VAALVALK
W.E.G LOUW
1 Wit is die wêreld van outydse weë,
3 en ʼn treurige wals is die vroemoresee;
5 dou oor die duine, geen windjie wat waai, net ʼn vaalvalk wat sing soos hy draai, soos hy draai...
VRAE:
1 Verduidelik aan hand van die gedig wat met klankskildering bedoel word
2 Leestekens speel ʼn belangrike rol met betrekking tot die tipografie.
Verduidelik die funksies van die volgende leestekens:
2.1 komma in r.2
2.2 kommapunt in r.4
2.3 komma in r.5
2.4 ellips/beletselteken in r.6
3 Hoe sou jy die atmosfeer in dié gedig beskryf?
4 Watter middele het die digter gebruik om die spesifieke atmosfeer in die gedig te skep? (Daar’s drie)
AKTIWITEIT 1: POËSIE
Lees die gedig Die Rooivlerkspreeu op die volgende bladsy goed deur en beantwoord dan die vrae. Maak luisteraantekeninge soos wat jou onderwyser/es die gedig aan jou verduidelik.
DOELSTELLINGS:
• Woordjie “O”
• Rym
• Personifikasie
· Woordjie “O”: Dié woordjie word altyd gebruik om ’n gevoel aan te dui, hetsy dit ʼn gevoel van verbasing/vreugde/teleurstelling/ens., is.
· Rym: Alle rympatrone word met ʼn sekere doel deur die digter gebruik. Ons kry verskillende rympatrone:
PAARRYM: aabb
KRUISRYM: abab
OMARMDE RYM: abba
GEBROKE RYM: abca
· Personifikasie: Dit is die beeldspraak waar die digter aan ʼn dooie ding, menslike eienskappe gee, bv. Die wind huil/die son loer oor die toppe.
1 O rooivlerkspreeu, 2 ek hoor jou lied,
3 ʼn diep verhaal
4 van warm verdriet…
5 Ek hoor jou klae,
Die Rooivlerkspreeu
D.F. Malherbe
6 jou stemklank soos in kinderdae,
7 en soek dan hier,
8 dan daar,
9 tot ek jou op die tak gewaar, 10 allenig op die eiketak,
11 so somber-swart,
12 so windverward!
13 Die reënbui en die winterkou.
14 die berg is toe van wolkegrou, 15 die stormweer smoor
16 jou klagte dood:
17 bo in die berg is hongersnood.
18 Die donker kom,
19 die stormwind fluit20 my hart herhaal
21 ʼn honderd maal
22 die smeking van jou stemgeluid!
23 O rooivlerkspreeu,
24 so somber-swart,
25 so noodverward,
26 ek hoor jou in die noordewind.
27 O bedelaar-kind,
28 verstom, verkluim,
29 in raaisel-dom
30 van koue, wrede
31 wêreldruim!
Vrae:
1 Wat is ʼn rooivlerkspreeu?
2 Watter atmosfeer is in dié gedig teenwoordig én watter woorde dui dié atmosfeer aan?
3 Benoem die stylmiddel in r.13 én sê wat die funksie daarvan is
4 Wie is in die gedig aan die woord (onthou: nooit die digter nie!)
5 Dui die rymskema van die gedig aan én benoem dit.
6 In r.5 is ʼn voorbeeld van rymdwang Motiveer dié stelling.
7 Skryf ʼn paragrafie van ongeveer 50 woorde waarin jy ʼn beskrywing van die persoon in die gedig se gevoel gee. Jy gaan hierdie paragraaf vir ʼn leespunt moet voorlees – so skryf so goed en mooi soos jy kan.
AKTIWITEIT 1: POËSIE
Aktiwiteit 1.3: “Eekhoring” – Louis Eksteen
DOELSTELLINGS:
• Enjambement
• Herhaling
ENJAMBEMENT
Dit is ʼn tegniek waar een reël oorloop na ʼn ander reël sonder dat daar ’n leesteken gebruik word
· Dit verdoesel die rym (d.w.s. ’n mens hoor dan nie ’n pertinente rymklank nie)
· Dit gee ’n natuurlike vloei in die gedig, want ’n mens lees nou die reëls aaneen
· Dit gee ook ʼn spesifieke visuele vloei aan die gedig
Wanneer ʼn mens enjambement aandui, moet jy ten minste die laaste woord van die een reël en die eerste word van die volgende reël neerskryf om aan te dui watter twee reëls loop oor in mekaar.
HERHALING
Dieselfde element soos ʼn woord, klank, reël, frase of strofe word kort na mekaar of in ’n spesifieke volgorde gebruik.
· Dit word vir beklemtoning gebruik
· Dit identifiseer (maak erger/meer intens) ’n idee
Ondersoek en bespreek die gedig Eekhoring van Louis Eksteen goed en beantwoord dan die vrae:
EEKHORING
Louis Eksteen
1 Hy kon boomklim kon hy nie!
2 Hy kon ʼn kat hond haaraf maak
3 met hierdie suiwer spring - die raak
4 boog van grond oor stam op tak
5 tot by die klou om skurwe dennebol,
6 ai hygend! Hy kón boomklim kon hy nie!
7 Maar - nie net hy kon mik en raak:
8 ʼn Seuntjie wat hom uittrek
9 - stadig, agteroor, wanneer hy kettieskiet
10 en hom liggies met ʼn eikel tussen oë
11 op groen grassies van die gras af maak.
12 Ai ai! Hy kon ráákskiet kon hy nie!
13 Een boog van grond oor stam op mik
14 Hy kon boomklim kon hy nie!
15 Maar ligter as dié ligte boog
16 ʼn akker uit ʼn kettie styfgespan
17 Wat vinniger as die lewe trek
18 - Hy kon raakskiet. Kon hy nie?
VRAE:
1 Wat word met r.2 bedoel?
2 Lees reëls 3 en 4 hardop. Watter effek het die enjambiese ritme?
3 Gee ʼn voorbeeld van enjambement uit die gedig.
4.1 Wat beteken r.11?
4.2 Hoe het dit gebeur?
5 Dui ʼn voorbeeld van herhaling uit die gedig aan en verduidelik die funksie daarvan.
6 Gee die betekenis van hierdie gedig in jou eie woorde weer.
LES
