Gr 4-Natuurwetenskappe en Tegnologie-Handleiding

Intermediêre Fase Graad 4 • Handleiding

Natuurwetenskappe en Tegnologie IEB KABV Natuurwetenskappe en Tegnologie

home classroom college workplace

Handleiding 4

Natuurwetenskappe en Tegnologie Handleiding

1804-A-NST-SG01

Í2$È-A-NST-SG01;Î

Graad 4

Aangepas vir KABV

L Young

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 STUDIEWENKE .................................................................................................................. 4 JAARPLAN ......................................................................................................................... 5 EENHEID 1: Lewe en lewende dinge, en strukture ......................................................... 6 LES 1: Lewende en nie-lewende dinge ....................................................................... 6 Ondersoek 1.1: Boon in ’n bottel ....................................................................... 12 Aktiwiteit 1.1 ...................................................................................................... 14 Aktiwiteit 1.2 ...................................................................................................... 15 LES 2: Wat plante nodig het om te groei ................................................................... 17 Ondersoek 2.1: Groei van ’n plant .................................................................... 20 LES 3: Habitatte van diere......................................................................................... 21 Aktiwiteit 3.1 ...................................................................................................... 24 Aktiwiteit 3.2 ...................................................................................................... 29 LES 4: Strukture van plante en diere ......................................................................... 30 Aktiwiteit 4.1 ...................................................................................................... 32 Aktiwiteit 4.2 ...................................................................................................... 36 LES 5: Strukture vir diereskuilings............................................................................. 39 Aktiwiteit 5.1 ...................................................................................................... 44 EENHEID 2: Materie en materiale, en strukture ............................................................. 45 LES 6: Materiaal om ons ........................................................................................... 46 Aktiwiteit 6.1 ..................................................................................................... 47 Aktiwiteit 6.2 ...................................................................................................... 52 Ondersoek 6.2 .................................................................................................. 56 Studeer/hersiening ............................................................................................ 59 Aktiwiteit 6.3 ...................................................................................................... 60 Ondersoek 6.3 .................................................................................................. 61 LES 7: Vaste stowwe ................................................................................................ 63 Ondersoek 7.1 .................................................................................................. 65 Aktiwiteit 7.2 ...................................................................................................... 67 LES 8: Versterking van materiaal .............................................................................. 68 Ondersoek 8.1 .................................................................................................. 70 LES 9: Sterk raamstrukture ....................................................................................... 72 Navorsingstaak 9.1 ........................................................................................... 76 Aktiwiteit 9.2 ...................................................................................................... 79 EENHEID 3: Energie en verandering, en stelsels en beheer ........................................ 80 LES 10: Energie en energie-oordrag ......................................................................... 81 Aktiwiteit 10.2 .................................................................................................... 84 LES 11: Energie om ons............................................................................................ 85 Aktiwiteit 11.1 .................................................................................................... 90 1

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Aktiwiteit 11.2 .................................................................................................... 94 LES 12: Beweging en energie in ’n stelsel ................................................................ 96 Aktiwiteit 12.1 .................................................................................................... 97 LES 13: Energie en klank ........................................................................................ 101 Aktiwiteit 13.2 .................................................................................................. 106 Aktiwiteit 13.3 .................................................................................................. 110 EENHEID 4: Planeet Aarde en die ruimte, en stelsels en beheer .............................. 111 LES 14: Planeet Aarde ............................................................................................ 112 Aktiwiteit 14.1 .................................................................................................. 115 Aktiwiteit 14.2 .................................................................................................. 121 LES 15: Die son ...................................................................................................... 125 Aktiwiteit 15.1 .................................................................................................. 126 LES 16: Die aarde en die son.................................................................................. 130 Aktiwiteit 16.1 .................................................................................................. 133 LES 17: Die maan ................................................................................................... 137 Aktiwiteit 17.1 .................................................................................................. 140 Aktiwiteit 17.2 .................................................................................................. 143 LES 18: Vuurpylstelsels........................................................................................... 148 Aktiwiteit 18.1 .................................................................................................. 150 VERWYSINGS ................................................................................................................ 153

2

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerders aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van die les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die leerders te help om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK ’n Opsomming of verduideliking van kernbegrippe in die les.

WENKE Inligting bo en behalwe die inhoud om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing vir die leerders om die inhoud self verder in diepte na te vors.

AKTIWITEIT Formatiewe assessering om die leerders se vordering en kennis aan die einde van elke les te toets.

OEFENING Formatiewe assessering om die leerders se vordering en kennis aan die einde van elke eenheid te toets.

KERNINHOUD Vaslegging van kerninhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les.

STUDEER/HERSIENING Afbakening of opsomming van werk wat vir toetse en eksamens hersien moet word.

3

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

STUDIEWENKE Daar is baie leerders wat sukkel om te studeer. Alhoewel daar leerders is wat sukkel, is die punte wat die leerders moet behaal tog belangrik, tog leer ons hulle nooit om optimaal te kan studeer nie. Dit lei daartoe dat die leerders glad nie studeer nie of elke aand vir ure sit en nooit die vrugte daarvan pluk nie.

Leerders mag dit wel nodig vind om meer voor ’n toets of eksamen te studeer, maar daar is wel maniere om altyd op hoogte te bly met die inligting wat met hulle gedeel word, sonder dat hulle ure daaraan moet spandeer.

Hieronder is ’n paar wenke wat leerders kan volg om vir toetse en eksamens voor te berei: 1. Eerstens, word georganiseerd. Dit word voorgestel dat die leerders vir elke vak hul eie lêer het. In hierdie lêer word aan die een kant die terugvoer wat van formele assesserings ontvang is, geplaas en aan die ander kant huiswerk, opdragte of selfs assesserings wat nog gedoen en ingehandig moet word.

2. Twee weke voordat die leerders die toets of eksamen gaan skryf, moet daar vir hulle ’n aanduiding gegee word oor watter eenhede in die handleiding in die toets of eksamen gedek sal word.

3. Die leerders moet dit duidelik in die handleiding merk. (Kwartaal 1 se toets sal handel oor eenheid 1, die Junie-eksamen sal handel oor eenheid 1 en 2, kwartaal 3 se toets sal handel oor eenheid 3 en die Novembereksamen sal handel oor eenheid 3 en 4).

4. Hersien/organiseer/herskryf jou notas. Die leerders moet kyk na hul notas vanaf die vorige toets en eksamen. Is dit netjies en maak dit sin? Kan dit beter georganiseer word?

Byvoorbeeld, kan die konsepte dalk eerder saam gegroepeer word? Een van die beste maniere om inligting te onthou, is om dit te organiseer en om dit neer te skryf. Die leerders moet die notas netjies herskryf voordat hulle begin studeer.

5. Hersien/organiseer/herskryf notas van jou fasiliteerder. As die fasiliteerder tyd gemaak het om ekstra inligting vir die leerders te gaan soek, is dit altyd belangrik om ook daarna te kyk. Dit kan selfs inligting wees wat die leerders self gesoek het. Die leerders moet wel hierdie notas verstaan. Dit is dalk ’n goeie idee om al hierdie addisionele inligting om ’n aparte bladsy te skryf.

6. Ken al die definisies, konsepte en idees waarmee jy vanaf die vorige toets of eksamen kennisgemaak het. Die leerders kan hierdie woorde aan die einde van elke les in die handleiding kry. Die leerders moet al hierdie woorde neerskryf en ken.

7. Memoriseer. Die leerders sal verbaas wees hoeveel inligting hul reeds weet deur om net hul notas te organiseer en na die belangrike woorde op te let. Die leerders moet egter steeds die teorie memoriseer. Die leerders moet ook seker maak dat hulle die teorie kan toepas.

Aangepas en vertaal vanaf: http://www.schoolfamily.com/school-family-articles/article/859-teachyour-kids-how-study

Gaan kyk gerus na oulike idees oor hoe om met flitskaarte en gevoude papier te studeer by http://www.schoolfamily.com/school-family-articles/article/859-teach-your-kids-how-study.

4

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

JAARPLAN EENHEID

LES

DATUM

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Les 1: Lewende en nie-lewende dinge Les 2: Wat plante nodig het om te groei 1

Les 3: Habitatte van diere Les 4: Strukture van plante en diere Les 5: Strukture vir diereskuilings Les 6: Materiaal om ons

2

Les 7: Vaste stowwe Les 8: Versterking van materiaal Les 9: Sterk raamstrukture Les 10: Energie en energie-oordrag

3

Les 11: Energie om ons Les 12: Beweging en energie in ’n stelsel Les 13: Energie en klank Les 14: Planeet Aarde Les 15: Die son

4

Les 16: Die aarde en die son Les 17: Die maan Les 18: Vuurpylstelsel

5

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

EENHEID 1: Lewe en lewende dinge, en strukture LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: •

’n Seleksie van lewende en nie-lewende dinge kan sorteer

•

Identifiseer en beskryf die dele van ’n plant

•

Identifiseer en beskryf die dele van ’n dier

•

Groei plante uit sade, meet en teken hulle groei aan

•

Beskryf verskillende habitatte

•

Ontwerp, teken en evalueer ’n diereskuiling

Hierdie eenheid moet in 10 weke voltooi wees. Onthou dat hierdie 10 weke alle assesserings en aktiwiteite uitsluit. Maak dus seker dat jy tyd maak om al die aktiwiteite asook assesserings in die portefeuljeboek te voltooi. In hierdie eenheid gaan jy baie leer van dinge wat jy elke dag raaksien. Let mooi op na wat jy sien, ervaar en hoe dit werk.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Aan die einde van elke les is daar belangrike terminologie. Maak seker dat jy die terme ken en dat jy weet wat elkeen beteken.

LES 1: Lewende en nie-lewende dinge Wat het jy nodig om hierdie les te voltooi?

•

Bone (suikerbone of nierbone)

•

’n Glasbottel

•

’n Papierhanddoek

•

Water

•

Ou tydskrifte 6

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

1.1 Lewende dinge Wanneer jy moet besluit of iets lewe, waarna gaan jy kyk? Of dit asemhaal? Of dit ’n hartklop het? Alhoewel hierdie vrae nie noodwendig verkeerd is om te vra nie, is dit nie al waarna ’n mens kyk of vas te stel of iets lewendig is of nie.

Lewende dinge kan onderskei word van nie-lewende dinge deur hulle vermoë om al sewe lewensprosesse te kan uitvoer.

Wat is lewensprosesse?

Daar is sewe lewensprosesse en kan geïdentifiseer word as voeding, groei, reproduseer, asemhaling, uitskeiding, sintuie en beweging.

Kom ons kyk bietjie wat elkeen van hierdie prosesse beteken.

Voeding Wat is voeding? Dit is ’n vraag wat nie baie gevra word nie omdat ons almal weet wat eet beteken en almal weet dat jy elke dag moet eet. Voeding is die brandstof wat alle lewende dinge nodig het om te kan funksioneer. Onthou dat alle diere nie dieselfde kos eet nie en dat dit nie net diere is wat voedsel inneem nie. Plante neem voedsel uit die grond deur voedingstowe vanaf water en sonlig te verkry.

Waarom het ons voedsel nodig?

Ons het voedsel nodig om energie aan al die selle in ons liggame te gee om hulle funksies te verrig. Nuwe selle is nodig om te groei en voedsel gee die boustowwe sodat nuwe selle kan vorm en groei kan meebring.

Ons almal het al gehoor dat jy ’n appel ’n dag moet eet om gesond te bly. Die waarheid daaraan is dat voedsel vir ons liggame beskerming teen siektes bied. Gesonde eetgewoontes kan jou immuunstelsel opbou om jou te beskerm teen byvoorbeeld verkoues, en kan jou ook help om vinniger gesond te word. Gesonde voeding help nie slegs met die beskerming en herstel van siektes, groei en energie nie, maar ook met die herstel 7

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

van beskadigde weefsel. Voedingstowwe is nodig om dooie selle te vervang, soos wanneer jy val en seerkry – nuwe selle is nodig om die dooie selle te vervang om die wonde te genees.

Groei Vandat jy gebore is, word jou groei gemonitor teenoor jou ouderdom op ’n kaart soos hieronder. Op hierdie kaart kan daar gesien word of jy genoeg groei en genoeg weeg vir jou ouderdom. Hierdie groeikaart kan ook vir jou aandui of jy dalk nie genoeg of die regte voeding kry nie of dalk te veel of van die verkeerde voeding kry.

CDC-groeikaart 8

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Alhoewel dit maklik is om jou groei te kan meet en selfs waar te neem, is dit nie altyd so maklik om alle lewende wesens se groei te kan sien nie, byvoorbeeld nuwe selle wat groei. Dit is heeltemal te klein vir die blote oog om waar te neem, maar dit beteken egter nie dat selle nie groei nie. Selfs klein plantjies, bakteria en muf groei!

Reproduseer Reproduseer beteken om nuwe lewe voort te bring. ’n Voorbeeld hiervan is dat jy dalk ’n nuwe boetie of sussie kry. Kan jy aan nog voorbeelde van reproduksie dink? Gebruik die prente hieronder om jou te help en maak ’n lysie in die spasie.

1

2

3

Voorbeelde van hoe reproduksie van plaasvind:

Asemhaling Kyk af na jou bors. Sien jy hoe beweeg dit op en af soos wat lug in en uit jou longe beweeg?

Respirasie is ’n ander woord vir asemhaling en beteken dat suurstof vanuit die lug met koolstofdioksied in die bloed ruil. Daar is verskillende maniere waarvolgens respirasie plaasvind. Respirasie vind nie net plaas in jou longe soos wat jy asemhaal nie, maar respirasie vind ook in selle plaas. Respirasie vind plaas in beide plant- en dierselle. Gaan doen bietjie navorsing op die internet, in handboeke en selfs tydskrifte om meer te leer oor hierdie verskillende maniere waarvolgens respirasie of asemhaling plaasvind.

9

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

VIR DIE NUUSKIERIGES Dink ’n bietjie na oor die oorsaak van lugbesoedeling en die invloed wat dit op jou asemhaling het.

Uitskeiding Die mens se liggaam skei stowwe uit, naamlik afvalstowwe. Hierdie afvalstowwe vervoer al die onrein stowwe of gifstowwe uit die liggaam sodat jy nie siek word nie en dat jou liggaam ook nie vergiftig word nie. Voorbeelde van hierdie uitskeiding is byvoorbeeld sweet en wanneer jy urineer.

Sintuie Ons gebruik ons sintuie om alles rondom ons waar te neem en ook om op die omgewing te reageer. Daar is vyf sintuie wat ons hiervoor gebruik. Gebruik die prente hieronder om die vyf sintuie te identifiseer.

___________________________

__________________________

_________________________

__________________________

10

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

__________________________ Deur ons sintuie te gebruik, reageer ons verskillend in verskillende omstandighede. ’n Voorbeeld hiervan is wanneer jy jou “voel”-sintuig (tassintuig) gebruik – wanneer jy voel dat dit koud is, gaan jy ’n baadjie aantrek, maar as jy aan ’n warm plaat raak, gaan jy dadelik jou hand wegruk. Ons sintuie is dus ook daar om ons liggame te beskerm.

VIR DIE NUUSKIERIGES Dink oor hoe jou sintuie gebruik word om jou liggaam te beskerm.

Beweging Dit is nie net mense en diere wat beweeg nie – plante beweeg ook. Fototropisme is wanneer die plantstingel aanpas by die lig waaraan hulle blootgestel word. Positiewe fototropie van plantstingels is wanneer die stingels na die lig toe buig en negatiewe fototropie is wanneer die stingels weg van die lig af buig. Hierdie buiging is beweging van die plantstingel. Net soos wat plante kan beweeg, kan mense en diere ook beweeg.

Mense kan hardloop, arms swaai, in die rondte draai en nog baie meer bewegings.

Dit is nie altyd so maklik om lewende dinge te identifiseer nie omdat dit soms vir ons lyk asof daar geen lewensprosesse plaasvind nie. Dinge wat dalk vir jou nie-lewend lyk, soos droë bone, droë gis en selfs ’n bevrugte eier, kan weer “leef” in die regte omstandighede. Hierdie regte omstandighede sluit in die temperatuur, humiditeit en ligintensiteit. Die volgende ondersoek is om hierdie verskynsel vir jou te demonstreer waar iets wat nie-lewend voorkom wel weer kan lewe onder die regte omstandighede.

11

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Ondersoek 1.1: Boon in ’n bottel Hierdie ondersoek is eenvoudig, tog fassinerend. Jy gaan sien dat die boontjie weer “lewe” en selfs sien hoe sy wortels en die plantjie in die bottel groei.

Wat gaan jy nodig hê?

1.

’n Suikerboon of nierboon

2.

Glasbottel

3.

Papierhanddoek

4.

Water

Metode 1.

Gooi ’n klien bietjie water in die glasbottel en laat die water die kante van die bottel natmaak deur die bottel in die rondte te swaai.

2.

(1)

Maak die papierhanddoek bietjie klam met die water en sit dit ook in die glasbottel (sommer gefrommel).

(1)

3.

Sit die boon in die glasbottel op die papierhanddoek.

(1)

4.

Spuit elke paar dae bietjie water op die boon.

(1)

5.

Wat neem jy waar? (Wat sien jy?)

________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________

12

(2)

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

6.

Eenheid

1

In die spasie hieronder, skets (met ’n opskrif en byskrifte) wat jy sien.

(4) [10] Hierdie wortels wat begin groei na ’n paar dae wys dat die boon wel lewe. Daar het voeding, groei, respirasie, beweging en selfs ’n mate van voortplanting plaasgevind in hierdie ondersoek.

13

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Aktiwiteit 1.1 1.

Kyk na al die prente hieronder. Maak ’n regmerkie in elk van die blokkies waar daar lewende dinge is. Gee dan ’n rede vir elkeen oor hoekom jy besluit het dat dit wel lewendig is.

2.

(28)

Maak ’n breinkaart van al die lewensprosesse. Maak seker dat jy weet wat al die lewensprosesse is en ook wat elk van hulle beteken. As jy die breinkaart volledig doen, kan jy dit gebruik vir voorbereiding vir toetse en eksamens.

(17) [45] 14

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

1.2 Nie-lewende dinge Jy weet nou reeds dat lewende dinge die sewe lewensprosesse kan uitvoer. Nie-lewende dinge het nie die vermoë om hierdie lewensprosesse te kan uitvoer nie. Met ander woorde, hulle kan nie eet nie, hulle kan nie groei, reproduseer, asemhaal, sintuie gebruik of beweeg nie.

Dinge wat wel gelewe het kan doodgaan en nou nie-lewend wees. Voorbeelde daarvan is nie net wanneer ons iemand waarvoor ons lief is aan die dood afstaan nie, maar hout wat deel was van ’n lewende boom wat afgekap is en nou dood is en ook droë blare.

Aktiwiteit 1.2 1.

Noudat jy weet wat die verskil tussen lewend en nie-lewende dinge is, gebruik ’n ou tydskrif en knip vyf lewende en vyf nie-lewende dinge uit. Plak al die lewende dinge op een vel papier en al die nie-lewende dinge op ’n ander vel papier.

2.

(6)

Nie alle dinge kan met die blote oog gesien word nie en kan mens dit net met ’n mikroskoop waarneem. Noem drie lewende dinge wat ons nie met die blote oog kan sien nie. Jy kan dit navors ook as jy nie weet nie.

(6)

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ 3.

Doen bietjie navorsing op die internet oor hoe hierdie lewende dinge lyk wat ons nie met die blote oog kan sien nie. Stoor hierdie prente op jou rekenaar sodat jy weer daarna kan kyk of druk dit uit en plak dit in jou boek.

4.

(5)

In die volgende tabel is paar lewende en nie-lewende dinge wat nie so maklik is om te identifiseer nie. Dink mooi na oor wat dit beteken om lewend of nie-lewend te wees. Klassifiseer elk van die prente as lewend of nielewend en gee ’n rede vir jou antwoord.

15

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

Lewend of nie-

1

Rede

lewend

(8) [25]

16

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Maak seker dat jy weet wat elk van hierdie terme beteken: •

Afvalstowwe

•

Fototropisme

•

Immuunstelsel

•

Respirasie

•

Reproduksie

•

Weefsel

LES 2: Wat plante nodig het om te groei Wat het jy nodig om hierdie les te voltooi?

•

Sade

•

Steggies

•

Liniaal of maatband

2.1 Kondisies vir groei cNet soos ons (die mens), het plante ook nodig om te groei om as lewend geklassifiseer te kan word. Het jou ma al gesê dat as jy nie kos eet nie dat jy nie gaan groei nie? Wel, dis waar! In les 1 het jy geleer dat voeding nodig is vir energie, groei, beskerming teen siektes en die herstel en vervanging van beskadigde selle en weefsel. Plante benodig ook alles om te groei wat jy nodig het om te groei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Dink na oor wat jy alles nodig het om te groei en stel ’n lys daarvan saam.

17

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Kyk na die prent hieronder en identifiseer al die kondisies wat nodig is vir ’n plant om te groei. Onthou dat nie alles op ’n skets aangedui kan word nie en dus moet jy jou kritiese denke gebruik. Dink aan hoe jy ’n plantjie sou versorg om dit te laat groei.

Jy het in ondersoek 1 ’n boontjie laat groei en waargeneem hoe sy wortels ontwikkel het.

Hierdie boontjie stel enige saad voor. Wanneer daar ’n nuwe plantjie uit ’n saad ontwikkel, word dit die ontkieming van saad genoem. Daar is drie faktore wat nodig is vir die ontkieming van sade, naamlik water, suurstof en die nodige hitte of warmte.

Die drie faktore: •

Water: Water is nodig sodat die saadjie opswel en die embrio (die baba plantjie) aktiveer om te begin groei.

•

Suurstof: Ontkieming van saad benodig baie energie, net soos jou liggaam energie nodig het om te groei. Suurstof is nodig sodat die nodige energie vrygestel kan word sodat die ontkieming van die saad kan plaasvind.

•

Hitte/warmte: wanneer jy in die aand snoesig in jou warm bed lê, groei jou liggaam die meeste. So ook het saad ’n lekker warm omgewing nodig. Saad ontkiem al hoe beter soos wat die temperatuur styg. Dit gebeur egter net tot op ’n punt – as dit te warm is, gaan die saad nie ontkiem nie.

18

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Nuwe plante kan groei vanaf steggies en sade. In albei situasies het plante steeds ...

•

Water

•

Lig

•

Lug (suurstof)

... nodig om te groei. Jy weet nou reeds hoe om ’n plantjie te laat groei vanaf ’n saailing (ondersoek 1). In ondersoek 2 gaan jy die groei van ’n plant waarneem.

19

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Ondersoek 2.1: Groei van ’n plant In hierdie ondersoek gaan jy waarneem hoe plante groei vanaf ’n saailing deur die meting van die hoogte van die stam en die aantal blare op die plant oor ’n tydperk. Jy gaan jou waarnemings aanteken in ’n tabel (dit wat jy in die tabel aangeteken het, word resultate genoem).

Wat gaan jy nodig hê?

1.

Saailing (jy kan dit by enige kwekery koop)

2.

Water

3.

Liniaal of maatband

Metode 1.

Hou die saailing in sy houertjie.

2.

Gebruik jou liniaal en meet die lengte van die stam van die plant en teken dit aan op ’n stuk papier.

3.

Tel nou die aantal blare wat op die saailing is en teken dit aan.

4.

Versorg die saailing. Onthou dat water, lig en suurstof nodig is vir ’n plant om te groei.

5.

Herhaal stappe 2 en 3 elke 4 tot 5 dae.

Wat neem jy waar? (Wat sien jy?) ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

20

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Resultate Voltooi die onderstaande tabel. Gebruik die afmetings wat jy in stappe 2 en 3 gekry het om die tabel te voltooi.

Dag

Lengte van stingel (cm)

Aantal blare

[15] LES 3: Habitatte van diere Wat het jy nodig om hierdie les te voltooi?

•

Foto’s van plante en diere in hul habitatte

3.1

Verskillende habitatte

’n Habitat is ’n ekologiese gebied wat deur ’n plant- of dierspesie of enige ander organisme bewoon word. ’n Habitat is ’n samestelling van verskillende fisiese faktore soos die grond, humiditeit, variasie van temperatuur en beskikbaarheid van lig. ’n Habitat is nie slegs die fisiese faktore nie, maar sluit ook die beskikbaarheid van kos en die teenwoordigheid van roofdiere in.

Daar is verskillende soorte habitatte. Omdat elke habitat sy eie kenmerke het, bewoon verskillende diere verskillende soorte habitatte afhangende van hul behoeftes. Bestudeer die prent hieronder van die verskillende habitatte en die diere wat dit bewoon.

21

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie Lemming

Papegaai

Sjimpansee

Tier

Muskusos

6

Krokodil

Ysbeer

7

Walrus

Reënwoud

11

2

Polêr

Slang

12 8

Vleiland

9

3

Kameel 28

Akkedis 32

Meerkat

Woestyn

17

Eend

Habitatte Krap

Walvis

Padda

15

Bewer 10

Dingo

14

Reier

Rob

Pikkewyn

4

16

23

27

Olifant

Haas

19

18

Dolfyn 29 24

Volstruis

Seeskilpad

See

Seekat

31

Skerpioen

Otter

13

Gorilla 1

5

1

Eenheid

30

Grasveld

Leeu 22

Sebra

21

26

20 25

Kameelperd

22

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Net soos wat diere behoeftes in die verskillende habitatte het, net so het plante verskillende behoeftes. Om hierdie rede kry ons verskillende plante met verskillende kenmerke in die verskillende habitatte. Kom ons kyk vinnig na ’n paar verskillende plante (daar is baie ander) in die verskeie soorte habitatte. Onthou dat die plante wat in hierdie verskillende habitatte gevind word deel vorm van die kos en dalk ook skuiling van die diere wat ons daar aantref.

Hierdie “saamwerk” of afhanklikheid van mekaar in ’n habitat noem ons ’n ekosisteem.

Reënwoud Rafflesia blom

Varings

Arktiese papawer

Ligene

3

1

2

Polê

4

Vleiland

Grasveld

Waterlelie

5

Melkbos

8

Kalkoen-voetgras/ Baardgras

6

Krulblaar waterblommetjies

7

Woestyn goudsblom

9

See

Marine alge

Woestyn

12

Woestynsalie 10

Seegras

11

13

Kaktus

23

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

1

Aktiwiteit 3.1 1.

Identifiseer ’n habitat in jou tuin. Teken hierdie habitat en beskryf dit volledig.

Onthou, ’n habitat verwys na die fisiese faktore, beskikbare kos en die teenwoordigheid van roofdiere.

(10)

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ 2.

Maak ’n afskrif van die volgende diere, knip dit uit, sorteer dit en plak dit in die korrekte habitat. Let op dat sekere diere wel in beide habitatte kan woon.

(Die diagram waarop jy die prentjies moet plak, is ’n venndiagram. Jy gaan dit baie in wiskunde teëkom.)

(15) [25]

24

© Optimi

Handleiding G04 ~ Natuurwetenskappe en Tegnologie

Eenheid

25

1

© Optimi