Gr 4-Sosiale Wetenskappe-Handleiding-Geografie 2

Í4$È-A-SOS-SG02EÎ

2

0

0

4

-

A

-

S

O

S

-

S

G

0

2

SOSIALE WETENSKAPPE HANDLEIDING: GEOGRAFIE Graad 4

Sosiale Wetenskappe Handleiding: Geografie

1804-A-SOS-SG02

Í2$È-A-SOS-SG02CÎ

Graad 4

Aangepas vir KABV

M Lübcker E van Emmenes

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 VOORWOORD .................................................................................................................... 5 JAARPLAN ......................................................................................................................... 7 EENHEID 1: Plekke waar mense woon........................................................................... 11 Les 1: Plekke om in te woon...................................................................................... 13 AKTIWITEIT 1 .................................................................................................................... 15 Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen ................................................ 15 AKTIWITEIT 2 ................................................................................................... 17 Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike ............................................. 18 AKTIWITEIT 3 ................................................................................................... 20 Les 4: Paaie en voetpaadjies – hoe hulle in nedersettings gebruik word .................. 22 AKTIWITEIT 4 ................................................................................................... 24 Les 5: Identifiseer bakens: natuurlik en mensgemaak............................................... 25 AKTIWITEIT 5 ................................................................................................... 28 Les 6: Beskryf en teken ’n kort reis ........................................................................... 30 AKTIWITEIT 6 ................................................................................................... 31 Les 7: Behoeftes en begeertes.................................................................................. 32 AKTIWITEIT 7 ................................................................................................... 32 Les 8: Basiese behoeftes: water, kos, energie, skuiling en gesondheidsorg ............. 33 AKTIWITEIT 8 ................................................................................................... 34 Les 9: Maniere waarop mense hulle behoeftes bevredig .......................................... 35 AKTIWITEIT 9 ................................................................................................... 35 HERSIENINGSOEFENING .............................................................................. 37 EENHEID 2: Kaartvaardighede ....................................................................................... 39 Les 10: Verskillende aansigte van eenvoudige voorwerpe ........................................ 40 AKTIWITEIT 10 ................................................................................................. 44 Les 11: Prente of letters as simbole of sleutels ......................................................... 45 Les 12: Grootskaalkaart se simbole .......................................................................... 46 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................. 47 AKTIWITEIT 12 ................................................................................................. 48 Les 13: Eenvoudige ruitenette en ruitverwysings ...................................................... 48 AKTIWITEIT 13 ................................................................................................. 49 Les 14: Lees en skryf rigtings op kaart en omgewing ................................................ 49 EENHEID 3: Lees belangrike kaarte ............................................................................... 51 Les 15: Hoe dui ons oseane en land op ’n kaart aan? .............................................. 52 Les 16: Suid-Afrika se provinsies en hulle hoofstede ................................................ 54 AKTIWITEIT 15 ................................................................................................. 55 Les 17: Die aarde is rond en die kaart is plat ............................................................ 56 Aktiwiteit 16 ....................................................................................................... 57

1

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

EENHEID 4: Voedsel en boerdery in Suid-Afrika .......................................................... 59 Les 18: Kos wat mense eet vanaf plante en diere ..................................................... 61 Les 19: Maniere hoe mense hulle kos verkry ............................................................ 62 AKTIWITEIT 17 ................................................................................................. 64 Les 20: Bestaansboerdery en kommersiële boerdery ............................................... 66 AKTIWITEIT 18 ................................................................................................. 67 Les 21: Verbouing van voedsel in dorpe en stede..................................................... 68 Les 22: Verskillende soorte boerdery ........................................................................ 69 Les 23: Saaiboerdery in Suid-Afrika .......................................................................... 72 Les 24: Vrugteboerdery in Suid-Afrika ....................................................................... 74 Les 25: Lewendehawe: grootvee, kleinvee en pluimvee ........................................... 76 Les 26: Gevallestudie: veeboerdery in Suid-Afrika .................................................... 77 AKTIWITEIT 19 ................................................................................................. 81 Les 27: Vernaamste saai- en veeboerderygebiede in Suid-Afrika ............................. 82 Les 28: Wat is verwerkte en onverwerkte voedsel? .................................................. 84 Les 29: Hoe en waarom voedsel verwerk word ......................................................... 85 Les 30: Van die plaas na die fabriek, van die winkel na die huis ............................... 88 EENHEID 5: Water in Suid-Afrika ................................................................................... 91 Les 31: Watergebruike .............................................................................................. 93 AKTIWITEIT 20 ................................................................................................. 93 Les 32: Watergebruike in nywerhede ........................................................................ 94 Les 33: Water as ’n hulpbron..................................................................................... 95 Les 34: Die watersiklus ............................................................................................. 99 Les 35: Waterberging en die belangrikheid daarvan ............................................... 100 AKTIWITEIT 21 ............................................................................................... 102 Les 36: Natuurlike waterbronne............................................................................... 103 Les 37: Persoonlike en daaglikse gebruike wat water besoedel ............................. 105 Les 38: Herwinning van afvalwater en riool ............................................................. 107 STUDEER/HERSIENING ............................................................................... 110 HERSIENINGSOEFENING ............................................................................ 111 WOORDELYS ................................................................................................................. 113 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 117

2

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

LESELEMENTE

LEERDOELWITTE:

Wat leerders aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV. BELANGRIKE TERMINOLOGIE

Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van hierdie les uit te brei.

DEFINIEER:

Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK:

Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE: Enige inligting anders as die inhoud, om leerders deur die leerproses te begelei.

3

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

VIR DIE NUUSKIERIGES:

Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat leerders aangemoedig word om te verken.

Vir begaafde leerders: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

AKTIWITEIT:

Vrae oor die les wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING:

Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD:

Beklemtoon die kern van die inhoud, omvattende verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les wat verstaan moet word.

STUDEER/HERSIENING:

Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

4

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

VOORWOORD Geografie is die studie van mense en die fisiese omgewing. Geografie help ons om die komplekse wêreld te verstaan. Ons ondersoek verskillende vertakkings van geografie, naamlik fisiese geografie en menslike geografie.

In fisiese geografie ondersoek ons natuurlike prosesse en eienskappe, insluitend die atmosfeer, landvorme en ekosisteme. Menslike geografie ondersoek die aktiwiteite en impak van mense op die aarde.

Om seker te maak dat alle konsepte wat in die gids aangeraak word, deeglik verstaan en toegepas word, is daar na elke les ’n aktiwiteit. Alle aktiwiteite in hierdie studiegids moet vir nasiening voltooi word, as konsolidasie van die inhoud wat gedek is. Dit is veral belangrik as hersiening vir enige toets of eksamen.

Wanneer jy die aktiwiteite doen, onthou om die aktiwiteit se nommer neer te skryf en alle vrae te nommer presies soos hulle in hierdie studiegids genommer is. Dit sal nasiening baie makliker maak en jou ook help om in die toekoms na jou werk terug te verwys.

INLEIDING

Hierdie inleiding is gebaseer op KABV se voorgestelde onderwerpe wat spesifiek in elke eenheid bestudeer moet word. Jy moet jou bes doen om alle werk, toetse en eksamens te voltooi om te verseker dat jy maksimum punte kry.

Elke eenheid word vergesel van ’n aantal lesse. Daar is ’n aktiwiteit na elke les wat gegrond is op die spesifieke uitkomste van dié bepaalde les.

Maak seker jy verstaan die aktiwiteit en beantwoord elke aktiwiteit so volledig as moontlik.

Dit dien ook as voorbereiding vir toetse en eksamens. Maak seker jy beantwoord alle vrae in volsinne, want jy sal jouself sodoende in groter detail kan uitdruk.

5

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Die onderstaande bykomende handboek word ook sterk aanbeveel: Dilley, L, Monteith, M, Nunneley, D, Proctor, A en Weldon,. G, Oxford Suksesvolle Sosiale Wetenskappe: Graad 4, Oxford University Press South Africa, 2013.

Die bykomende handboek en hulpbronne is bedoel om jou ’n breër perspektief te gee oor hoe vrae gevra kan word, verskillende maniere om ’n vraag te beantwoord en hoe daar meer as een standpunt oor ’n spesifieke onderwerp kan wees. Bykomende boeke kan jou ook help om take te beantwoord en te voltooi.

Omdat geografie die wêreld om ons bestudeer, is dit uiters belangrik dat hierdie vak ook prakties benader moet word. Gebruik alle hulpbronne tot jou beskikking.

Besoek verskillende gebiede in jou omgewing wat verband hou met die inhoud wat gedek word. Daar is ’n magdom hulpbronne aanlyn beskikbaar, insluitend video's, speletjies en ekstra aktiwiteite. As jy nie toegang daartoe het nie, gebruik openbare biblioteke, boeke, koerante of enige van die beskikbare skriftelike hulpbronne.

Maak dit pret om te leer deur die inhoud relevant te maak. Gebruik ’n wye reeks hulpmiddels en ondersoek die verskillende onderwerpe wat ons dek. Sodoende sal alles meer sin maak en vir jou relevant wees. Sterkte vir die jaar!

6

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

JAARPLAN

WEEK

EENHEID EN LES

DATUM

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Kwartaal 1

EENHEID 1: PLEKKE WAAR MENSE WOON

1

Les 1: Plekke om in te woon

2

Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen

3

Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike

4

Les 4: Paaie en voetpaadjies – hoe hulle in nedersettings gebruik word

5

Les 5: Identifiseer bakens: natuurlik en mensgemaak

6

Les 6: Beskryf en teken ’n kort reis

7

Les 7: Behoeftes en benodigdhede

8

Les 8: Basiese behoeftes: water, kos, energie, skuiling en gesondheidsorg

9

Les 9: Manier waarop mense hulle behoeftes bevredig

10

Studeer/Hersiening: Breinkaart

11

Hersieningsoefening

7

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Kwartaal 2

EENHEID 2: KAARTVAARDIGHEDE

12

Les 10: Verskillende aansigte van eenvoudige voorwerpe

13

Les 11: Pas planaansig of boaansig en syaansig bymekaar

14

Les 12: Prente of letters as simbole of sleutels

15

Les 13: Grootskaalkaart se simbole

16

Les 14: Teken jou eie kaart met behulp van simbole en sleutels

17

Les 15: Ruitnet of ruitverwysings op eenvoudige ruitnet

18

Les 16: Lees en skryf rigtings op kaart en omgewing

EENHEID 3: LEES BELANGRIKE KAARTE 19

Les 17: Hoe dui ons oseane en land op ’n kaart aan?

20

Les 18: Suid-Afrika se provinsies en hulle hoofstede

21

Les 19: Die aarde is rond en die kaart is plat

22

Studeer/Hersiening: Breinkaart

8

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

EENHEID 4: VOEDSEL EN BOERDERY IN SUIDKwartaal 3

23

AFRIKA Les 20: Kos wat mense eet vanaf plante en diere

24

Les 21: Maniere hoe mense hulle kos verkry

25

Les 22: Bestaansboerdery en kommersiële boerdery

26

Les 23: Verbouing van voedsel in dorpe en stede

27

Les 24: Verskillende soorte boerdery

28

Les 25: Gewasboerdery in SuidAfrika

29

Les 26: Vrugteboerdery in SuidAfrika

30

Les 27: Veeboerdery: grootvee, kleinvee en pluimvee

31

Les 28: Gevallestudie: veeboerdery in Suid-Afrika

32

Les 29: Vernaamste gewas- en veeboerderygebiede in Suid-Afrika

33

Les 30: Wat is verwerkte voedsel?

34

Les 31: Hoe en waarom voedsel verwerk word

35

Les 32: Van die plaas na die fabriek, van die winkel na die huis

36

Studeer/Hersiening: Breinkaart

9

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Kwartaal 4

EENHEID 5: WATER IN SUID-AFRIKA

37

Les 33: Watergebruike

38

Les 34: Watergebruike in nywerhede

39

Les 35: Water as ’n hulpbron

40

Les 36: Die watersiklus

41

Les 37: Waterberging en die belangrikheid daarvan

42

Les 38: Natuurlike waterbronne

43

Les 39: Persoonlike en daaglikse gebruike wat water besoedel

44

Les 40: Herwinning van afvalwater en riool

45

Studeer/Hersiening: Breinkaart

46

Hersieningsoefening

10

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

EENHEID 1: Plekke waar mense woon LEERDOELWITTE

Wanneer jy hierdie eenheid voltooi het, sal jy: 

Die verskillende plekke waar mense woon, insluitend plase, nedersettings, dorpe en stede, kan identifiseer en beskryf.



Die verskillende plekke waar mense werk, kan identifiseer en beskryf.



Verskillende tipes geboue en hulle gebruike kan identifiseer en verduidelik, insluitend huise, diereskuilings, winkels, skole, klinieke, banke, kantore, plekke van aanbidding, fabrieke, motorhuise en spoorwegstasies.



Paaie en voetpaadjies en hulle onderskeie gebruike in nedersettings verstaan.



Verskillende landmerke kan identifiseer.



Die verskil tussen natuurlike en mensgemaakte landmerke verstaan.



’n Kort reis kan beskryf en teken, byvoorbeeld om te verduidelik watter roete jy skool toe of na ’n winkelsentrum volg.



Kan verduidelik hoe om van een plek na ’n ander te gaan met behulp van terme soos links, regs en reguit, belangrike landmerke kan identifiseer en paaie of strate se korrekte name kan gebruik.



Tussen behoeftes en begeertes kan onderskei.



Die basiese menslike behoeftes, insluitend water, kos, skuiling, gesondheidsorg en energie, kan identifiseer.



Die verskillende maniere verstaan waarop mense in hulle behoeftes voorsien.



Die kennis wat jy geleer het, op ’n gevallestudie of relevante situasie kan toepas.

11

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

INLEIDING Die doel van hierdie eenheid is om jou aan te moedig om plekke, mense, kwessies en gebeure te ondersoek met behulp van verskillende bronne soos boeke, foto's en die internet.

Verken die wêreld en mense om jou en pas die inhoud wat gedek is, op jou eie ondervindings toe.

Dit is belangrik om ’n aantal verskillende bronne te gebruik en te verduidelik hoe jy hulle gebruik het. Ons gaan ook die wisselwerking tussen die samelewing en die natuurlike omgewing ondersoek. Dit beteken dat mense hulle omgewing nodig het om in hulle basiese behoeftes te voorsien.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE 

Nedersetting



Plaas



Dorp



Stad



Platteland



Werk



Boerdery



Landbou



Kliniek



Fabriek



Landmerk



Roete



Natuurlik



Mensgemaak



Behoeftes



Begeertes



Skuiling



Gesondheidsorg

Dit is baie belangrik om die terme wat ons dek, te leer en verstaan. Dit sal jou help om die inhoud te verstaan. Maak vir jouself ’n lys of gebruik ’n bladsy agterin jou boek en teken al die nuwe woorde wat ons leer, daarin aan.

12

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

Les 1: Plekke om in te woon

KERNINHOUD Alle mense woon iewers. Mense woon in talle verskillende plekke en omgewings. ’n Nedersetting is ’n plek waar ’n groep mense woon.

Sommige mense woon in dorpe of stede, waar mense baie naby mekaar woon in woonstelle of meenthuise, terwyl ander op die platteland op plase of hoewes woon.

Kom ons bestudeer die verskillende nedersettings wat opgenoem is: ’n Dorp is ’n nedersetting; met ander woorde, mense woon daar. Ons kry dorpe van verskillende groottes en onderskei dus tussen ’n dorpie en ’n dorp. ’n Dorp is groot genoeg om baie strate, skole, parke, banke, winkel-sentrums en polisiestasies te hê.

Figuur 1: ’n Dorp. http://i.ytimg.com/vi/_9ns7cBDuBU/maxresdefault.jpg

’n Dorpie is kleiner as ’n dorp en daar is nie baie inwoners nie. Die mense wat op ’n dorpie woon, ken mekaar gewoonlik. ’n Dorp het meer strate, huise en winkels as ’n dorpie, en mense wat in ’n dorpie woon, moet verder reis om by ’n winkelsentrum of hospitaal uit te kom.

Figuur 2: ’n Dorpie in Afrika http://api.ning.com/files/PJRyqNb4Aktd-6hGLlDtJmBh6D170bGDrahJszFUcCwhcvaGbm*ZFmwJjjvJe99deKH-cJstOcU4z*CYwXGq3HHUiJS*rZM/hutsofafrica.JPG

13

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

’n Stad is baie groter as ’n dorp.

Dit het baie meer strate, winkels en huise. Daar is dus baie meer kantore in ’n stad en gevolglik meer

werksgeleenthede.

Die

meeste groot stede het hulle eie lughawens en hospitale.

Figuur 3: Die stad Kaapstad. http://arounddeglobe.com/wpcontent/uploads/2014/11/CapeTown_Africa.jpg

Plase kom meer op die platteland voor. Daar is nie so baie geboue, strate of winkels nie. Boere gaan doen gewoonlik hulle inkopies in die naaste dorp.

Boere boer gewoonlik met vee of gewasse.

Figuur 4: ’n Voorbeeld van ’n plaas http://www.tygerphoto.co.za

Gewasse is eetbare plante soos koring, mielies ens. Boere verdien geld deur hulle gewasse of diere te verkoop.

DEFINIEER Nedersetting: ’n plek waar mense woon.

Plaas: ’n groot stuk grond waarop mense woon wat diere aanhou of gewasse verbou.

Dorp: ’n nedersetting met strate, huise, winkels en geboue soos skole en banke.

Stad: groter as ’n dorp, met baie meer winkels en strate en soms selfs ’n lughawe.

Platteland: ’n gebied wat nie in ’n stad is nie.

14

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

AKTIWITEIT 1 Bestudeer die gebied om jou en beantwoord die volgende vrae.

1.

Watter soort werk doen jou ma, pa, voog en/of fasiliteerder?

2.

Is daar verskillende winkels naby jou huis?

3.

(2)

Noem enige twee nabygeleë winkels.

(2)

Hoe ver is die naaste vulstasie van jou huis?

(1)

3.1. Met die straat af?

3.2. In die volgende dorp?

3.3. Binne loopafstand?

4.

Is daar ’n skool naby jou huis?

(1)

5.

Waarheen gaan siek mense in jou gebied?

(1)

6.

Is daar ’n plek waar kinders kan speel, soos ’n openbare park?

(1)

7.

Wat doen jy en jou gesin oor naweke of vakansies?

(2) [10]

Les 2: Werk wat mense op verskillende plekke doen DEFINIEER Werk: om te werk of iets te doen om geld te kry om in jou basiese behoeftes te voorsien.

Boer: iemand wat op ’n plaas bly en gewasse verbou of vee aanhou wat verkoop word om ’n bestaan te maak.

Landbou: ’n bedryf wat met boerdery en/of die aanplant van gewasse te doen het.

KERNINHOUD Iemand se werk kan afhang van waar hy woon. Mense wat in stede woon, kan verskillende beroepe beoefen, soos prokureur, verkoops-verteenwoordiger of eiendomsagent.

Mense wat op plase of die platteland woon, maak ’n bestaan deur hulle produkte, soos vrugte, groente en vleis, te verkoop. Dit is die werk wat hulle doen.

15

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

Dorpies is baie klein, dus is daar waarskynlik nie ’n groot winkelsentrum of hospitaal naby nie. Dit beteken dat mense moontlik moet reis om by die werk te kom, veral as hulle verkoopsmense, boekhouers of verpleërs is.

VIR DIE NUUSKIERIGES: As jy toegang tot die internet het, vind meer oor verskillende tipes werk uit.

Daar is baie tipes werk beskikbaar; maak dus ’n aparte lysie vir elke tipe nedersetting, bv.: 

Op die plaas



In die stad



Op die dorp



Op ’n dorpie

Probeer om minstens vyf soorte werk onder elke opskrif op te noem. (Jy mag nie die voorbeelde gebruik wat in die volgende aktiwiteit gelys word nie.)

As jy nie internettoegang het nie, vra jou fasiliteerder om jou te help om boeke, koerante of ander bronne te gebruik.

16

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

AKTIWITEIT 2

In die onderstaande woordebank is ’n lys van verskillende soorte werk of

1.

posbeskrywings. Bestudeer die lys en verdeel die werk in die soort wat jy waarskynlik op ’n plaas sal doen en dié wat jy waarskynlik in die stad sal doen.

Kopieer die onderstaande tabel om jou antwoorde neer te skryf.

WOORDEBANK plant mielies | oes koring | prokureur | polisiebeampte | bankier | onderwyser | saai saad | melk koeie | dokter | kok | plaasbestuurder | haarkapper | skaapskeerder | brandweerman | ploeg landerye | pas vee op

Werk op ’n plaas

Werk in die stad

(16) 2.

Bestudeer die volgende prentjies en dui aan watter soort werk in elkeen uitgebeeld word.

2.1.

Figuur 5

2.2.

Figuur 6

(2) [18]

17

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

Les 3: Geboue op verskillende plekke en hul gebruike

DEFINIEER Kliniek: ’n plek waar jy goedkoop of gratis gesondheidsorg kan kry; ’n kleiner weergawe van ’n hospitaal.

Fabriek: ’n gebou waar iets vervaardig word, met ander woorde waar iets gemaak word. Motors word byvoorbeeld in ’n motorfabriek gemaak.

KERNINHOUD Daar is geboue in elke soort nedersetting. Die grootte van die nedersetting bepaal hoeveel geboue dit kan bevat. Elke gebou speel ’n spesifieke rol. ’n Klein nedersetting, soos ’n dorpie, het baie min mense en daar is dus nie so baie winkels nie. In stede, waar meer mense is, is daar meer en ’n groter verskeidenheid geboue.

Die algemeenste voorbeeld van geboue is huise waarin mense woon en wat ook soms as tuiskantore gebruik word. Daar is verskillende vorms en groottes huise; dit hang meestal af van waar die persoon bly.

Ander geboue wat ons kan opnoem, is: woonstelle, skole, klinieke, diereskuilings, winkels, kantore, fabrieke, aanbiddingsplekke soos kerke, moskees en tempels, vulstasies, spoorwegstasies en lughawens.

Die volgende foto is ’n voorbeeld van ’n gebou in Pretoria.

Dit is die Uniegebou, waar die kantore van die president en ministers van Suid-Afrika is.

18

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

Figuur 7: Die Uniegebou in Pretoria https://finepixtrix.files.wordpress.com/2011/10/dscf8715.jpg

Die volgende foto is ’n voorbeeld van geboue in Johannesburg.

Dit word Sandton City genoem, en word as die rykste blok stadsgeboue in Afrika beskou.

Figuur 8: Sandton City http://sisonkevillagecab.co.za/wp-content/uploads/2014/07/Sandton-by-night1.jpg

19

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

AKTIWITEIT 3

1.

Pas die woorde/beskrywings in die volgende woordebank by die onderstaande prentjies. Skryf net die korrekte woord/beskrywing langs die vraag se nommer, bv.

1.11 Fabriek WOORDEBANK

huis | plek van aanbidding| woonstelle | lughawe | hospitaal/kliniek | bank | vulstasie | winkelsentrum | skool | plaashuis | diereskuiling | spoorwegstasie 1.1. Figuur 9

1.2. Figuur 10

https://phototuneps.files.wordpress.com/2012/02/03_riebeeck-

<http://www.madsondesign.com/project_gallery/highslide/imag

kasteel_a-7898.jpg

es/large/farmhouse_long.jpg>

1.4. Figuur 12

1.3. Figuur 11

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:2013-04-11_14-00http://www.supernews.co.za/wp-content/uploads/2013/01/08-

53_South_Africa_-_Gauteng_Rhodesfield.JPG

Fast-and-far-the-Gautrain.jpg

20

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

1.5. Figuur 13

1.6. Figuur 14

http://i.ytimg.com/vi/P5ZE9VVLWqc/maxresdefault.jpg

http://architectafrica.com/sites/default/files/fnb2.jpg

1.8. Figuur 16

1.7. Figuur 15

http://www.mangaung.com/wphttp://www.pa-journal.com/news/wp-

content/uploads//2012/01/Hospitaal%202011%20kleiner-

content/uploads/2015/06/Sasol_009_petrolstation.jpg

872888711.jpg

1.9. Figuur 17

1.10. Figuur 18

https://www.accommodirect.com/media/pictures/places/9276/927

http://capl.washjeff.edu/2/l/4040.jpg

6-3.jpg

21

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

1.11. Figuur 19

1.12. Figuur 20

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/9.3.07Ga

http://petparent.me/wp-content/uploads/2014/10/AR-

rdenStatePlazaMallbyLuigiNovi.JPG

1303196101.jpg

(12) 2.

Skryf ’n basiese beskrywing van elke gebou.

(12) [24]

Les 4: Paaie en voetpaadjies – hoe hulle in nedersettings gebruik word

DEFINIEER Pad: ’n groot stuk grond wat gelyk is of gelykgemaak is sodat voertuie soos motors, vragmotors en busse daarop kan ry.

Voetpaadjie: ’n voetpaadjie waarop mense of diere kan loop.

KERNINHOUD Paaie en voetpaadjies word gebruik om van een plek na die ander te reis.

Sommige paaie is groot, soos hoofweë en nasionale paaie. Daar is ook kleiner paaie of voetpaadjies wat gewoonlik nie vir groot voertuie ontwerp is nie.

Grootpaaie is breed genoeg sodat baie voertuie daarop kan ry. Hierdie grootpaaie is gewoonlik geteer, maar hulle kan ook van gruis, beton of grond gemaak word. Die grootste paaie word gewoonlik hoofweë genoem. Duisend motors kan op 'n gegewe tydstip op hulle ry, en hulle verbind gewoonlik groot stede met mekaar. Die meeste paaie het tekens of instruksies langs die pad, wat motoriste vertel hoe hulle hulle op die pad moet gedra en hoe vinnig hulle mag ry, en ook inligting oor toeriste en veiligheid oordra.

22

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Cape Town

Kaapstad

Beaufort West

Beaufort-Wes

Richard’s Bay

Richardsbaai

Nelspruit

Mbombela

East London

Oos-Londen

Eenheid

1

Figuur 21: Suid-Afrika se vernaamste nasionale hoofweë

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/South_Africa_roads_N1.png

http://www.cape-town-tourism.za.net/wpcontent/uploads/2012/11/Long-Street-by-night.jpg

Figuur 22 en 23: Langstraat, ’n gewilde straat in die

<http://www.capetown.travel/toolkit/entry/culture-and-heritageimagery>

hartjie van Kaapstad

23

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

Voetpaadjies is klein en word meestal gebruik deur mense wat stap of fietsry. Hulle is dikwels net grondpaadjies wat gevorm is as gevolg van mense wat al baie jare deur die gebied stap. Diere kan ook langs dié voetpaadjies na hulle kampe gejaag word.

Figuur 24: ’n Stedelike voetpaadjie

Figuur 25: Vee op ’n grondpaadjie

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/An_urban_fo

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Cattle_on_t

otpath.JPG

he_coast_path_-_geograph.org.uk_-_1461215.jpg

AKTIWITEIT 4

Beantwoord die volgende vrae.

1.

Gee ’n kort beskrywing van ’n dorp, stad en plaas.

2.

Lys enige vyf geboue waaraan jy kan dink, en beskryf waarvoor elkeen gebruik word.

3.

(6)

(5 x 2) = (10)

Dui aan of die volgende stellings waar of onwaar is.

3.1. Net mense gebruik voetpaadjies.

(1)

3.2. Ons het nie paaie en voetpaadjies nodig nie.

(1)

3.3. Vragmotors kan ook op voetpaadjies ry.

(1)

3.4. Padtekens is baie belangrik vir bestuurders sowel as voetgangers.

(1) [20]

24

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

1

Eenheid

Les 5: Identifiseer bakens: natuurlik en mensgemaak

DEFINIEER Landmerk: iets wat uitstaan of baie opvallend op ’n openbare plek is.

Natuurlik: dinge wat in die natuur gekry word wat nie deur mense gemaak/geplant is nie, soos bome, riviere, berge ens.

Mensgemaak:

mensgemaakte

voorwerpe,

soos

geboue,

brûe,

standbeelde ens.

KERNINHOUD Elke plek op aarde het sekere eienskappe of iets wat uniek aan die gebied is. Kaapstad het Tafelberg, Pretoria se strate het lieflike jakarandabome, en die Nelson Mandela-brug is in Johannesburg. Dit is voorbeelde van iets spesiaals en uniek aan dié gebiede. Hierdie eienskappe word landmerke genoem.

Landmerke kan natuurlik of mensgemaak wees.

Natuurlike landmerke sluit in riviere en berge; dinge wat nie mensgemaak is nie. Selfs ’n groot boom kan ’n landmerk wees, mits dit nie soontoe verskuif of deur mense geplant is nie. Voorbeelde van natuurlike landmerke is Tafelberg in Kaapstad, die Vaalrivier en die Kangogrotte in Oudtshoorn.

Mensgemaakte landmerke is strukture wat deur mense gemaak is. Kerke, skole, polisiestasies, monumente en selfs brûe en paaie kan landmerke wees. Voorbeeld van mensgemaakte landmerke sluit in die Nelson Mandela-brug in Johannesburg, die Voortrekkermonument en die Uniegebou in Pretoria en die uShaka Marine World in Durban.

25

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

Figuur 26: Tafelberg http://www.checkouttravel.com/assets/images/geodata/92156.jpg

Figuur 27: Nelson Mandela-brug met Johannesburg op die agtergrond <http://www.runnersworld.co.za/wp-content/uploads/sites/4/2012/02/Nike-Run-Jozi-Launch-1.jpg>

26

© Optimi

Handleiding G04 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

VIR DIE NUUSKIERIGES: Gebruik ’n atlas of die internet en doen navorsing oor spesiale kenmerke van die dorp/stad en provinsie waar jy woon. Probeer om ’n natuurlike sowel as mensgemaakte landmerk te vind. Mensgemaakte landmerke sal nie noodwendig in ’n atlas voorkom nie; vra jou ouers of fasiliteerder om jou te help.

27

© Optimi