My-razem w społeczeństwie

My – razem w społeczeństwie Scenariusze zajęć dla uczniów szkół gimnazjalnych

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r1 1

2008-02-06 11:13:44

Rodzicom, Markowi i Jackowi za pomoc i wsparcie oraz Adasiowi, który każdego dnia dodawał mi energii.

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r2 2

2008-02-06 11:13:45

Aleksandra Banasiewicz-Tenerowicz

My – razem w społeczeństwie Scenariusze zajęć dla uczniów szkół gimnazjalnych

Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2008

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r3 3

2008-02-06 11:13:45

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008

Redakcja wydawnicza: Zuzanna Bochenek

Korekta: Anna Czelakowska

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7587-007-7

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2008

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r4 4

2008-02-06 11:13:45

Spis treści Wstęp ......................................................................................................... 7 Rozdział 1 Integracja ................................................................................................... 9 I spotkanie (integracja, wprowadzenie do zajęć, aktywne słuchanie) ... 9 II spotkanie (integracja cd.) ................................................................. 11 Rozdział 2 Asertywność i przemoc ................................................................................ 15 I spotkanie (przemoc, agresja, uległość) .............................................. 15 II spotkanie (asertywność) ................................................................... 17 Rozdział 3 Komunikacja ..............................................................................................

I spotkanie (rola słuchania i komunikowania się) ...............................

II spotkanie (aktywne słuchanie) .........................................................

III spotkanie (aktywne słuchanie cd.) ...................................................

22 22 23 25

Rozdział 4 Pozytywna autoprezentacja .........................................................................

I spotkanie (pozytywne myślenie – mam zalety i mocne strony) .........

II spotkanie (jak widzą mnie inni?) .....................................................

III spotkanie (jak widzą mnie inni, a jak chcę, żeby mnie widzieli?) ......

28 28 30 31

Rozdział 5 Stres ...........................................................................................................

I spotkanie (stres – jak na nas wpływa?) .............................................

II spotkanie (stres – teoria i relaksacja) ................................................

III spotkanie (stres cd.) .........................................................................

IV spotkanie (zarządzanie czasem i relaksacja) ......................................

38 38 39 40 43

Rozdział 6 Koncentracja uwagi i usprawnianie pamięci ................................................ 47 I spotkanie (koncentracja) .................................................................. 47

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r5 5

2008-02-06 11:13:45

6

Spis treści

II spotkanie (koncentracja cd.) ............................................................ 49 III spotkanie (koncentracja cd.) ............................................................ 52 Rozdział 7 Rozwiązywanie konfliktów ......................................................................... 61 I spotkanie (co to jest konflikt?) .......................................................... 61 II spotkanie (konflikty cd.) ................................................................... 63 Bibliografia ................................................................................................. 69

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r6 6

2008-02-06 11:13:45

Wstęp Wychowanie i wspieranie młodego człowieka nie jest obecnie proste.

Rodzice naszych uczniów są często zapracowani, nie mają czasu, chęci, ale... mają duże wymagania. Wymagania w stosunku do szkoły i jej pracowników.

Uważają, że w dużej części są zwolnieni z obowiązku wychowywania własnych pociech, zrzucając tę odpowiedzialność na placówki oświatowe. Szkoła owszem, powinna wychowywać, ale to zadanie należy przede wszystkim do rodziców. Pedagog może dodatkowo wspierać swojego ucznia swoją otwartością, poświęcając mu czas i dopingując do lepszej pracy. Istotne jest to, że szkoła ma możliwość pokazania młodemu człowiekowi sposobu rozwoju, m.in. szeroko rozumianych kompetencji społecznych.

Jeśli zaczniemy wprowadzać ćwiczenia ogólnorozwojowe już w podstawówce, a w gimnazjum je rozszerzymy, w przyszłości będzie to procentowało.

Zawsze możemy się odwołać do tematu, którym młodzież się zainteresowała, lub go rozwinąć. Wbrew powszechnym opiniom, zarówno gimnazjaliści, jak i uczniowie szkół ponadgimnazjalnych potrzebują takiej dodatkowej stymulacji. Owszem, pierwsze zajęcia z młodzieżą w tym wieku mogą być trudne – ktoś cały czas będzie się śmiał, inny powie, że już to wie, a jeszcze inny wolałby pójść do domu..., ale jeśli potrafi się ucznia zainteresować, będzie on z sukcesem uczestniczył w naszych zajęciach. Takie umiejętności, jak: nauka współpracy w grupie, asertywność, komunikacja, opanowanie stresu, koncentracja uwagi i trening pamięci, pozytywna autoprezentacja czy rozwiązywanie konfliktów pozwolą uczniowi w przyszłości lepiej radzić sobie zarówno w szkole, wśród kolegów oraz podczas przyszłej nauki i pracy. Jeśli nauczymy tego naszych podopiecznych w młodym wieku, później będzie im dużo łatwiej odnaleźć się w otaczającej ich rzeczywistości.

Scenariusze te są pomyślane jako całość, ale mogą być wykorzystywane jako osobne rozdziały dotyczące danej tematyki. Można je wykorzystać także podczas godziny wychowawczej, na której często porusza się sprawy „administracyjne”. Może je przeprowadzić każdy pedagog, który dobrze czuje się w pracy z grupą. Najlepiej zrobi to wychowawca, czyli ktoś, kto z tymi samymi uczniami będzie współpracował przez 3 lata i kto ma czas na wza-

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r7 7

2008-02-06 11:13:45

8

Wstęp

jemne poznawanie uczniów i ich możliwości. Oczywiście program ten można realizować we współpracy z pedagogiem lub psychologiem szkolnym. Może być on prowadzony dla całej klasy – choć ze względu na liczbę uczniów, zróżnicowane zainteresowania i potrzeby jest to trudne zadanie. Istnieje też możliwość stworzenia grupy chętnych i pracowania z nią. Minusem tego drugiego rozwiązania jest duże prawdopodobieństwo tego, że osoby, które się do nas zgłoszą, będą się charakteryzować stosunkowo wysokim poziomem kompetencji społecznych. Za to ci, którzy w pierwszej chwili nie są zainteresowani zajęciami, mogą ich potrzebować dużo bardziej. Oczywiście, decyzja co do sposobu prowadzenia grupy należy do Państwa. Nie jest przecież tajemnicą, że z grupą osób zmotywowanych pracuje się dużo łatwiej i przyjemniej niż z tymi, którzy przychodzą, bo „muszą”. Jeśli jednak prowadzimy zajęcia ze wszystkimi, także z tymi niezainteresowanymi, zwykle w którymś momencie oni również odnajdują się w tej formie zajęć i mogą wynieść z nich bardzo dużo.

Myślę, że to, co ważne w prowadzeniu zajęć tego typu, to elastyczność ze strony prowadzącego. Czasem lepiej zmodyfikować scenariusz i zajęcia na bieżąco, lub wręcz z czegoś zrezygnować, na przykład na rzecz omówienia problemu, który interesuje naszych uczniów. W zależności od potrzeb Państwa grupy i od dynamiki zajęć należy przeplatać ćwiczenia różnymi zabawami związanymi z tematem spotkania lub aktywizującymi (lektury pomocnicze znajdują się w załączniku).

Scenariusze te oczywiście nie wyczerpują żadnego z poruszonych tematów, ale są przydatnym wstępem do nich. Po każdym rozdziale znajdziecie Państwo materiały pomocnicze do powielenia, które możecie wykorzystywać w zajęciach, oraz kilka propozycji lektur przydatnych w pogłębianiu własnych umiejętności i wiedzy. Kto wie, może sami, drodzy Czytelnicy, będziecie chcieli stworzyć dla swoich uczniów kolejne scenariusze? Po wstępie w postaci przedstawionych Państwu scenariuszy mogą zostać poruszone poważniejsze tematy, które zaowocują i dadzą efekt lepszego rozumienia świata przez Waszych podopiecznych... Wszystko zależy od Państwa pomysłowości i inwencji. Powodzenia!

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r8 8

2008-02-06 11:13:45

Rozdział 1

Integracja I spotkanie (integracja, wprowadzenie do zajęć, aktywne słuchanie) 1. Zapoznanie młodzieży z prowadzącym/-i, przekazanie krótkiej informacji o zajęciach: jaka będzie tematyka?, ile razy się spotkamy?, kiedy? itp.

C z a s: 5 min.

2. Zawarcie kontraktu obowiązującego na wszystkich spotkaniach.

I n s t r u k c j a (zasady): – nie przeszkadzamy sobie nawzajem – mówi jedna osoba; – telefony komórkowe podczas zajęć są wyłączone; – jesteśmy punktualni; – nie oceniamy innych.

Dajemy możliwość młodzieży dopisania ich własnych reguł. Uczniowie często chcą, aby uwzględnić zakaz używania brzydkich wyrazów czy opowiadania innym o tym, co kto mówił na zajęciach.

C z a s: 7 min.

3. Ćwiczenie „Poznajmy się” (zabawa często wykorzystywana podczas warsztatów).

I n s t r u k c j a: Każdy dostaje kartkę papieru podzieloną na 4 części. Są to puste pola, które należy uzupełnić (karta nr 1). W pierwszym piszemy, jaki przedmiot w szkole lubimy najbardziej, w drugim – nasz ulubiony zespół muzyczny, w trzecim – ulubiony film, a w czwartym – gdzie chciałbym/-abym pojechać na wakacje. Pośrodku jest miejsce na wpisanie imienia.

C e l: Integracja, przełamanie lodów.

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r9 9

2008-02-06 11:13:45

10

Rozdział 1. Integracja

Po d s u m o w a n i e: Pokazanie, że czasami nasze upodobania są zbliżone, a czasami – całkiem różne. Każdy z nas jest inny, każdy ma prawo lubić, mówić i myśleć co innego, i to właśnie jest ciekawe.

C z a s: 13 min.

4. Ćwiczenie na słuchanie ze rozumieniem (zabawa często wykorzystywana podczas warsztatów).

I n s t r u k c j a: Młodzież dobiera się w pary (dobrze, żeby to była osoba, którą zna się najsłabiej). Jeśli liczba uczniów jest nieparzysta, to prowadzący bierze udział w ćwiczeniu lub tworzy jedną trójkę. Wybieramy osobę A i osobę B. Osoba A przez 4 min mówi o sobie to, co chce, by później osoba B mogła opowiedzieć grupie, czego się o niej dowiedziała. Można mówić o swoim hobby, o tym, jakie zwierzę mamy w domu, co lubimy robić, czy mamy rodzeństwo... Po 4 min następuje zamiana – teraz osoba B mówi o sobie, a osoba A słucha uważnie. Wszyscy siadają w kole i od osób chętnych zaczynamy rundę – przedstawiamy osobę, z którą rozmawialiśmy, mówimy to, co udało nam się zapamiętać.

U w a g a! Wszyscy muszą wziąć udział w rundzie.

C e l: Ćwiczenie umiejętności aktywnego słuchania ze zrozumieniem oraz poznanie się.

Po d s u m o w a n i e: W zależności od informacji zwrotnych – co było łatwe, co trudne. Krótkie zakończenie zajęć.

C z a s: 20 min.

M a t e r i a ł y: – ksero kart pomocniczych, po jednej dla każdego uczestnika – karta nr 1 (opracowanie własne), – długopisy, po jednym dla każdego uczestnika.

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r10 10

2008-02-06 11:13:45

II spotkanie (integracja cd.)

11

II spotkanie (integracja cd.)

1. W jakim nastroju dziś przyszedłem/przyszłam? Krótkie zapoznanie z tematem zajęć.

C z a s: 5 min.

2. Zabawa „węzeł” (opracowana na podstawie ćwiczenia „Węzeł gordyjski” – K. W. Vopel, Umiejętność współpracy w grupach, tł. M. Jałowiec, Jedność, Kielce 2002, s. 108).

I n s t r u k c j a: Wszyscy stają blisko siebie i zamykają oczy, jednocześnie wyciągając ręce do góry. Każdy musi złapać dwie dłonie, tak aby jedną dłonią trzymać tylko jedną dłoń innej osoby. Otwieramy oczy i nie puszczając rąk, próbujemy się rozplątać.

C e l: Integracja grupy, zabawa.

Po d s u m o w a n i e: W życiu czasem bywa tak jak z węzłem – raz jest on łatwy do rozplątania, raz trudny, a czasem w ogóle nie da się go rozwiązać. Na tych zajęciach będziemy się starać nabywać różne umiejętności, które w przyszłości pomogą nam w rozwiązywaniu różnych „węzłów” napotykanych na naszej drodze.

C z a s: 20 min.

3. Zabawa „Podobieństwa i różnice”.

I n s t r u k c j a: Prowadzący dzieli młodzież na 4-osobowe grupy. Każda grupa dostaje kartkę (karta nr 2). W środku prostokąta trzeba wpisać 2 cechy różne dla całej grupy osób. W 2 polach na górze cechy, które lubi minimum 1 osoba z grupy, w 2 polach po prawej stronie cechy, które lubią minimum 2 osoby z grupy, w 2 polach na dole cechy, które lubią minimum 3 osoby z grupy i w 2 polach po lewej stronie cechy, które lubią wszystkie osoby z naszej grupy.

U w a g a! Wpisane rzeczy/cechy mogą dotyczyć na przykład ulubionego filmu, potrawy, zespołu muzycznego, cech charakteru itp.

C e l: Integracja grupy, zabawa.

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r11 11

2008-02-06 11:13:45

12

Rozdział 1. Integracja

Po d s u m o w a n i e: Jak się rozmawiało w grupach? Czy trzeba było czasem szukać kompromisu? Jak szło wam znajdowanie wspólnych cech i różnic?

C z a s: 20 min.

M a t e r i a ł y: – ksero kart pomocniczych, po jednej dla każdego uczestnika – karta nr 2 (opracowanie własne), – długopisy, po jednym dla każdego uczestnika.

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r12 12

2008-02-06 11:13:45

Karta nr 1 Przedmiot szkolny, który lubię

Zespół muzyczny, który lubię

moje imię

Mój ulubiony film/serial

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r13 13

Moje wymarzone wakacje

2008-02-06 11:13:45

My A_Banasiewicz-Tenerowicz_ - r14 14

2008-02-06 11:13:45

3 osoby

3 osoby

2 osoby

4 osoby

r贸偶ne

2 osoby

r贸偶ne

1 osoba

4 osoby

1 osoba

Karta nr 2