczą dzieciom, młodzieży i dorosłym dużo radości.

Preface The book entitled “The child in the world of playing. Playing in literature and music, part II” makes the seventeenth volume of a book series “Teachers speak to teachers”. Its co-authors refer to the previous book “The child in the world of play. On culture, features and values of education through playing” the authors of which discussed various issues concerning the existential side of playing, its features, forms and functions. It is a new outlook on playing – as a spontaneousness, state of existence, feature of personality, educational form of work – that does unite both volumes.

The co-authors tried to discuss the issue of playing in the context of its relation to optimism, sense of humour, joy and happiness which manifest themselves in literature, songs, practising music, children’s poems and everyday life.

The volume is a study presenting axiological sides of playing, its values – vital, hedonistic, aesthetical and socio-moral ones.The authors tried to bring the spirit of playing and the power of joy to the light. It is through playing that the spaces of creative co-existence are being formed. It is through playing that children, young people and adults overcome many obstacles that make mutual understanding difficult.

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 13

2010-07-06 12:16:50



Dziecko w świecie zabawy

In the first part of the book “Playing, joy and happiness in literature and life”. Bronisława Dymara discusses the meaning of playing and education through playing, the features of childishness and the issue of comicality and humour.

In the second chapter “Literary texts as a source of knowledge about existential, socio-moral, aesthetical and cognitive features of playing” the author analyses selected literary texts. Most attention is paid to the characters of Jan Brzechwa’s, Kornel Makuszyński’s and Astrid Lindgren’s books. The author stresses the human side of bonds that are formed among children in the course of playing. In the third chapter “Joy of playing in children`s and young people’s life” Bronisława Dymara presents three forms of complexes – aesthetical, autocreative and cognitive one. They are accomplished in primary school / Joy of playing and dancing /, secondary school / Which way leads us to joy and happiness? / and grammar school / Our report on joy, happiness and playing /. Before they are characterized, the author discusses the conception of a complex learning-teaching process that makes the basis of a pedagogy of co-existence. It is the integration of a pupil – person that testifies to the novelty of the conception.

The second part of the book was entitled “Playing, dancing, joy in poetry and works of children and young people”. In the first chapter Alina Górniok-Naglik who is the author of this part writes on the sources of happiness and joy. It is in playing and dancing that happiness and joy often manifest themselves. In the second chapter the author develops previous thoughts arguing that playing and dancing are components of happiness. The analysis is the base of classification of poetry on playing and dancing. In the last part Alina Górniok-Naglik tries to present complex classes in grammar school stressing various ways of achieving happiness. Dancing and playing are seen in terms of spontaneousness, existence, co-existence, dialogue with the world and culture.

The author of the third part of the book, Jadwiga Uchyła-Zroski, writes on the joy of playing seen as a form of practising music expressed in singing, playing instruments and dancing. She argues that it is through playing that aesthetical, socio-moral and cognitive sensitiveness are developed with children. In the first chapter entitled “Sing and play with us” the author discusses the concept “play”, its autocreative aspects, factors releasing or bridling the need for playing and the joy of practising music. The second chapter is the continuation of the first one and the author writes on the advantages of putting various games into everyday school practice. In the last chapter the author writes on the classes with children and students arguing that playing makes a very important form of music education being a state of human existence. The author tries to acquaint readers with the richness of forms of playing influencing the development of children’s and young people’s music and general powers. She argues that playing is conductive to the development of human creative powers.

The book is a result of many years work – discussions and investigations. Particularly I would like to thank mgr Weronika Grzanka from Pszczyna, mgr Mał-

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 14

2010-07-06 12:16:51

Wstęp



gorzata Znaj from Bielany, mgr Katarzyna Moroz from Chybie and mgr Karolina Kmiecik from Zabrze. I also thank prof. dr hab. Jadwiga Uchyła-Zroski, dr Małgorzata Iwanowicz from Zgierz who is the author of many books on language, dr Ewa Kochanowska, dr Beata Oelszlaeger, dr Lidia Wollman, dr Bogusława Cholewa-Gałuszka and dr Katarzyna Marcol.

I hope that the book will not only enrich teacher’s knowledge but will also inspire them to undertake activities engendering feeling of joy and happiness with children, young people and adults.

Bronisława Dymara (tłum. A. Murzyn)

Podziękowania W imieniu własnym i Autorów składam serdeczne podziękowanie prof. zw. dr hab.

Wiesławie Korzeniowskiej za życzliwość oraz pomoc w sfinansowaniu przepisywania i wydruku znacznej ilości tekstów naszej książki o dziecku w świecie zabawy.

Dziękuję również dr. hab. Andrzejowi Murzynowi za tłumaczenie wstępów i streszczeń oraz wielokrotne kontakty z Oficyną Wydawniczą „Impuls”.

Pani dziekan prof. dr hab. Jadwidze Uchyle-Zroski oraz dr Ewie Kochanowskiej i dr Lidii Wollman dziękuję za ścisłą współpracę i pomoc w sprawach organizacyjnych.

Z wdzięcznością i szacunkiem Bronisława Dymara – redaktor naczelna serii „Nauczyciele – Nauczycielom”

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 15

2010-07-06 12:16:51

Dziecko w świecie zabawy 17.indb 16

2010-07-06 12:16:51