Gr 9-Tegnologie-Fasiliteerdersgids

Í2’È-A-TEC-FG01oÎ

1

8

0

9

-

A

-

T

E

C

-

F

G

0

1

TEGNOLOGIE FASILITEERDERSGIDS

Graad 9

A member of the FUTURELEARN group

Tegnologie Fasiliteerdersgids

1809-A-TEC-FG01

Í2)È-A-TEC-FG01sÎ

Graad 9

Aangepas vir KABV

S Jordaan FI le Roux JC le Roux J Lubbinge HA Saaiman JJ Saaiman A Schwartz M Smit

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

INHOUDSOPGAWE VOORWOORD......................................................................................................................6 ROOSTER EN TYDSBESTUUR...........................................................................................6 ASSESSERINGSVEREISTES..............................................................................................7 STUDIEWENKE....................................................................................................................8 VAKINHOUD EN BEPLANNING..........................................................................................9 KWARTAAL 1: EENHEID 1: Ontwerpvaardighede......................................................... 10 LES 1: Tekenkonvensies.......................................................................................... 12 Aktiwiteit 1 MEMORANDUM.................................................................................... 15 LES 2: Eerstehoekse ortografiese projeksie............................................................ 16 Aktiwiteit 2.1 MEMORANDUM................................................................................. 16 Aktiwiteit 2.2 MEMORANDUM................................................................................. 19 LES 3: Kunstenaarsvoorstellings.............................................................................. 25 Aktiwiteit 3 MEMORANDUM.................................................................................... 26 LES 4: Isometriese projeksie.................................................................................... 29 Aktiwiteit 4.1............................................................................................................. 29 Aktiwiteit 4.1 MEMORANDUM................................................................................. 32 Aktiwiteit 4.2............................................................................................................. 33 Aktiwiteit 4.2 MEMORANDUM................................................................................. 35 Aktiwiteit 4.3............................................................................................................. 36 Aktiwiteit 4.3 MEMORANDUM................................................................................. 40 KWARTAAL 1: EENHEID 2: Strukture............................................................................. 45 LES 5: Kragte en laste............................................................................................. 46 Aktiwiteit 5.1 MEMORANDUM................................................................................. 46 Aktiwiteit 5.2 MEMORANDUM................................................................................. 48 Aktiwiteit 5.3 MEMORANDUM................................................................................. 50 Aktiwiteit 5.4 MEMORANDUM................................................................................. 51 LES 6: Eienskappe van materiale............................................................................ 52 Aktiwiteit 6 MEMORANDUM.................................................................................... 55 LES 7: Kosteberekening van produkte ................................................................. 56 Aktiwiteit 7 MEMORANDUM.................................................................................... 60 Praktiese assesseringstaak..................................................................................... 61 KWARTAAL 2: EENHEID 3: Meganiese stelsels en beheer.......................................... 68 LES 8: Pneumatiese en hidrouliese stelsels............................................................ 69 Aktiwiteit 8.1 – 8.3.................................................................................................... 69 Aktiwiteit 8.4 MEMORANDUM................................................................................. 69 LES 9: Hidrouliese pers en hidrouliese domkrag..................................................... 71 Aktiwiteit 9 MEMORANDUM.................................................................................... 71 LES 10: Katrolle en meganiese meganismes.......................................................... 73 Aktiwiteit 10 MEMORANDUM.................................................................................. 73 LES 11: Ratte........................................................................................................... 75

3

© Impaq

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

Aktiwiteit 11.1 MEMORANDUM............................................................................... 75 Aktiwiteit 11.2 MEMORANDUM............................................................................... 77 Aktiwiteit 11.3 MEMORANDUM............................................................................... 80 Aktiwiteit 11.4 MEMORANDUM............................................................................... 80 Praktiese assesseringstaak..................................................................................... 84 KWARTAAL 3: EENHEID 4: Elektriese en elektroniese stelsels ................................. 90 LES 12: Simbole vir komponente en stroombane..................................................... 93 Aktiwiteit 12.1 MEMORANDUM................................................................................ 93 Aktiwiteit 12.2 MEMORANDUM................................................................................ 94 LES 13: Ohm se wet................................................................................................. 95 Aktiwiteit 13.1 MEMORANDUM................................................................................ 95 Aktiwiteit 13.2 MEMORANDUM................................................................................ 96 LES 14: Weerstande (resistors)................................................................................ 97 Aktiwiteit 14.1 MEMORANDUM................................................................................ 98 Aktiwiteit 14.2 MEMORANDUM................................................................................ 99 LES 15: Elektroniese stelsels.................................................................................. 100 Aktiwiteit 15.1 MEMORANDUM.............................................................................. 101 Aktiwiteit 15.2 MEMORANDUM.............................................................................. 102 LES 16: Sensors..................................................................................................... 103 Aktiwiteit 16.1 MEMORANDUM.............................................................................. 104 Aktiwiteit 16.2 MEMORANDUM.............................................................................. 105 Aktiwiteit 16.3 MEMORANDUM.............................................................................. 105 Aktiwiteit 16.4 MEMORANDUM.............................................................................. 106 LES 17: Stroombaanboutegnieke .......................................................................... 108 Praktiese assesseringstaak.................................................................................... 109 KWARTAAL 4: EENHEID 5: Verwerking ........................................................................112 LES 18: Verwerking van metale...............................................................................113 Aktiwiteit 18 MEMORANDUM..................................................................................113 LES 19: Voedselverwerking.....................................................................................115 Aktiwiteit 19..............................................................................................................115 Aktiwiteit 19 MEMORANDUM..................................................................................116 LES 20: Preservering van voedsel...........................................................................117 Aktiwiteit 20.1...........................................................................................................117 Aktiwiteit 20.1 MEMORANDUM...............................................................................118 Aktiwiteit 20.2...........................................................................................................118 Aktiwiteit 20.2 MEMORANDUM...............................................................................119 LES 21: Geriefskos..................................................................................................119 Aktiwiteit 21..............................................................................................................119 Aktiwiteit 21 MEMORANDUM................................................................................. 120 LES 22: Verpakking van voedsel............................................................................. 120 Aktiwiteit 22............................................................................................................. 120 Aktiwiteit 22 MEMORANDUM................................................................................. 121 LES 23: Verwerking van plastiek............................................................................. 121 © Impaq

4

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

Aktiwiteit 23............................................................................................................. 121 Aktiwiteit 23 MEMORANDUM................................................................................. 122 Praktiese assesseringstaak.................................................................................... 124 BYLAE A: BYLAE B: BYLAE C: BYLAE D:

Belangrike terminologie.............................................................................. 127 Geruite papier.............................................................................................. 129 Isometriese papier....................................................................................... 131 Weerstandkleurkodes................................................................................. 133

5

Š Impaq

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

VOORWOORD Tegnologie kan gedefinieer word as die gebruik van kennis, vaardighede, waardes en hulpbronne om aan mense se behoeftes en begeertes te voldoen deur die ontwikkeling van praktiese oplossings vir probleme, deur sosiale en omgewingsfaktore in ag te neem.

INLEIDING Hierdie boek is ontwikkel om die nuwe Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) te ondersteun. Die inhoud is georganiseer in onderwerpe wat in die KABV uiteengesit is. Die outeurs het gepoog om die boek se inhoud so omvattend as moontlik binne die raamwerk van die kurrikulum saam te stel.

Die hoofdoel van die boek is om fasiliteerders toe te rus met ’n goeie, basiese kennis van verskeie aspekte in tegnologie en om die leerders te help om die teorie in die praktyk toe te pas.

Ons het spesiale voorsorg getref om: • Die inhoud fasiliteerder-vriendelik te maak.

• Antwoorde vir aktiwiteite en oefeninge te verskaf.

• Assesseringsrubrieke vir praktiese assesseringstake te verskaf.

Die doel van die Tegnologie-fasilitieerdersgids is om die Tegnologie-handleiding te ondersteun.

ROOSTER EN TYDSBESTUUR

Die onderrigtyd vir Tegnologie is twee ure per week. Aangesien hierdie vak ’n praktiese komponent insluit, moet die fasiliteerder toesien dat genoeg tyd toegelaat word om die PAT’s te voltooi.

Die verskillende temas, toetse, eksamenvraestelle en PAT’s moet bespreek en voltooi word soos aangedui in die assesseringsprogram. Omdat daar in kwartaal 4 baie min tyd is voordat die eksamen begin, word aanbeveel dat die PAT in die tweede of derde kwartaal gedoen word.

© Impaq

6

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

ASSESSERINGSVEREISTES TEGNOLOGIE GRAAD 9 ASSESSERINGSPROGRAM NAAM VAN LEERDER: JAAR: FORMELE ASSESSERING KWARTAAL 1 Toets

Formele tekeninge

PUNT

100

Ontwerpproses PAT

%

(30%) 100

Strukture

(70%) 100

Totaal

70% + 30%

Eksamen

Ontwerpproses

KWARTAAL 2 100

Verwerking

(30%)

Strukture Meganika Formele tekeninge PAT

Meganiese stelsel en kontrole

100 (70%)

Totaal

100

70% + 30%

KWARTAAL 3 Toets

Elektronika

100

Verwerking

(30%)

Formele tekeninge PAT

Elektroniese stelsels

100 (70%) 100

Totaal

70% + 30%

PAT

Verwerking en gesondheidstafie + verpakking

Totaal

100%

100

Novembereksamen

Alle werk gedoen

100

KWARTAAL 4 100 (100%)

(40%) Promosie

Kwartaal 1 + Kwartaal 2 + Kwartaal 3 + Kwartaal 4

100

10 + 10 + 10 + 10 Gekombineerde PAT 5+5+5+5 Novembereksamen 60

7

© Impaq

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

STUDIEWENKE •

• • • •

Leerders moet elke eenheid se aktiwiteite voltooi. Dit sal hulle help om te fokus op die inhoud wat gedek is en ’n aanduiding wees of hulle die werk begryp. Maak seker leerders verstaan die konsepte voordat daar met nuwe inhoud begin word.

Maak seker dat die korrekte inhoud per kwartaal behandel word.

Help leerders met ’n studierooster om hulle tyd doeltreffend te benut.

Help die leerders om ’n geskikte studiemetode te kies wat by elke leerder se behoeftes pas.

Hulle kan enige studiemetode gebruik om Tegnologie te bemeester, maar om goeie uitslae te behaal, word die volgende beginsels voorgestel:

1. Oorsig 2. Vrae

3. Lees en leer 4. Opsê 5. Kontroleer

6. Herhaal

© Impaq

Kry ’n oorsig oor die werk wat geleer moet word. Lees alles vinnig deur om te sien waaroor die werk gaan.

Stel vrae op oor die werk wat jy kan gebruik om te leer: Waarom?

Hoe? Wat? Waar? Wie? Wanneer? Watter? Byvoorbeeld: Wat is tekenkonvensies? Hoe word dit gebruik?

Lees en leer hierdie vrae deeglik.

Sê die vrae en antwoorde hardop sonder om jou boek te gebruik.

Indien jy die werk ken, verstaan en opsê, vergelyk jou antwoorde met die inhoud in die handleiding. Hou aan leer totdat jy alles onthou.

Herhaal die werk elke dag.

8

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

VAKINHOUD EN BEPLANNING EENHEID 1

2

3

4

5

LES KWARTAAL 1 LES 1: Tekenkonvensies LES 2: Eerstehoekse ortografiese projeksie LES 3: Kunstenaarsvoorstellings LES 4: Isometriese projeksie LES 5: Kragte en laste LES 6: Eienskappe van materiale LES 7: Kosteberekening van produkte ASSESSERINGSTAAK PAT KWARTAAL 2 LES 8: Pneumatiese en hidrouliese stelsels LES 9: Hidrouliese pers en hidrouliese domkrag LES 10: Katrolle en meganiese meganismes LES 11: Ratte ASSESSERINGSTAAK PAT KWARTAAL 3 LES 12: Simbole vir komponente en stroombane LES 13: Ohm se wet LES 14: Weerstande (resistors) LES 15: Elektroniese stelsels LES 16: Sensors LES 17: Stroombaanboutegnieke ASSESSERINGSTAAK PAT KWARTAAL 4 LES 18: Verwerking van metale LES 19: Voedselverwerking LES 20: Preservering van voedsel LES 21: Geriefsvoedsel LES 22: Verpakking van voedsel LES 23: Verwerking van plastiek ASSESSERINGSTAAK PAT

9

URE 2 2 2 ½ 12 2 2 2 2 7 2 2 4 2 9 2 2 2 2 6

© Impaq

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

EENHEID 1: Ontwerpvaardighede

KWARTAAL 1

LEERDOELWITTE

Nadat die leerders hierdie eenheid voltooi het, moet hulle hulle kennis en begrip van die volgende kan demonstreer: Kommunikasie • Tekenkonvensies • Eerstehoekse ortografiese projeksie • Kunstenaarsvoorstelling • Isometriese tekeninge

Inleiding

Tekeninge is visuele voorstellings op byvoorbeeld papier, mure, seildoek en klip. Verskillende vorms van tekeninge sluit sketse, foto’s, diagramme en grafieke in.

In Tegnologie word tekeninge gebruik om: • Idees in die vorm van ’n aanvanklike skets te ontwikkel wat later tot die finale ontwerp lei.

• Idees en ontwerpe deur middel van ’n internasionaal aanvaarde taal te kommunikeer.

Wanneer ’n voorwerp ontwerp moet word, moet dit in die vorm van ’n skets of tekening voorgestel word sodat: • Die leser ’n idee vorm van die aard van die voorwerp en hoe die voorwerp lyk.

• Spesifieke afmetings van die voorwerp, asook die skaal waarin die tekening geteken is, aan die leser verskaf word.

© Impaq

10

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie Eenheid

1

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Isometriese projeksie: ’n Metode om ’n driedimensionele (3D)

tekening te maak gebaseer op hoeke van 30°.

Ortografiese projeksie: ’n Tweedimensionele (2D) tekening wat gebruik word om ’n werkstekening te maak. Dit gee

gewoonlik drie verskillende aansigte van dieselfde voorwerp.

11

© Impaq

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

Kunstenaarsvoorstelling: Wanneer gevorderde tegnieke soos kleur,

tekstuur, skaduwees, en perspektief

gebruik word om ’n tekening te maak wat ’n voorwerp realisties voorstel.

LES 1: Tekenkonvensies Instruksies 1.

2.

3.

Maak seker dat die leerders al die benodighede het.

Gebuik die bykomende oefeninge in die les om nuwe werk vas te lê.

Voltooi aktiwiteit 1 in die handleiding.

Bykomende oefening Lynsoorte Instruksies Gebruik ’n vierkant om die volgende lynsoorte te oefen: 1. Buitelyn 2. Konstruksielyn 3. Strepieslyn 4. Middellyn 5. Afmetingslyn

© Impaq

12

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie Eenheid

1

MEMORANDUM 2)

1)

3)

4 en 5)

30

SKALE Instruksies Teken die voorwerp hieronder (10 mm x 10 mm) wat in ware grootte gegee is op die volgende skale:

1.

2.

1:1 2:1

13

Š Impaq

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

MEMORANDUM i

1.

1 : 1

2.

2:1

AANSIGTE INSTRUKSIES Gebruik die voorwerp hieronder om die verskillende aansigte aan te dui: 1. Rooi – Boaansig 2. Geel – Syaansig 3. Blou – Vooraansig 1.

2.

3.

2.

3.

MEMORANDUM 1.

Boaansig Syaansig Vooraansig

© Impaq

14

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie Eenheid

1

Aktiwiteit 1 MEMORANDUM Instruksies 1.

2.

Bestudeer die tekening hieronder en identifiseer die toepassing van die verskillende lyne soos in die woordbank aangedui.

Voltooi dan die tabel.

Afmetingslyn / Buitelyn / Konstruksielyn / Middellyn / Verlengingslyn / Verborge detail (versteekte besonderhede) Tabel Nommer 1 2 3 4 5 6 7

Lynsoort Verlengingslyn Buitelyn Konstruksielyn Konstruksielyn Buitelyn Middellyn Afmetingslyn

8

Verborge detail

Beskrywing van die lyn Dun, medium en aaneenlopend.

Dik, donker en aaneenlopend.

Dun, lig en aaneenlopend.

Dun, lig en aaneenlopend.

Dik, donker en aaneenlopend.

Dun, medium, lank en kortstrepielyne.

Dun, medium, aaneenlopend met pylpunte aan die begin en einde met die mate-aanduiding.

Dun, medium en kortstrepielyne.

15

Š Impaq

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G09 ~ Tegnologie

LES 2: Eerstehoekse ortografiese projeksie Instruksies 1.

2.

3.

Maak seker dat die leerders al die benodighede het.

Bou die model volgens aktiwiteit 2.1 in die handleiding.

Bou eers die model en teken dan die eerstehoekse ortografiese projeksie in aktiwiteit 2.2 in die handleiding.

Aktiwiteit 2.1 MEMORANDUM Instruksies 1.

Hierdie aktiwiteit moet verkieslik saam met die leerders gedoen word om seker te maak dat hulle die beginsel van 2D en ortografiese sketse verstaan.

Eerstehoekse projeksie 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Maak vir die leerders afskrifte van die volgende bladsy en laat hulle die model en die vorms uitknip.

Bou die model deur dit te vou en met die strokies (tabs) aanmekaar te plak. Gebruik 6 mm-dubbelkantkleefband.

Vou die drie kante van die uitgesnyde oppervlakte soos in die skets aangedui.

Plaas die voorwerp reg in die hoek. Dit kan nou van voor, bo en links besigtig word.

As jy wil, kan jy die rande van een kant van die voorwerp aftrek.

Vou nou die oppervlakte weer heeltemal plat op die tafel oop. Jy sal sien dat die vorm wat jy afgetrek het op een blok van die oppervlakte pas

Gevolgtrekking Jy kan waarneem waarom elke aansig sy plek op die papier het.

Let wel:

Š Impaq

Daar word gewoonlik ’n spasie van 10 mm tussen ortografiese tekeninge gelaat om verwarring van die aansigte uit te skakel.

16