Gr 7-Afrikaans Huistaal-Fasiliteerdersgids

Í2’È-A-AHT-FG014Î

1

8

0

7

-

A

-

A

H

T -

F

G

0

1

AFRIKAANS HUISTAAL FASILITEERDERSGIDS

Graad 7

Afrikaans Huistaal Fasiliteerdersgids

1807-A-AHT-FG01

Í2’È-A-AHT-FG014Î

Graad 7

Aangepas vir KABV

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 6 VOORWOORD .................................................................................................................... 7 ROOSTER EN TYDSBESTUUR ......................................................................................... 8 ASSESSERINGSVEREISTES ............................................................................................ 8 STUDIEWENKE EN -METODES ........................................................................................ 8 JAARPLAN ....................................................................................................................... 10 EENHEID 1 ........................................................................................................................ 11 WEEK 1 EN 2 .................................................................................................................... 12 Les 1: Begripslees (hersiening van graad 6)...................................................................... 12 AKTIWITEIT 1: Begripslees .................................................................................. 12 Les 2: Luister en praat ....................................................................................................... 12 AKTIWITEIT 2: Luisterbegrip ................................................................................ 13 Les 3: Lees en kyk ............................................................................................................. 18 AKTIWITEIT 3: Leesbegrip ................................................................................... 19 AKTIWITEIT 4: Leesbegrip ................................................................................... 20 Les 4: Taalstrukture en -konvensies .................................................................................. 20 AKTIWITEIT 5: Taal in konteks ............................................................................. 21 AKTIWITEIT 6: Taal in konteks ............................................................................. 22 Les 5: Skryf en aanbied ..................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 7: Skryf ’n opstel............................................................................... 22 Les 6: Spelvel .................................................................................................................... 24 Les 7: Luister en praat ....................................................................................................... 24 AKTIWITWEIT 8: Luisterbegrip ............................................................................. 24 Les 8: Lees en kyk ............................................................................................................. 25 AKTIWITEIT 9: Leesbegrip ................................................................................... 27 AKTIWITEIT 10: Gesels oor ’n gedig .................................................................... 27 Les 9: Taalstrukture en -konvensies .................................................................................. 28 Les 10: Skryf en aanbied ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 11: Taal in konteks ........................................................................... 30 AKTIWITEIT 12: Eie gedig .................................................................................... 31 Les 11: Toets jou kennis ................................................................................................... .31 AKTIWITEIT 13: Letterkundige begrippe .............................................................. 32 Les 12: Begripslees ........................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 14: Begripslees ................................................................................ 33 Les 13: Lees en kyk ........................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 15: Gedigte ...................................................................................... 34 AKTIWITEIT 16: Die Drama .................................................................................. 35 Les 14: Luister en praat ..................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 17: Praat .......................................................................................... 36 Les 15: Skryf en aanbied ................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 18: Skryf ’n dialoog........................................................................... 36 Les 16: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 37 1

© Optimi

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

WEEK 7 EN 8 .................................................................................................................... 39 Les 17: Luister en praat ..................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 19: Luisterbegrip .............................................................................. 39 Les 18: Skryf en aanbied ................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 20: Skryf ’n brief ............................................................................... 42 Les 19: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 42 Les 20: Lees en kyk ........................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 21: Lees ’n volksverhaal ................................................................... 43 AKTIWITEIT 22: Begripslees ................................................................................ 44 Les 21: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 45 AKTIWITEIT 23: Taal in konteks ........................................................................... 45 WEEK 9 EN 10 .................................................................................................................. 46 Les 22: Luister en praat ..................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 24: Luisterbegrip .............................................................................. 46 Les 23: Lees en kyk ........................................................................................................... 48 AKTIWITEIT 25: Leesbegrip ................................................................................. 48 AKTIWITEIT 26: Gedig ......................................................................................... 49 Les 24: Taal en konvensies ............................................................................................... 49 AKTIWITEIT 27: Taal in konteks ........................................................................... 50 Les 25: Skryf en aanbied ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 28: Beskrywende opstel ................................................................... 51 Les 26: Selfstandige lees ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 29: Boekverslag ............................................................................... 51 EENHEID 2 ........................................................................................................................ 52 Les 27: Luister en praat ..................................................................................................... 53 AKTIWITEIT 30: Luisterbegrip .............................................................................. 53 Les 28: Lees en kyk – Roman ........................................................................................... 54 AKTIWITEIT 31: Begripslees ................................................................................ 54 Pre-lees: ................................................................................................................ 54 AKTIWITEIT 32: Poësie ........................................................................................ 55 Les 29: Skryf en aanbied – Verhalende opstel .................................................................. 55 AKTIWITEIT 33: Skryf ........................................................................................... 55 Les 30: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 56 AKTIWITEIT 34: Taalvrae ..................................................................................... 57 WEEK 3 EN 4 .................................................................................................................... 58 Les 31: Luister met begrip ................................................................................................. 58 AKTIWITEIT 35: Luisterbegrip .............................................................................. 58 Les 32: Lees en kyk – Advertensies .................................................................................. 60 AKTIWITEIT 36: Advertensie ................................................................................ 60 AKTIWITEIT 37: Plakkaat ..................................................................................... 61 Les 33: Skryf en aanbied – Advertensies........................................................................... 61 AKTIWITEIT 38: Advertensie ................................................................................ 61 Les 34: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 62 AKTIWITEIT 39: Taal in konteks ........................................................................... 62 Les 35: Voorbereide toespraak .......................................................................................... 63 © Optimi

2

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 40: Luisterbegrip .............................................................................. 63 AKTIWITEIT 41: Voorbereide mondeling .............................................................. 65 Les 36: Lees en kyk – Instruktiewe teks ............................................................................ 65 AKTIWITEIT 43: Instruksies volg .......................................................................... 66 Les 37: Poësie ................................................................................................................... 67 AKTIWITEIT 44: Gedig ......................................................................................... 68 Les 38: Skryf en aanbied ................................................................................................... 68 Les 39: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 68 AKTIWITEIT 45: Taal in konteks ........................................................................... 69 WEEK 7 EN 8 .................................................................................................................... 70 Les 40: Drama as rolspel ................................................................................................... 70 AKTIWITEIT 46: Stomstreke ................................................................................. 70 Les 41: Lees en kyk – Drama ............................................................................................ 70 AKTIWITEIT 47: Begripslees ................................................................................ 71 AKTIWITEIT 48: Lees ’n drama ............................................................................ 72 Les 42: Skryf en aanbied – Resensie ................................................................................ 72 AKTIWITEIT 49: Skryf ’n resensie ......................................................................... 72 Les 43: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 73 AKTIWITEIT 50: Taalhersiening............................................................................ 73 Les 44: Selfstandige lees ................................................................................................... 73 AKTIWITEIT 51: Boekverslag ............................................................................... 73 EENHEID 3 ........................................................................................................................ 74 Les 45: Luister en praat ..................................................................................................... 75 AKTIWITEIT 52: Luisterbegrip .............................................................................. 75 Les 46: Lees en kyk – Vraelyste ........................................................................................ 76 AKTIWITEIT 53: Vraelys ....................................................................................... 76 AKTIWITEIT 54: ’n Aansoekvorm ......................................................................... 76 Les 47: Skryf en aanbied – vraelyste ................................................................................. 77 AKTIWITEIT 55: Vraelys ....................................................................................... 77 Les 48: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 77 AKTIWITEIT 56: Taal in konteks ........................................................................... 78 Les 49: Luister en praat ..................................................................................................... 79 AKTIWITEIT 57: Onderhoud – rolspel ................................................................... 79 Les 50: Poësie ................................................................................................................... 79 AKTIWITEIT 58: Gedigte ...................................................................................... 79 AKTIWITEIT 59: ’n Radiodrama ............................................................................ 80 Les 51: Skryf en aanbied ................................................................................................... 80 AKTIWITEIT 60: Skryf ’n onderhoud ..................................................................... 80 Les 52: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 81 AKTIWITEIT 61: Taal in konteks ........................................................................... 81 WEEK 5 EN 6 .................................................................................................................... 82 Les 53: Skryf en aanbied ................................................................................................... 82 AKTIWITEIT 62: Skryf ’n agenda .......................................................................... 84 Les 54: Luister en praat ..................................................................................................... 84 AKTIWITEIT 63: Skryf ’n notule ............................................................................ 84 3

© Optimi

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Les 55: Luister met begrip ................................................................................................. 85 AKTIWITEIT 64: Luisterbegrip .............................................................................. 85 Les 56: Lees en kyk ........................................................................................................... 86 AKTIWITEIT 65: Kennisgewings ........................................................................... 86 AKTIWITEIT 66: Agendas ..................................................................................... 87 Les 57: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 87 AKTIWITEIT 67: Taal in konteks ........................................................................... 88 Les 58: Lees en kyk ........................................................................................................... 89 AKTIWITEIT 68: Koerantberig............................................................................... 89 AKTIWITEIT 69: Onvoorbereide lees .................................................................... 89 Les 59: Lees en kyk ........................................................................................................... 91 AKTIWITEIT 70: Koerantberig............................................................................... 91 Les 60: Skryf en aanbied ................................................................................................... 91 AKTIWITEIT 71: Skryf ’n koerantberig .................................................................. 92 Les 61: Taalstrukture en -konvensies ................................................................................ 93 Les 62: Lees en kyk ........................................................................................................... 94 AKTIWITEIT 72: Taal in konteks ........................................................................... 94 AKTIWITEIT 73: Kortverhaal ................................................................................. 94 AKTIWITEIT 74: Aanwysings ................................................................................ 95 Les 63: Poësie ................................................................................................................... 96 AKTIWITEIT 75: Gedig ......................................................................................... 96 Les 64: Skryf en aanbied ................................................................................................... 97 AKTIWITEIT 76: Skryf ’n verhalende opstel .......................................................... 99 Les 65: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 100 AKTIWITEIT 77: Taal in konteks ......................................................................... 100 Les 66: Selfstandige lees ................................................................................................. 100 AKTIWITEIT 78: Boekverslag ............................................................................. 100 EENHEID 4 ...................................................................................................................... 101 WEEK 1 EN 2 .................................................................................................................. 102 Les 67: Praat ................................................................................................................... 102 AKTIWITEIT 79: Hardoplees ............................................................................... 102 Les 68: Skryf en aanbied ................................................................................................. 103 AKTIWITEIT 80: Instruksies ................................................................................ 103 Les 69: Lees en kyk ......................................................................................................... 103 AKTIWITEIT 81: Kontekstuele vrae .................................................................... 103 Les 70: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 104 AKTIWITEIT 82: Taal in konteks ......................................................................... 104 Les 71: Luister en praat ................................................................................................... 105 AKTIWITEIT 83: Bespreking ............................................................................... 105 Les 72: Skryf en aanbied ................................................................................................. 105 AKTIWITEIT 84: Dagboekinskrywing .................................................................. 106 Les 73: Lees en kyk – Strooibiljet .................................................................................... 107 AKTIWITEIT 85: Strooibiljette ............................................................................. 107 AKTIWITEIT 86: Dagboekinskrywing .................................................................. 107 Les 74: Poësie ................................................................................................................. 107 © Optimi

4

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 87: Kontekstuele vrae .................................................................... 108 Les 75: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 108 AKTIWITEIT 88: Taal in konteks ......................................................................... 108 WEEK 5 EN 6 .................................................................................................................. 109 Les 76: Luister en praat ................................................................................................... 109 Les 77: Lees en kyk ......................................................................................................... 111 Les 78: Skryf en aanbied ................................................................................................. 112 AKTIWITEIT 89: Skryf ’n opstel........................................................................... 114 Les 79: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 115 AKTIWITEIT 90: Taal in konteks ......................................................................... 116 Les 80: Skryf en aanbied ................................................................................................. 117 Les 81: Poësie ................................................................................................................. 117 AKTIWITEIT 91 ................................................................................................... 118 Les 82: Taalstrukture en -konvensies .............................................................................. 118 AKTIWITEIT 92: Taal in konteks ......................................................................... 118 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 120

5

© Optimi

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

LESELEMENTE Die onderstaande elemente is in die Handleiding. Die elemente dien as vinnige verwysing en hulpmiddel vir die leerling.

AKTIWITEIT Formatiewe assessering om die leerder se vordering en kennis aan die einde van elke les te toets.

WOORDESKAT Woorde wat in tekste voorkom. Woorde moet opgesoek word in ’n woordeboek en in leerders se persoonlike woordeboek geskryf word.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing vir die leerder om die inhoud self verder in diepte na te vors.

KERNINHOUD Vaslegging van kerninhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les.

OEFENING Formatiewe assessering om die leerder se vordering en kennis aan die einde van elke eenheid te toets.

© Optimi

6

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Huistaal graad 7!

Die handleiding en fasiliteerdersgids is saamgestel en ontwikkel om aan al die vereistes van die Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (NKABV) te voldoen.

Die leerders gaan die volgende bronmateriaal benodig:  Boeke met skoon lyntjiespapier  Rofwerkpapier  ’n Verklarende Afrikaanse woordeboek  Tydskrifte en koerante  Afrikaanse leesboeke (enige fiktiewe stories van jou gunsteling-outeurs) Daar gaan van die leerders verwag word om:  voorspellings te maak en kanse te waag;  vrae te vra en krities te dink;  ondersoek in te stel;  te ontdek; en  en kreatief te raak.

Gedurende elke eenheid moet elke leerder ’n boek van sy/haar keuse lees. Die boek moet uit ongeveer 100 bladsye bestaan (dit mag meer wees, volgens die leerders vermoë). Aan die einde van elke eenheid gaan die leerders ’n boekverslag invul oor die boek wat hulle gedurende die eenheid gelees het.

7

© Optimi

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

ROOSTER EN TYDSBESTUUR Volgens die Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (NKABV) is die onderrigtyd vir huistaal vyf ure per week. Alle taalinhoud word in ’n tweeweeklikse siklus aangebied. Hierdie siklus hoef nie streng gevolg te word nie, maar daar moet seker gemaak word dat die taalvaardigheid, veral lees en skryf, dikwels geoefen word. Die tydstoekenning vir die onderrig van die verskillende taalvaardighede in graad 7 is 36 weke.

Vier weke is vir eksamendoeleindes – twee weke vir die Junie-eksamen en nog twee weke vir die Novembereksamen Voorgestelde uiteensetting per vaardigheid in ’n tweeweeklikse siklus: Vaardigheid

Tydstoekenning per tweeweeklikse siklus 2 ure 3 uur 30 min 3 uur 30 min 1 uur (deurlopend)

Luister en praat Lees en kyk Skryf en aanbied Taalstrukture en -konvensies

ASSESSERINGSVEREISTES Al die nodige assesseringsvereistes en die puntestaat is in die portefeuljeboek. Alle informele assesserings in die handleiding is bloot ter oefening sodat die leerders vir formele assesserings gereed sal wees.

STUDIEWENKE EN -METODES Om die handleiding doeltreffend te gebruik en sodoende optimale leer en ontwikkeling aan leerders te verskaf, is dit nodig om sekere konsepte en prosesse te verstaan en deeglik toe te pas.

Hier volg ’n paar riglyne, verduidelikings van die konsepte en sekere prosesse. Dit is belangrik dat die fasiliteerder gereeld na hierdie afdeling toe terugkeer.

1.

Aanbieding van besprekings en gesprekke Dit is van kardinale belang dat leerders geleentheid gegee word om hul gedagtes, opinies en ervaring mondeling oor te dra, want daardeur word die leerders se vaardigheid ontwikkel om hulself verbaal oor te dra en verstaanbaar te maak.

Aan die begin van elke eenheid is daar ’n mondelinge aktiwiteit. Die leerders moet dit kan doen sonder die vrees om foute te maak. Baie van hierdie gesprekke word geïnisieer deur voorspellings op grond van ’n titel of prentjie, wat verband hou met die tema. In hierdie gesprekke en besprekings is daar geen verkeerde antwoorde nie.

© Optimi

8

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

2.

Luisterbegrip-proses Die fasiliteerder moet telkens die luisterteks vooraf deurgaan, sodat die teks foutloos en met die regte stemtoon en spoed gelees kan word. Die leerders moet aantekeninge maak terwyl hulle luister. Aantekeninge moet slegs uit kernwoorde en gedagtes bestaan, wat die leerders later kan lei om die vrae te beantwoord.

Die stappe wat gevolg moet word in luisterbegrip-aktiwiteite a) Lees saam met die leerders deur die vrae. b) Lees die teks vir die eerste keer vir die leerders. c) Verduidelik vir die leerders dat dit normaal is om die eerste keer nie al die antwoorde te kry nie, omdat mens fokus op wat in die storie gaan gebeur. d) Gaan vir ’n tweede keer saam met die leerders deur die vrae, maar moet nie dat die leerders die vrae beantwoord nie. e) Lees die luisterteks vir ’n tweede keer vir die leerders. f) Nou kan die leerders die vrae beantwoord deur die aantekeninge te gebruik.

Let wel: Die proses mag vir ’n derde keer herhaal word in die eerste kwartaal, maar moet van die tweede kwartaal af net twee keer gedoen word.

3.

Fasilitering van leesbegrip-aktiwiteite: Lees speel ’n baie belangrike rol in die NKABV en moet nooit afgeskeep word nie.

Alle vrae moet ook teksgebonde wees, sodat die leerder kan leer om met begrip te lees.

Die stappe wat gevolg moet word in luisterbegrip-aktiwiteite a) Elke leesteks in die handleiding word eers saam met die leerders deurgelees. b) Die leerders identifiseer dan onbekende of moeilike woordeskat. Dit moet aan die leerders verduidelik word of in ’n woordeboek opgesoek word. c) Daarna moet die leerders die teks alleen en hardop lees. d) Gaan dan saam met die leerders deur die vrae om onduidelikhede uit te klaar. e) Die leerders beantwoord dan die vrae in volsinne.

Dit is baie belangrik dat leerders ook daagliks hul fiktiewe storie in hul vrye tyd lees.

9

© Optimi

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

JAARPLAN EENHEID

1

2

3

4

© Optimi

WEEK

LES

1–2

Les 1 – 6

3–4

Les 7 – 11

5–6

Les 12 – 16

7–8

Les 17 – 21

9 – 10

Les 22 – 26

1–2

Les 27 – 30

3–4

Les 31 – 34

5–6

Les 35 – 39

7–8

Les 40 – 44

9 – 10

Junie-eksamen

1–2

Les 45 – 48

3–4

Les 49 – 52

5–6

Les 53 – 57

7–8

Les 58 – 61

9-10

Les 62 – 66

1–2

Les 67 – 70

3–4

Les 71 – 75

5–6

Les 76 – 79 (Hersiening)

7–8

Les 80 – 82 (Hersiening)

9 – 10

Novembereksamen

10

DATUM

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

EENHEID 1 LEERDOELWITTE Luister en praat  Identifiseer kern- en ondersteunende gedagtes  Maak aantekeninge  Deel idees en ervarings en toon begrip van konsepte Lees en kyk  Leesstrategie: Gebruik kontekstuele leidrade  Lees met begrip  Maak opsommings Skryf  Fokus op die skryfproses  Fokus op verhalende opstel, skryf ’n gedig, dialoog, brief en beskrywende opstel Taalstrukture en -konvensies  Soortname, eiename, selfstandige naamwoorde, teenwoordige tyd, verlede tyd, leestekens, hoofletter en kleinletter  Samestellings, werkwoorde, voornaamwoorde, metafore, tussenwerpsels, sinonieme en antonieme  Ontkenning, skryftekenings idiome en speekwoorde.  Enkelvoud en meervoud, trappe van vergelyking, klankgrepe en lettergrepe, homofone en homonieme  Voor- en agtervoegsels, woordeboekgebruik INLEIDING In hierdie eenheid gaan ons eers die leerder se kennis toets van wat hulle tot dusver in Afrikaans geleer het. Hieronder is woordeskat wat die leerders moet herken. Woorde waarmee hulle sukkel, kan in ’n woordeboek opgesoek word. Die leerders moet in die eenheid begin om ’n boek van hul keuse te lees sodat hulle aan die einde van die eenheid ’n boekverslag kan invul.

WOORDESKAT gunsteling teleurstellend frasering genre spreekbeurt

11

liggaamstaal

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

WEEK 1 EN 2 Les 1: Begripslees (hersiening van graad 6) Gaan saam met die leerder deur die wenke in die handleiding. Dit is baie belangrik dat hy/sy dit verstaan en toepas in leesoefeninge.

AKTIWITEIT 1: Begripslees

’n Atleet (1) Hy wou graag die rekord verbeter.

(1) Sy asem brand, sy bene swik, hy sukkel nou net struikelend aan.

(3) Dat by sy naam sal staan: Hy het ook die eindpaal bereik, sy bes gedoen – dit is wel gedaan.

(1) 5. Die lewe gaan nie oor wen nie, jou gesindheid waarmee jy deelneem, moet reg wees.

(1) 6. Uit vyf strofes.

(1) 7. a b a b (Kruisrym) (2) 8. a) struikelend strompelend b) uitgeput baie moeg (2) 9. Hy het nie sy emosies en gedagtes klaar geuiter nie. Moedig die leser aan om self betrokke te raak deur verder te dink.

(1) 10. Groep: rugby, sokker, hokkie, netbal.

Individuele: tennis, gimnastiek, swem, dans (enige ander is ook reg) (5) 11. Hygend sê vir ons die atleet is uitasem en moeg. (Leerder se eie antwoord) (2) Totaal: 20 1.

2.

3.

4.

Les 2: Luister en praat Wenke om te luister na ’n verhaal: 1. Maak aantekeninge van die kernidees in die storie.

2. Lys al die karakters.

3. Luister of daar ’n kerngedagte in die verhaal is.

© Optimi

12

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 2: Luisterbegrip Pre-luister: Lees die storie “’n Gelyke kans” aan die leerder/s voor. Laat hulle die pre-luister-vrae beantwoord.

1. Leerder se eie antwoord, moet in konteks wees.

2. Antwoorde sal verskil volgens leerder/s se ervarings.

3. Leerder se eie antwoord, die antwoord moet sin maak.

Luister: Gaan nou eers saam die leerder deur die opdrag by post-luister sodat hy/sy verstaan wat verwag word. Lees nou weer die storie aan die leerder/s voor. Laat die leerder aantekeninge maak van die karakters, plekke en gebeure soos die storie vorder.

Post-luister: Mondeling Die leerder moet die aantekening gebruik wat hy/sy gemaak het en nou die storie oorvertel in sy/haar eie woorde. Hul mag notas gebruik om hul te help.

Gebruik die volgende as riglyne:  Gebeure in korrekte volgorde  Meld die karakters korrek  Meld die tydslyn (die verloop van gebeure) Gebruik die volgende rubriek as assesseringsinstrument. Hierdie oefening dien as voorbereiding vir die formele assessering in die portefeuljeboek. Dit is wel belangrik om die rubriek te gebruik, sodat die leerder kan sien waar hy/sy moet verbeter of veranderinge aanbring.

13

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Rubriek vir storievertelling Kriteria

1 Sukkel om meeste woorde uit te spreek.

Praat te sag.

2 Sukkel om heelwat woorde uit te spreek.

Redelike volume.

Tempo en vloeiendheid

Praat rukkerig en groepeer woorde verkeerd saam.

Praat meer vloeiend, maar ignoreer baie leestekens.

Stemtoon

Geen wisseling in stemtoon nie.

Wissel een of twee keer stemtoon af.

3 Meeste woorde word korrek uitgespreek.

Praat hard genoeg.

Groepeer woorde korrek, maar praat te vinnig of stadig.

Wissel stemtoon af, maar nie na gelang van die verhaal nie.

Pousering

Daar word glad nie pouseer nie.

Neem geen leestekens in ag nie.

Daar word pouseer, maar op die verkeerde plekke.

Pousering kom meestal op die regte plekke voor.

Oogkontak

Geen oogkontak word gemaak nie. Leerder hou sy/haar oë op die notas.

Die leser kyk een of twee keer op terwyl hy/sy praat.

Die leser kyk soms op, maar sukkel om dit natuurlik te doen – verloor die plek in die notas.

Uitspraak en volume

4 Praat hoorbaar en al die woorde word korrek uitgespreek.

Praat teen die regte tempo en neem alle leestekens in ag.

Praat met gevoel en wissel stemtoon af soos gepas by die verhaal.

Perfekte pousering wat begrip van die leestekens toon.

Die leser maak gemaklik oogkontak met die ‘gehoor’ en verloor nie die plek in die notas nie.

Totaal: _______ 20/2 = 10

’n Gelyke kans Jeanne Goosen

As daar nou iets is waarvan die verteller in die verhaal baie hou, is dit om die Hyperama te besoek, en veral hou sy daarvan om resies te jaag met die trollies. In die Hyperama is almal gelukkig, sê die verteller, al die mense staan 'n gelyke kans om winskopies te kry en daar is geen plek vir boosheid nie. Maar soms kan daar tog 'n slang in die gras wees in die paradys...

Regtigwaar, ek weet nie wat ek voorheen in daardie leë oggendure gedoen het voordat ek die Hyperama ontdek het nie. Ek het heel per ongeluk daar beland toe ek op 'n keer saam met iemand daar was. Dit was net voor Krismis. Dit was die grootste gebou wat ek nog in my lewe gesien het. En daar is nie 'n ding waaraan 'n mens kan dink wat jy nie daar kan kry nie. Alles: verf, meubels, medisyne, boeke, knope, kruideniers natuurlik, wel, kortom, alles

© Optimi

14

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

wat 'n mens benodig om te kan lewe. Tot plante, hondehokke, hekke en planke. Wyn ook.

Daar is tot tuine onderdak met tropiese en goudvisse. Wel, vir die laaste keer: ALLES. Nou waarvan ek eintlik wil vertel, is van die resies wat 'n mens daar jaag met jou trollie.

Daardie eerste dag, Elton John het gesing. Dit is skielik onderbreek. 'n Man wat 'n mens nie kon sien nie, het oor 'n mikrofoon gepraat, gesê die klante, dis nou ons, sal nou 'n geleentheid kry om 24 rolle toiletpapier, tweelaag, te koop teen R19,99. 'n klok sal lui en dan moet ons begin hardloop. Maar ons sal net drie minute kry. Daarna sal die papier weer die normale R32,47 kos.

Na my mening was dit 'n ware winskoop. Die klok het gelui en skielik het mense uit alle rigtings begin hardloop. Om die hoeke en draaie en deur die gange het hulle gejaag met hul trollies. Ek het die stroom gevolg en oplaas agter die lang tou wagtende mense ingeval. Dit was duidelik dat die mense vertroud was met die inhoud op die rakke. 'n Man het by 'n reuse-houer vol toiletrolle gestaan. Ek het nog nooit voorheen so baie toiletpapier bymekaar gesien nie. Die man het die pakke papier wat hy aan die gelukkige wenners oorhandig het, eers gestempel. Ek het nog nooit mense gesien wat so gelukkig lyk nie. Toe lui die klok.

Die drie minute was om. Mense wat betyds was vir die gelukslag het met die gesimpatiseer wat dit nie kon haal nie. Ek was een van hulle. Volgende keer, het hulle my getroos, volgende keer dan is jou luck dalk in. Elton John het weer begin sing. Maar na 'n minuut of so is die musiek weer onderbreek met die stem oor die mikrofoon wat die volgende winskoop aankondig: stokvis. Die klok het gelui en die resies het weer begin. Die ding met die winskope het die hele dag geduur. Dit was kussings en sampioene en skroewe en buiteligte; ek kan nie meer onthou wat alles nie. Dit was duidelik dat die mense die Hyperama baie goed ken en presies weet waar elke item is, want die man sê net 'n ding en daar trek die mense met hul trollies. Hulle het die draaie fyn gevat en koers gehou. Hulle het presies geweet wat hulle wou hê. Hulle was mense met 'n bestemming.

Die tuingedeelte was werklik iets besonders en ek het 'n lang tyd daar vertoef. Die plante, blomme en struike het geil en regop gegroei. Daar was nie ’n slak in sig nie, geen skimmel of pes of swamme nie, nie 'n suspisie van 'n onderliggende siekte of so iets nie. Die grond in die houers was stikstofryk, die kon jy aan die warm, swart kleur sien. Ek het nog nooit so baie kleure bymekaar gesien nie.

Sedertdien besoek ek die Hyperama gereeld. Nie altyd soseer om te koop nie. Ek weet nie mooi nie, miskien om resies te hardloop saam met ander mense. Dit is wonderlik om mense so bly te sien as hulle die slag betyds was. Die gehardlopery het nog nooit 'n bakleiery afgegee nie. Niemand het nog ooit in 'n ander vasgejaag nie. Seker omdat almal 'n gelyke kans het in die Hyperama. Daar is altyd musiek en die lawaai van mense is vriendelik hier.

Dit is ook nooit te warm of te koud in die Hyperama nie en hier is dit asof dit sommer net vanself gebeur dat almal so opreg vriendelik is met mekaar. Mense begin sommer uit hulle eie uit met jou praat en later het ek dit ook gedoen, uit my eie met 'n ander gepraat. Sonder om te wag om eers aangespreek te word.

En as ons so met ons trollies hardloop, gaan dit baie vrolik. Ek het elke ding leer ken in die Hyperama. Soms was daar dinge in party van daardie rakke wat ek nog nooit voorheen gesien het nie; items waarvan ek nie kop of stert kon uitmaak nie. Ek het dan gevra en dit 15

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

is verbasend hoe graag 'n klant sy kennis met jou deel. Eendag, dit was by die glaswareafdeling, het 'n vrou my gevra om haar te help besluit. Sien, het sy vertel, haar man het vir haar geld gegee vir haar verjaardag en sy wil nou 'n teestel koop. Ses koppies en pierings met die kleinbordjies daarby, ook die teepot, suikerpot en melkbekertjie. En die groot koekbord. Watter stel sal ek nou koop as ek sy was? Ons het die saak lank en indringend bespreek. Nou, ek moes seker al maklik 'n duisend teestelle in my lewe gesien het, maar net daar ontdek ek dat ek nog nooit een koppie regtig werklik gesien het nie. Nie so nie. Dit was nogal snaaks. Om 'n lang storie kort te maak: die vrou moes toe op die ou end tussen twee stelle kies. Die een het groen en pienk blommetjies teen 'n wit agtergrond en die ander een so 'n batikkerige ontwerp waarvan die kleure inmekaar vloei. Die vrou het die meeste van die stel met die blommetjies gehou, maar die ander een sou beter by haar kombuis se kleurskema inskakel. Sy is op die ou end toe daar weg met die stel met die blommetjies en ek was bly vir haar onthalwe, want dit is die een waarvan sy die meeste gehou het. Ek was bly dat ek haar advies kon gee, want 'n mens kan jou nie jou hele lewe lank laat bind of voorsê deur iets soos 'n kleurskema nie, het ek haar oortuig.

Nou is dit so, dat elke keer wanneer ek by die Hyperama kom, ek uitkyk vir die vrou. Ek is nou nog jammer ek het nie haar naam gevra nie. Ek sou ook graag wou weet wat verder gebeur het. Ek bedoel met die teestel. Of die ander mense ook daarvan gehou het. Ek hoop van harte dat daar nie iets gebeur het nie, dat 'n koppie of 'n piering dalk intussen gebreek het nie.

So het ek ook op 'n ander keer 'n dame gehelp om haar mind op te maak oor 'n spieël met koper takbokke vir 'n border en 'n man met safari-klere, 'n man sonder tande, het my weer advies gegee toe ek matte vir my Volkswagen wou koop. Die rubber slyt te gou deur en irriteer vroue met hoëhakskoene. Sy vrou, byvoorbeeld, kan rubbermatte nie vat nie, het hy gesê.

Dit was baie opwindend wanneer die Hyperama nuwe voorraad inkry. Op die een of ander manier kom 'n mens dit net eenvoudig te hore en dan is jy daar. Dan gaan dit sommer regtig jollie. Die man met die mikrofoon klink dan ook anders en hy moedig ons aan om 'n nuwe produk te probeer en om so kleur in ons bestaan te bring. Hy moet 'n simpatieke, oplettende soort mens wees. Selfs 'n soort sielkundige. En hy moet lief wees vir mense. Hoe anders hou hy dit heeldag so uit agter daardie mikrofoon sonder om een maal moeg te raak?

Wanneer die peanut-butter die slag op is, betreur hy die ongerief. "We regret," sê hy, "we regret ...". Maar die nuwevoorraad sal byvoorbeeld drie-uur daardie middag arriveer en jy kan die Hyperama se woord neem. As hulle se drie-uur, dan is dit drie-uur. 'n Mens is nie so bang in die Hyperama nie. Ek sê jou, as jy buite in die straat moet omval, sal niemand 'n vinger lig om jou te help nie. Almal sal net verby jou stap; maak asof hulle jou nie in jou nood ken nie. Dit sal nie in die Hyperama gebeur nie. Hier is jy veilig. En almal help mekaar. Moenie daardie karton melk neem nie, dit lek, of die aartappels met die rooi skil smaak nog soos regte aartappels. Die rooi aartappels kom van Kimberley. Dis die grond daar. Almal is gelyk. Ek het dit al klaar gesê, maar dit is so. Mooi, oud, arm, vet, oulik, slim tel nie. Die bestuurder gun almal ’n bargain en hy vertrou jou vernuf' met 'n trollie. Dit is nou wel elkeen vir homself as dit by die hardloopslag kom, maar somehow gun elkeen mekaar 'n gelukslag.

© Optimi

16

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

Al vlieg in die salf soms, is wanneer die een of ander rustelose siel daar iewers bo in die Hyperama se bestuur besluit om alles op ander plekke te pak. Jy raak regtig moedeloos dan. Niks is meer waar dit was nie. Dit kan jou ure neem om 'n doodgewone ding soos 'n pak sout te kry. Maar dit is seker maar hoe die lewe is. Dit is net dat jy dan weer die Hyperama van voor of moet leer ken.

Die Hyperama is soos 'n Wêreldraad van vrede. Maar ek moet eers dit vertel, om te probeer illustreer: Eendag het 'n vrou by 'n rak olie gestaan, besig om te besluit watter soort sy sal uitprobeer. Hier skielik uit die hoek van haar oog sien sy iemand besig om haar handsak te probeer gaps wat sy in die trollie gelaat het. Sy was seker baie ontsteld, want net daar vat sy 'n bottel olie en gooi die dief daarmee tussen sy twee blaaie. Ek het die hele besigheid gesien en ek was die eerste wat geskree het: "Dief!"

Hene, toe ek weer sien, is die hele Hyperama agter die dief aan en almal skree: "Dief dief!"

Nou ja, die dief het weggekom, gelukkig sonder die handsak, maar ek sweer, hy sal nooit weer sy voete in die Hyperama sit nie. Die mense was almal vreeslik ontsteld. Ek dink nie dit was soseer oor die handsak nie, maar oor die vrede wat bedreig is. Ek weet nie hoe om te verduidelik nie. 'n Dief hoort net nie in die Hyperama nie. Net so min soos Satan in die paradys hoort. So iets, as julle verstaan wat ek bedoel. Ek het daardie dag die bestuurder vir die eerste keer gesien. Hy het sy mikrofoon verlaat en tussen ons, die mense, gestap.

"We regret," het hy die hele tyd gesê. "We regret ..."

Die vrou het aangebied om vir die gebarste bottel olie te betaal, maar die grootbaas wou niks daarvan weet nie. Trouens, hy het gesê sy mag vir haar enige bottel olie uit die rak uit kies - sonder om daarvoor te betaal. Sy het 'n bottel sojaolie geneem. Vir my het sy vertel dat sojaolie kos heeltemal anders laat smaak. Dit is nou wel duur, maar dit is elke sent daarvan werd. Ek het toe ook 'n bottel sojaolie geneem.

Party dae staan ek op, dan voel ek onrustig en rusteloos en ek weet die hele dag is verlore.

Ek sal aan niks kan kom nie. Ek voel nie lus vir musiek nie, nie vir lees nie en ook nie vir laaie regpak nie. Dit is 'n ongelukkige soort gevoel. Dis asof in bol vere in my binnegoed draai. Ek voel huilerig en bang. Dis dan dat ek in my Volkswagen klim en Hyperama toe ry om saam met ander mense resies te jaag met my trollie. Ek kyk na die hammers en die knope en die skeermeslemme en al die nuwe goed wat intussen ingekom het. Ek gaan staan in die tuin met sy volmaakte plante en ek wag vir die klok om te lui.

Die Hyperama het alles wat ek benodig. Soms knaag daar iets in my. Dink ek, ek moet seker 'n baie ongelukkige soort mens wees, want ek besoek die Hyperama tot ses maal per week.

Miskien is dit omdat die besluite wat 'n mens in die Hyperama neem nie so 'n alleensaak is nie. Dan staan ek daar by die rak peanut-butter en ek begin lag en ek voel skielik vreeslik gelukkig en ek probeer onthou wat, wat op aarde het ek in al daardie droewe, leë ure gedoen voordat die Hyperama in my lewe gekom het.

(Uit: Weekblad)

17

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Les 3: Lees en kyk KERNINHOUD Selfstandige naamwoord  

 

’n Selfstandige naamwoord is ’n woord wat op sy eie kan staan en ’n betekenis hê.

Daar is ses soorte selfstandige naamwoorde: 1. Eiename: Dit is name van mense, plekke of diere en word altyd met ’n hoofletter geskryf, bv. Johan, Durban, Wagter.

2. Soortname: Dit is name van dinge waaraan jy kan vat of wat jy kan sien en word altyd met ’n kleinletter geskryf, bv. emmer, stoel, winkel, mense.

3. Stofname (massaname): Hierdie soort woorde het nie meervoudsvorme nie, bv. water, goud, plastiek, suiker, sand.

4. Maatname: Dit word saam met stofname gebruik om ’n mate/hoeveelheid aan te dui, bv. ’n sak sand, ’n koppie suiker, ’n glas water.

5. Abstrakte selfstandige naamwoorde: Hierdie woorde dui op onsigbare emosies soos liefde, haat, woede.

6. Versamelname: Dit dui ’n versameling van dieselfde ding aan, bv. ’n trop beeste, ’n skool visse.

Selfstandige naamwoorde het oor die algemeen meervoudsvorme (behalwe stofname), verkleining en geslagsvorme.

Jy kan toets of ’n woord ’n selfstandige naamwoord is deur die lidwoorde “die” of “’n” vooraan te sit.

© Optimi

18

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 3: Leesbegrip Pre-lees: Leerders moet die verhaal in die handleiding self lees en die vraag by prelees met jou bespreek. Hy/sy moet ’n opinie kan lewer voordat die kortverhaal gelees word. Hier is nie ’n regte of verkeerde antwoord nie, maar die leerder se eie mening.

Lees: Leerder/s moet nou aandagtig deur die storie lees, help daar waar hy/sy woorde nie verstaan nie.

Post-lees: 1. Jac J. Brits (1) 2. Agt (1) 3. Alomteenwoordige verteller (1) 4. Dat hy geen hulp van iets of iemand nodig het om ook raakgesien te word nie, dat hy kan presteer sonder enige iemand se hulp en motivering (2) 5. Agteros impliseer dat mens altyd laaste is om op te daag (1) 6. “Agteros kom ook in die kraal” dit beteken dat die laaste ou ook uiteindelik opdaag/die eindpaal bereik en dat verrigtinge kan voortgaan.

(2) 7. Dit is Oom Lammie (1) 8. Nols is volgens sy pa te lui om te oefen, dat hy oor geen moed en durf beskik nie.

(1) 9. Hy het sy voet geswik/ verstuit.

(1) 10. Die teleurstelling van dat hy aan niemand kan bewys dat daar wel iets in hom steek nie. Dat hy nie meer gaan wen nie al was hy heel eerste! Dat almal sal bly glo hy ’n nikswerd is.

(3) 11. Omdat hy in Nols glo en hom probeer aanmoedig om nog te probeer wen.

(2) 12. Nols het gesê dat hy nie wil saamry nie, omdat hy nog steeds die wedloop wil voltooi, al kan hy nie meer wen nie.

(2) 13. Nols word as lui en ’n nikswerd bestempel, hy is vasbeslote om almal se opinie oor hom te verander. Hy wil aan hulle bewys dat, al glo niemand in hom nie, hy tog wel deursettingsvermoë het. Juis daarom wil hy sonder skoene en amper sonder kos gaan hardloop om te wys hy is ook uniek en spesiaal.

(5) 14.

Eiename

Soortname hardloopskoene ratte brood

Meneer Theron Nols Lammie

(6) (1) Totaal: 30

15. Menslikheid oorwin.

19

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 4: Leesbegrip Pre-lees: Die leerder moet die vlugleestegniek gebruik om ’n idee te kry waaroor die kortverhaal gaan. Hy/sy moet dit dan aan die fasiliteerder oorvertel.

Post-lees: Die leerder gaan nou die soekleestegniek gebruik om die vrae te beantwoord.

1.

2.

3.

4.

5.

Heisib en die volstruis (2) Vuur (1) Hy het vir Volstruis gesê dat hy graag vir sy vrouens wil wys hoe mooi hy kan dans.

(2) Hy het twee stokkies hout geneem en die boonste een vinnig teen die onderste een gevryf totdat rook begin vorm het. Toe vat hy droë gras of ’n ou voëlnessie en sit dit bo-op, sodat dit vlam sou vat.

(3) Leerder kan eie inisiatief gebruik om hierdie vraag te beantwoord, bv. Ek dink die les is om nie iets by iemand anders te steel nie, anders gaan jy gestraf word. (2) Totaal: 10

Les 4: Taalstrukture en -konvensies KERNINHOUD Enkelvoudige sinne is sinne wat net een onderwerp, gesegde (werkwoord) en voorwerp het. Hierdie soort sinne het betekenis, maar kan ook uitgebrei word.

Tydsvorme: Daar is drie tydsvorme: 1. Teenwoordige tyd (Dit wat nou besig is om te gebeur), bv. Ek lees ’n boek.

2. Verlede tyd (Dit wat reeds gebeur het), bv. Ek het ’n boek gelees. Onthou dat die werkwoord aan die einde van die sin gaan staan en ge- word vooraan die werkwoord gevoeg. Die woord “het” word in die plek van die werkwoord in die sin ingevoeg.

3. Toekomende tyd (Dit wat nog sal gebeur), bv. Ek sal ’n boek lees. Onthou dat die werkwoord aan die einde van die sin gaan staan, maar niks word bygevoeg nie. Die woord “sal” of “gaan” word in die plek van die werkwoord in die sin ingevoeg.

Sinsoorte: Daar is vier sinsoorte: 1. Stelsin: ’n Stelling word gemaak of ’n feit word gegee. Hierdie sin eindig met ’n punt (.), bv. Ek lees my boek.

2. Vraagsin: ’n Vraag word gevra. Hierdie sin eindig altyd met ’n vraagteken (?), bv. Wat lees jy?

© Optimi

20

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

3. Uitroepsin: Hierdie sin word gebruik wanneer daar uiting gegee word aan emosies en eindig met ’n uitroepteken (!), bv. Sjoe, maar dit was ’n hartseer dag!

4. Bevelsin: ’n Bevel word gegee. Die sin eindig met ’n punt (.) of ’n uitroepteken (!), bv.

Jy sal nou jou klere gaan bêre!

AKTIWITEIT 5: Taal in konteks

1.a) “Hy het eers gisteraand besluit om deel te neem.” Enige sin wat met ’n punt eindig. b) “Wat is dit, Nols?” Enige sin wat met ’n vraagteken eindig. c) “En hy was nie eers moeg nie!” Enige sin wat met ’n uitroepteken eindig. d) “Die seun huiwer.” Enige sin met net een werkwoord.

(1) (1) (1) (1)

2.a) Oom Lammie was ’n goeie atleet. b) Mamma het vir my ’n toebroodjie gemaak. c) Nols het verby baie atlete gehardloop.

(1) (1) (1)

3.a) Ouboet is ’n goeie atleet. b) Baie atlete neem aan die wedloop deel. c) Mamma staan reg met ’n bottel water by die wenstreep.

(1) (1) (1) Totaal: 10

KERNINHOUD Hoofletters: Word gebruik aan die begin van ’n sin (behalwe as die sin met die woord “’n” begin, dan word die volgende/tweede woord met ’n hoofletter geskryf).

Eiename (name van mense en plekke) word met ’n hoofletter geskryf.

Leestekens: Dit help ons om sinne beter te verstaan en makliker te kan lees.  Punt: Aan die einde van ’n sin.  Komma: Dit dui aan dat daar ’n pouse/ruskans in die sin is. Dit vergemaklik lees en voorkom oorhaastigheid. Dit kom tussen twee selfstandige naamwoorde voor en voor voegwoorde soos maar en want.  Dubbelpunt: Dit word gebruik wanneer iets gelys moet word of verdere verduidelikings gaan volg. Dit word ook gebruik by direkte aanhalings en by die skryf van dialoeë.  Kommapunt: Dit dui op ’n langer pouse as ’n komma. Dit word ook gebruik as jy items lys.

21

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 6: Taal in konteks

Elke fout tel ’n halwe punt.

1.

Prof. Van der Berg se huis is in Kerkstraat, oorkant die rivier.

2.

Hy is ’n neef van dr. van Wyk, die pa van ds. du Rand.

3.

Ek hoop Tannie kyk mooi na my honde, Finkel en Meraai.

4.

Vakansies gaan ons altyd wildtuin toe en sien baie wild; leeus, bokke, kameelperde, olifante en renosters.

5.

Marietjie vra: “Hoe ver moet die atlete hardloop, Meneer Theron?”

(2) (2) (2) (2) (2) Totaal: 10

Les 5: Skryf en aanbied KERNINHOUD Gaan saam met die leerders deur die kenmerke van ’n opstel.

Verduidelik ook die verskillende soorte opstelle wat mens kry, soos die verhalende opstel, beskrywende opstel, argumenterende opstel, beredenerende opstel, bespiegelende opstel en verklarende opstel. Dit klink soos ’n mondvol, maar die benaming vertel eintlik reeds vir jou hoe die opstel gaan lyk.

Maak seker dat die leerder dit verstaan want hulle gaan ’n opstel in die volgende aktiwiteit skryf.

AKTIWITEIT 7: Skryf ’n opstel Voordat die leerder met die aktiwiteit begin, gaan deeglik saam met hom/haar deur die skryfproses by in die handleiding. Maak seker die leerder verstaan voordat hy/sy begin skryf.

Dit is uiters belangrik dat die leerder die skryfproses volg en dit inoefen. Dit sal voorkom dat hy/sy onnodige foute maak.

Die opstel moet bestaan uit 150 – 200 woorde en 4 – 6 paragrawe. Gebruik die volgende rubriek as assesseringsinstrument (informeel).

© Optimi

22

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

Rubriek vir opstel 1 Swak of geen opskrif nie.

Geen inleidingsparagraaf nie.

2 Opskrif is redelik.

Inleidingsparagraaf is swak.

3 Gemiddelde opskrif.

Inleidingsparagraaf gemiddeld.

4 Goeie opskrif.

Inleidingsparagraaf is goed.

Prosesskryf, beplanning en redigering

Skryfproses swak. Min of geen bewys van beplanning, redigering en proeflees van eerste weergawe nie.

Skryfproses gedeeltelik gebruik, basiese beplanning en redigering van eerste weergawe

Het skryfproses gebruik, maar finale weergawe nog nie goed ontwikkel nie

Rangskikking van feite en inligting

Geen paragrawe, volgorde van gebeure maak nie sin nie.

Paragrawe is in volgorde, enkele foute met samehangendhei d van inligting.

Toepaslike woordeskat, spelvaardighede en leestekengebruik

Sinne te lank en lomp, gebruik baie Engelse woorde, wemel van leesteken- en spelfoute

Onsamehangende paragrawe.

Gedagtes nie saamgevat in paragrawe nie.

Swak sinsbou, beperkte woordeskat, heelwat leestekenen spelfoute

Goeie gebruik van skryfproses, verbetering van eerste weergawe na finale produk.

Sommige foute gekorrigeer Feite en inligting is meestal logies uiteengesit, paragrawe sluit bymekaar aan Goeie taalgebruik, sinskonstruksie meestal reg, goeie woordeskat met enkele leestekenen spelfoute

Algehele indruk: keuse van inhoud

Min of geen beskrywings nie. Idees en inhoud vaal en onvanpas

Hoofopskrif en inleidingsparagraaf

Ondergemid -delde inhoud, min beskrywings

Sinne bevat sinsboufoute , gemiddelde woordeskat, leestekenen spelfoute kom nog voor

Gemiddelde inhoud en idees.

Goeie inhoud en beskrywings , Interessante idees en aanbieding.

5 Treffende opskrif.

Inleidingsparagraaf is treffend en van toepassing.

Baie goeie gebruik van skryfproses, eindproduk goed afgerond, meeste foute gekorrigeer tydens proeflees Goeie logiese paragrawe met feite wat samehangend aaneen skakel.

6 Kreatiewe en treffende opskrif.

Inleidingsparagraaf is baie goed en treffend.

Uitstekende gebruik van skryfproses, finale weergawe goed afgerond, alle foute gekorrigeer tydens proeflees Inligting en feite is volledig en logies.

Uitstekende aaneenskakeling van paragrawe

Skeppende taalgebruik, meeste sinne korrek gestruktureer, bogemiddelde woordeskat met min leestekenen spelfoute Baie goeie inhoud en beskrywing.

Kreatiewe idees en aanbieding.

Uitstekende taalgebruik, alle sinne korrek gestruktureer, uitgebreide woordeskat, geen leesteken- en spelfoute nie Uitstekende beskrywings en inhoud.

Oorspronklike en kreatiewe idees en aanbieding.

Totaal: _______ 30

23

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Les 6: Spelvel Hierdie les fokus net op spelling. Gee leerders kans om die volgende woorde uit hul kop te leer. Laat hulle dit oefen deur dit oor te skryf en seker te maak hoe die woord gespel word.

1. Woorde vir speltoets: Leerders maak hul boeke toe. Die fasiliteerder gaan nou die woorde aan die leerder voorlees. Gee hulle so ’n halwe minuut om die woord oor te skryf en gaan dan aan na die volgende woord. wedloop

aanvang

vinnig

rekord

verbygegaan

hygend

struikelend

uitgeput

verloorder

biddend

strompelend

swakheid

eindstreep

beoordelaar

wegspring (15)

2. Leerders moet nou die woorde wat hul neergeskryf het in ’n goeie sin gebruik om die betekenis daarvan duidelik te maak. Gee hulle genoeg tyd om die vraag te beantwoord.

Bv. Die atlete is uitgeput na die wedloop.

(15) WEEK 3 EN 4 Les 7: Luister en praat AKTIWITWEIT 8: Luisterbegrip Pre-luister: Lees die gedig “Stadsjapie op ’n plaas” aan die leerders voor. Laat hulle die pre-luister-vrae beantwoord.

1. Leerder se eie antwoord, moet in konteks wees, bv. Ek dink die gedig gaan oor iemand wat in die stad woon wat op ’n plaas kom kuier het.

2. Iemand word gewoonlik ’n stadsjapie genoem as hy/sy van die stad af kom en daar grootword.

Luister: Gaan eers saam met die leerders deur die besprekingsvrae in post-luister. Lees die gedig nou aan die leerders voor. Hulle mag aantekeninge maak terwyl hulle luister.

© Optimi

24

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

Stadsjapie op ’n plaas Hennie van Zyl Ek sien ’n nuwe son kom op daar ver.

Die warmte breek deur die koue wind Die nag ganse het gaan lê saam met die ’n ster Ek staan en luister soos ’n boer se kind Ek hoor die krieke huil nie meer nie Ek proe die sterk koffie op my tong Die jakkalse tjank maar ek sien hulle nie.

Oupa praat nie veel nie staan net stom Ek voel hoe my vel opwarm.

Te min son maak mens ook maar bleek.

Die plaas mense lyk darem tog so arm Sonder pond maar liefde hou aan spreek.

As die dae vir my min raak.

Mis ek die huis te veel.

Ek voel hoe my hart sag raak En my keel so droog soos meel.

Post-luister: Bespreek die gedig met die leerders, laat hulle eers die vrae beantwoord en dan kan jy daarop byvoeg of die korrekte antwoord gee.

1. Dit gaan oor ’n stadsjapie wat op die plaas gaan kuier en dit wat hy beleef en voel weergee.

2. Gelukkig, maar verlang tog huis toe. Leerder se eie opinie, antwoord moet net binne konteks wees.

3. Die plaas bring ’n gevoel van vrede, kalmte en al is daar nie geld nie is daar hope liefde.

4. Leerder se eie antwoord.

Les 8: Lees en kyk KERNINHOUD Prosa: Prosa is gewone skryfwerk. Dit rym nie en het ook nie ritme nie. Dit is soos stories of verhale wat geskryf word. Dit is ’n aaneenvloeiende gedagtestroom wat geskryf is.

Poësie: Dit is digkuns/gedigte. Dit word gekenmerk deur rymwoorde wat aan die einde van elke versreël voorkom. ’n Gedig bestaan uit strofes en versreëls. Rym en ritme word gebruik om ’n sekere gevoel aan die gedig te gee.

25

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Rym: Dit is die ooreenstemming of gelykheid van klanke, woorde wat dieselfde klink. Dit is een van die belangrikste elemente van digkuns, omdat dit versreëls met mekaar verbind en versreëls mooi afsluit.

Daar is vier verskillende rymsoorte: 1. Paarrym: Dit is wanneer versreël 1 met versreël 2 rym, en versreël 3 met versreël 4 rym.

Dit word soos volg aangedui: aa bb (kat, mat en vrot, mot) 2. Kruisrym: Dit is wanneer versreël 1 met versreël 3 rym en versreël 2 met versreël 4 rym.

Dit word soos volg aangedui: ab ab (kat, vrot en mat, mat) 3. Omarmde rym: Dit is wanneer versreël 1 met versreël 4 rym en versreël 2 met versreël 3 rym.

Dit word soos volg aangedui: abba (kat, mot en mat, vrot) 4. Gebroke rym: Gebroke rym het geen vaste rympatroon nie.

Dit word soos volg aangedui: abcd Rym binne die gedig self: Wanneer daar vokale (klinkers) en konsonante (medeklinkers) in gedigte herhaal word, gee dit dikwels ’n besondere ritme en rym aan die gedig. Die herhaling van vokale (klinkers) noem ons assonansie. Die herhaling van konsonante (medeklinkers) noem ons alliterasie.

Ritme: Ritme is die beweging van klanke, die tempo van die gedig word vinniger of stadiger namate die gevoel van die gedig verander, bv. ’n hartseer of kalm geweeg, het ’n stadige ritme, terwyl ’n opgewekte gedig, ’n vinniger ritme het.

© Optimi

26

Fasiliteerdersgids G07 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 9: Leesbegrip Pre-lees: Leerders gaan die gedig lees en vrae daaroor beantwoord. Laat hulle die gedig een keer deurlees, gaan dan saam deur die vrae en laat hulle dan die gedig weer lees voordat hulle finaal die vrae antwoord.

Post-lees: 1.

“Ons Toekomstige Volkslied” (1) 2.

C.P. Hoogenhout (1) 3.

Uit ses strofes (1) 4.

Paarrym (1) 5.

Wanneer vokale herhaal word, noem ons dit assonansie.

(1) 6.

Maak seker die aanhaling uit die gedig is wel ’n voorbeeld van alliterasie, bv. “gerus op al jou grote prag.”

(1) 7. ’n Kwatryn (1) 8.

In vier provinsies, daar is nou nege provinsies.

(2) 9.

Binnerym (1) 10.

Dit is ’n figuurlike uitdrukking wat op ’n vergelyking berus.

My pa het senuwees van staal.

(2) 11. ’n Onreëlmatige rympatroon (1) 12.

Leerder kan hul eie klein gediggie skryf (4 reëls) om gebroke rym aan te dui.

Onthou, by gebroke rym kan enige woorde gebruik word; dit hoef ook nie noodwendig te rym nie.

(2) Totaal: 15 AKTIWITEIT 10: Gesels oor ’n gedig Pre-lees: Laat die leerder toe om eers die gedig self deur te lees en lees dit dan daarna saam met die leerder. Hierdie aktiwiteit word mondelings voltooi. Al die vrae moet bespreek en beantwoord word.

Post-lees: 1.

Die leerder moet uit die eerste strofe ’n afleiding kan maak, soos bv. Ek dink die dogter gaan sterf omdat sy verdwaal het.

(2) 2.

Dit is kruisrym (vader en haal; vergader en verdwaal).

(2) 3. “haar arms en bene bruin ek kromgetrek soos wingerdstok” (1) 4.

Enige voorbeeld is gepas, maak net seker alliterasie (herhaling van konsonante) word aangedui, bv. “Klein Klara Majola lê verkluim” (1) 5.

Kwatryn (1) 6.

D.J. Opperman (1) 27

© Optimi